Giáo án Lớp 9 - Môn Ngữ văn - Đề 1: Giá trị nhân đạo trong “chuyện người con gái Nam Xương” của tác giả Nguyễn Dữ

Đề 1: Giá trị nhân đạo trong “chuyện người con gái Nam Xương” của Nguyễn Dữ
Dàn bài chi tiết
 A- Mở bài:
 - Từ thế kỉ XVI, xã hội phong kiến Việt Nam bắt đầu khủng hoảng, vấn đề số phận con người trở thành mối quan tâm của văn chương, tiếng nói nhân văn trong các tác phẩm văn chươngngày càng phát triển phong phú và sâu sắc.
 - “Truyền kì mạn lục” của Nguyễn Dữ là một trong số đó. Trong 20 thiên truyện của tập truyền kì, “chuyện người con gái Nam Xương” là một trong những tác phẩm tiêu biểu cho cảm hứng nhân văn của Nguyễn Dữ.
 B- Thân bài:
 1. Tác giả hết lời ca ngợi vẻ đẹp của con người qua vẻ đẹp của Vũ Nương, một phụ nữ bình dân
 - Vũ Nương là con nhà nghèo (“thiếp vốn con nhà khó”), đó là cái nhìn người khá đặc biệt của tư tưởng nhân văn Nguyễn Dữ.
 - Nàng có đầy đủ vẻ đẹp truyền thống của người phụ nữ Việt Nam: thuỳ mị, nết na. Đối với chồng rất mực dịu dàng, đằm thắm thuỷ chung; đối với mẹ chồng rất mực hiếu thảo, hết lòng phụ dưỡng; đói với con rất mực yêu thương.
 - Đặc biệt, một biểu hiện rõ nhất về cảm hứng nhân văn, nàng là nhân vật để tác giả thể hiện khát vọng về con người, về hạnh phúc gia đình, tình yêu đôi lứa:
 + Nàng luôn vun vén cho hạnh phúc gia đình.
 + Khi chia tay chồng đi lính, không mong chồng lập công hiển hách để được “ấn phong hầu”, nàng chỉ mong chồng bình yên trở về.
 + Lời thanh minh với chồng khi bị nghi oan cũg thể hiện rõ khát vọng đó: “Thiếp sở dĩ nương tựa và chàng vì có cái thú vui nghi gia nghi thất”
 Tóm lại : dưới ánh sáng của tư tưởng nhân vănđã xuất hiện nhiều trong văn chương, Nguyễn Dữ mới có thể xây dựng một nhân vật phụ nữ bình dân mang đầy đủ vẻ đẹp của con người. Nhân văn là đại diện cho tiếng nói nhân văn của tác giả.
 2. Nguyễn Dữ trân trọng vẻ đẹp của Vũ Nương bao nhiêu thì càng đau đớn trước bi kịch cuộc đời của nàng bấy nhiêu.
 - Đau đớn vì nàng có đầy đủ phẩm chất đáng quý và lòng tha thiết hạnh phúc gia đình, tận tuỵ vun đắp cho hạnh phúc đó lại chẳng được hưởng hạnh phúc cho xứng với sự hi sinh của nàng:
 + Chờ chồng đằng đẵng, chồng về chưa một ngày vui, sóng gió đã nổi lên từ một nguyên cớ rất vu vơ (Người chồng chỉ dựa vào câu nói ngây thơ của đứa trẻ đã khăng khăng kết tội vợ).
 + Nàng hết mực van xin chàng nói rõ mọi nguyên cớ để cởi tháo mọi nghi ngờ; hàng xóm rõ nỗi oan của nàng nên kêu xin giúp, tất cả đều vô ích. Đến cả lời than khóc xót xa tột cùng “Nay đã bình rơi trâm gãy, sen rũ trong ao, liễu tàn trước gió, cái én lìa đàn,” mà người chồng vẫn không động lòng.
 + Con người ttrong trắng bị xúc phạm nặng nề, bị dập vùi tàn nhẫn, bị đẩy đến cái chết oan khuất
 à Bi kịch đời nàng là tấn bi kịch cho cái đẹp bị chà đạp nát tan, phũ phàng.
 3. Nhưng với tấm lòng yêu thương con người, tác giả không để cho con người trong sáng cao đẹp như nàng đã chết oan khuất.
 - Mượn yếu tố kì ảo của thể loại truyền kì, diễn tả Vũ Nương trở về để được rửa sạch nỗi oan giữa thanh thiên bạch nhật, với vè đẹp còn lộng lẫy hơn xưa.
 - Nhưng Vũ Nương được tái tạo khác với các nàng tiên siêu thực : nàng vẫn khát vọng hạnh phúc trần thế (ngậm ngùi, tiếc nuối, chua xót khi nói lời vĩnh biệt “thiếp chẳng thể về với nhân gian được nữa”.
 - Hạnh phúc vẫn chỉ là ước mơ, hiện thực vẫn quá đau đớn (hạnh phúc gia đình tan vỡ, không gì hàn gắn được).
 4. Với niềm xót thương sâu sắc đó, tác giả lên án những thế lực tàn ác chà đạp lên khát vọng chính đáng của con người.
 - XHPK với những hủ tục phi lí (trọng nam khinh nữ, đạo tòng phu,) gây bao nhiêu bất công. Hiện thân của nó là nhân vật Trương Sinh, người chồng ghen tuông mù quáng, vũ phu.
 - Thế lực đồg tiền bạc ác (Trương Sinh con nhà hào phú, một lúc bỏ ra 100 lạng vàng để cưới Vũ Nương). Thời này đạo lí đã suy vi, đồng tiền đã làm đen bạc tình nghĩa con người.
 à Nguyễn Dữ tái tạo truyện cổ Vợ chàng Trương, cho nó mạng dáng dấp của thời đại ông, XHPKVN thế kỉ XVI.
C- Kết bài:
 - “Chuyện người con gái Nam Xương” là một thiên truyền kì giàu tính nhân văn. Truyện tiêu biểu cho sáng tạo của Nguyễn Dữ về số phận đầy tính bi kịch của người phị nữ trong chế độ phong kiến.
- Tác giả thấu hiểu nỗi đau thương của họ và có tài biểu hiện bi kịch đó khá sâu sắc.
Đề 2:Ph©n tÝch bµi th¬ “§ång chÝ”, ®Ó chøng tá bµi th¬ ®· diÔn t¶ s©u s¾c t×nh ®ång chÝ cao quý cña c¸c anh bé ®éi thêi kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p
Dµn bµi chi tiÕt
 A- Më bµi:
 - Bµi th¬ ra ®êi n¨m 1948, khi ChÝnh H÷u lµ chÝnh trÞ viªn ®¹i ®éi thuéc Trung ®oµn Thñ ®«, lµ kÕt qu¶ cña nh÷ng tr¶i nghiÖm thùc, nh÷ng c¶m xóc s©u xa cña t¸c gi¶ víi ®ång ®éi trong chiÕn dÞch ViÖt B¾c.
 - Nªu nhËn xÐt chung vÒ bµi th¬ (nh­ ®Ò bµi ®· nªu)
 B- Th©n bµi:
 1. T×nh ®ång chÝ xuÊt ph¸t tõ nguån gèc cao quý
 - XuÊt th©n nghÌo khæ: N­íc mÆn ®ång chua, ®Êt cµy lªn sái ®¸
 - Chung lÝ t­ëng chiÕn ®Êu: Sóng bªn sóng, ®Çu s¸t bªn ®Çu
 - Tõ xa c¸ch hä nhËp l¹i trong mét ®éi ngò g¾n bã keo s¬n, tõ ng«n ng÷ ®Õn h×nh ¶nh ®Òu biÓu hiÖn, tõ sù c¸ch xa hä ngµy cµng tiÕn l¹i gÇn nhau råi nh­ nhËp lµm mét: n­íc mÆn, ®Êt sái ®¸ (ng­êi vïng biÓn, kÎ vïng trung du), ®«i ng­êi xa l¹, ch¼ng hÑn quen nhau, råi ®Õn ®ªm rÐt chung ch¨n thµnh ®«i tri kØ.
 - KÕt thóc ®o¹n lµ dßng th¬ chØ cã mét tõ : §ång chÝ (mét nèt nhÊn, mét sù kÕt tinh c¶m xóc).
 2. T×nh ®ång chÝ trong cuéc sèng gian lao
 - Hä c¶m th«ng chia sÎ t©m t­, nçi nhí quª: nhí ruéng n­¬ng, lo c¶nh nhµ gieo neo (ruéng n­¬ng göi b¹n, gian nhµ kh«ng  lung lay), tõ “mÆc kÖ” chØ lµ c¸ch nãi cã vÎ phít ®êi, vÒ t×nh c¶m ph¶i hiÓu ng­îc l¹i), giäng ®iÖu, h×nh ¶nh cña ca dao (bÕn n­íc, gèc ®a) lµm cho lêi th¬ cµng thªm th¾m thiÕt.
 - Cïng chia sÎ nh÷ng gian lao thiÕu thèn, nh÷ng c¬n sèt rÐt rõng nguy hiÓm: nh÷ng chi tiÕt ®êi th­êng trë thµnh th¬, mµ th¬ hay (t«i víi anh biÕt tõng c¬n ín l¹nh,) ; tõng cÆp chi tiÕt th¬ sãng ®«i nh­ hai ®ång chÝ bªn nhau : ¸o anh r¸ch vai / quÇn t«i cã vµi m¶nh v¸ ; miÖng c­êi buèt gi¸ / ch©n kh«ng giµy ; tay n¾m / bµn tay.
 - KÕt ®o¹n còng quy tô c¶m xóc vµo mét c©u : Th­¬ng nhau tay n¾m lÊy bµn tay (t×nh ®ång chÝ truyÒn h«i Êm cho ®ång ®éi, v­ît qua bao gian lao, bÖnh tËt).
 3. T×nh ®ång chÝ trong chiÕn hµo chê giÆc
 - C¶nh chê giÆc c¨ng th¼ng, rÐt buèt : ®ªm, rõng hoang, s­¬ng muèi.
 - Hä cµng s¸t bªn nhau v× chung chiÕn hµo, chung nhiÖm vô chiÕn ®Êu : chê giÆc.
 - Cuèi ®o¹n mµ còng lµ cuèi bµi c¶m xóc l¹i ®­îc kÕt tinh trong c©u th¬ rÊt ®Ñp : §Çu sóng tr¨ng treo (nh­ bøc t­îng ®µi ng­êi lÝnh, h×nh ¶nh ®Ñp nhÊt, cao quý nhÊt cña t×nh ®ång chÝ, c¸ch biÓu hiÖn thËt ®éc ®¸o, võa l·ng m¹n võa hiÖn thùc, võa lµ tinh thÇn chiÕn sÜ võa lµ t©m hån thi sÜ,)
 C- KÕt bµi :
 - §Ò tµi dÔ kh« khan nh­ng ®­îc ChÝnh H÷u biÓu hiÖn mét c¸ch c¶m ®éng, s©u l¾ng nhê biÕt khai th¸c chÊt th¬ tõ nh÷ng c¸i b×nh dÞ cña ®êi th­êng. §©y lµ mét sù c¸ch t©n so víi th¬ thêi ®ã viÕt vÒ ng­êi lÝnh.
 - ViÕt vÒ bé ®éi mµ kh«ng tiÕng sóng nh­ng t×nh c¶m cña ng­êi lÝnh, sù hi sinh cña ng­êi lÝnh vÉn cao c¶, hµo hïng.
 Đề 3: B»ng nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ “TruyÖn KiÒu”, h·y tr×nh bµy vÒ nghÖ thuËt miªu t¶ vµ kh¾c ho¹ tÝnh c¸ch nh©n vËt cña NguyÔn Du.
Dµn bµi chi tiÕt
 A- Më bµi:
 - Søc hÊp dÉn m¹nh mÏ cña TruyÖn KiÒu chÝnh lµ bëi néi dung s©u s¾c t×nh ®êi ®­îc biÓu hiÖn b»ng h×nh thøc nghÖ thuËt ®¹t ®Õn tr×nh ®é mÉu mùc cña v¨n ch­¬ng cæ ®iÓn.
 - Mét trong nh÷ng thµnh c«ng xuÊt s¾c cña NguyÔn Du lµ nghÖ thuËt miªu t¶ vµ kh¾c ho¹ tÝnh c¸ch nh©n vËt.
 B- Th©n bµi :
 1. Miªu t¶ ngo¹i h×nh rÊt ®éc ®¸o
 NguyÔn Du kh¾c ho¹ ngo¹i h×nh mçi nh©n vËt hÕt søc c« ®äng mµ vÉn in dÊu nÐt mÆt, bé d¹ng cña tõng nh©n vËt, kh«ng ai gièng ai.
 - Thuý V©n, Thuý KiÒu ®Òu ®Ñp, nh­ng V©n th×:
Hoa c­êi ngäc thèt ®oan trang,
M©y thua n­íc tãc tuyÕt nhõng mµu da.
 Cßn KiÒu th× :
Lµn thu thuû nÐt xu©n s¬n
Hoa ghen thua th¾m liÔu hên kÐm xanh.
 - Còng lµ trang nam nhi, Tõ H¶i lµ anh hïng cho nªn chµng hiÖn ra oai phong lÉm liÖt:
R©u hïm hµm Ðn mµy ngµi
Vai n¨m tÊc réng th©n m­êi th­íc cao.
 Kim Träng lµ v¨n nh©n, hiÖn ra thËt nho nh·, hµo hoa:
TuyÕt in s¾c ngùa c©u gißn,
Cá pha mµu ¸o nhuém non da trêi.
 - Cïng lµ nh÷ng kÎ xÊu xa, bØ æi, nh­ng M· Gi¸m Sinh th× : Mµy r©u nh½n nhôi ¸o quÇn b¶nh bao ; cßn Së Khanh th× : H×nh dung tr¶i chuèt ¸o kh¨n dÞu dµng.
 Nh×n chung, NguyÔn Du miªu t¶ nh©n vËt chÝnh diÖn theo bót ph¸p ­íc lÖ nh­ng cã sù s¸ng t¹o nªn vÉn sinh ®éng ; t¶ nh©n vËt ph¶n diÖn b»ng bót ph¸p hiÖn thùc nh­ ng«n ng÷ ®êi th­êng còng rÊt sinh ®éng.
 2. Miªu t¶ néi t©m tinh tÕ vµ s©u s¾c
 - NguyÔn Du th­êng ®Æt nh©n vËt vµo nh÷ng c¶nh ngé cã kÞch tÝnh ®Ó nh©n vËt béc lé t©m tr¹ng : BÞ ®Èy vµo lÇu xanh, ®Þnh tho¸t chÕt ®Ó tho¸t nhôc l¹i kh«ng chÕt ; bÞ giam láng ë LÇu Ng­ng BÝch, ch­a biÕt t­¬ng lai lµnh d÷ ra sao.
 - ¤ng ®Æc biÖt thµnh c«ng trong miªu t¶ néi t©m nh©n vËt qua ng«n ng÷ tù sù cña t¸c gi¶, qua ®éc tho¹i néi t©m vµ qua t¶ c¶nh ngô t×nh :
 + T©m tr¹ng cña Kim Träng vµ Thuý KiÒu lÇn ®Çu tiªn gÆp nhau ®­îc miªu t¶ qua lêi kÓ cña t¸c gi¶ :
Ng­êi quèc s¾c kÎ thiªn tµi,
T×nh trong nh­ ®· mÆt ngoµi cßn e.
ChËp chên c¬n tØnh c¬n mª,
Rèn ngåi ch¼ng tiÖn døt vÒ chØn kh«n.
 + T©m tr¹ng nhí ng­êi yªu cña Thuý KiÒu khi ë lÇu Ng­ng BÝch ®­îc béc lé qua tiÕng nãi néi t©m cña nµng.
 + T©m tr¹ng c« ®¬n, lo l¾ng cña KiÒu khi mét m×nh ë lÇu Ng­ng BÝch ®­îc miªu t¶ qua c¶nh thiªn nhiªn.
 3. NghÖ thuËt kh¾c ho¹ tÝnh c¸ch nh©n vËt s¾c s¶o
 a) Kh¾c ho¹ tÝnh c¸ch qua diÖn m¹o, cö chØ
 - Thuý V©n: Víi vÎ khu«n tr¨ng ®Çy ®Æn, hoa c­êi ngäc thèt cho thÊy tÝn c¸ch ®oan trang, phóc hËu.
 - Thuý KiÒu : víi ®«i m¾t nh­ lµn thu thuû, nÐt xuan s¬n to¸t lªn tÝnh c¸ch th«ng minh, ®a c¶m,
 - M· Gi¸m Sinh : vÎ mÆt mµy r©u nh½n nhôi, trang phôc quÇn ¸o b¶nh bao, cö chØ ngåi tãt sç sµng, cho thÊy ®ã lµ kÎ trai l¬, th« lç.
 - Hå T«n HiÕn : c¸i vÎ mÆt s¾t còng ng©y v× t×nh tè c¸o b¶n chÊt ®éc ¸c vµ d©m « cña viªn “träng thÇn”.
 b) Kh¾c ho¹ tÝnh c¸ch qua ng«n ng÷ ®èi tho¹i
 - Lêi lÏ Tõ H¶i th­êng cã tÝnh kh¼ng ®Þnh thÓ hiÖn râ tÝch c¸ch kh¼ng kh¸i, tù tin:
Mét lêi ®· biÕt ®Õn ta,
Mu«n chung ngh×n tø còng lµ cã nhau
 - Thuý KiÒu nãi víi Thóc Sinh : nghÜa nÆng ngh×n non, T¹i ai h¸ d¸m phô lßng cè nh©n, tá râ nµng lµ con ng­êi träng ©n nghÜa.
 - Ho¹n Th­ liÖu ®iÒu kªu xin : chót ph©n ®µn bµ, ghen tu«ng th× còng ng­êi ta th­êng t×nh, th× ®©y qu¶ lµ con ng­êi kh«n ngoan, gi¶o ho¹t,
 C- KÕt bµi :
 - VÒ ph­¬ng diÖn x©y dùng nh©n vËt, NguyÔn Du ®¹t nh÷ng thµnh c«ng mµ ch­a t¸c gi¶ ®­¬ng thêi nµo theo kÞp. Nhµ th¬ th­êng miªu t¶ rÊt sóc tÝch, chØ cÇn mét vµi c©u th¬ «ng ®· cã thÓ kh¾c ho¹ râ nÐt ngo¹i h×nh vµ tÝnh c¸ch nh©n vËt. Nh­ng tuyÖt diÖu nhÊt lµ nghÖ thuËt miªu t¶ néi t©m nh©n vËt.
 - TruyÖn KiÒu sèng m·i víi thêi gian phÇn lín còng lµ do nh÷ng thµnh tùu nghÖ thuËt nµy.
Đề 4: 
 Gi¸ trÞ nh©n ®¹o trong “chuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng” cña NguyÔn D÷
 Dµn bµi chi tiÕt
 A- Më bµi:
 - Tõ thÕ kØ XVI, x· héi phong kiÕn ViÖt Nam b¾t ®Çu khñng ho¶ng, vÊn ®Ò sè phËn cong ng­êi trë thµnh mèi quan t©m cña v¨n ch­¬ng, tiÕng n ... h×nh ¶nh thËt ®Æc s¾c: “Mét mïa xu©n nho nhá – LÆng lÏ d©ng cho ®êi”. TÊt c¶ lµ nh÷ng h×nh ¶nh Èn dô mang vÎ ®Ñp gi¶n dÞ, khiªm nh­êng, thÓ hiÖn thËt xóc ®éng ®iÒu t©m niÖm ch©n thµnh, tha thiÕt cña nhµ th¬.
 + B»ng giäng th¬ nhá nhÑ, s©u l¾ng, ­íc nguyÖn cña Thanh H¶i ®· ®i vµo lßng ng­êi ®äc, vµ lung linh trong ¸nh s¸ng cña mét nh©n sinh quan cao ®Ñp: Mçi ng­êi ph¶i mang ®Õn cho cuôoc ®êi chung mét nÐt ®Ñp riªng, ph¶i cèng hiÕn c¸i phÇn tinh tuý, dï nhá bÐ, cho ®Êt n­íc, vµ ph¶i kh«ng ngõng cèng hiÕn “Dï lµ tuæi hai m­¬i – Dï lµ khi tãc b¹c”. §ã míi lµ ý nghÜa cao ®Ñp cña ®êi ng­êi.
 - Sù thay ®æi trong c¸ch x­ng h« “t«i” sang “ta” mang ý nghÜa réng lín lµ ­íc nguyÖn chung cña nhiÒu ng­êi.
 - H×nh ¶nh “mïa xu©n nho nhá” ®Çy bÊt ngê thó vÞ vµ s©u s¾c: ®Æt c¸i v« h¹n cña trêi ®Êt bªn c¹nh cÝa h÷u h¹n cña ®êi ng­êi, t×m ra mèi quan hÖ c¸ nh©n vµ x· héi.
 - ¦íc nguyÖn d©ng hiÕn Êy thËt lÆng lÏ, suèt ®êi, sèng ®Ñp ®Ï.
 GV më réng:
 Gi÷a hai phÇn cña bµi th¬ cã sù chuyÓn ®æi ®¹i tõ nh©n x­ng cña chñ thÓ tr÷ t×nh “t«i” sang “ta”. §iÒu nµy hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ ngÉu nhiªn mµ ®· ®­îc t¸c gi¶ sö dông nh­ mét dông ý nghÖ thuËt, thÝch hîp víi sù chuyÓn biÕn cña c¶m xóc vµ t­ t­ëng trong bµi th¬. Ch÷ “t«i” trong c©u th¬ “t«i ®­a tay t«i høng” ë khæ ®Çu võa thÓ hiÖn mét c¸i “t«i” cô thÓ rÊt riªng cña nhµ th¬ võa thÓ hiÖn sù n©ng niu, tr©n träng víi vÎ ®Ñp vµ sù sèng cña mïa xu©n. NÕu thay b»ng ch÷ “ta” th× hoµn toµn kh«ng thÝch hîp víi néi dung c¶m xóc Êy mµ chØ vÏ ra mét t­ thÕ cã vÎ ph« tr­¬ng. Cßn trong phÇn s©u, khi bµy tá ®iÒu t©m niÖm tha thiÕt nh­ mét kh¸t väng ®­îc d©ng hiÕn nh÷ng gi¸ trÞ tinh tuý cña ®êi m×nh cho cuéc ®êi chung th× ®¹i tõ “ta” l¹i t¹o ®­îc s¾c th¸i trang träng, thiªng liªng cña mét lêi nguyÖn ­íc. H¬n n÷a, ®iÒu t©m nguyÖn Êy kh«ng chØ lµ cña riªng nhµ th¬, c¸i “t«i” cña t¸c gi¶ ®· nãi thay cho nhiÒu c¸i t«i kh¸c, nã nhÊt thiÕt ph¶i ho¸ th©n thµnh c¸i ta. Nh­ng “ta” mµ kh«ng hÒ chung chung v« h×nh mµ nhËn ra ®­îc mét giäng riªng nhá nhÑ, khiªm nh­êng, ®»m th¾m cña c¸i “t«i” Thanh H¶i : muèn ®­îc lµm mét nèt trÇm xao xuyÕn trong b¶n hoµ ca mét c¸ch lÆng lÏ chø kh«ng ph« tr­¬ng, ån µo.
 * Khæ th¬ thÓ hiÖn xóc ®éng mét vÊn ®Ò nh©n sinh lín lao.
 §Æt khæ th¬ trong mèi quan hÖ víi hoµn c¶nh cña Thanh H¶i lóc Êy, ta cµng hiÓu h¬n vÎ ®Ñp t©m hån nhµ th¬.
 C- KÕt bµi :
 - TÊt c¶ ®Òu thËt ®¸ng yªu, ®¸ng tr©n träng, ®¸ng kh©m phôc.
 - ChØ mét “mïa xu©n nho nhá” nh­ng ý nghÜa bµi th¬ l¹i rÊt lín lao, cao ®Ñp.
 Đề 8: Ph©n tÝch bµi th¬ “ViÕng l¨ng B¸c” cña ViÔn Ph­¬ng.
Dµn bµi
 I/ Më bµi:
 - Nh©n d©n miÒn Nam tha thiÕt mong ngµy ®Êt n­íc ®­îc thèng nhÊt ®Ó ®­îc ®Õn MB th¨m B¸c
“ MiÒn Nam mong B¸c nçi mong cha” 
 (“B¸c ¬i!” Tè H÷u)
 - B¸c ra ®i ®Ó l¹i nçi tiÕc th­¬ng v« h¹n víi c¶ d©n téc. Sau ngµy thèng nhÊt, nhµ th¬ ra Hµ Néi th¨m l¨ng B¸c, víi c¶m xóc d©ng trµo à s¸ng t¸c thµnh c«ng bµi th¬ “ViÕng l¨ng B¸c”.
 II/ Th©n bµi:
 4 khæ th¬, mçi khæ 1 ý (néi dung) nh­ng ®­îc liªn kÕt trong m¹ch c¶m xóc.
 1. Khæ th¬ 1: C¶m xóc cña nhµ th¬ tr­íc l¨ng B¸c
 + Nhµ th¬ ë tËn MN, sau ngµy thèng nhÊt ra th¨m l¨ng b¸c à Sù dång nÐn, kÕt tinh Êy ®· t¹o ra tiÕng th¬ c« ®óc, l¾ng ®äng mµ ©m vang vÒ B¸c.
 + C¸ch x­ng h«: “Con” th©n mËt, gÇn gòi.
 + Ên t­îng ban ®Çu lµ ‘hµng tre quanh l¨ng” – hµng tre biÓu t­îng cña con ng­êi ViÖt Nam
 - “Hµng tre b¸t ng¸t” : rÊt nhiÒu tre quanh l¨ng B¸c nh­ kh¾p c¸c lµng quª VN, ®©u còng cã tre.
 - “Xanh xanh VN”: mµu xanh hiÒn dÞu, t­¬i m¸t nh­ t©m hån, tÝnh c¸ch ng­êi ViÖt Nam.
 - “§øng th¼ng hµng” : nh­ t­ thÕ d¸ng vãc v÷ng ch·i, tÒ chØnh cña d©n téc ViÖt nam.
 à K1 – kh«ng dõng l¹i ë viÖc t¶ khung c¶nh quanh l¨ng B¸c víi hµng tre cã thËt mµ cßn gîi ra ý nghÜa s©u xa. §Õn víi B¸c chóng ta gÆp ®­îc d©n téc vµ n¬i B¸c yªn nghØ còng xanh m¸t bãng tre cña lµng quª VN.
 2. Khæ 2: ®Õn bªn l¨ng – t¸c gi¶ thÓ hiÖn t×nh c¶m kÝnh yªu s©u s¾c cña nh©n d©n víi B¸c.
 + Hai cÆp c©u víi nh÷ng h×nh ¶nh thùc vµ h×nh ¶nh Èn dô
MÆt trêi ®i qua trªn l¨ng /
MÆt trêi trong l¨ng rÊt ®á
Dßng ng­êi/ trµng hoa
 - Suy ngÉm vÒ mÆt trêi cña thêi gian (mÆt trêi thùc): mÆt trêi vÉn to¶ s¸ng trªn l¨ng, vÉn tuÇn hoµn tù nhiªn vµ vÜnh cöu.
 - Tõ mÆt trêi cña tù nhiªn liªn t­ëng vµ vÝ B¸c còng lµ 1 mÆt trêi – mÆt trêi c¸ch m¹ng ®em ®Õn ¸nh s¸ng cho cuéc ®êi, h¹nh phóc cho con ng­êi à nãi lªn sù vÜ ®¹i, thÓ hiÖn sù t«n kÝnh cña nh©n d©n cña t¸c gi¶ ®èi víi B¸c.
 + H×nh ¶nh dßng ng­êi / trµng hoa d©ng lªn 79 mïa xu©n cña B¸c à sù so s¸nh ®Ñp, chÝnh x¸c, míi l¹ thÓ hiÖn t×nh c¶m th­¬ng nhí, kÝnh yªu vµ sù g¾n bã cña nh©n d©n víi B¸c.
 3. Khæ 3: c¶m xóc cña t¸c gi¶ khi vµo trong l¨ng
 + Kh«ng gian trong l¨ng víi sù yªn tÜnh thiªng liªng vµ ¸nh s¸ng thanh khiÕt, dÞu nhÑ ®­îc diÔn t¶ : h×nh ¶nh Èn dô thÝch hîp “vÇng tr¨ng s¸ng dÞu hiÒn” – n©ng niu giÊc ngñ b×nh yªn cña B¸c.
 - GiÊc ngñ b×nh yªn: c¶m gi¸c B¸c vÉn cßn, ®ang ngñ mét giÊc ngñ ngon sau mét ngµy lµm viÖc.
 - GiÊc ngñ cã ¸nh tr¨ng vç vÒ. Trong giÊc ngñ vÜnh h»ng cã ¸nh tr¨ng lµm b¹n.
 + “VÉn biÕt trêi xanh . Trong tim’ : B¸c sèng m·i víi trêi ®Êt non s«ng, nh­ng lßng vÉn quÆn ®au, mét nâi ®au nhøc nhèi tËn t©m can à NiÒm xóc ®éng thµnh kÝnh vµ nçi ®au xãt cña nhµ th¬ ®· ®­îc biÓu hiÖn rÊt ch©n thµnh, s©u s¾c.
 4. Khæ 4 : T©m tr¹ng l­u luyÕn kh«ng muèn rêi.
 + NghÜ ngµy mai xa B¸c lßng bin rÞn, l­u luyÕn
 + Muèn lµm con chim, b«ng hoa à ®Ó ®­îc gÇn B¸c.
 + Muèn lµm c©y tre “trung hiÕu” ®Ó lµm trßn bæn phËn thùc hiÖn lêi d¹y “trung víi n­íc, hiÕu víi d©n”.
 à NhÞp dån dËp, ®iÖp tõ “muèn lµm” nh¾c ba lÇn më ®Çu cho c¸c c©u à thÓ hiÖn nçi thiÕt tha víi ­íc nguyÖn cña nhµ th¬.
 III/ KÕt bµi:
 - ¢m h­ëng bµi th¬ tha thiÕt s©u l¾ng cïng víi nghÖ thuËt Èn dô lµm t¨ng hiÖu qu¶ biÓu c¶m.
 - Bµi th¬ thÓ hiÖn tÊm lßng cña nh©n d©n, t¸c gi¶ ®èi víi B¸c.
 Đề 9: Ph©n tÝch bµi th¬ “§oµn thuyÒn ®¸nh c¸” cña Huy CËn
Dµn bµi
 A – Më bµi :
 - Huy CËn (1919 – 2005) næi tiÕng trong phong trµo Th¬ míi víi nh÷ng vÇn th¬ l·ng m¹n “SÇu vò trô”.
 - Sau 1945, ®æi míi phong c¸ch, Huy CËn viÕt nhiÒu vÒ con ng­êi míi, cuéc sèng míi c¸ch m¹ng – “§oµn thuyÒn ®¸nh c¸” (Trêi mçi ngµy l¹i s¸ng – 1958) lµ mét bµi th¬ tiªu biÓu cã phong c¸ch míi cña Huy CËn.
 B – Th©n bµi :
 1. C¶nh ra kh¬i (Khæ 1, 2) :
 - Thêi ®iÓm : Lóc ngµy tµn, ®ªm ®Õn.
 - Kh«ng gian : BiÓn c¶ lóc ®ªm xuèng.
 - Ho¹t ®éng : §oµn ng­ d©n ra kh¬i s«i næi, khÝ thÕ, mong ®¸nh b¾t nhiÒu c¸.
 - NghÖ thuËt : C¸c h×nh ¶nh so s¸nh, nh©n ho¸, sù ®èi lËp thanh b»ng – tr¾c, chi tiÕt t­ëng t­îng gîi liªn t­ëng phong phó, s©u s¾c.
 2. C¶nh ®¸nh c¸ ®ªm trªn biÓn (Khæ 3 – 6) :
 - VÎ ®Ñp k× vÜ cña trêi biÓn §«ng, cña thiªn nhiªn ®Êt n­íc.
 - BiÓn §«ng lµ kho c¸ v« tËn víi nhiÒu lo¹i c¸ quý.
 - §oµn ng­ d©n s«i næi h¨ng say lao ®éng trªn biÓn ®ªm : Th¶ l­íi, kÐo l­íi ®¹t nh÷ng mÎ c¸ lín.
 - NghÖ thuËt : c¸c h×nh ¶nh ­íc lÖ, khoa tr­¬ng, bót ph¸p l·ng m¹n kÕt hîp t¶ thùc vµ t­ëng t­îng.
 3. C¶nh trë vÒ (Khæ 7) :
 - Thêi ®iÓm : Lóc r¹ng ®«ng.
 - Thµnh qu¶ lao ®éng to lín, ®Ênh b¾t ®­îc nhiÒu c¸.
 - NghÖ thuËt : C¸c h×nh ¶nh khoa tr­¬ng, nh©n ho¸, Èn dô, phãng ®¹i ®Æc s¾c.
 C – KÕt bµi :
 - Bµi th¬ cã sù kÕt hîp bót ph¸p hiÖn thùc vµ bót ph¸p l·ng m¹n.
 - C¶m høng l·ng m¹n c¸ch m¹ng hoµ nhËp víi c¶m høng vò trô, thiªn nhiªn.
 - NhÞp ®iÖu khoÎ kho¾n, giäng ®iÖu vui t­¬i, kh«ng gian trong s¸ng kh¸c kh«ng gian buån th¶m trong th¬ Huy CËn tr­íc 1945.
C©u 1. §o¹n v¨n
 Trong ch­¬ng tr×nh Ng÷ v¨n líp 9, em cã häc mét t¸c phÈm, trong ®ã cã hai c©u th¬ :
“Nhí c©u kiÕn ng·i bÊt vi
Lµm ng­êi thÕ Êy còng phi anh hïng”
 a. H·y cho biÕt hai c©u th¬ Êy trÝch trong t¸c phÈm nµo?
 b. Em h·y giíi thiÖu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ t¸c gi¶ cña t¸c phÈm ®ã.
 c. Em hiÓu nghÜa cña hai c©u th¬ nh­ thÕ nµo? T¸c gi¶ muèn göi g¾m ®iÒu g× qua hai c©u th¬ Êy?
 Gîi ý:
 a. Hai c©u th¬ trong ®o¹n “Lôc V©n Tiªn cøu KiÒu NguyÖt Nga”, trÝch trong t¸c phÈm truyÖn th¬ “Lôc V©n Tiªn” cña nhµ th¬ NguyÔn §i×nh ChiÓu.
 b. Giíi thiÖu ®­îc nh÷ng nÐt chÝnh vÒ cuéc ®êi cña NguyÔn §×nh ChiÓu:
 - NguyÔn §×nh ChiÓu (1822-1888), tôc gäi lµ §å ChiÓu, sinh t¹i quª mÑ ë lµng T©n Thíi, tØnh Gia §Þnh (nay thuéc thµnh phè Hå ChÝ Minh); quª cha ë x· Bå §iÒn, huyÖn Phong §iÒn, tØnh Thõa Thiªn HuÕ.
 - §ç Tó tµi n¨m 21 tuæi, nh­ng 6 n¨m sau «ng bÞ mï.
 - Sèng b»ng nghÒ d¹y häc vµ bèc thuèc ch÷a bÖnh cho nh©n d©n.
 - Thùc d©n Ph¸p x©m l­îc Nam K×, «ng tÝch cùc tham gia kh¸ng chiÕn, s¸ng t¸c th¬ v¨n khÝch lÖ tinh thÇn chiÕn ®Êu cña nh©n d©n. Lµ nhµ th¬ lín cña d©n téc, ®Ó l¹i cho ®êi nhiÒu t¸c phÈm v¨n ch­¬ng cã gi¸ trÞ nh»m truyÒn b¸ ®¹o lÝ vµ cæ vò lßng yªu n­íc, ý chÝ cøu n­íc.
 c. BiÕt vËn dông kiÕn thøc tõ H¸n – ViÖt ®Ó gi¶i thÝch ý nghÜa hai c©u th¬. Tõ ®ã rót ra ý tø cña t¸c gi¶ muèn göi g¾m qua hai c©u th¬.
 - KiÕn: thÊy (chøng kiÕn).
 - Ng·i: (nghÜa): lÏ ph¶i lµm khu«n phÐp c­ xö.
 - BÊt: ch¼ng, kh«ng.
 - Vi: lµm (hµnh vi).
 - Phi: tr¸i, kh«ng ph¶i.
 * Tõ ®ã ta cã thÓ hiÓu nghÜa cña hai c©u th¬ lµ thÊy viÖc hîp víi lÏ ph¶i mµ kh«ng lµm th× kh«ng ph¶i lµ ng­êi anh hïng.
 * Qua hai c©u th¬, t¸c gi¶ muèn thÓ hiÖn mét qua niÖm ®¹o lÝ: ng­êi anh hïng lµ ng­êi s½n sµng lµm viÖc nghÜa mét c¸ch v« t­, kh«ng tÝnh to¸n. Lµm viÖc nghÜa lµ bæn phËn, lµ lÏ tù nhiªn. §ã lµ c¸ch c­ xö mang tinh thÇn nghÜa hiÖp cña c¸c bËc anh hïng h¶o h¸n.
 a. Cho c©u th¬ sau:
“ KiÒu cµng s¾c s¶o mÆn mµ”
 H·y chÐp chÝnh x¸c nh÷ng c©u th¬ tiÕp theo t¶ s¾c ®Ñp cña Thuý KiÒu.
 b. Em hiÓu nh­ thÕ nµo vÒ nh÷ng h×nh t­îng nghÖ thuËt ­íc lÖ “thu thuû”, “xu©n s¬n”? C¸ch nãi “lµn thu thuû”, “nÐt xu©n s¬n” dïng nghÖ thuËt Èn dô hay ho¸n dô? Gi¶i thÝch râ v× sao em chän nghÖ thuËt Êy?
 c. Nãi khi vÎ ®Ñp cña Thuý KiÒu, t¸c gi¶ NguyÔn Du ®· dù b¸o tr­íc cuéc ®êi vµ sè phËn cña nµng cã ®óng kh«ng? H·y lµ râ ý kiÕn cña em?
 Gîi ý:
 a. Yªu cÇu HS ph¶i chÐp chÝnh x¸c c¸c c©u th¬ t¶ s¾c ®Ñp cña Thuý KiÒu :
“KiÒu cµng s¾c s¶o mÆn mµ
So bÒ tµi s¾c l¹i lµ phÇn h¬n
Lµn thu thuû, nÐt xu©n s¬n
Hoa ghen thua th¾m, liÔu hên kÐm xanh
Mét hai nghiªng n­íc nghiªnh thµnh
S¾c ®µnh ®ßi mét, tµi ®µnh ho¹ hai”.
 b.
 * H×nh t­îng nghÖ thuËt ­íc lÖ “thu thuû”, “xu©n s¬n” cã thÓ hiÓu lµ:
 + “Thu thuû” (n­íc hå mïa thu) t¶ vÎ ®Ñp cña ®«i m¾t Thuý KiÒu trong s¸ng, thÓ hiÖn sù tinh anh cña t©m hån vµ trÝ tuÖ; lµn n­íc mµu thu gîi lªn thËt sinh ®éng vÎ ®Ñp cña ®«i m¾t trong s¸ng, long lanh, linh ho¹t.
 + “Xu©n s¬n” (nói mïa xu©n) gîi lªn ®«i l«ng mµy thanh tó trªn g­¬ng mÆt trÎ trung trµn ®Çy søc sèng.
 + C¸ch nãi “lµn thu thuû”, “nÐt xu©n s¬n” lµ c¸ch nãi Èn dô v× vÕ so s¸nh lµ ®«i m¾t vµ ®«i l«ng mµy ®­îc Èn ®i, chØ xuÊt hiÖn vÕ ®­îc so s¸nh lµ “lµn thu thuû”, “nÐt xu©n s¬n”
 c. Khi t¶ s¾c ®Ñp cña KiÒu, t¸c gi¶ NguyÔn Du ®· dù b¸o tr­íc cuéc ®êi vµ sè phËn cña nµng qua hai c©u th¬:
“ Hoa ghen thua th¾m, liÔu gêm kÐm xanh”
 VÎ ®Ñp cña Thuý KiÒu lµm cho t¹o ho¸ ph¶i ghen ghÐt, ph¶i ®è kÞ: “hoa ghen”, “liÔu hên” nªn sè phËn nµng Ðo le, ®au khæ, ®Çy tr¾c trë.