Cách dạy bài “hướng dẫn đọc thêm” trong chương trình Ngữ văn THCS

Lâm Thao 25/02/2011 
cách dạy bài 
 “hướng dẫn đọc thêm” 
trong chương trình ngữ văn thcs 
A. phần mở đầu. 
 I. cơ sở lí luận. 
 Hiện nay trong các nhà trường phổ thông nói chung và các nhà trường THCS nói riêng, qua tiếp 
xúc với các em học sinh, qua dự giờ thăm lớp của đồng nghiệp, chúng tôi nhận thấy: việc Dạy bài 
hướng dẫn đọc thêm trong chương trình Ngữ văn là vô cùng cần thiết. 
Theo lí luận văn học đọc - hiểu là hoạt động trung tâm của hoạt động dạy - học Ngữ văn đổi mới, 
bởi nội dung Văn trong bài học Ngữ văn là "Đọc - hiểu văn bản ". Bản chất của đọc - hiểu là tìm hiểu 
phân tích để chiếm lĩnh văn bản bằng nhiều biện pháp và hình thức dạy học Văn, trong đó biện pháp 
dạy học bằng hệ thống câu hỏi cảm thụ văn bản được thực hiện dưới hình thức đối thoại, đây là hình 
thức dạy học chủ đạo trong một giờ “ Hướng dẫn đọc thêm văn bản 
 Văn bản đọc thêm nói chung có một tác dụng lớn trong giờ học Ngữ văn, giúp cho việc phân 
tích thơ văn trở lên sống động có tính truyền cảm, giúp cho giáo viên, giúp cho các em học sinh có 
được niềm vui sướng trong lao động sáng tạo. Giờ đọc thêm còn có tác dụng giáo dục thẩm mĩ, làm 
cho các em thêm yêu thích văn học, nảy sinh ý muốn tìm đọc thêm các tác phẩm văn học nghệ thuật đã 
làm mình rung động. 
Xuất phát từ cơ sở đó, việc hướng dẫn đọc tác phẩm không chỉ diễn ra ở các tiết học đọc - hiểu 
văn bản mà còn được chú trọng trong các tiết học : Hướng dẫn đọc thêm của chương trình Ngữ văn 
THCS. Vậy cần dạy bài đọc thêm như thế nào trong các tiết dạy này để rèn luyện kỹ năng đọc - hiểu 
cho các em học sinh chính là hướng mà chúng tôi muốn đưa ra. 
 Ii. Cơ sở thực tiễn. 
1. Hệ thống văn bản hướng dẫn đọc thêm trong chương trình ngữ văn hiện nay. 
Khi thực hiện đổi mới trong dạy - học Văn hiện nay, chương trình SGK môn Ngữ văn tập trung 
nhiều vào các tiết đọc thêm và các tiết hướng dẫn đọc thêm được điều chỉnh ở hầu hết 4 khối lớp . Điều 
này cho thấy việc rèn luyện kỹ năng đọc - hiểu trong các tiết học đọc thêm cũng rất cần thiết, giúp các 
em học sinh chủ động nắm tác phẩm, tự làm sống dậy tác phẩm theo cách riêng. 
* Cụ thể các bài đọc thêm: 
Lớp Tiết Văn bản hướng dẫn đọc thêm. 
Lớp 6 
2 
13 
34,35 
Bánh trưng, bánh giày. 
Sự tích Hồ Gươm. 
Ông lão đánh cá và con cá vàng. 
45 
51 
59 
100 
111 
Chân, tay, tai, mắt, miệng. 
Lợn cưới, áo mới( dạy cùng tiết : Treo biển ) 
Con hổ có nghĩa. 
Mưa ( dạy cùng trong tiết học : Lượm ) 
Lòng yêu nước 
Lớp 7 
25,26 
34 
63 
Sau phút chia li ( dạy cùng Bánh trôi nước ) 
Vọng Lư sơn bộc bố, Phong Kiều dạ bạc. 
Sài Gòn tôi yêu. 
Lớp 8 65 Muốn làm thằng cuội; Hai chữ nước nhà. 
Lớp 9 
56,57 
84,85 
111,112 
136,137 
Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ ( dạy cùng bài: Bếp lửa ). 
Những đứa trẻ. 
Con cò. 
Bến quê. 
Từ hệ thống có thể thấy các tiết dạy: hướng dẫn đọc thêm chú trọng ở từng khối lớp, đề cập đến tầm 
quan trọng của tất cả các kiểu văn bản, thể loại văn bản, giai đoạn văn học. 
2. Nhận thức của giáo viên và học sinh. 
Bắt đầu từ năm học này, hệ thống các bài đọc thêm được điều chỉnh, nhưng là vấn đề không mới, 
bởi trước đó đã có ở các lớp 6,7,8,9 của môn Ngữ văn. 
Qua dự giờ và trao đổi với đồng nghiệp trong và ngoài huyện chúng tôi thấy xung quanh vấn đề 
dạy các bài hướng dẫn đọc thêm này có nhiều ý kiến, quan điểm khác nhau; Có người cho là không cần 
thiết lắm để thời gian dạy kỹ hơn các tác phẩm chính; Lại có ý kiến dạy các bài đọc thêm chủ yếu cho 
học sinh đọc, tóm tắt nội dung.Còn các em học sinh, khi giáo viên yêu cầu chuẩn bị bài đọc thêm việc 
các em thường làm là đọc tác phẩm. 
 Như vậy, thì việc dạy tiết hướng dẫn đọc thêm quả là nan giải. Từ thực tiễn và căn cứ vào lí luận 
văn học, chúng tôi mạnh dạn đưa ra vấn đề  Một hướng dạy bài hướng dẫn đọc thêm trong chương 
trình Ngữ văn THCS . 
b. phần nội dung 
 I. căn cứ chung. 
 1. Đặc trưng bộ môn. 
 a. Mục đích yêu cầu đọc - hiểu. 
* Đọc - hiểu rất cần thiết không chỉ cho dạy học môn Ngữ văn, mà cho đọc nói chung. Đọc để 
nắm được câu chuyện( số đông người ), đọc hiểu vấn đề nội dung, giá trị tư tưởng nghệ thuật của tác 
phẩm, đọc để biết cách lí giải vấn đề của tác giả. 
 Ví dụ: "Truyện Kiều " của Nguyễn Du có nhiều người, nhiều tầng lớp đọc: chị vú em đọc"Truyện 
Kiều ", cô cậu học sinh đọc"Truyện Kiều ", nhà văn nhà thơ đọc"Truyện Kiều". Song trẻ em lại thích 
đọc truyện tranh, các thanh niên lại thích đọc truyện chưởng Hồng Kông. Vì sao có hiện tượng đó? Bởi 
mỗi người có một mục đích đọc -hiểu khác nhau đọc ở cấp độ khác nhau. Khi mà văn hoá nghe nhìn 
đang lấn lướt văn hoá đọc cần phải được đề cao, nhất là trong nhà trường mà chủ yếu là ở môn Ngữ 
văn. 
* Đọc tác phẩm gắn liền với rèn luyện thị giác, điều phối hơi thở, khả năng phát âm, luyện âm, 
luyện giọng, khả năng lắng nghe đọc. Có thể đọc- hiểu bằng mắt, đọc thầm, đọc thành tiếng, đọc một 
mình, đọc trước nhóm người, tập thể... 
* Muốn đọc theo một chuẩn mực nào đó đã được quy định trước hết phải giúp học sinh tái hiện 
tác phẩm, đây là thao tác tư duy đầu tiên quan trọng nhất để đọc, để cảm nhận tác phẩm. Đọc chuẩn 
một tác phẩm là phải đọc đúng, đọc rõ, đọc diễn cảm, đọc hay, đọc như một sự tự biểu hiện như là một 
sự tự cảm nhận. Khi đọc- hiểu cần chú ý đến thể loại tác phẩm, tính cách nhân vật, phong cách tác giả. 
b. Khái niệm đọc - hiểu. 
Đọc- hiểu không nhằm diễn đạt hai hoạt động " đọc, hiểu ". 
Trong cuộc sống đôi khi ta đọc vu vơ một dòng chữ nào đó mà không cần hiểu, lại có khi ta đọc 
lướt qua một cột báo, chộp lấy một thông tin, nhưng nhiều khi ta phải đọc nghiền ngẫm có suy tư, thậm 
chí cả cảm xúc, liên tưởng, tưởng tượng; đọc theo cách này diễn ra theo cách bám sát, luồn sâu vào tác 
phẩm để giải mã "văn bản " nghĩa là xác lập các giá trị văn bản, theo cách cảm và hiểu của người đọc. 
 Cách đọc này theo SGV Ngữ văn 6 tập I lí giải như sau: " Khả năng đọc- hiểu( bao gồm cả cảm 
thụ) một tác phẩm văn chương lệ thuộc không ít vào việc có thể trả lời được hay không những câu hỏi 
đặt ra ở những cấp độ khác nhau. Mức thấp nhất là chỉ cần sử dụng ngay các thông tin đã có trong 
văn bản. 
Đó là trường hợp câu trả lời đã có sẵn trong bài, là trình độ chỉ mới biết đọc trên dòng. Mức cao hơn 
là buộc phải suy nghĩ và sử dụng những thông tin trong văn bản, là trình độ đã biết đọc giữa các dòng. 
Cao hơn nữa là yêu cầu khái quát, liên hệ giữa cái mà học sinh đã đọc với thế giới bên ngoài bài 
học, đó là trình độ biết vượt ra khỏi dòng để đọc văn bản. Khám phá theo hướng này thì học sinh 
không chỉ hứng thú, hiểu sâu văn bản mà còn liên hệ được một cách sinh động tự nhiên việc học văn 
với những vấn đề của cuộc sống ". 
Như thế, bản chất của hoạt động đọc - hiểu văn bản trong các giờ học Ngữ văn chính là sự tìm 
tòi, phân tích để cảm và hiểu văn bản theo mục tiêu cụ thể của môn Ngữ văn hiện hành. 
 2. Yêu cầu dạy Ngữ văn hiện nay. 
Phương pháp đọc - hiểu văn bản khác với công việc giảng văn lâu nay của giáo viên thường làm. 
Tác giả SGK lớp 9, giáo sư Đỗ Ngọc Thống có nêu ra một vài điểm khác biệt như sau: 
Giảng văn Đọc - hiểu 
+ Nghiêng về công việc của thầy. 
+ Thầy nói cái hay, cái đẹp mà thầy cảm nhận 
được cho học sinh nghe. 
+ Nghiêng về khai thác nội dung, tư tưởng của 
văn bản, ít chú ý đến ngôn từ và các hình thức 
nghệ thuật cụ thể. 
+ Học sinh , nhiều khi không cần đọc văn bản. 
+ Chỉ biết văn bản được học. 
+ Tổ chức cho trò thực hiện. 
+ Trò tự khám phá ra cái hay, cái đẹp của văn 
bản theo ý mình. 
+Tập trung khai thác vẻ đẹp nội dung qua hình 
thức: bám sát câu chữ của văn bản để chỉ ra nội 
dung tư tưởng. 
+ Học sinh bắt buộc phải đọc văn bản. 
+ Có phương pháp đọc - hiểu các tác phẩm cùng 
loại. 
Từ những quan niệm trên chúng tôi tiến hành thực hiện chuyên đề, mong sao góp thêm một hướng dạy 
cho bộ môn Ngữ văn - phần hướng dẫn đọc thêm. Cũng nhằm đáp ứng yêu cầu dạy - học văn theo 
hướng đổi mới là dạy cho học sinh biết cách đọc - hiểu các loại văn bản( chủ yếu là văn bản văn học ). 
Hình thành cho các em biết đọc văn để dần dần tự các em có thể tự đọc - hiểu tác phẩm văn học 
một cách khoa học, đáp ứng được yêu cầu của bộ môn và giao tiếp.Làm thế là thực hiện được mục đích 
của đổi mới giáo dục, đúng như lời phát biểu của đồng chí Phạm Văn Đồng : " Ngày nay, sự hiểu biết 
của con người luôn luôn đổi mới, cho dù học được trong nhà trường bao nhiêu chăng nữa cũng chỉ là 
hạn chế. Thế thì cái gì là quan trọng? Cái quan trọng là rèn luyện bộ óc, rèn luyện phương pháp suy 
nghĩ, phương pháp học tập, phải tìm tòi phương pháp vận dụng tốt nhất bộ óc của mình. " 
( Dạy văn là một quá trình rèn luyện toàn diện ) 
 I.I Xác định Các bước trong quá trình dạy bài “ Hướng dẫn đọc thêm “. 
 1. Tiếp xúc với văn bản. 
Nếu là tác phẩm tự sự phải đọc qua một vài lượt để nắm cốt truyện, nắm diễn biến câu chuyện. 
Nếu là thơ phải đọc qua một lượt để có ấn tượng ban đầu. Nếu là văn nghị luận cũng rất cần đọc trước 
để nắm vấn đề: 
- Xác định thể loại và tìm hiểu vai trò tác dụng của thể loại 
- Phân tích vai trò, tác dụng của bố cục và cấu trúc tác phẩm 
- Định hướng xác định chủ đề của tác phẩm. 
2. Hướng dẫn đọc - hiểu. 
* Đọc - hiểu ngôn từ câu, đoạn. 
Mỗi văn bản đều có cách đọc - hiểu ngôn từ, câu, đoạn khác nhau với văn bản thơ văn trung đại 
ta bắt gặp nhiều từ ngữ khó, nhiều điển tích, thi liệu cổ, do đó phải hiểu kĩ các chú thích, hoặc tra cứu 
sách vở( chủ yếu sử dụng từ điển Tiếng Việt và từ điển Hán Việt ). 
Ví dụ: 
+ Khi đọc : "Sau phút chia ly" ( tiết 26- Ngữ văn 7 ). 
Chốn Hàm Dương chàng còn ngảnh lại 
Bến Tiêu Tương thiếp hãy trông sang 
Bến Tiêu Tương cách Hàm Dương 
Cây Hàm Dương cách Tiêu Tương mấy trùng. 
Cần hiểu được: Hàm Dương, Tiêu Tương là gì? 
+ Đọc - hiểu bài "Vọng Lư sơn bộc bố " ( tiết 34 - Ngữ văn 7 ) 
Phi lưu trực há tam thiên xích. 
Nghi thị Ngân Hà lạc cửu thiên. 
Các từ ngữ Hán trong các câu có nghĩa như thế nào cần phải hiểu được qua tra cứu sách vở mới 
hiểu được nội dung bài thơ. 
* Đọc - hiểu tư tưởng, tình cảm của tác giả được thể hiện trong tác phẩm. 
 Có lúc tác giả bộc lộ trực tiếp tư tưởng tình cảm. Có lúc tác giả lại gửi gắm cảm xúc, ý nghĩa qua 
hình tượng nghệ thuật. 
 Ví dụ: đọc - hiểu bài " Con cò " của Chế Lan Viên( tiết 111- 112 Ngữ văn 9 ). Cần hiểu được tư 
tưởng tình cảm của tác giả qua hình tượng nghệ thuật: con cò. 
 * Đọc - hiểu cấu trúc văn bản. 
Trong thực tế giảng dạy môn Ngữ văn ở THCS, chúng ta thấy bài thơ có nhiều đoạn, vở kịch có 
nhiều hồi, nhiều lớp, truyện có nhiều phần, nhiều tình tiết, truyện có kết thúc có hậu như truyện cổ 
tích. Vậy có thể so sánh đọc - hiểu cấu trúc văn bản như: 
- Vào xem cái đình, đền cổ mà chỉ xem hai ông tướng trấn cửa đền thì coi như chưa hiểu biết gì. 
- Cũng như cô gái thi hoa hậu mà chân đi vòng ki ... hẩm hướng tới. Các trình tự này như một định hướng chung còn cụ thể từng loại truyện; truyện 
ngắn, tiểu thuyết... mà có cách đọc - hiểu cụ thể. Đặc biệt ở từng giai đoạn văn học, truyện có cách 
đọc- hiểu cũng khác nhau như: truyện cổ, truyện trung đại, truyện hiện đại... 
 III. mô hình giờ dạy : hướng dẫn đọc thêm. 
 1. Quan niệm chung. 
Để giờ dạy hướng dẫn đọc thêm đạt kết quả và mang tính tích hợp trong bộ môn, theo chúng tôi 
cũng giống như một giờ dạy văn bản nói chung. Có điều, trong hệ thống bài hướng dẫn đọc thêm có 
bài được dạy trọn vẹn ở 1 tiết, hoặc 2 tiết nhưng có bài lại dạy kèm trong các tiết học văn bản chính 
thức. Vậy làm thế nào để vừa đảm bảo yêu cầu chung, yêu cầu riêng của từng tiết? Nếu bài đọc thêm 
được dạy kèm trong cùng tiết với một văn bản khác, nên đưa bài đọc thêm vào phần sau tiết học và với 
thời lượng vừa phải đủ để lưu ý các em một số nội dung như câu hỏi định hướng SGK. 
 Nhưng muốn làm được tốt ở các tiết học trước phải có sự hướng dẫn các em chu đáo. Còn các bài 
hướng dẫn đọc thêm được tách thành tiết nên đi theo mô hình chung của giáo án Ngữ văn, trong đó chú 
trọng phần đọc - hiểu. Để dạy tốt và các em tham gia tốt khâu chuẩn bị vô cùng quan trọng, có lẽ sự 
chuẩn bị còn công phu hơn tiết dạy đọc - hiểu thông thường, nhất là các em học sinh phải rất tự giác 
trong việc chuẩn bị. 
Đó là quan điểm chung của chúng tôi, song ở từng bài, từng tiết, từng thể loại văn học có thể linh 
hoạt vận dụng sao cho mục đích cần đạt có hiệu quả: Rèn kỹ năng đọc - hiểu cho các em trong giờ dạy: 
hướng dẫn đọc thêm. 
2. Mô hình giờ dạy. 
 * Mục tiêu cần đạt( yêu cầu ). 
 + Nội dung, nghệ thuật. 
 + Tích hợp. 
 + Rèn kỹ năng. 
 * Chuẩn bị. 
 1. Chuẩn bị của thầy: Nội dung, phương pháp, tài liệu tham khảo, ĐDDH 
2. Chuẩn bị của trò: Đọc tác phẩm, hiểu sơ lược, chuẩn bị theo câu hỏi hướng dẫn trong SGK 
 *Tiến trình dạy học. 
 A. ổn định tổ chức ( 1phút ) 
 B. Kiểm tra bài cũ ( 5 phút ) 
Phương pháp : Vấn đáp, câu hỏi trắc nghiệm qua phiếu học tập. 
 C. Bài mới. 
I. Giới thiệu chung( 3 phút ) 
Phần này sử dụng câu hỏi ngoài văn bản để định hướng cho các em. 
+ Học sinh tự trình bày sự hiểu biết của bản thân về tác giả, tác phẩm( dựa vào phần chuẩn bị ở 
nhà, phần hiểu biết thêm ). 
+ Giáo viên kết luận và có thể bổ sung thêm, mở rộng hơn về tác giả, tác phẩm: phong cách, sở 
trường, thành công, đóng góp của tác giả, vị trí của tác phẩm trong hệ thống tác phẩm văn học, các 
đánh giá, nhận định về tác giả tác phẩm. 
Ví dụ: Khi xây dựng giáo án bài " Những đứa trẻ " của Gooc- ki. Có thể hướng dẫn các em đọc - 
hiểu phần giới thiệu chung như sau: 
Có một tác giả văn học Nga, đã tự thuật về tuổi thơ của mình bằng những trang văn rất xúc động, 
đó là Mac- xim- Gooc- ki. Bằng sự chuẩn bị và hiểu biết của bản thân em hãy giới thiệu cho các bạn 
cùng hiểu về tác giả và truyện "Những đứa trẻ " của ông. 
- Sau đó, giáo viên có thể bổ sung thêm về cuộc đời nhiều cay đắng của tác giả để các em hiểu 
sâu hơn nội dung truyện: bố mất, mẹ qua đời, ở với bà ngoại, bỏ học từ năm 11 tuổi để đi kiếm sống( 
có thể kể thêm cho các em nghe về ảnh hưởng của bà từ những câu dân ca đến tâm hồn văn của tác giả 
), hệ thống tác phẩm của ông. 
II. Đọc - hiểu văn bản. 
1. Đọc( 5 phút ) 
- Giáo viên đã hướng dẫn các em tự đọc ở nhà để có hiểu biết sơ lược về tác phẩm trên lớp giáo 
viên tổ chức cho học sinh tự đọc: đọc cá nhân, đọc theo từng nhóm, đọc thầm, đọc to, đọc diễn cảm( 
diễn xuất ). 
- Các nhóm cử đại diện đọc, nhóm khác nhận xét về câu, nhịp, giọng điệu. 
- Nếu là truyện thì đọc - hiểu phải tóm tắt được sự việc, nhân vật hướng tới chủ đề. 
Một số truyện dân gian, thơ trữ tình có thể sử dụng băng hình, băng đĩa cho học sinh cảm nhận 
giọng đọc, hình ảnh minh hoạ. 
Ví dụ: Dạy tiết 2 - Bánh chưng, bánh giầy - Ngữ văn 6. 
Có thể dùng đĩa tiếng cho học sinh nghe đọc diễn cảm, đĩa hình để xem hoạt cảnh( băng, đĩa là 
đồ dùng của môn Ngữ văn 6 ). 
Lưu ý: Với các tiết dạy hướng dẫn đọc thêm giáo viên nên dành thời gian hướng dẫn học sinh 
đọc toàn bộ tác phẩm. 
2. Chú thích (1 phút ). 
- Giáo viên yêu cầu học sinh dựa vào sự đọc - hiểu nghĩa từ ngữ để tự đặt ra câu hỏi và tự trả lời. 
Với hình thức tổ chức hoạt động nhóm: Nhóm 1 nêu từ ngữ cần giải đáp, nhóm 2 hoặc các nhóm khác 
nêu nghĩa của từ ngữ. 
- Có thể tích hợp với Tiếng Việt ở giải nghĩa từ, thành ngữ, thuật ngữ, nói quá... 
Ví dụ: Trong dạy bài" Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ " có thể học sinh sẽ nêu câu 
hỏi: Trong phần chú thích có những từ nào được hiểu theo nghĩa chuyển? 
Các nhóm học sinh tham gia trả lời. 
3. Bố cục( 2 phút ). 
Sử dụng kiểu câu hỏi đọc lướt để định hướng cho học sinh. 
- Giáo viên giao nhiệm vụ cho từng nhóm. Từng nhóm thực hiện yêu cầu: tìm bố cục, nêu nội 
dung chính từng phần. 
- Giáo viên lưu ý các em về thể loại: nếu là thơ có cách xác định bố cục, kết cấu khác với 
truyện... 
Ví dụ: Dạy bài " Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ ". 
Nhân vật trong thơ trữ tình bao giờ cũng là trung tâm cảm nghĩ của tác giả trong bài thơ. Vậy 
trong bài thơ trung tâm cảm nghĩ của tác giả là hình ảnh nào? - Bà mẹ Tà ôi. 
Mỗi khúc ru trong bài hướng tới nội dung nào? ( Hình ảnh bà mẹ, tình yêu của bà mẹ...). Từ đó 
hãy nêu bố cục bài thơ, và đặt tên cho từng khúc ru? 
4. Phân tích ( 15 phút ) 
* Nếu là thơ: chú ý đến chủ thể trữ tình, nhân vật trữ tình, mạch cảm xúc, ngôn ngữ, hình ảnh 
* Nếu là truyện: chú ý đến sự việc, chuỗi sự việc, nhân vật, tư tưởng chủ đề 
Để thực hiện bước này giáo viên sử dụng hệ thống câu hỏi đọc - hiểu( trong tiết dạy hướng dẫn 
đọc thêm, câu hỏi chủ yếu là các câu hỏi khái quát, câu hỏi nêu vấn đề, câu hỏi mở rộng, nâng cao, so 
sánh...). 
Học sinh dựa vào đọc - hiểu nội dung đã chuẩn bị để tham gia trao đổi( có thể tranh luận). 
 Ví dụ: Dạy văn bản " Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng " Tiết 45 - Ngữ văn 6. 
- Có thể dùng câu hỏi nêu vấn đề : 
Nếu lão Miệng cũng như cô Mắt, bác Tai, cậu Chân, cậu Tay thì câu chuyện sẽ như thế nào? 
Em là một trong các nhân vật ấy, em có làm như vậy không? 
- Dùng câu hỏi đọc - hiểu tóm tắt sự việc : 
Câu chuyện có được kể theo một trình tự? Hãy hệ thống các sự việc? 
Sau khi học sinh tham gia vào giải quyết các vấn đề thuộc về nội dung văn bản, nghệ thuật văn 
bản. Giáo viên có thể ghi bảng ngắn gọn, khái quát nội dung, nghệ thuật. Có thể bình mở rộng một số 
ý, một số chi tiết nhằm tạo thêm hứng thú. 
Ví dụ: Bình thêm về lời ru của mẹ khi đọc thêm" Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ ". 
Cả đời mẹ là một khúc ru, ngân nga luyến láy, bao lo toan, bươn trải của cuộc sống mẹ đều gửi 
vào lời ru con. Lời ru ấy chứa đựng bao ước mơ đời mẹ khát khao muốn có được mà chưa thể thực 
hiện, và mẹ muốn ước mơ ấy thành hiện thực trong cuộc đời con. Lời ru của mẹ thật thấm thía biết bao. 
Ta chợt nhớ đến lời thơ của Nguyễn Duy trong bài" Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa ": 
" Cái cò sung chát đào chua, 
Câu ca mẹ hát gió đưa về trời 
Ta đi trọn kiếp con người 
Cũng không đi hết mấy lời mẹ ru". 
Sau khi định hướng cho học sinh đọc - hiểu giá trị nội dung, nghệ thuật, các em có thêm được 
khả năng cảm thụ văn học. Từ đó các em tự rút ra được những vấn đề cơ bản về nội dung, nghệ thuật 
mà văn bản cần đạt( vấn đề này được khái quát ở nội dung ghi nhớ). 
Ghi nhớ: 
- Giáo viên dùng câu hỏi khái quát về nội dung, nghệ thuật tác phẩm. 
- Lưu ý: Giáo viên có thể mở rộng một số thông tin ngoài nội dung ghi nhớ trong SGK. 
III. Luyện tập( 10 phút ). 
Tiết dạy hướng dẫn đọc thêm, cần coi trọng luyện tập để rèn kỹ năng cho học sinh. Đây là bước 
các em vận dụng quá trình đọc - hiểu ở trên để bộc lộ khả năng cảm thụ của mình. 
 Do đó giáo viên phải thiết kế hệ thống bài tập theo cấp độ từ nhận diện đến cảm thụ, từ rèn kỹ 
năng nghe, đọc, nói đến viết. Đặc biệt chú ý các bài tập so sánh, đối chiếu và các bài tập tạo lập văn 
bản. 
Đây là lúc các em phát huy tính tổng hợp, tích hợp để đọc- hiểu có kết quả. 
Ví dụ: Phần luyện tập bài đọc thêm" Bến quê". Có thể đưa ra hai bài tập: 
Bài 1. Liệt kê các câu văn, các hình ảnh về thiên nhiên và cho biết ý nghĩa hàm ẩn của các hình 
ảnh đó? 
Bài 2. Qua truyện ngắn" Bến quê" , em rút ra được những bài học gì cho bản thân? Hãy viết một 
đoạn văn ngắn theo cách diễn dịch để nêu ra bài học đó? 
Ví dụ : Trong tiết dạy văn bản  Khúc hát ru những em bé lớn trênlưng mẹ  dạy cùng với văn 
bản  Bếp lửa  có thể sử dụng câ hỏi so sánh như sau : 
? Điểm gặp gỡ giữa Nguyễn Khoa Điềm và Bằng Việt qua 2 văn bản  Khúc hát ru những em bé 
lớn trênlưng mẹ và  Bếp lửa  
Với những câu hỏi như thế giáo viên tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm và trả lời câu hỏi . 
D. Củng cố (1phút). 
- Có thể yêu cầu học sinh đọc thuộc diễn cảm( với thơ ), tóm tắt cả văn bản, một đoạn đầu, đoạn 
cuối, đoạn kể về diễn biến tâm trạng nhân vật( với truyện ). 
- Có thể so sánh với văn bản khác để khắc sâu. Khơi gợi được hứng thú tìm kiếm tác phẩm để 
đọc của học sinh. 
Ví dụ : Phần củng cố tiết dạy bài "Bến quê "( Ngữ văn 9- tập 2). Có thể dùng câu hỏi so sánh để 
gieo vấn đề cho học sinh tìm hiểu thêm ở nhà . 
Em hãy so sánh truyện" Chiếc lá cuối cùng " của O.Hen-ri và truyện" Bến quê" của Nguyễn Minh 
Châu để nêu lên nét tương đồng về đề tài , nhân vật ? 
Theo em truyện  Bến quê  hấp dẫn người đọc vì sao ? 
E. Hướng dẫn về nhà ( 3 phút ) 
- Hướng dẫn học sinh học nội dung kiến thức bài học trên lớp. 
- Hướng dẫn bài chuẩn bị tiết sau( khâu này quan trọng, được coi như bước định hướng đầu tiên 
cho học sinh học tốt bài sau ). 
Trên đây là một cách dạy một bài hướng dẫn đọc thêm trong chương trình Ngữ văn THCS theo 
hướng rèn luyện kĩ năng đọc - hiểu văn bản văn học cho học sinh. Nhóm chuyên đề rất mong sự trao 
đổi , đóng góp của các bạn đồng nghiệp để tiết dạy các văn bản  Hướng dẫn đọc thêm  trong 
chương trình Ngữ văn THCS đạt được kứêt quả như mong muốn . 
c. phần kết luận. 
Trong phần chuyên đề, chúng tôi đã đưa ra những quan niệm về đọc - hiểu để làm căn cứ cho 
việc vận dụng dạy bài" Hướng dẫn đọc thêm ". Vấn đề được đưa ra để vận dụng, áp dụng không mới, 
song rất cần thiết để góp phần nâng chất lượng môn Ngữ văn từ việc tạo cho học sinh sự yêu thích say 
mê môn Văn. 
 Vấn đề dạy bài hướng dẫn đọc thêm chắc còn rất nhiều điều cần bàn bạc . Chúng tôi sẽ cố gắng 
vận dụng, áp dụng phần lí thuyết vào dạy kiểu bài này với mong muốn đạt kết quả cao và áp dụng cho 
dạy tất cả các bài hướng dẫn đọc thêm ở các khối lớp 6,7,8,9; ở hầu hết các kiểu văn bản, thể loại. 
Mong góp thêm một hướng dạy làm phong phú hơn về phương pháp của bộ môn Ngữ văn. 
Có thể, vấn đề chúng tôi đưa ra chỉ phù hợp với thời điểm hiện nay khi cả một số lượng lớn tác 
phẩm được đưa vào đọc thêm. Song chúng tôi đã cố gắng để hoàn thành chuyên đề này.