Bài giảng Ngữ văn 9 - Tiết 47: Văn bản Bài thơ về tiểu đội xe không kính - Phạm Tiến Duật

GIAÙO VIEÂN GIOÛI CAÁP HUYEÄNGi¸o viªn: lý thÞ h­¬ngM«n: Ngữ văn 9PHÒNG GD&ĐT HUYỆN HÀ TRUNGNHIEÄT LIEÄT CHAØO MÖØNG QUYÙ THAÀY CO VAØ CAÙC EM HOÏC SINH VEÀ DÖÏNĂM HỌC: 2009 - 2010ÑÔN VÒ: TRÖÔØNG THCS LYÙ THÖÔØNG KIEÄT - THÒ TRAÁN1KiÓm tra bµi còCâu 1: Đọc thuộc lòng khổ thơ:	2Tr­êng S¬n §«ng n¾ng, T©y m­aAi ch­a ®Õn ®ã nh­ ch­a râ m×nh34Tiết 47 - Văn bản: BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH Phạm Tiến DuậtI. T×m hiÓu chung1. Tác giả- Phạm Tiến Duật (1941-2007)- Quê: Thanh Ba - Phú Thọ.- Vừa là người lính, vừa là nhà thơ- Là gương mặt tiêu biểu cho thế hệ thơ trẻ Việt Nam thời chống Mỹ.- Thơ ông sôi nổi, trẻ trung, giàu chất lính.- Tác phẩm chính:Thơ một chặng đường (1971) Ở hai đầu núi (1981)...Vầng trăng quầng lửa (1970)5I. T×m hiÓu chung 1. Tác giả 2. Tác phẩm- Sáng tác 1969, in trong tập “ Vầng trăng, quầng lửa” Đạt giải Nhất cuộc thi thơ của báo Văn nghệ tổ chức 1970.Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên, nguyên Tư lệnh Đoàn 559 - Bộ đội Trường Sơn, thủ trưởng cũ của nhà thơ Phạm Tiến Duật nói về người đồng chí đầy tự hào: “Khi Duật xuất hiện với bài thơ Tiểu đội xe không kính, tôi đã nhận ra đây là một tài năng. Thơ Duật rất tự do, không khuôn sáo mà ngang tàng rất chất lính Trường Sơn. Tôi có gửi tặng Duật một chiếc mũ với lời nhắn “tiểu đội xe không kính thì sẽ có kính thôi, còn bây giờ thì đội mũ vào đã”. Tiết 47 - Văn bản: BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH Phạm Tiến Duật6Mưa tuôn, mưa xối như ngòai trờiChưa cần thay, lái trăm cây số nữaMưa ngừng, gió lùa khô mau thôi.Những chiếc xe từ trong bom rơiÐã về đây họp thành tiểu độiGặp bè bạn suốt dọc đường đi tớiBắt tay qua cửa kính vỡ rồi.Bếp Hòang Cầm ta dựng giữa trờiChung bát đũa nghĩa là gia đình đấyVõng mắc chông chênh đường xe chạyLại đi, lại đi trời xanh thêm.Không có kính, rồi xe không có đèn,Không có mui xe, thùng xe có xước,Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước:Chỉ cần trong xe có một trái tim.Bài thơ về tiểu đội xe không kính Phạm Tiến DuậtKhông có kính không phải vì xe không có kínhBom giật, bom rung kính vỡ đi rồiUng dung buồng lái ta ngồi,Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng.Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắngNhìn thấy con đường chạy thẳng vào timThấy sao trời và đột ngột cánh chimNhư sa, như ùa vào buồng láiKhông có kính, ừ thì có bụi,Bụi phun tóc trắng như người giàChưa cần rửa, phì phèo châm điếu thuốcNhìn nhau mặt lấm cười ha ha.Không có kính, ừ thì ướt áoNg÷ v¨n: Bµi : TiÕt 47: Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh ( Ph¹m TiÕn DuËt)Tìm hiểu chung:1/ T¸c gi¶:2/ T¸c phÈm3/ §äc, gi¶i nghÜa tõ khã:7Tiết 47 - Văn bản: BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH Phạm Tiến DuậtI. T×m hiÓu chungII. Ph©n tÝch1. H×nh ¶nh nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh:Không có kính không phải vì xe không có kính Bom giật bom rung kính vỡ đi rồiKh«ng cã kÝnh, råi xe kh«ng cã ®ÌnKh«ng cã mui xe, thïng xe cã x­ícNT: - Sö dông hµng lo¹t tõ ng÷ phñ ®Þnh kÕt hîp ®éng tõ m¹nh LiÖt kª, h×nh ¶nh th¬ t¨ng tiÕn Giäng th¬ lµ lêi kÓ – mang tÝnh khÊu ng÷, gÇn víi v¨n xu«i nh­ lêi nãi th­êng ngµy.=> Ph¶n ¸nh hiÖn thùc khèc liÖt cña cuéc chiÕn tranh chèng Mü.§ã lµ nh÷ng h×nh ¶nh thùc, thùc ®Õn trÇn trôi.8I. T×m hiÓu chung:II. Ph©n tÝch v¨n b¶n: 1) Hình ảnh những chiếc xe không kính: 2) Hình ảnh những người chiến sĩ lái xe: a) Hoàn cảnh:- Bom giËt, bom rung, bom r¬i- Giã vµo xoa m¾t ®¾ng- Bôi phun tãc tr¾ng nh­ ng­êi giµ- M­a tu«n, m­a xèi- Dïng nh÷ng ®éng tõ m¹nh, h×nh ¶nh ho¸n dô, so s¸nh, nh©n ho¸. DiÔn t¶ sù khã kh¨n, gian khæ cña ng­êi lÝnh.Tiết 47 - Văn bản: BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH Phạm Tiến Duật9I. T×m hiÓu chungII. Ph©n tÝch: 1) Hình ảnh những chiếc xe không kính: 2) Hình ảnh những người chiến sĩ lái xe: a) Hoàn cảnh: b) Vẻ đẹp:Ung dung buồng lái ta ngồi Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳngNhìn thấy gió vào xoa mắt đắngNhìn thấy con đường chạy thẳng vào timThấy sao trời và đột ngột cánh chimNhư sa , như ùa vào buồng lái.Tiết 47 - Văn bản: BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH Phạm Tiến Duật10 “Ung dung buồng lái ta ngồi Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng ”“Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắngNhìn thấy con đường chạy thẳng vào timThấy sao trời và đột ngột cánh chimNhư sa như ùa vào buồng lái ”- ung dung: dáng điệu, cử chỉ tỏ ra bình tĩnh, không hề lo lắng hay bận rộn.- Tư thế chủ động, làm chủ mọi hoàn cảnh của người lính.- Nhìn: gió, con đường, sao trời, cánh chim- Diễn tả những cảm giác mạnh và đột ngột, khiến người đọc có cảm giác như mình đang ngồi trên những chiếc xe không kính, từ đó người lính như được hoà mình cùng thiên nhiên.=> Tư thế ung dung, hiên ngang-- NT: Đảo ngữ, điệp từ11I. T×m hiÓu chung:II. Ph©n tÝch v¨n b¶n: 1) Hình ảnh những chiếc xe không kính: 2) Hình ảnh những người chiến sĩ lái xe: a) Hoàn cảnh: b) Vẻ đẹp: + Tư thế:+ Tinh thần, thái độ: - Dũng cảm, lạc quan - Bất chấp khó khăn, gian khổ, nguy hiểm.Không có kính, ừ thì có bụi,Bụi phun tóc trắng như người giàChưa cần rửa, phì phèo châm điếu thuốcNhìn nhau mặt lấm cười ha ha.Không có kính, ừ thì ướt áoMưa tuôn, mưa xối như ngòai trờiChưa cần thay, lái trăm cây số nữaừ thìChưa cầnừ thìChưa cầnTiết 47 - Văn bản: BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH Phạm Tiến Duật12 Những chiếc xe từ trong bom rơiĐã về đây họp thành tiểu độiGÆp b¹n bÌ suèt däc ®­êng ®i tíiB¾t tay nhau qua cöa kÝnh vì råi.Hä truyÒn cho nhau søc m¹nh, niÒm tin chiÕn th¾ng13I. T×m hiÓu chung:II.Ph©n tÝch v¨n b¶n: 1) Hình ảnh những chiếc xe không kính: 2) Hình ảnh những người chiến sĩ lái xe: a) Hoàn cảnh: b) Vẻ đẹp: + Tư thế: + Tinh thần, thái độ:+ Tình cảm: - Tình đồng chí, đồng đội nồng ấm, cởi mở, chân thành.Những chiếc xe từ trong bom rơiĐã về đây họp thành tiểu độiGặp bè bạn suốt dọc đường đi tớiBắt tay qua cửa kính vỡ rồi.Bếp Hòang Cầm ta dựng giữa trờiChung bát đũa nghĩa là gia đình đấyVõng mắc chông chênh đường xe chạyLại đi, lại đi trời xanh thêm.Tiết 47 - Văn bản: BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH Phạm Tiến Duật14Bếp Hoàng CầmLà loại bếp dã chiến, mang tên đồng chí Hoàng Cầm (1916-1996), quê ở thị trấn Tam Đảo, huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc, nguyên là tiểu đội trưởng nuôi quân thuộc Đội điều trị 8 Sư đoàn 308, sáng tạo ra từ chiến dịch Hoà Bình năm 1951. Anh nuôi Hoàng CầmBÕp Hoµng CÇm ta dùng gi÷a trêiChung b¸t ®òa nghÜa lµ gia ®×nh ®ÊyVâng m¾c ch«ng chªnh ®­êng ch¹yL¹i ®i, l¹i ®i trêi xanh thªm=> T×nh ®ång chÝ, ®ång ®éi nång Êm, cëi më, ch©n thµnh.-> C¶nh sinh ho¹t Êm ¸p th¾m t×nh ®ång ®éi.15I. T×m hiÓu chung:II. Ph©n tÝch v¨n b¶n: 1) Hình ảnh những chiếc xe không kính: 2) Hình ảnh những người chiến sĩ lái xe: a) Hoàn cảnh: b) Vẻ đẹp: + Tư thế: + Tinh thần, thái độ: + Tình cảm:+ Ý chí: - Chiến đấu kiên cường - Quyết tâm giải phóng Miền Nam thống nhất đất nước.Không có kính, rồi xe không có đèn,Không có mui xe, thùng xe có xước,Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước:Chỉ cần trong xe có một trái tim.Tiết 47 - Văn bản: BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH Phạm Tiến Duật16“ Không có kính, rồi xe không có đènKhông có mui xe, thùng xe có xướcXe vẫn chạy vì miền Nam phía trướcChỉ cần trong xe có một trái tim ”- Điệp từ “không” được nhắc lại 3 lần làm tăng thêm sự khốc liệt của chiến tranh.- Trái tim – hoán dụ chỉ người lính với nhiệt huyết và trái tim yêu nước. Đối lập : không có > khẳng định ý chí và tình yêu quê hương đất nước.- Hai câu thơ được ngắt thành 4 khúc như những khó khăn gian khổ đang đón chờ người lính ở phía trước.=> Lòng yêu nước, ý chí chiến đấu giải phóng miền Nam.17III. Tæng kÕt:1. NghÖ thuËt:- ChÊt hiÖn thùc – chÊt th¬ cã kh¶ n¨ng t¸i t¹o nh÷ng trang sö hµo hïng cña mét thÕ hÖ mét thêi k×.- Giäng ®iÖu th¬, ng«n ng÷ th¬ thÓ hiÖn phong c¸ch, c¶m nhËn cña t©m hån lÝnh trËn giµu c¶m xóc Ph¹m TiÕn DuËt2. Néi dung: Bµi th¬ cña Ph¹m TiÕn DuËt ®· kh¾c häa mét h×nh ¶nh ®éc ®¸o: Nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh. Qua ®ã, t¸c gi¶ kh¾c häa næi bËt h×nh ¶nh nh÷ng ng­êi lÝnh l¸i xe ë Tr­êng S¬n trong thêi chèng Mü, víi t­ thÕ hiªn ngang, dòng c¶m, bÊt chÊp khã kh¨n nguy hiÓm vµ ý chÝ chiÕn ®Êu gi¶i phãng MiÒn Nam.* Ghi nhí - SGKTiết 47 - Văn bản: BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH Phạm Tiến Duật1819 * Câu hỏi thảo luậnSo s¸nh h×nh ¶nh ng­êi lÝnh ë hai bµi th¬: “§ång chÝ” vµ “Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh”?§iÓm chung- Cïng ph¶i chÞu hoµn c¶nh gian khæ khã kh¨n, hiÓm nguy cña chiÕn tr­êng. - Cïng cã ý chÝ, nghÞ lùc, niÒm tin, lÝ t­ëng vµ tinh thÇn yªu n­íc; cã t×nh ®ång chÝ, ®ång ®éi g¾n bã§iÓm riªng§ång chÝ- XuÊt th©n tõ n«ng d©n nghÌo.- Trang bÞ cßn th« s¬.- T×nh c¶m thÇm lÆng. Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi Xe kh«ng kÝnh-XuÊt th©n tõ nhiÒu tÇng líp -Trang bÞ hiÖn ®¹ih¬n- T×nh c¶m s«i næi, trÎ trung h¬n20 IV.Luyện tập :Bài tập TN 1 :Hãy lựa chọn những đáp án đúng nhận xét về nghệ thuật của bài thơ?A. Bµi th¬ sö dông chÊt liÖu hiÖn thùc sinh ®éng cña cuéc sèng chiÕn ®Êu.B. Bót ph¸p l·ng m¹n chắp c¸nh cho hiÖn thùc bay bæng.C. Giäng th¬ tr÷ t×nh nhÑ nhµng s©u l¾ng.D. Giäng th¬ ngang tµng, phãng kho¸ng, pha chót tinh nghÞch ®Ëm tÝnh khÈu ng÷, tù nhiªn, khoÎ kho¾n.21IV.Luyện tập:Bài tập TN 2: B. ViÖc s¸ng t¹o h×nh ¶nh nh÷ng chiếc xe kh«ng kÝnh  ®· lµm næi bËt vẻ đẹp về h×nh ¶nh nh÷ng ng­êi lÝnh l¸i xe  hiªn ngang dòng c¶m, l¹c quan, s«i næi trÎ trung và có một ý chí kiên định.H·y lùa chän ®¸p ¸n sai nhËn xÐt vÒ néi dung bµi th¬:A. H×nh ¶nh nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh ®­îc s¸ng t¹o ®Ó nhÊn m¹nh téi ¸c cña giÆc Mü trong viÖc tµn ph¸ ®Êt n­íc ta22* Những mạch chính về nội dung bài thơ:Bài thơ về tiểu đội xe không kínhHình ảnh chiếc xe không kínhTư thế Ung dung Hiên ngangTinh thầnDũng cảm Lạc quanTình cảmĐồng độiYêu thương Sôi nổiÝ chíQuyết tâmGiải phóngMiền NamHình ảnh người chiến sĩ lái xe23 V. Hướng dẫn học bàiHọc thuộc lòng bài thơ.Nắm kỹ nội dung và nghệ thuật bài thơ.Sưu tầm và chép vào sổ tay văn học 1 số bài thơ, bản nhạc ,Soan bài: + Đoàn thuyền đánh cá + Tổng kết từ vựng + Chuẩn bị kiểm tra 1 tiết VHTĐ24TIEÁTHOÏCKEÁTTHUÙC CHUÙC CAÙC EM HOÏC SINH HOÏC GIOÛI 25“ Không có kính, ừ thì có bụiBụi phun tóc trắng như người giàChưa cần rửa, phì phèo châm điếu thuốcNhìn nhau mặt lấm cười ha ha.”“Không có kính, ừ thì ướt áo,Mưa tuôn mưa xối như ngoài trờiChưa cần thay, lái trăm cây số nữaMưa ngừng, gió lùa khô mau thôi.”- Lặp cấu trúc cú pháp- Từ ngữ mang đậm tính khẩu ngữ, giàu gợi cảm: ừ thì, chưa cần rửa, chưa cần thay...- Giọng điệu mới mẻ, trẻ trung, tinh nghịch- Biện pháp tu từ: điệp từ, so sánh- ừ thì, chưa cần: một thái độ sẵn sàng đón nhận coi đó chỉ là chuyện thường- phì phèo, cười ha ha: tự nhiên sảng khoái-những người lính trẻ trung, nghịch ngợm, tếu táo và lạc quan= >Tinh th¸i ®é dòng c¶m, l¹c quan, b¸t chÊp, khã kh¨n, gian khæ, hiÓm nguy.26