Bài giảng Ngữ văn 9 - Bài 23: Nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)

Giaùo vieân: LÊ THỊ HÀTröôøng : THCS LYÙ TỰ TRỌNG CHAØO MÖØNG QUÍ THAÀY COÂ VEÀ DÖÏ HOÄI GIAÛNGPHÒNG GIÁO DỤC TRẢNG BOMKIEÅM TRA BAØI CUÕCÂU 1: Hãy kể tên những kiểu văn nghị luận đã đuợc học ở lớp 9 Nghị luận về một sự việc, hiện tuợng đời sống. Nghị luận về một vấn đề tư tuởng đạo lí.TRẢ LỜI:Nghị luận về một sự việc, hiện tượng, đời sống.Nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo đức.? Nghị luận về một tác phẩm truyện ( hoặc một đọan trích).Thöù 2, Ngaøy 25 - 2 - 2008TUAÀN 24:TIEÁT 118: BAØI 23:NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)Thöù 2, Ngaøy 25 - 2 - 2008TUAÀN 24:TIEÁT 118:I / Bài học:1/ Thế nào là nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặc đọan trích) ?BÀI 23:NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)Đọc đoạn văn bản sau:	Gấp lại truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa”, lòng ta cứ xao xuyến, vấn vương trước vẻ đẹp của những con người, trước những tình cảm chân tình, nồng hậu trong một cuộc sống đầy tin yêu. Viết về một mảng hiện thực trên miền đất Sa Pa trong giai đoạn xây dựng chủ nghĩa xã hội và chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mĩ, thiên truyện như muốn nói với ta rằng: Bên trong vẻ đẹp lặng lẽ của núi rừng, cuộc sống ở đây chứa bao vẻ đẹp đáng yêu, đang có không ít sự hi sinh thầm lặng. Dù được miêu tả nhiều hay ít, trực tiếp hay gián tiếp, nhân vật nào của Sa Pa cũng hiện lên nét cao quý đáng khâm phục. Trong đó anh thanh niên làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu – nhân vật chính của tác phẩm – đã để lại cho chúng ta nhiều ấn tượng khó phai mờ.	Trước tiên, nhân vật anh thanh niên này đẹp ở tấm lòng yêu đời, yêu nghề, ở tinh thần trách nhiệm cao với công việc lắm gian khổ của mình. Trong lời giới thiệu với ông hoạ sĩ già và cô gái, bác lái xe gọi anh là “người cô độc nhất thế gian”. Đã mấy năm nay, anh sống một mình trên đỉnh Yên Sơn cao hai nghìn sáu trăm mét, bốn bề chỉ có cây cỏ và mây mù lạnh lẽo.Công việc hằng ngày của anh là đo gió, đo nhiệt độ, đo mưa, đo nắng rồi ghi chép, rồi gọi vào máy bộ đàm về trung tâm. Nhiều mùa, nhiều đêm anh phải đối chọi với gió tuyết và lặng im.Vậy mà anh rất yêu công việc của mình. Chúng ta hãy nghe những lời nói của anh thanh niên với ông hoạ sĩ: “()khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được ? Huống chi việc của cháu gắn liền với việc của bao anh em, đồng chí dưới kia. Công việc của cháu gian khổ thế đây, chứ cất nó đi, cháu buồn chết mất”. Còn đây là tâm sự của anh với cô kỹ sư trẻ: “() lúc nào tôi cũng có người trò truyện. Nghĩa lá có sách ấy mà !”. Tuy sống trong điều kiện thiếu thốn cả về vật chất lẫn tinh thần nhưng người thanh niên ấy vẫn ham mê công việc, vẫn biết sắp xếp, lo toan cuộc sống riêng ngăn nắp, ổn định. Anh nuôi gà, trồng hoa, đọc sách. Thỉnh thoảng anh xuống đường, tìm gặp bác lái xe cùng hành khách để trò chuyện cho nguôi nỗi nhớ nhà, vơi bớt cô đơn. Sống trong hoàn cảnh như thế, sẽ có người dần thu mình lại trong nỗi cô đơn. Nhưng anh thanh niên này lại đáng yêu ở nỗi “thèm người”, lòng hiếu khách đền nồng nhiệt, ở sự quan tâm đến người khác một cách chu đáo. Ngay từ những phút gặp gỡ ban đầu, lòn mến khách, nhiệt tình của anh đã gây được thiên cảm đối vời người hoạ sĩ già, cô kĩ sư trẻ. Niềm vui được đón khách dạt dào trong lòng anh, toát lên trên nét mặt, qua từng cử chỉ. Anh biếu bác lái xe củ tam thất để mang về cho vợ bác mới ốm dậy. Anh mừng quýnh đón quyển sách bác mua hộ. Anh hồ hởi đón mọi người lên thăm nhà mìnhvà hồn nhiên kể về công việc, cuộc sống của mình, của bạn bè nơi Sa Pa lặng lẽ. chúng ta khó có thể quên việc làm đầu tiên của anh thanh niên khi có khách lên thăm nơi ở của mình: Hái một bó hoa rực rỡ sắc màu tặng người con gái chưa hề quen biết. “ Anh con trai rất tự nhiên như một người bạn đã quen thân, trao bó hoa đã cắt cho người con gái, và cũng rất tự nhiên cô đỡ lấy”. củ tam thất gửi vợ bác lái xe, làn trứng, bó hoa tiễn người hoạ sĩ già, cô gái trẻ tiếp tục cuộc hành trình, đó là những kỷ niệm của một tấm lòng sốt sắng, tận tình đáng quý.Công việc vất vả có những đóng góp quan trọng cho đất nước như thế nhưng người thanh niên hiếu khách và rất sôi nổi ấy lại rất khiêm tốn, anh cảm thấy đóng góp của mình bình thường, nhỏ bé so với bao người khác. Bởi thế anh ngượng ngùng khi ông hoạ sĩ già phác thảo chân dung của mình vào cuốn sổ tay. Con người khiêm tốn ấy hào hứng giới thiệu cho hoạ sĩ những người đáng vẽ hơn mình. Đó là ông kỹ sư vườn rau dưới Sa Pa, vượt qua bao khó khăn vất vả để tạo ra những củ su hào to hơn, ngon hơn cho nhân dân toàn miền Bắc, là anh cán bộ khí tượng dưới trung tâm suốt mười một năm nay chuyên tâm nghiên cứu và thiết lập một bản đồ sét. Dù còn trẻ tuổi anh thấm thía cái nghĩa, cái tình của mảnh đất Sa Pa mà mình được sinh ra, lớn lên, thấm thía sự hy sinh thầm lặng của những con người ngày đêm là việc, lo nghĩ cho đất nước. Bằng một cốt truyện khá nhẹ nhàng, những chi tiết chân thực, tinh tế, bằng ngôn ngữ đối thoại sinh động, Nguyễn Thành Long đã kể lại một cuộc gặp gỡ tình cờ mà thú vị nơi Sa Pa lặng lẽ. chưa đầy ba mươi phút tiếp xúc với anh thanh niên khiến người hoạ sĩ già thêm suy ngẫm về vẻ đẹp cuộc đời mà mình không bao giờ thể hiện hết được, khiến cô kỹ sư trẻ lòng bao cảm mến bâng khuâng. với truyện ngắn này phải chăng nhà văn muốn khẳng định: Cuộc sống của chúng ta được làm nên từ bao phấn đấu, hi sinh lớn lao và thầm lặng? những con người cần mẫn nhiệt thành như anh thanh niên ấy thật đáng chân trọng, thật đáng tin yêu. ( Quỳnh Trâm )Để viết được bài nghị luận này nguời viết phải đọc và cảm nhận sâu sắc văn bản nào?TRẢ LỜI:Truyện ngắn của nhà văn Nguyễn Thành Long“Lặng Lẽ Sa Pa”Anh thanh niên làm công tác khí tượng thủy văn kiêm vật lý địa cầu.Tác giả viết văn bản này nhằm mục đích gì?Nhận xét đánh giá về nhân vật anh thanh niên.Nhân vật chính trong truyện Lặng Lẽ Sa Pa là aiTác giả đánh giá và nhận xét về đặc điiểm gì của nhân vật anh thanh niên?TRẢ LỜI:TRẢ LỜI:Nhận xét; đánh giáTính cáchHòan cảnh sốngLý tưởng sốngĐể nhận xét và đánh giá những vấn đề này thì buộc người viết phải làm gì?Phải nắm rõ tác phẩm.TRẢ LỜI:Nhận xét đánh giáTính cáchLý tưởng sốngHòan cảnh sốngTác phẩm.Chủ đềSự kiệnNhân vậtNghệ thuậtTính cáchHòan cảnh sốngLý tưởng sống Tác phẩm truyệnNhận xét; đánh giáNghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đọan trích)Nghệ thuậtNhân vậtSự kiệnChủ đềThöù 2, Ngaøy 25 - 2 - 2008TUAÀN 24:TIEÁT 118:I / Bài học:1/ Thế nào là nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặc đọan trích) ?- Trình bày những nhận xét đáng giá của mình về:+ Nhân vật.+ Chủ đề.+ Nghệ thuật.Của một tác phẩm cụ thể.+ Sự kiện2/ Yêu cầu của một bài nghị luận về tác phẩm (hoặc đọan trích): BÀI 23:NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)Những phẩm chất đức tính đẹp đẽ, đáng yêu của nhân vật anh thanh niên làm công tác khí tượng thủy văn kiêm vật lý địa cầu.Vấn đề nghị luận của văn bản? TRẢ LỜI:2/ Yêu cầu của một bài nghị luận về tác phẩm hoặc đọan trích: Hãy đặt một nhan đề cho văn bản?Một vẻ đẹp nơi Sa Pa lặng lẽ.Hãy tìm câu văn khái quát ý của nhan đề vừa đặt trong văn bản trênDù được miêu tả nhiều hay ít, trực tiếp hay gián tiếp, nhân vật nào của lặng lẽ Sa Pa cũng hiện lên với nét cao quý đáng khâm phục.Trong đó anh thanh niên làm công tác khí tượng thủy văn kiêm vật lý địa cầu – Nhân vật chính của tác phẩm đã để lại cho chúng ta nhiều ấn tượng khó phai mờ.TRẢ LỜI:TRẢ LỜI:Luận điểm khái quát.Mở bàiCác đọan văn còn lại tác giả triển khai những luận điển nào?Tìm những câu chủ đề nêu luận điểm?Đọan 2: Trước tiên nhân vật anh thanh niên này đẹp ở tấm lòng, yêu đời yêu nghề, ở tinh thần trách nhiệm cao với công việc lắm gian khổ của mình ( câu chủ đề nêu luận điểm).Đọan 3: Nhưng anh thanh niên này thật đáng yêu ở nỗi “thèm người”, lòng hiếu khách đến nồng nhiệt, ở sự quuan tâm đến người khác một cách chu đáo (câu chủ đề nêu luận điểm).Đọan 4: Công việc vất vả có những đóng góp quan trọng cho đất nước như thế nhưng người thanh niên hiếu khách và sôi nổi ấy lại rất khiêm tốn (câu chủ đề nêu luận điểm).Đọan 5: Cuộc sống của chúng ta.. thật đáng tin yêu( đọan cuối bài những câu cô đúc vấn đề nghị luận).TRẢ LỜI:Để xây dựng được những câu chủ đề nêu luận điểm thì người viềt phải làm gì?Phải hiểu rõ tác phẩmYêu cầu 1TRẢ LỜI:Thöù 2, Ngaøy 25 - 2 - 2008TUAÀN 24: IEÁT 118:I / Bài học:1/ Thế nào là nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặc đọan trích) ?2/ Yêu cầu của một bài nghị luận về tác phẩm hoặc đọan trích: Nắm rõ tác phẩmBÀI 23:NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)TRẢ LỜI:Những câu văn nêu luận điểm trên câu nào cô đúc được vấn đề nghị luậnĐọan 5: Cuộc sống của chúng ta.. thật đáng tin yêu( đọan cuối bài những câu cô đúc vấn đề nghị luận).Luận điểm kết thúcKết bàiCác luận điểm ở đọan 2, đọan 3, đọan 4 mang nhiệm vụ gì?Luận điểm triển khaiTRẢ LỜI:Thân bài.Những câu mang luận điểm nằm ở vị trí nào trong đọan văn? tương ứng với cách lập luận nào?Đứng đầu đọan vănLập luận phân tíchDiễn dịch.Đứng cuối đọan vănQui nạp.TRẢ LỜI:Lập luận tổng hợpMột vẻ đẹp nơi lặng lẽ Sa PaCâu nêu luận điểm khái quát ( Luận điểm 1)Luận điểm 2: Luận điểm triển khaiLuận điểm 3:Luận điểm triển khaiLuận điểm 4: luận điểm triển khaiLuận điểm 5 (luận điểm kết thúc)TỔNGPHÂN HỢP Để dẫn dắt từ luận điểm khái quát đến luận điểm 2; luận điểm 3; luận điểm 4; luận điểm 5 tác giả đã sử dụng những phép liên kết nào? tìm những từ, những ngữ có tác dụng liên kết“Trước tiên”:Phép nối; chuyển ýLiệt kê“Nhưng”Câu nốiQuan hệ nhân quả“Công việc vất vả.khiêm tốn“Phép nối; chuyển ýĐúc kết ý đọan 3, triển khai ý đọan 4Bằng một cốt truyệnlặng lẽCâu đúc kết ý tòan văn bảnLuận điểm 1Luận điểm 2Luận điểm 3Luận điểm 4Luận điểm 5Vấn đề nghị luậnCÂU HỎITHẢO LUẬNCâu 1: Tìm luận cứ và cách lập luận của luận điểm 2 (đọan văn 2)?(Nhóm 1 + Nhóm 4)Câu 2: Tìm luận cứ và cách lập luận của luận điểm 3 (đọan văn 3)?(Nhóm 2 + Nhóm 5)Câu 3: Tìm luận cứ và cách lập luận của luận điểm 4 (đọan văn 4)?(Nhóm 3 + Nhóm 6)Câu 1:Đáp ÁnAnh thanh niên đẹp ở tấm lòng yêu đời yêu nghề, ở tinh thần trách nhiệm cao với công việc lắm gian khổ của mìnhLuận cứ 1yêu đờiLuận cứ 2yêu nghềLuận cứ 3có tinh thần trách nhiệm cao trong nghề nghiệpCách lập luận( Chứng minh, giải thích, phân tích)Luận điểm 2Câu 2( Nhóm 2+5)Đáp Án“Thèm người, lòng hiếu khách, quan tâm chu đáo đến người khác.Luận cứ 1“Thèm người”Luận cứ 2Hiếu kháchLuận cứ 3Quan tâm đến người khác một cách chu đáoCách lập luậnLuận điểm 3đáp ánCâu 3(Nhóm 3 + 6 )Luận điểm 4( một luận điểm; một luận cứ)Khiêm tốnLuận cứ: khiêm tốnCách lập luậnEm có nhận xét gì về hệ thống luận điểm mà tác giả triển khai?TRẢ LỜI:Chặt chẽ, đúng đắn, có sức thuyết phụcYêu cầu 2Thöù 2, Ngaøy 25 - 2 - 2008TUAÀN 24:TIEÁT 118:I / Bài học:1/ Thế nào là nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặc đọan trích) ?2/ Yêu cầu của một bài nghị luận về tác phẩm hoặc đọan trích: BÀI 23:NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)Nắm rõ tác phẩmLuận điểm, luận cứ phải rõ ràng, đúng đắn có sức thuyết phục.Để các luận cứ đưa ra được chặt chẽ, có sức thuyết phục thì người viết phải lập luận như thế nàoTRẢ LỜI:Sử dụng các câu phân tích, chứng minh, giải thíchYêu cầu 3Thöù 2, Ngaøy 25 - 2 - 2008TUAÀN 24:TIEÁT 118:I / Bài học:1/ Thế nào là nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặc đọan trích) ?2/ Yêu cầu của một bài nghị luận về tác phẩm hoặc đọan trích: BÀI 23:NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)Nắm rõ tác phẩmLuận điểm, luận cứ phải rõ ràng, đúng đắn có sức thuyết phục.Vận dụng các phép lập luận( chứng minh, giải thích, nhận định, phân tích).Em có nhận xét gì về bố cục của văn bảnTRẢ LỜI:Bố cục chặt chẽ mạch lạcYêu cầu 4Thöù 2, Ngaøy 25 - 2 - 2008TUAÀN 24:TIEÁT 118:I / Bài học:1/ Thế nào là nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặc đọan trích) ?2/ Yêu cầu của một bài nghị luận về tác phẩm hoặc đọan trích: BÀI 23:NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH) Nắm rõ tác phẩm Luận điểm, luận cứ phải rõ ràng, đúng đắn có sức thuyết phục. Vận dụng các phép lập luận( chứng minh, giải thích, nhận định, phân tích). Bố cục phải rõ ràng, mạch lạc.Qua ngôn ngữ, lời văn em thấy bộc lộ thái độ gì của người viết?TRẢ LỜI:Yêu mến, cảm phụcThöù 2, Ngaøy 25 - 2 - 2008TUAÀN 24:TIEÁT 118:I / Bài học:1/ Thế nào là nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặc đọan trích) ?2/ Yêu cầu của một bài nghị luận về tác phẩm hoặc đọan trích: BÀI 23:NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH) Nắm rõ tác phẩm Luận điểm, luận cứ phải rõ ràng, đúng đắn có sức thuyết phục. Vận dụng các phép lập luận( chứng minh, giải thích, nhận định, phân tích). Bố cục phải rõ ràng, mạch lạc. Lời văn trong sáng, chứa đựng tình cảm của người viết.Thöù 2, Ngaøy 25 - 2 - 2008TUAÀN 24:TIEÁT 118:I / Bài học:1/ Thế nào là nghị luận về tác phẩm truyện ( hoặc đọan trích) ?II/ LUYỆN TẬPBÀI 23:NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)2/ Yêu cầu của một bài nghị luận về tác phẩm hoặc đọan trích: Đoạn văn sách giáo khoa (trang 64)Đọc đoạn văn bản sau:	Đọc đoạn văn sau: Từ việc miêu tả hoạt động của các nhân vật, Nam Cao đã gián tiếp đưa ra một tình thế lựa chọn đối với lão Hạc mà các dấu hiệu của nó được chuẩn bị ngay từ đầu. Đó là việc giải quyết cái sống và cái chết : sống liệu có giữa được mảnh vườn cho con mà vẫ có cái để ăn hay không ( bán mất mảnh vườn sẽ là một trọng tội không thể tha thứ được trong lương tâm của lão đối với người vợ đã mất và đứa con đang ở xa) ; hay là chết thì sẽ giữa được mảnh vườn, lương tâm yên ổn? Nhưng nếu chết thì phải chết như thế nào, chuẩn bị cho nó ra sao?... Cuối cùng lão Hạc lựa chọn cái chết. Đầu tiên lão để cho cậu Vàng chết trước. Sau đó đến lượt mình. Lão âm thầm chuẩn bị dọn dẹp chu tất một con đường sạch sẽ để bước đến nhà mồ ( nhờ ông giáo giữ vườn để khỏi ai tranh chiếm, nhòm ngó, giử cầm 30 đồng bạc để cậy bà con lo liệu ma chay nếu mình có mệnh hệ gì). Lão đã chọn cái chết trong còn hơn sống khổ, sống nhục. Lão đã chết một cách cao ngạo và thảm khốc. chỉ có bằng cách này lão mới khỏi phạm vào mảnh đất thiêng liêng dành cho con mình, mới có thể châm rứt cách sống lay lắt héo úa. Cái chết của lão Hạc khiến ta đau đớn nhận ra một tình phụ tử thiêng liêng thiêng và thăm thẳm. Tội nghiệp cho lão, chắc hẳn lão nung nấu ý định chết từ lâu rồi, từ cái ngày đầu sang nói chuyện bán cậu Vàng với ông giáo, rõ nhất là cái hôm lão sang gửi vườn và tiến. chả thế mà câu chuyện của lão rề rà, vòng vo, nặng nhọc, nhức nhối một điều gì đó thất khó nói; tâm can lão bị đè nặng bởi ý định tự tử phải dấu, lão đã làm tất cả những gì có thể làm được trước khi đi đến cái chết, tuy lặng lẽ, âm thầm mà thật dứt khoát, quyết liệt. Để bảo toàn nhân cách của mình, lão không có con đường nào khác là phải chủ động tìm đến cái chết. lão Hạc đã dùng cái chết của mình để cấy cái sống cho đứa con trai đang đi phu đồn điền biền biệt. Đó là sự lựa chọn tột cùng đau đớn của thân phận con người. Ý nghĩa câu chuyện chủ yếu được phát sang từ điểm then chốt này. ( Theo văn giá, Chiều sâu truyện “ Lão Hạc”)Để bảo toàn nhân cách của mình, lão không có con đường nào khác là phải chủ động tìm đến cái chết. lão Hạc đã dùng cái chết của mình để cấy cái sống cho đứa con trai đang đi phu đồn điền biền biệt. Đó là sự lựa chọn tột cùng đau đớn của thân phận con người. Ý nghĩa câu chuyện chủ yếu được phát sang từ điểm then chốt này. ( Theo văn giá, Chiều sâu truyện “ Lão Hạc”)Vấn đề nghị luận của đoạn văn trên là gì?TRẢ LỜI:Tình thế lựa chọn nghịêt ngã và vẻ đẹp của nhân vật Lão Hạc.Luận điểm.Để triển khai luận điểm này tác giả đã đưa ra những luận cứ nào?TRẢ LỜI:Luận cứ 1:Giải quyết cái sống và cái chếtLuận cứ 2:Lão Hạc chọn cái chết trong còn hơn phải sống khổ sống nhụcLuận cứ 3:Vẻ đẹp trong nhân cách tâm hồn Lão HạcÑeå caùc luaän cöù ñöa ra ñöôïc chaët cheõ vaø höôùng veà luaän ñieåm thì ngöôøi vieát ñaõ laäp luaän nhö theá naøo?Em coù theå khaùi quaùt luaän ñieåm vaø luaän cöù baèng moät sô ñoàEm coù nhaän xeùt gì veà luaän cöù maø taùc giaû trieån khaiTình thế lựa chọn nghiệt ngã và vẻ đẹp của nhân vật lão hạcLuận cứ 1:Giải quyết cái sống và cái chếtLuận cứ 2:Lão hạc chọn cái chết trong còn hơn phải sống khổ sống nhụcLuận cứ 3:Vẻ đẹp trong nhân cách tâm hồn lão hạcCAÂU HOÛI CUÛNG COÁ Yêu cầu của kiểu bài nghị luận về tác phẩm truyện(hoặc đoạn trích) có gi khác so với yêu cầu của hai kiểu nghị luận trướcDAËN DOØ * Hoïc ghi nhôù * Soaïn baøi: Caùch Laøm Baøi Vaên Nghò Luaän Veà Taùc Phaåm Truyeän(Hoaëc Ñoaïn Trích).XIN CHAÂN THAØNH CAÛM ÔNQUYÙ THAÀY COÂCUØNG CAÙC EM HOÏC SINH