Đề bài: Khát vọng hạnh phúc của người phụ nữ trong văn học Việt Nam giai đoạn nửa cuối thế kỷ XVIII nửa đầu thế kỷ XIX

Bài làm 
 Đỉnh cao của giá trị nhân văn trong văn học Việt Nam giai đoạn nửa 
cuối thế kỷ XVIII và nửa đầu thế kỷ XIX chính là tiếng nói đồng tình với 
những khát vọng hạnh phúc, ước mơ về quyền cuộc sống, những ước 
nguyện riêng tư của người phụ nữ không phải ngẫu nhiên mà văn học của 
người phụ nữ viết về người phụ nữ, dành cho người phụ nữ thường gắn với 
nội dung nhân quyền sâu sắc. Rõ ràng người ta chỉ khao khát ước mơ những 
gì người ta không có được, những vấn đề cấp bách, bức thiết trong cuộc 
sống thường ngày. Văn học nửa cuối thế kỷ XIX đề cập đến hai khía cạnh 
chủ yếu: quyền được yêu và quyền được hưởng hạnh phúc trần thế – những 
quyền sống tối thiểu thiết yếu của người phụ nữ. 
Với hầu hết các tác phẩm viết về đề tài tình yêu, nhân vật phụ nữ bao giờ 
cũng là nhân vật trung tâm, là điểm sáng trong toàn bộ diễn biến của tác 
phẩm. Họ không những là nhân vật chính mà thường là nhân vật tạo cuốn 
hút, tạo nên giá trị thẩm mỹ của tác phẩm. Trong Truyện Kiều, Nguyễn Du 
đã miêu tả tình yêu lãng mạn, tự do với cái nhìn nhiều màu sắc nhân văn: 
Chỉ phút đầu gặp gỡ chàng Kim, Thúy Kiều đã để trái tim rung động: 
Người đâu gặp gỡ làm chi 
Trăm năm biết có duyên gì hay không 
Bất chấp lễ giáo phong kiến, Thúy Kiều giám công khai bày tỏ những 
tình cảm riêng tư của mình. Nàng đã: 
Xăm xăm băng lối vườn khuya một mình 
Để đến với tình yêu, tình yêu của nàng mãnh liệt đến nỗi chàng Kim 
choáng váng vì hạnh phúc chập chờn cơn tỉnh cơn mê. Chính tình yêu vượt 
lễ giáo ấy cũng là tình yêu thủy chung sâu sắc với những quan niệm tiến bộ, 
mới mẻ: 
Như nàng lấy hiếu làm trinh 
Bụi nào cho đục được mình ấy vay 
Tình yêu của Thúy Kiều bắt nguồn từ truyền thống, là bản sắc bền vững 
của cốt cách người phụ nữ Việt Nam. Đó là những người phụ nữ chờ chồng 
đến hóa đá, trong quan niệm chỉ có một tình yêu: 
Trăng tròn chỉ một đêm rằm 
Tình yêu chỉ có một lần mà thôi 
(Ca dao) 
Đến với tình yêu tự do, hàng loạt nhân vật phụ nữ cũng có những bước đi 
chủ động, táo bạo như Thúy Kiều. Những nàng Ngọc Hoa, Cúc Hoa trong 
truyện nôm khuyết danh bỏ nhà ra đi cùng Tống Trân, Phạm Tải. Những Hồ 
Xuân Hương, Đoàn Thị Điểm với những mối tình đắm say và nghiệt ngã. 
Nếu như sự nghiệp là quan trọng nhất đối với người đàn ông thì đối với 
người phụ nữ tình yêu và hôn nhân là vấn đề không chỉ là quan trọng, mà 
còn rất thiêng liêng. Vì vậy họ quan tâm đến tình yêu, quan tâm đến hôn 
nhân. Luôn sống hết mình và chủ động đi tìm một tình yêu đích thực. Vả lại, 
sức mạnh của người đàn ông là ở trí tuệ và thể lực còn sức mạnh của người 
phụ nữ lại nằm ở một lĩnh vực khác dịu dàng hơn đó là tình yêu, bởi họ đã 
được trời phú cho họ những sợi dây thần kinh nhạy cảm. Cho nên, họ đã 
yêu, yêu đến tận cùng. Hơn nữa, thế kỷ nông dân khởi nghĩa đã đem đến 
cho văn học một nội dung dân chủ mới mẻ mà trước đây văn học chính 
thống thường cấm kỵ hay thường né tránh. 
Bên cạnh mảng đề tài viết về tình yêu, văn học Việt Nam thời kỳ nửa 
cuối thế kỷ XVIII, nửa đầu thế kỷ XIX còn đồng tình với khát vọng hạnh 
phúc của người phụ nữ. Với phụ nữ, quyền được làm vợ, làm mẹ có lẽ là 
hạnh phúc lớn lao nhất, cao cả nhất. Vậy nhưng dưới chế độ phong kiến, 
người phụ nữ luôn luôn bị bao thế lực đe dọa, áp bức đè nén. Dù là ai, trong 
hoàn cảnh nào, họ cũng bị bạc đãi bởi họ là đàn bà, mà đã là đàn bà thì phải 
bất hạnh: 
Đau đớn thay phận đàn bà 
Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung 
Vì vậy, văn học giai đoạn này đã lên tiếng bày tỏ tình cảm gia đình của 
người phụ nữ: 
 Kẻ chốn Chương Đài người lữ thứ 
 Lấy ai mà kể nỗi hàn ôn 
(Chiều hôm nhớ nhà – Bà Huyện Thanh Quan) 
và đòi quyền hưởng hạnh phúc một cách quyết liệt: 
 Chém cha cái kiếp lấy chồng chung 
(Hồ Xuân Hương) 
Người phụ nữ đòi phải được hưởng tình cảm vợ chồng bình đẳng. Họ 
mong ước được xây dựng hạnh phúc trong tình yêu gia đình: 
 Những mong cá nước vui vầy 
Và cất lời nhắc nhở: 
 Chàng chẳng thấy chim uyên ở nội 
 Cũng dập dìu chẳng vội phân trương 
 Chẳng xem chim én trên rường 
 Bạc đầu không nỡ đôi đường rẽ nhau 
(Chinh phụ ngâm – Đặng Trần Côn) 
Những khát khao của họ tưởng chừng giản dị, khiêm nhường nhưng lại 
vô cùng thiết thực, cấp thiết. Quả thật, người phụ nữ trong các tác phẩm văn 
học thường là những người có tài, có sắc nhưng đa đoan, bất hạnh. Họ đầy 
khả năng làm mẹ, làm vợ nhưng lại phải chịu cảnh Người đàn bà ôm đàn 
mà vắng cả năm cung. Như Thúy Kiều sau mười lăm năm lưu lạc rồi không 
chồng, không con, chẳng có niềm vui nào của người phụ nữ. Vì vậy văn học 
đã lớn tiếng đề cao khát vọng hạnh phúc gia đình cho nữ giới. 
Nhân vật phụ nữ trong văn học cuối thế kỷ XVIII đầu thế kỷ XIX còn 
đòi được giải phóng tình cảm cá nhân, ngay cả những khát khao trần tục 
của mình: 
 Năm thì mười họa hay chăng chớ 
 Một tháng đôi lần có cũng không 
(Làm lẽ – Ho Xuân Hương) 
Hoặc: 
 Đêm hồng Thúy thơm tho mùi lạ 
 Bóng bội hoàn lấp ló trăng thanh 
 Mây mưa mấy giọt chung tình 
 Đinh trần hương khói một cành mẫu đơn 
(Cung oán ngâm khúc – Nguyễn Gia Thiều) 
Những khát vọng về công lý của người phụ nữ cũng mang đậm giới 
tính, họ khát khao công bằng, khát khao quyền lực được bình đẳng để bộc 
lộ tài năng: 
 Ví đây đổi phận làm trai được 
 Sự nghiệp anh hùng há bấy nhiêu 
(Đề đền Sầm Nghi Đống – Hồ Xuân Hương) 
Những tác phẩm viết về đề tài người phụ nữ, làm rung chuyển nền văn 
học trung đại Việt Nam đều là tiếng nói đòi quyền hạnh phúc cho người phụ 
nữ. Đó là những người phụ nữ đa đoan, lệch chuẩn nhưng lại được ủng hộ vì 
họ đã dũng cảm đứng lên đòi quyền sống, đòi quyền được thực hiện thiên 
chức thiêng liêng của người phụ nữ. Họ đòi được yêu, được làm vợ, đòi 
hạnh phúc đích thức chứ không phải thứ lễ nghĩa khô cứng, hạnh phúc trá 
hình, ban phát. Ít nhiều, họ còn chống chế độ đa thê tàn nhẫn. Mỗi tác phẩm 
văn học viết về người phụ nữ tuy tiếng nói đòi quyền sống mang sắc thái 
riêng nhưng có chỗ giao thoa và gặp gỡ nhau bởi đó là tiếng nói chung cho 
những người bất hạnh. Tuy nhiên, trong điều kiện lúc bấy giờ, mọi lời đề 
nghị, khẩn cầu đều vô phương giải quyết. Đó là những câu hỏi lửng lơ, 
những mong đợi bế tắc vô vọng không có giải đáp. 
Song xét đến cùng, thái độ đồng cảm với những khát vọng về quyền 
sống, quyền hạnh phúc của chính người phụ nữ chính là đỉnh cao của cảm 
hứng nhân văn trong văn học giai đoạn cuối thế kỷ XVIII – đầu thế kỷ XIX. 
Nó là tiếng nói ngợi ca, nâng niu, trân trọng người phụ nữ, nó tạo nên chân 
giá trị của những tác phẩm văn học về người phụ nữ thời kỳ này. 
Đặng Thanh Vân 
Trường PTTH Hà Nội – Amterdam