Bài giảng Ngữ văn 9 - Tiết 32: Miêu tả trong văn bản tự sự - Nguyễn Thị Minh Thuận

 CHÀO MỪNG 
QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ 
 THĂM LỚP 9C
 Giáo viên: Nguyễn Thị Minh Thuận Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
 T
 T
 Tôi ở nhài Binh Tư về được một lúc lâu thì thấy những 
 i
 tiếng nhốn nháoê ở bên nhà lão Hạc. Tôi mải mốt chạy sang. 
 t e
 Mấy người hàng xómt đến trước tôi đang xôn xao ở trong nhà. 
 Tôi xồng xộc chạy vào. Lão Hạc đang vật vã ở trên giường, đầu 
 tóc rũ rượi, quần áo xộc xệch, hai mắt long sòng sọc.
 (Nam Cao, Lão Hạc)
Những phương thức biểu đạt nào xuất hiện trong đoạn văn trên?
 A. Tự sự, miêu tả.
 B. Tự sự, biểu cảm.
 C. Tự sự, nghị luận.
 D. Tự sự, thuyết minh. Vua Quang Trung lại truyền lấy sáu chục tấm ván, cứ ghép liền ba tấm 
làm một bức, bên ngoài lấy rơm dấp nước phủ kín, tất cả là hai mươi bức. 
Đoạn kén hạng lính khoẻ mạnh, cứ mười người khênh một bức, lưng giắt dao 
ngắn, hai mươi người khác đều cầm binh khí theo sau, dàn thành trận chữ 
“nhất”, vua Quang Trung cưỡi voi đi đốc thúc, mờ sáng ngày mùng 5 tiến sát 
đồn Ngọc Hồi. Quân Thanh nổ súng bắn ra, chẳng trúng người nào cả. Nhân 
có gió bắc, quân Thanh bèn dùng ống phun khói lửa ra, khói toả mù trời, 
cách gang tấc không thấy gì, hòng làm cho quân Nam rối loạn. Không ngờ 
trong chốc lát trời bỗng trở gió nam, thành ra quân Thanh lại tự làm hại 
mình. 
 Vua Quang Trung liền gấp rút sai đội khiêng ván vừa che vừa xông thẳng 
lên trước. Khi gươm giáo của hai bên đã chạm nhau thì quăng ván xuống đất, 
ai nấy cầm dao ngắn chém bừa, những người cầm binh khí theo sau cũng 
nhất tề xông tới mà đánh.
 Quân Thanh chống không nổi, bỏ chạy tán loạn, giày xéo lên nhau mà 
chết. Tên Thái thú Điền Châu là Sầm Nghi Đống tự thắt cổ chết. Quân Tây 
Sơn thừa thế chém giết lung tung thây nằm đầy đồng, máu chảy thành suối, 
quân Thanh đại bại. 
 (Ngô gia văn phái, Hoàng Lê nhất thống chí) * Các sự việc:
- Vua Quang Trung cho ghép ván lại, cứ mười người khiêng một bức, 
rồi tiến sát đến đồn Ngọc Hồi.
- Quân Thanh bắn ra, không trúng người nào, sau đó phun khói lửa.
- Quân của vua Quang Trung khiêng ván nhất tề xông lên mà đánh.
- Quân Thanh chống đỡ không nổi, tướng nhà Thanh là Sầm Nghi 
Đống thắt cổ chết. Quân Thanh đại bại.
Đoạn văn:
 Vua Quang Trung cho ghép ván lại, cứ mười người khiêng 
một bức, rồi tiến sát đến đồn Ngọc Hồi. Quân Thanh bắn ra, không 
trúng người nào, sau đó phun khói lửa. Quân của vua Quang Trung 
khiêng ván nhất tề xông lên mà đánh. Quân Thanh chống đỡ không 
nổi, tướng nhà Thanh là Sầm Nghi Đống thắt cổ chết. Quân Thanh 
đại bại. Vua Quang Trung lại truyền lấy sáu chục tấm ván, cứ ghép 
liền ba tấm làm một bức, bên ngoài lấy rơm dấp nước phủ kín, 
tất cả là hai mươi bức. Đoạn kén hạng lính khoẻ mạnh, cứ Vua Quang Trung 
mười người khênh một bức, lưng giắt dao ngắn, hai mươi người cho ghép ván, cứ 
 mười người khiêng 
khác đều cầm binh khí theo sau, dàn thành trận chữ “nhất”, vua 
 một bức, rồi tiến sát 
Quang Trung cưỡi voi đi đốc thúc, mờ sáng ngày mùng 5 tiến 
 đến đồn Ngọc Hồi. 
sát đồn Ngọc Hồi. Quân Thanh nổ súng bắn ra, chẳng trúng 
 Quân Thanh bắn ra, 
người nào cả. Nhân có gió bắc, quân Thanh bèn dùng ống phun không trúng người 
khói lửa ra, khói toả mù trời, cách gang tấc không thấy gì, hòng nào sau đó phun 
làm cho quân Nam rối loạn. Không ngờ trong chốc lát trời bỗng khói lửa. Quân của 
trở gió nam, thành ra quân Thanh lại tự làm hại mình. vua Quang Trung 
 Vua Quang Trung liền gấp rút sai đội khiêng ván vừa che khiêng ván nhất tề 
vừa xông thẳng lên trước. Khi gươm giáo của hai bên đã chạm xông lên mà đánh. 
nhau thì quăng ván xuống đất, ai nấy cầm dao ngắn chém bừa, Quân Thanh chống 
những người cầm binh khí theo sau cũng nhất tề xông tới mà đỡ không nổi, tướng 
đánh. nhà Thanh là Sầm 
 Quân Thanh chống không nổi, bỏ chạy tán loạn giày xéo lên Nghi Đống thắt cổ 
nhau mà chết. Tên Thái thú Điền Châu là Sầm Nghi Đống tự chết. Quân Thanh 
thắt cổ chết. Quân Tây Sơn thừa thế chém giết lung tung thây đại bại.
nằm đầy đồng, máu chảy thành suối, quân Thanh đại bại.
 (Ngô gia văn phái, Hoàng Lê nhất thống chí) * Đoạn văn bị lược bỏ yếu tố miêu tả trở nên thiếu sinh 
động, khô khan, kém hấp dẫn vì chỉ đơn giản kể lại sự việc, 
nghĩa là mới trả lời câu hỏi: Sự việc gì đã xảy ra?
* Đoạn văn trích trong Hoàng Lê nhất thống chí nhờ có 
yếu tố miêu tả mà trận đánh của vua Quang Trung được 
tái hiện cụ thể, sinh động, hấp dẫn, nghĩa là đã trả lời được 
câu hỏi: sự việc ấy diễn ra như thế nào? T
 i T Lưu ý:
 ê i
- Tự sự đóng vait tròe chủ đạo, yếu tố miêu tả có vai trò 
 t
bổ trợ. 
- Yếu tố miêu tả thường được thể hiện qua các từ ngữ, 
hình ảnh (từ tượng hình, từ tượng thanh, nghệ thuật 
so sánh, nhân hóa). YÊU CẦU BÀI TẬP 1 
 T
 i T
 ê i
 t e
 * Nhóm 1, 3: Tìm yếut tố tả người trong đoạn trích “Chị em 
Thúy Kiều”. Phân tích giá trị của yếu tố miêu tả ấy trong việc thể 
hiện nội dung đoạn trích.
 * Nhóm 2, 4: Tìm yếu tố tả cảnh trong đoạn trích “Cảnh ngày 
xuân”. Phân tích giá trị của yếu tố miêu tả ấy trong việc thể hiện 
nội dung đoạn trích
: Bài tập 1:
 * Đoạn trích Cảnh ngày xuân.
 * Đoạn trích Chị em Thúy Kiều
 - Mai cốt cách, tuyết tinh thần. Cỏ non xanh tận chân trời.
 T
 Cành lê trắng điểm một vài bông hoa.
Hình ảnh ước lệ tượng trưngi gợi tảT vẻ đẹp 
duyên dáng thanh cao, trongê trắng icủa người Tả cảnh thiên nhiên (cỏ non, cành lê) đẹp, 
thiếu nữ. e trong trẻo thanh khiết, giàu sức sống. 
 - Khuôn trăng đầy đặn, nétt ngài nở nang.
 t - Gần xa nô nức yến anh 
 - Hoa cười ngọc thốt đoan trang
 - Dập dìu tài tử giai nhân.
 - Mây thua nước tóc tuyết nhường màu da.
 Ngựa xe như nước, áo quần như nêm.
Hình ảnh ước lệ (trăng, hoa, ngọc, mây, tuyết), 
 - Ngổn ngang gò đống kéo lên
gợi tả vẻ đẹp phúc hậu, đoan trang quý phái 
của Thúy Vân. Thoi vàng vó rắc, tro tiền giấy bay.
 Làn thu thu thuỷ, nét xuân sơn. Tả cảnh sinh hoạt gợi không khí tấp nập, vui 
 Hoa ghen thua thắm, liễu hờn kém xanh. vẻ, nhộn nhịp trong lễ hội Thanh minh.
Hình ảnh ước lệ (nước, núi), gợi tả vẻ đẹp sắc Nao nao dòng nước uốn quanh.
sảo, mặn mà của Thúy Kiều. Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang 
=> Nhờ những yếu tố miêu tả: Thấy được vẻ Tả cảnh vật vắng vẻ, gợi cảm xúc bâng 
đẹp đoan trang, phúc hậu, quý phái của Thuý khuâng, xao xuyến.
Vân; lộng lẫy, đằm thắm có sức cuốn hút của => Nhờ có yếu tố miêu tả giúp cảnh vật như 
Thuý Kiều. hiện ra trước mắt người đọc. T
 Thúy Kiềui và ThúyT Vân là hai người con gái cuả 
một gia đình trungê i lưu lương thiện. Cả hai đều có 
 t e
nhan sắc tuyệt trần.t Thúy Vân mang nét đẹp phúc 
hậu, với khuôn mặt tròn đầy, miệng cười tươi như 
hoa. Giọng nói nhẹ nhàng trong trẻo, lại thêm mái tóc 
đen óng và làn da trắng mịn hơn tuyết càng tôn lên vẻ 
đẹp phúc hậu, quý phái. Vân đẹp đến như vậy nhưng 
Kiều còn đẹp hơn bội phần, nàng đẹp mặn mà, đẹp 
đến sắc sảo. Đặc biệt ở Kiều, đôi mắt trong như nước 
mùa thu, lấp lánh đẹp tuyệt vời. Kiều không những 
đẹp ở nhan sắc mà còn đẹp về tài năng lẫn tâm hồn. Câu 
 chuyện 
 Con người, trở lên 
 Kết hợp Đối tượng sự việc, sự Tác dụng hấp dẫn, 
Tự sự Miêu 
 vật, cảnh cụ thể, 
 tả
 vật, sinh 
 động KÍNH CHÀO QUÝ 
THẦY CÔ VÀ CÁC EM