Chuyên đề Truyện Kiều của Nguyễn Du

Chuyªn ®Ò 2:
TRUYỆN KIỀU CỦA NGUYỄN DU
Câu 7(tr 40):
 Phân tích ngắn gọn những yếu tố góp phần làm nên thiên tài văn học Nguyễn Du.
Hướng dấn ( tr 55 )
- Gia đình, dòng họ với truyền thống khoa bảng và văn chương...
- Thời đại lịch sử với nhiều biến cố dữ dội...
- Cuộc đời từng trải nhiều thăng trầm, đi nhiều, tiếp xúc nhiều...
- Trái tim nghệ sĩ nhạy cảm, nhân hậu; tâm hồn tinh tế, sâu sắc...
- Tài năng văn học bẩm sinh...
I. Giới thiệu tác giả
Nguyễn Du: (1765-1820)
- Tên chữ: Tố Như
- Tên hiệu: Thanh Hiên
- Quê: Tiên Điền, Nghi Xuân, Hà Tĩnh.
1. Gia đình
- Cha là Nguyễn Nghiễm, đỗ tiến sĩ, từng giữ chức Tể tướng, có tiếng là giỏi văn chương. Mẹ là Trần Thị Tần, một người đẹp nổi tiếng ở Kinh Bắc (Bắc Ninh- đất quan họ).
- Các anh đều học giỏi, đỗ đạt, làm quan to, trong đó có Nguyễn Khản (cùng cha khác mẹ) làm quan thượng thư dưới triều Lê Trịnh, giỏi thơ phú.
Gia đình: đại quý tộc, nhiều đời làm quan, có truyền thống văn chương.
=> Ông thừa hưởng sự giàu sang phú quý, có điều kiện học hành - đặc biệt thừa hưởng truyền thống văn chương.
2. Thời đại
NguyÔn Du sèng cuối thế kỷ XVIII, đầu thế kỉ XIX, đây là thời kỳ lịch sử có những biến động dữ dội:
- Chế độ phong kiến khủng hoảng trầm trọng, giai cấp thống trị thối nát, tham lam, tàn bạo, các tập đoàn phong kiến (Lê- M¹c; Trịnh - Nguyễn) chém giết lẫn nhau.
- Nông dân nổi dậy khởi nghĩa ở khắp nơi, đỉnh cao là phong trào Tây Sơn, ®Æc biÖt lµ h×nh t­îng ng­êi anh hïng NguyÔn HuÖ.
=> Tác động tới tình cảm, nhận thức của tác giả: ông lu«n hướng ngòi bút vào hiện thực.
Trải qua một cuộc bể dâu
Những điều trông thấy mà đau đớn lòng.
3. Cuộc đời
- Lúc nhỏ: 9 tuổi mất cha, 12 tuổi mất mẹ, ở với anh là Nguyễn Khản.
- Trưởng thành: 
+ Khi thành Thăng Long bị đốt, tư dinh của Nguyễn Khản cháy, Nguyễn Du đã phải lưu lạc ra đất Bắc (quê vợ ở Thái Bình), ở nhờ anh vợ là Đoàn Nguyễn Tuấn 10 năm trời (1786-1796).
+ Từ một cậu ấm cao sang, thế gia vọng tộc, từ một viên quan nhỏ đầy lòng hăng hái ND phải rơi vào tình cảnh sống nhờ. Muời năm ấy, tâm trạng Nguyễn Du vừa ngơ ngác vừa buồn chán, hoang mang, bi phẫn.
+ Khi Tây Sơn tấn công ra Bắc (1786), ông phò Lê chống lại Tây Sơn nhưng không thành.
+ Năm 1796, định vào Nam theo Nguyễn Ánh chống lại Tây Sơn nhưng bị bắt giam 3 tháng rồi thả.
+ Từ năm 1796 đến năm 1802, ông ở ẩn tại quê nhà.
+ Năm 1802, Nguyễn Ánh lên ngôi. Trọng Nguyễn Du có tài, Nguyễn Ánh mời ông ra làm quan. Từ chối không được, bất đắc dĩ ông ra làm quan cho triều Nguyễn.
+ 1802: Làm quan tri huyện Bắc Hà.
+ 1805-1808: làm quan ở Kinh đô Huế.
+ 1809: Làm cai bạ tỉnh Quảng Bình.
+ 1813: Thăng chức Hữu tham tri bộ Lễ, đứng đầu một phái đoàn đi sứ sang Trung Quốc lần thứ nhất (1813 - 1814).
+ 1820, chuẩn bị đi sứ sang Trung Quốc lần 2 thì ông nhiễm dịch bệnh ốm rồi mất tại Huế (16-9-1802). An táng tại cánh đồng Bàu Đá (Thừa Thiên - Huế).
+ 1824, con trai ông là Nguyễn Ngũ xin nhà vua mang thi hài của ông về an táng tại quê nhà.
=> Cuộc đời ông chìm nổi, gian truân, đi nhiều nơi, tiếp xúc nhiều hạng người. §ã còng lµ cuộc đời từng trải, vốn sống phong phú, có nhận thức sâu rộng, được coi là một trong 5 người giỏi nhất nước Nam.
- Là người có trái tim giàu lòng yêu thương, cảm thông sâu sắc với những người nghèo khổ, với những đau khổ của nhân dân.
Tác giả Mộng Liên Đường trong lời tựa Truyện Kiều đã viết: "Lời văn tả ra hình như máu chảy ở đầu ngọn bút, nước mắt thấm tờ giấy, khiến ai đọc đến cũng phải thấm thía, ngậm ngùi, đau đớn đến đứt ruột. Tố Như dụng tâm đã khổ, tự sự đã khéo, tả cảnh cũng hệt, đàm tình đã thiết. Nếu không phải con mắt trong thấu cả sáu cõi, tấm lòng nghĩ suốt cả nghìn đời thì tài nào có cái bút lực ấy".
Kết luận: Từ gia đình, thời đại, cuộc đời đã kết tinh ở Nguyễn Du một thiên tài kiệt xuất. Với sự nghiệp văn học có giá trị lớn, ông là đại thi hào của dân tộc Việt Nam, là danh nhân văn hoá thế giới, có đóng góp to lớn đối với sự phát triển của văn học Việt Nam.
Nguyễn Du là bậc thầy trong việc sử dụng ngôn ngữ tiếng Việt, là ngôi sao chói lọi nhất trong nền văn học cổ Việt Nam.
4. Những tác phẩm chính:
Tác phẩm chữ Hán:
	- Thanh Hiên thi tập (1787-1801)
- Nam Trung tập ngâm (1805-1812)
- Bắc hành tạp lục (1813-1814)
Tác phẩm chữ Nôm:
- Truyện Kiều
- Văn chiêu hồn...
Câu 8 (tr 40): Giới thiệu nguồn gốc, tóm tắt và nêu giá trị cơ bản của tác phẩm T. Kiều.
II. Giới thiệu Truyện Kiều
1. Nguồn gốc:
- Dựa theo cốt truyện Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm tài nhân (Trung Quốc) nhưng phần sáng tạo của Nguyễn Du là rất lớn:
+ Tước bỏ yếu tố dung tục, giữ lại cốt truyện và nhân vật.
+ Sáng tạo về nghệ thuật: Nghệ thuật tự sự, kể chuyện bằng thơ, nghệ thuật xây dựng nhân vật đặc sắc, tả cảnh thiên nhiên.
- Lúc đầu có tên: "Đoạn trường tân thanh", sau đổi thành "Truyện Kiều".
* Thời điểm sáng tác:
- Viết vào đầu thế kỷ XIX (1805-1809) d­íi triÒu NguyÔn ( Bèi c¶nh truyÖn lµ N¨m Gia TÜnh - TriÒu Minh - kho¶ng TK XV cña Trung Quèc).
- Gồm 3254 câu thơ lục bát.
- Xuất bản 23 lần bằng chữ Nôm, gần 80 lần bằng chữ quốc ngữ: Bản Nôm đầu tiên do Phạm Quý Thích khắc trên ván, in ở Hà Nội. Năm 1871 bản cổ nhất còn được lưu trữ tại thư viện Trường Sinh ngữ Ph­¬ng Đông - Pháp.
- Dịch ra 20 thứ tiếng, xuất bản ở 19 nước trên toàn thế giới. Năm 1965: kỷ niệm 200 năm ngày sinh Nguyễn Du, Truyện Kiều được xuất bản bằng chữ Tiệp, Nhật, Liên Xô, Trung Quốc, Đức, Ba Lan, Hunggari, Rumani, CuBa, Anbani, Bungari, Campuchia, Miến Điện, Ý, Angieri, Ả rập,
* Chñ ®Ò:
Truyện Kiều là một bức tranh hiện thực về một xã hội bất công, tàn bạo; là tiếng nói thương cảm trước số phận bi kịch của con người, lên án những thế lực xấu xa và khẳng định tài năng, phẩm chất, thể hiện khát vọng chân chính của con người.
2. Tóm tắt tác phẩm:
Phần 1: Gặp gỡ và đính ước:
+ Gia thế - tài sản
+ Gặp gỡ Kim Trọng
+ Đính ước thề nguyền.
 	Phần 2: Gia biến vµ lưu lạc
+ Bán mình cứu cha
+ Vào tay họ Mã
+ Mắc mưu Sở Khanh, vào lầu xanh cña Tó Bµ.
+ Gặp gỡ vµ làm vợ Thúc Sinh; bị vợ c¶ lµ Hoạn Thư ®ánh ghen.
+ Vào lầu xanh lần 2, gặp gỡ Từ Hải
+ Mắc lừa Hồ Tôn Hiến
+ Nương nhờ cửa Phật.
Phần 3: Đoàn tụ.
III. Giá trị tác phẩm:
a) Giá trị nội dung:
* Giá trị hiện thực: Truyện Kiều là bức tranh hiện thực về một xã hội phong kiến bất công tàn bạo.
 Giá trị nhân đạo: Truyện Kiều là tiếng nói thương cảm trước số phận bi kịch của con người, khẳng định và đề cao tài năng nhân phẩm và những khát vọng chân chính của con người.
b) Giá trị nghệ thuật:
- Ngôn ngữ văn học dân tộc và thể thơ lục bát đạt tới đỉnh cao rực rỡ.
- Nghệ thuật tự sự có bước phát triển vượt bậc từ nghệ thuật dẫn chuyện đến miêu tả thiên nhiên, con người. Nghệ thuật tả cảnh điêu luyện.
- Nghệ thuật miêu tả nhân vật: Xây dựng được những tính cách điển hình, mang tầm khái quát hóa cao.
Truyện Kiều là một kiệt tác đạt được thành tựu lớn về nhiều mặt, nổi bật là thµnh c«ng vÒ ngôn ngữ và thể loại.
* PhÇn «n thi:
C©u 9 (tr 40):
Trong TruyÖn KiÒu, "ngßi bót cña ®¹i thi hµo NguyÔn Du hÕt søc tinh tÕ khi t¶ c¶nh còng nh­ khi ngô t×nh"( SGK NV 9 T1 tr 95).
a) NghÖ thuËt t¶ c¶nh vµ ngô t×nh gièng vµ kh¸c nhau nh­ thÕ nµo?
b) ChÐp thuéc lßng mét ®o¹n th¬ t¶ c¶nh ngô t×nh ( 4 ®Õn 6 c©u) trong truyÖn KiÒu ( ®· häc).
c) Bèn c©u th¬ ®Çu ®o¹n trÝch C¶nh ngµy xu©n lµ ®o¹n th¬ t¶ c¶nh hay ngô t×nh?
C©u 4 ( tr42):
Trong bµi th¬ Mïa xu©n chÝn ( Hµn M¹c Tö) cã c©u th¬ t¶ c¶nh mïa xu©n:
Sãng cá xanh t­¬i gîn tíi trêi.
a) H·y chÐp l¹i mét c©u th¬ t­¬ng tù trong truyÖn KiÒu cña NguyÔn Du.
b) ViÕt ®o¹n v¨n kho¶ng 15 dßng tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ 2 c©u th¬ trªn.
Bµi lµm: 
a) C©u th¬ t­¬ng tù trong truyÖn KiÒu cña NguyÔn Du:
Cá non xanh tËn ch©n trêi.
b) Gîi ý:
 NÐt t­¬ng ®ång: cïng miªu t¶ vÎ ®Ñp cña cá non mïa xu©n, cïng gîi kh«ng gian réng lín, søc sèng m·nh liÖt cña mïa xu©n.
- Mçi c©u th¬ l¹i cã nÐt ®Ñp riªng khi miªu t¶ cá ë hai gãc nh×n kh¸c nhau: s¾c cá vµ sãng cá(vÒ mµu s¾c, h×nh ¶nh, ®­êng nÐt, chuyÓn ®éng):
C©u th¬ cña NguyÔn Du t¶ s¾c cá xanh non, gîi bøc tranh xu©n ªm ®Òm, thanh tÜnh tr¶i theo bÒ réng cña kh«ng gian, mang ®Æc tr­ng th¬ cæ.
C©u th¬ cña Hµn M¹c Tö cã sãng cá gîi kh«ng gian ®éng, mang ®Æc tr­ng th¬ míi.
* Më réng:
Ví dụ: 1. Đoạn văn đòn bẩy, nội dung nói về hai câu thơ tả cảnh xuân trong " Truyện Kiều" của Nguyễn Du:
	Trong " Truyện Kiều" có hai câu thơ tả cảnh mùa xuân rất đẹp:
	" Cỏ non xanh rợn chân trời
	Cành lên trắng điểm một vài bông hoa"(1).
	Thơ cổ Trung Hoa cũng có hai câu thơ tả cảnh đầy ấn tượng:
	" Phương thảo liên thiên bích
	Lê chi sổ điểm hoa(2).
Tác giả Trung Quốc chỉ nói : " Lê chi sổ điểm hoa" ( trên cành lê có mấy bông hoa(3)). Số hoa lê ít ỏi như bị chìm đi trong sắc cỏ ngút ngàn(4). Những bông lê đối chọi với cả một không gian trời đất bao la rộng lớn(5). Nhưng những bông hoa trong thơ Nguyễn Du là hoàn toàn khác: " Cành lê trắng điểm một vài bông hoa"(6). Nếu như bức tranh xuân ấy lấy phông nền là màu xanh của của cỏ thì những bông hoa lê là một nét chấm phá vô cùng sinh động và tài tình(7). Sắc trắng của bông hoa lê – cái sắc trắng chưa từng xuất hiện trong câu thơ cổ Trung Hoa- nổi bật trên nền xanh tạo ra sù thanh khiết trong sáng vô cùng(8). Tuy chỉ là một vài chấm nhỏ trên bức tranh nhưng lại là điểm nhấn toả sáng và nổi bật trên bức tranh toàn cảnh(9). Những bông hoa "trắng điểm" thể hiện sự tài tình gợi tả gợi cảm trong lời thơ(10). Cành hoa lê như một cô thiếu nữ đang e ấp dịu dàng(11). Câu thơ cũng thể hiện bản lĩnh hội hoạ của Nguyễn Du(12). Hai sắc màu xanh và trắng hoà quyện với nhau trong bức tranh xuân vừa đẹp vừa dào dạt sức sống đầy xuân sắc, xuân hương và xuân tình(13).
Mô hình đoạn văn: Ý tưởng của đoạn văn là bình giảng câu thơ với hình ảnh thơ đặc sắc. Câu 3,4,5 phân tích câu thơ cổ Trung Quốc làm điểm tựa để năm câu còn lại (câu 6,7,8,9,10) làm rõ được chủ đề đoạn. 
2. Viết một đoạn văn tổng phân hợp trình bày cảm nhận của em về hai câu thơ:
" Cỏ non xanh tận chân trời
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa".
	( "Truyện Kiều" - Nguyễn Du)
( Trong đó có sử dụng câu văn đánh giá, so sánh câu thơ của Nguyễn Du với câu thơ cổ Trung Quốc có nội dung tương tự).
Đoạn văn minh hoạ: 
Hai câu thơ trên trích trong bài " Cảnh mùa xuân" ( " Truyện Kiều" - Nguyễn Du) là hai câu thơ đặc sắc tả cảnh thiên nhiên mùa xuân trong tiết thanh minh. Nguyễn Du không miêu tả nhiều mà ông chỉ chọn tả một số hình ảnh đặc sắc, tiêu biểu, đó là hình ảnh " cỏ non xanh" tận chân trời, " cành lê trắng" điểm vài bông hoa. Cỏ xanh non, tươi tốt mơn mởn, mỡ màng được trải dài đến tận chân trời dường như còn được nối với xanh của bầu trời mùa xuân. Thảm cỏ non làm nền để làm nổi bật vẻ đẹp của mấy cành lê đang ra hoa, hoa nở điểm xuyết trên cành. Bằng nghệ thuật đảo ngữ " trắng điểm", tác giả đã tạo nên một điểm nhấn cho bức tranh, tô đậm sắc trắng tinh khiết của hoa lê nổi bật trên ... g ng­êi phô n÷ trong x· héi phong kiÕn ®· trë thµnh mét thø hµng ho¸. Nh÷ng tªn nh­ kÎ b¸n t¬ vu oan, tªn quan xö kiÖn bÊt chÊp c«ng lÝ, tªn bu«n ng­êi v« l­¬ng t©m vµ søc m¹nh cña ®ång tiÒn ®· g©y ra bÊt h¹nh Êy cho ng­êi phô n÷. Nhµ th¬ ®· lªn ¸n, phª ph¸n nh÷ng kÎ tµn b¹o ®ã, ®ång thêi biÓu hiÖn niÒm xãt ®au víi nµng KiÒu. Nhµ th¬ ®· cïng c¶m th«ng chia sÎ khi nh÷ng gi¸ trÞ ®Ñp ®Ï bÞ chµ ®¹p. NÕu tr­íc «ng tõng tr©n träng tµi s¾c cña nµng bao nhiªu th× giê «ng cµng ®au xãt cho s¾c tµi bÞ sØ nhôc bÊy nhiªu. Bëi vËy ®©y chÝnh lµ tiÕng kªu cøu cña nhµ th¬ bªnh vùc quyÒn sèng cho ng­êi phô n÷. §o¹n th¬ còng nh­ toµn t¸c phÈm võa mang gi¸ trÞ hiÖn thùc, võa mang gi¸ trÞ nh©n ®¹o s©u s¾c
C©u 8: ( ¤n thi 2009 - 2010)
GÇn miÒn cã mét mô nµo,
§­a ng­êi viÔn kh¸ch t×m vµo vÊn danh.
Hái tªn, r»ng: "M· Gi¸m Sinh",
Hái quª, r»ng: "HuyÖn L©m Thanh còng gÇn:.
Qu¸ niªn tr¹c ngo¹i tø tuÇn,
Mµy r©u nh½n nhôi ¸o quÇn b¶nh bao.
Tr­íc thÇy sau tí lao xao,
Nhµ b¨ng ®­a mèi r­íc vµo lÇu trang.
GhÕ trªn ngåi tãt sç sµng...
1. Nh÷ng c©u th¬ trªn trÝch tõ t¸c phÈm nµo? Ai lµ t¸c gi¶? Giíi thiÖu xuÊt xø nh÷ng c©u th¬ ®· ®­îc trÝch.
2. ViÕt mét c©u ®¬n mµ chñ ng÷ lµ mét côm chñ - vÞ ®Ó giíi thiÖu néi dung ®o¹n th¬ trªn.
3. Qua ®èi tho¹i, ta thÊy M· Gi¸m Sinh - nh©n vËt ®­îc kÓ trong ®o¹n th¬ ®· vi ph¹m ph­¬ng ch©m héi tho¹i nµo? H·y gi¶i thÝch cho mäi ng­êi râ ®iÒu ®ã. Môc ®Ých cña viÖc vi ph¹m ph­¬ng ch©m héi tho¹i ®ã lµ g×?
4. ViÕt ®o¹n v¨n kho¶ng 15 c©u theo c¸ch lËp luËn quy n¹p, trong ®o¹n cã dïng c©u ®· viÕt ë bµi tËp 2. Néi dung ph©n tÝch nh©n vËt M· Gi¸m Sinh trong ®o¹n th¬.
Bµi lµm:
1. Nh÷ng c©u th¬ ®ã trÝch tõ TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du.
XuÊt xø nh÷ng c©u th¬ ®­îc dÉn: V× gia ®×nh bÞ m¾c oan, KiÒu ph¶i b¸n m×nh ®Ó cã ba tr¨m l¹ng cøu cha vµ em. Mô mèi ®· ®­a ng­êi ®Õn nhµ xem mÆt, mua KiÒu.
2. §Ó viÕt ®­îc mét c©u ®¬n cã chñ ng÷ lµ mét côm chñ - vÞ, cÇn n¾m v÷ng néi dung ®o¹n truyÖn vµ ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña c©u cã chñ ng÷ lµ mét côm chñ - vÞ.
3. Qua lêi M· Gi¸m Sinh, ta thÊy h¾n ®· vi ph¹m ph­¬ng ch©m vÒ chÊt trong giao tiÕp. Bëi v× M· Gi¸m Sinh nghÜa lµ chµng gi¸m sinh hä M· chø kh«ng ph¶i tªn hä. H¬n n÷a, chµng ta thùc lµ häc sinh tr­êng Quèc tö gi¸m hay chØ lµ danh mua?
M· Gi¸m Sinh ®a KiÒu vÒ L©m Tri nh­ng h¾n l¹i nãi quª ë huyÖn L©m Thanh. Cßn theo mô mèi, kh¸ch ë ph­¬ng xa ®Õn ( viÔn kh¸ch) vËy mµ h¾n l¹i giíi thiÖu quª còng gÇn.
ViÖc vi ph¹m ph­¬ng ch©m giao tiÕp nh­ vËy ph¶i ch¨ng nh»m ®Ó giÊu tung tÝch cña nh©n vËt?
C©u 9: ( ¤n thi 2009 - 2010)
Tµ tµ bãng ng¶ vÒ t©y
ChÞ em th¬ thÈn dan tay ra vÒ.
B­íc lÇn theo ngän tiÓu khª,
Nh×n xem phong c¸ch cã bÒ thanh thanh.
Nao nao dßng n­íc uèn quanh,
DÞp cÇu nho nhá cuèi ghÒnh b¾c ngang.
 ( NguyÔn Du, TruyÖn KiÒu, trong Ng÷ v¨n 9, tËp mét,
 NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi, 2005, trang 85)
1. S¸u c©u th¬ trªn n»m ë phÇn nµo trong t¸c phÈm TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du. H·y nªu ng¾n gän néi dung ®o¹n th¬ ®ã.
2. Chóng ta ®Òu biÕt: nao nao lµ tõ l¸y diÔn t¶ t©m tr¹ng ng­êi. VËy mµ NguyÔn Du l¹i viÕt: nao nao dßng n­íc uèn quanh. C¸ch dïng tõ nh­ vËy mang ®Õn ý nghÜa nh­ thÕ nµo cho c©u th¬?
3. Trong TruyÖn KiÒu, c¸ch dïng tõ t¶ t©m tr¹ng ng­êi ®Ó t¶ c¶nh vËt kh«ng chØ xuÊt hiÖn mét lÇn. H·y chÐp l¹i hai c©u th¬ liÒn nhau trong ®o¹n KiÒu ë lÇu Ng­ng BÝch cã c¸ch dïng tõ nh­ vËy.
4. ViÕt ®o¹n v¨n theo c¸ch lËp luËn tæng hîp - ph©n tÝch - tæng hîp, néi dung diÔn t¶ c¶m nhËn cña em vÒ khung c¶nh thiªn nhiªn vµ t©m tr¹ng con ng­êi trong s¸u c©u th¬ kÓ trªn.
Bµi lµm:
1. S¸u c©u th¬ cã vÞ trÝ: ë phÇn thø nhÊt cña t¸c phÈm – "GÆp gì vµ ®Ýnh ­íc". Cô thÓ: trong ®o¹n t¶ c¶nh chÞ em Thuý KiÒu ®i du xu©n.
§o¹n nµy t¶ c¶nh chÞ em KiÒu b¾t ®Çu trë vÒ.
2. Ph©n tÝch ®Ó thÊy râ: c¶nh ®· ®­îc nh©n ho¸ mét c¸ch tù nhiªn nªn c¶nh vËt nhuèm mµu t©m tr¹ng con ng­êi. C¶m gi¸c vÒ mét ngµy vui ®ang cßn mµ ®· linh c¶m thÊy mét ®iÒu g× ®ã kh«ng b×nh th­êng s¾p xuÊt hiÖn, nh­ dù b¸o vÒ c¶nh vµ ng­êi sÏ gÆp: nÊm mé §¹m Tiªn vµ chµng Kim Träng.
3. Hai c©u th¬ cïng cã c¸ch dïng tõ nh­ vËy trong ®o¹n trÝch KiÒu ë lÇu Ng­ng BÝch:
Buån tr«ng ngän n­íc míi sa,
Hoa tr«i man m¸c biÕt lµ vÒ ®©u?
4. §o¹n v¨n cÇn lµm râ c¶nh chÞ em KiÒu du xu©n trë vÒ:
- C¶nh chuyÓn ®éng nhÑ nhµng, thanh dÞu.
- Kh«ng khÝ rén rµng kh«ng cßn n÷a mµ ®ang nh¹t dÇn, lÆng dÇn.
- C¶nh ®­îc c¶m nhËn qua t©m tr¹ng: xao xuyÕn, b©ng khu©ng, man m¸c mét nçi buån v« cí.
C©u10 ( ¤n thi 2009 - 2010):
Tr¾c nghiÖm
1. §o¹n v¨n giíi thiÖu vÒ t¸c gi¶ NguyÔn Du d­íi ®©y cã néi dung nµo ch­a chÝnh x¸c. H·y ch÷a l¹i cho ®óng.
NguyÔn Du sinh n¨m 1765, mÊt n¨m 1820, tªn ch÷ lµ Tè Nh­, hiÖu lµ Thanh Hiªn; quª ë lµng Tiªn §iÒn, huyÖn Nghi Xu©n, tØnh Hµ TÜnh. ¤ng sèng ë thêi cuèi nhµ Lª, ®Çu nhµ NguyÔn khi chÕ ®é phong kiÕn ViÖt Nam khñng ho¶ng trÇm träng, b·o t¸p phong trµo n«ng d©n khëi nghÜa næi lªn kh¾p n¬i, ®Ønh cao lµ khëi nghÜa T©y S¬n ®¸nh ®æ c¸c tËp ®oµn phong kiÕn Lª, TrÞnh, M¹c...
2. Dßng nµo nãi ®­îc ®Çy ®ñ nhÊt vÒ gi¸ trÞ néi dung cña TruyÖn KiÒu?
A. TruyÖn KiÒu cã gi¸ trÞ hiÖn thùc
B. TruyÖn KiÒu cã gi¸ trÞ hiÖn thùc vµ nh©n ®¹o
C. TruyÖn KiÒu cã gi¸ trÞ nh©n ®¹o
D. TruyÖn KiÒu cã gi¸ trÞ lÞch sö
3. Trong nh÷ng c©u th¬ sau, c©u nµo t¶ M· Gi¸m Sinh?
A. Mét chµng võa tr¹c thanh xu©n,
 	 H×nh dung ch¶i chuèt, ¸o kh¨n dÞu dµng.
B. Qu¸ niªn tr¹c ngo¹i tø tuÇn,
 	 Mµy r©u nh½n nhôi ¸o quÇn b¶nh bao.
C. Hµi v¨n lÇn b­íc dÆm xanh,
 Mét vïng nh­ thÓ c©y quúnh cµnh dao.
D. R©u hïm, hµm Ðn, mµy ngµi,
 	 Vµi n¨m tÊc réng, th©n m­êi th­íc cao.
4. Bót ph¸p nghÖ thuËt nµo ®­îc t¸c gi¶ NguyÔn Du sö dông ®Ó t¶ chÞ em THuý KiÒu trong ®o¹n trÝch chÞ em Thuý KiÒu?
A. Bót ph¸p t¶ thùc
B. Bót ph¸p ­íc lÖ
C. Bót ph¸p l·ng m¹n
D. Bót ph¸p khoa tr­¬ng
5. Khi giíi thiÖu hai chÞ em Thuý KiÒu, Thuý V©n, t¸c gi¶ giíi thiÖu chÞ Thuý KiÒu tr­íc, em Thuý V©n sau. Nh­ng v× sao khi miªu t¶ vÎ ®Ñp cña tõng ng­êi, NguyÔn Du l¹i miªu t¶ Thuý V©n tr­íc, Thuý KiÒu sau?
A. V× Thuý V©n cã vÎ ®Ñp h¬n h¼n Thuý KiÒu
B. V× t¸c gi¶ muèn t«n lªn vÎ ®Ñp cña Thuý V©n
C. V× t¸c gi¶ muèn lµm næi bËt vÎ ®Ñp cña Thuý KiÒu
D. V× t¸c gi¶ cã c¶m t×nh víi Thuý V©n h¬n
6. Tõ ¨n trong c©u th¬ " NghÒ riªng ¨n ®øt hå cÇm mét tr­¬ng" ®­îc hiÓu theo nghÜa nµo trong c¸c nghÜa sau?
A. Ph¶i nhËn lÊy, chÞu lÊy
B. V­ît tréi, h¬n h¼n
C. Hîp víi nhau t¹o ra mét c¸i g× hµi hoµ
D. ThÊm vµo b¶n th©n
7. Trong khi t¶ vÎ ®Ñp cña Thuý KiÒu, NguyÔn Du ®· tù b¸o tr­íc cuéc ®êi cña nµng nh­ thÕ nµo?
A. £m ®Òm, h¹nh phóc, sung s­íng
B. H¹nh phóc, vinh hiÓn
C. Tr¾c trë, khæ ®au
D. Lßng ®ong, lËn ®Ën, vÊt v¶ m­u sinh
8. Trong c©u th¬ " Hoa c­êi ngäc thèt ®oan trang", tõ "hoa" ®­îc sö dông theo phÐp tu tõ nµo?
A. So s¸nh
B. Nh©n ho¸
C. Ho¸n dô
D. Èn dô
Bµi lµm:
C©u 1: ChØ ra ®­îc néi dung ch­a chÝnh x¸c: ®¸nh ®æ c¸c tËp ®oµn phong kiÕn Lª, TrÞnh, M¹c,... Ch÷a l¹i: Lª, TrÞnh, NguyÔn.
C©u
2
3
4
5
6
7
8
§¸p ¸n
B
B
B
C
B
C
D
§Ò 11:
NhËn xÐt vÒ nghÖ thuËt miªu t¶ nh©n vËt trong truyÖn KiÒu cã ý kiÕn cho r»ng: " Víi bót ph¸p tinh diÖu, ND kh«ng nh÷ng dùng lªn ch©n dung" Mçi ng­êi mét vÎ m­êi ph©n vÑn m­êi" mµ cßn d­êng nh­ cßn nãi ®­îc c¶ tÝnh c¸ch, th©n phËn to¸t ra tõ diÖn m¹o mçi vÎ ®Ñp riªng". H·y ph©n tÝch ®o¹n trÝch " ChÞ em Thuý KiÒu" ®Ó lµm s¸ng tá c¶m nhËn tinh tÕ Êy.( HD vë «n 1 tr17-21)
Gîi ý:
- VÎ ®Ñp h×nh thøc ®­îc kh¾c ho¹ qua:
+ CÊu tróc ®o¹n th¬: ph©n chia thµnh 4 nhÞp râ rµng: 4/4/12/4 cïng víi viÖc miªu t¶ Thuý KiÒu sau => Thuý KiÒu lµ nh©n vËt trung t©m.
+ NghÖ thuËt tiÓu ®èi: 12/24 c©u => sù toµn thiÖn toµn mü trong nhan s¾c cña hai KiÒu.
+ Bót ph¸p t­îng tr­ng ­íc lÖ: sö dông hµng lo¹t nh÷ng tu tõ Èn dô, so s¸nh, nh©n c¸ch ho¸ h×nh t­îng thiªn nhiªn:" Mai cèt c¸ch..." " Khu«n tr¨ng, nÐt ngµi", " Hoa c­êi, ngäc thèt", " M©y thua, tuyÕt nh­êng", "hoa ghen, liÔu hên"...víi nh÷ng h×nh ¶nh thiªn nhiªn cã vÎ ®Ñp trong tr¾ng, v÷ng bÒn, t­¬i th¾m nh­ " tuyÕt - mai" "tr¨ng - hoa", "m©y - tuyÕt", "hoa- liÔu", "thu thuû - xu©n s¬n"...®· thÓ hiÖn sù lý t­ëng ho¸ nhan s¾c, cèt c¸ch cña hai chÞ em Thuý KiÒu.
+ Miªu t¶ Thuý V©n: Bót ph¸p t­îng tr­ng ­íc lÖ kÕt hîp hµng lo¹t nh÷ng tõ n«m na, ®a nghÜa" xem", " kh¸c vêi"... khiÕn bøc ch©n dung Thuý V©n hiÖn lªn võa cô thÓ võa mang ®Ëm khuynh h­íng t©m lý ho¸ ngo¹i h×nh. NguyÔn Du dù b¸o tr­íc cuéc ®êi Thuý V©n sÏ ®Çy ®Æn, mü m·n, thiªn nhiªn sÏ ph¶i " nh­êng, thua" ®Ó nµng ®­îc h­ëng cuéc ®êi phong l­u, phó quý ai b×...
+ Miªu t¶ Thuý KiÒu:
C©u th¬ 6 ch÷ chia 2 nhÞp vµ 3 vÇn tr¾c liÒn nhau + biÖn ph¸p ®ßn bÈy...
Bót ph¸p t­îng tr­ng ­íc lÖ song kh«ng ph¶i lµ nh÷ng vÎ ®Ñp cô thÓ mµ lµ c¸i thÇn to¸t ra tõ vÎ ®Ñp Êy: hån cña n­íc, cña m©y, cña nói mïa xu©n...hiÖn lªn qua dung nhan ®»m th¾m Êy. Nh÷ng tõ ng÷ ®­îc sö dông hÕt søc chÝnh x¸c: ®éng tõ biÓu c¶m" ghen, hên", tÝnh tõ " th¾m, xanh", danh tõ "lµn, nÐt" vµ nghÖ thuËt tiÓu ®èi ®· t¹o ra ®­êng nÐt, mµu s¾c ®Ëm ®µ khiÕn ng­êi ®äc h×nh dung ®­îc mét dung nhan rùc rì vµ cã hån. ND ®· thæi hån vµo vÎ ®Ñp cña nµng KiÒu! Riªng víi nµng, nhan s¾c còng lµ t©m hån,trÝ tuÖ, c¶m xóc cña nµng ®· ph¶n chiÕu trªn dung nhan nµng c¸i vÎ mÆn mµ ®»m th¾m lµm say lßng ng­êi. §©y qu¶ lµ chç thiªn tµi trong ngßi bót ND! Mét nhan s¾c rùc rì vµ còng hÕt søc nång nµn, hÊp dÉn bëi Èn dÊu bªn trong lµ sù th«ng tuÖ, mét t©m hån phong phó, mét tr¸i tim giµu xóc ®éng... - mét khuynh h­íng hÕt søc hiÖn ®¹i vÒ vÎ ®Ñp ph¸i n÷! ND lu«n ngîi ca vÎ nång nµn trong nhan s¾c KiÒu( MÆn nång mét....VÎ nµo ch¼ng mÆn,..... H¶i ®­êng m¬n mën....cµng nång).
BiÖn ph¸p ®¶o ng÷ khiÕn " th«ng minh.." trë thµnh nh·n tù cña c©u th¬, cã gi¸ trÞ biÓu ®¹t mét nh©n c¸ch. NhiÒu lÇn trong truyÖn KiÒu, ND nhÊn m¹nh tinh hoa, tµi n¨ng cña KiÒu: " Pha nghÒ thi ho¹, ®ñ mïi ca ng©m"," Anh hoa ph¸t tiÕt ra ngoµi"...C¸ch ®¶o ng÷ trong ph­¬ng thøc biÓu ®¹t ®ã mang ®Õn cho dung nhan ®»m th¾m cña Thuý KiÒunh÷ng tia s¸ng r¹ng rì cña tµi n¨ng vµ trÝ tuÖ. Kim Träng, Thóc Sinh, Tõ H¶i ®Òu bÞ lu«n cuèn m¹nh mÏ kh«ng chØ v× s¾c ®Ñp vµ phÈm c¸ch mµ cßn v× trÝ tuÖ s¾c s¶o, tµi n¨ng mÉn tiÖp vµ tiÕng ®µn nång nhiÖt cña c« g¸i hä V­¬ng:
" H­¬ng hoa cµng tá thøc nång
§Çu mµy cuèi m¾t cµng nång tÊm yªu".
 "H­¬ng cµng ®­îm, vÎ cµng nång,
Cµng s«i vÎ ngäc, cµng nång mµu sen"
	Nt nh©n ho¸: §»ng sau biÖn ph¸p nh©n ho¸ lµ cuéc ®êi oan nghiÖt,b¾t nµng tr¶ gi¸ cho nhan s¾c vµ tµi hoa...S¾c - tµi - t×nh, nh÷ng gi¸ trÞ ®Ñp ®Ï v« song cña ng­êi thiÕu n÷ giê l¹i trë thµnh nçi oan nghiÖt.
=> Bót ph¸p tinh diÖu cña ND khi kh¾c ho¹ ch©n dung nh©n vËt. 
§Ò 12: T©m tr¹ng cña KiÒu trong ®o¹n trÝch " KiÒu ë lÇu Ng­ng BÝch" vµ nghÖ thuËt miªu t¶ t©m lý cña NguyÔn Du. ( HD vë «n tr 22 - 25).
§Ò 13: H×nh ¶nh Thuý KiÒu xuÊt hiÖn qua ba ®o¹n trÝch " ChÞ em Thuý KiÒu", " M· Gi¸m Sinh mua KiÒu" vµ " KiÒu ë lÇu Ng­ng BÝch".( HD vë «n tr 26 - 28).
§Ò 14: Ph©n tÝch, chøng minh tiÕng nãi ®ång c¶m, tr©n träng ng­êi phô n÷ qua c¸c t¸c phÈm v¨n häc trung ®¹i mµ em ®· häc. ( HD vë «n tr 37 - 41).