Đề cương ôn tập Ngữ văn 9 năm 20009 - 2010

§Ò c­¬ng «n tËp ng÷ v¨n 9 n¨m 2009-2010
A/ Tæng quan ch­¬ng tr×nh líp 9 n¨m 2009-2010.
 PHẦN I / VĂN BẢN 
I. Văn bản nhật dụng.
- Phong cách Hồ Chí Minh.
- Đấu tranh cho một thế giới hoà bình
- Tuyên bố thế giới về sự sống còn, quyền trẻ em được bảo vệ.
II. Truyện- Ký
1. Truyện Trung đại.
- "Chuyện người con gái Nam Xương " - trích “ Truyền kì mạn lục” 
Nguyễn Dữ : Ông sống ở thế kỉ XVI , thời kì triều đình nhà Lê đã bằt đầu khủng hoảng, các tập đoàn phong kiến Lê -Trịnh , Mạc tranh giành quyền lực gây ra các cuộc chiến tranh kéo dài. Ông học rộng tài cao, nhưng chỉ làm quan một năm rồi xin nghỉ về nuôi mẹ già, viết sách, sống ẩn dật . 
 Truyện truyền kì 
“Chuyện người con gái Nam Xương” khẳng định nét đẹp tâm hồn truyền thống của người phụ nữ Việt Nam, đồng thời thể hiện niềm cảm thương cho số phận nhỏ nhoi , đầy tính chất bi kịch của họ dưới chế độ phong kiến. Đây là một áng văn hay, thành công về mặt dựng truyện , dựng nhân vật, kết hợp cả tự sự , trữ tình, và kịch với lối văn biền ngẫu , lời văn giàu cảm xúc, diễn biến hợp lí, cách thắt gút mở gút tài tình, xây dựng tình huống đầy kịch tính.
- Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh - trích Vũ trung tuỳ bút
Phạm Đình Hổ : (1768-1839) còn gọi là Chiêu Hổ, làm quan thời Minh Mạng , có nhiều công trình khảo cứu , biên soạn có giá trị . 
Thể loại : Tuỳ bút 
Nội dung : Trình bày về đời sống xa hoa vô độ của bọn vua chúa , quan lại phong kiến thời vua Lê chúa Trịnh suy tàn . 
Nghệ thuật : thể loại tuỳ bút, ghi chép tuỳ hứng sự việc một cách cụ thể , chân thực sinh động .
- Hoàng Lê nhất thống chí - Hồi thứ 14 
Ngô gia văn phái ( tập thể các tác giả thuộc dòng họ Ngô Thì ở Hà Tây ) .Hai tác giả chính là Ngô Thì Chí ( 1758-1840 ) làm quan thời Lê Chiêu Thống và Ngô Thì Du ( 1772-1840 ) làm quan thời nhà Nguyễn .
Thể loại : tiểu thuyết lịch sử viết theo lối chương hồi 
Hồi thứ 14 tái hiện chân thực, sinh động hình ảnh người anh hùng dân tộc Nguyễn Huệ qua chiến công thần tốc đại phá quân Thanh và số phận bi đát của vua tôi Lê Chiêu Thống phản nước ,hại dân 
Nghệ thuật : kết hợp hài hoà chân lí lịch sử với chân lí nghệ thuật -khắc hoạ đậm nét nhân vật -chi tiết tiêu biểu chọn lọc. 
2. Truyện thơ.
-Truyện Ki ều - dựa theo cốt truyện Kim Vân Kiều Truyện của Thanh Tâm Tài Nhân ( TQ ) nhưng sự sáng tạo của Nguyễn Du tạo ra giá trị tác phẩm rất lớn .
Nguyễn Du ( 1765-1820 ) tên chữ là Tố Như , hiệu Thanh Hiên quê làng Tiên Điền - Nghi Xuân - Hà Tĩnh .Sinh ra và lớn lên trong một gia đình đại quý tộc, nhiều đời làm quan , có truyền thống văn học. Cha: Nguyễn Nghiễm - tể tướng, anh Nguyễn Khảm quan to thời Lê Trịnh. Ông sinh ra vào thời kì đất nước đầy biến động , sống phiêu bạt 10 năm. Ra làm quan bất đắc dĩ , được cử làm chánh sứ sang Trung Quốc lần II nhưng chưa kịp đi thì mất . Ông là nhà thơ thiên tài , có trái tim nhân hậu , là danh nhân văn hoá thế giới . Có nhiều tác phẩm giá trị bằng chữ Hán, Nôm . Tác phẩm tiêu biều : Đoạn trường tân thanh hay còn gọi Truyện Kiều 
Thể thơ: Thơ lục bát, gồm 3254 câu . 
Là kiệt tác văn học, kết tinh giá trị hiện thực, giá trị nhân đạo và thành tựu nghệ thuật tiêu biểu của văn học dân tộc 
+Chị em Thuý Kiều Trích Truyện Kiều -Nguyễn Du 	
Nội dung: Khắc hoạ chân dung chị em Thuý Kiều , đặc biệt là tài sắc của Kiều và số phận của từng người . 
Nghệ thuật: Bút pháp ước lệ ,tượng trưng lấy vẻ đẹp thiên nhiên gợi tả vẻ đẹp con người nhưng có sự sáng tạo độc đáo , bộc lộ sự trân trọng , ca ngợi con người , biểu hiện cảm hứng nhân văn. 
+Cảnh ngày xuân - 
Đoạn trích là bức tranh thiên nhiên lễ hội mùa xuân tươi đẹp trong sáng được gợi lên qua từ ngữ , bút pháp nghệ thuật giàu chất tạo hình
+Kiều ở lầu Ngưng Bích 
Là một trong những đoạn tả cảnh ngụ tình thành công nhất trong truyện Kiều . Đoạn thơ cho thấy tấm lòng thuỷ chung, nhân hậu của Kiều
+ Mã Giám Sinh mua Kiều 
Bằng nghệ thuật tả ngoại hình , cử chỉ và ngôn ngữ đối thoại để khắc hoạ trính cách nhân vật , tác giả đã bóc trần bản chất xấu xa , đê tiện của Mã Giám Sinh , qua đó lên án những thế lực đen tối, bạo tàn đã chà đạp lên tài sắc và nhân phẩm người phụ nữ . 
+Thuý Kiều báo ân báo oán 
Qua ngôn ngữ đối thoại, tác giả đã làm nổi bật lên tính cách nhân vật Thuý Kiều và nhân vật Hoạn Thư. Thuý Kiều báo ân báo oán là sự thể hiện ước mơ công lí , chính nghĩa theo quan điểm của quần chúng nhân dân : Con người bị áp bức bóc lột đau khổ vùng lên cầm cán cân công lí, “ở hiền gặp lành, ở ác gặp ác”.
+ Thuý Kiều báo ân báo oán 
Qua ngôn ngữ đối thoại , tác giả đã làm nổi bật lên tính cách nhân vật Thuý Kiều và nhân vật Hoạn Thư. Thuý Kiều báo ân báo oán là sự thể hiện ước mơ công lí , chính nghĩa theo quan điểm của quần chúng nhân dân : Con người bị áp bức bóc lột đau khổ vùng lên cầm cán cân công lí , “ở hiền gặp lành , ở ác gặp ác”.
+Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga -Trích Lục Vân Tiên - truyện thơ nôm gồm 2082 câu thơ lục bát, được sáng tác khoảng đầu thập kỉ 50 của thế kỉ XIX .
Nguyễn Đình Chiểu ( 1822-1888 ) tục gọi Đồ Chiểu . 
Cuộc đời ông gặp nhiều trắc trở, phải xa cha mẹ lúc 11 tuổi. Sau khi đỗ tú tài chuẩn bị thi cao hơn thì được tin mẹ mất phải bỏ thi về chịu tang, kế đến bị mù mắt rồi bị từ hôn. Ông làm nghề dạy học, bốc thuốc, sáng tác thơ văn, giữ lòng trung thành với đất nước, bất hợp tác với giặc 
Thể thơ : Lục bát 
Nội dung : Đoạn trích thể hiện hành đạo giúp đời của tác giả và khắc hoạ phẩm chất đẹp đẽ của hai nhân vật chính: Lục Vân Tiên tài ba, dũng cảm, trọng nghĩa khinh tài, Kiều nguyệt Nga hiền hậu,nết na, ân tình.
+ Lục Vân Tiên gặp nạn Đoạn trích nói lên sự đối lập giữa cái thiện và cái ác , giữa nhân cách cao cả và những toan tính thấp hèn ,thể hiện thái độ , tình cảm và lòng tin của tác giả đối với nhân dân lao động . 
Đoạn trích giàu cảm xúc, khoáng đạt, ngôn ngữ chân chất, mộc mạc. 
3.Truy ện hi ện đ ại.
+ Làng: Được in lần đầu trên tạp chí văn nghệ năm 1948 
Kim Lân tên thật Nguyễn Văn Tài ,sinh năm 1920 . Ông viết truyện ngắn từ năm 1941.Thế giới nghệ thuật trong truyện ngắn Kim Lân tập trung ỏ khung cảnh nông thôn và hình tượng người nông dân ,thể hiện không khí tiêu điều , ảm đạm của nông thôn Việt Nam trước Cách mạng Tháng tám
Thể loại : Truyện ngắn .Phương thức biểu đạt: tự sự . Nhân vật chính : ông Hai 
* Tình yêu làng quê và lòng yêu nước, tinh thần kháng chiến của người nông dân phải rời làng đi tản cư đã được thể hiện chân thực, sâu sắc và cảm động ở nhân vật ông Hai trong truyện. 
Truyện đã thành công trong việc xây dựng tình huống truyện ,nghệ thuật miêu tả tâm lí và ngôn ngữ nhân vật. 
+ Lặng lẽ Sa Pa: là kết quả của chuyến đi Lào Cai mùa hè 1970 được in trong tập “Giữa trong xanh”. Đây là một truyện ngắn tiêu biểu ở đề tài viết về cuộc sống mới hoà bình, xây dựng cuộc sống mới XHCN ở miền Bắc . 
Nguyễn Thành Long ( 1925-1991) quê :Duy Xuyên Q Nam . Ông Viết văn từ thời kháng chiến chống Pháp 
Vẻ đẹp thế giới nghệ thuật của Nguyễn Thành Long không nằm ở những phát hiện sắc sảo mà ở việc tạo dựng một chất thơ trong trẻo , nhẹ nhàng , thể hiện khả năng cảm nhận đời sống tinh tế 
* Truyện khắc hoạ thành công hình ảnh đẹp của những người lao động bình thường ,cống hiến thầm lặng cho đất nước ,nổi bật là anh thanh niên làm công tác khí tượng thuỷ văn một mình trên đỉnh núi cao .
Nghệ thuật xây dựng tình huống hợp lí, cách kể chuyện tự nhiên, kết hợp giữa tự sự ,trữ tình và bình luận.
+ Chiếc lược ngà . Tác phẩm ra đời năm 1966
Nguyễn Quang Sáng : sinh năm 1932, quê Chợ Mới ,An Giang . Ông tham gia bộ đội chống Pháp. Sau 1954, ông tập kết ra Bắc , bắt đầu viết văn. Chống Mĩ , ông trở về Nam Bộ tham gia chiến đấu và sáng tác văn học . Ông thường viết về cuộc sống , con người Nam Bộ với truyện ngắn ,tiểu thuyết ,kịch bản phim 
Thể loại: truyện ngắn - nhân vật chính : ông Sáu - Bé Thu 
* Bằng việc sáng tạo ra tình huống bất ngờ tự nhiên, hợp lí, truyện đã thể hiện thật cảm động tình cảm cha con sâu nặng và cao đẹp trong cảnh ngộ éo le của chiến tranh .
Truyện đã thành công trong việc miêu tả tâm lí và xây dựng tính cách nhân vật , nổi bật là nhân vật bé Thu.
+ Bến quê 
Nguyễn Minh châu ( 1930-1989) Quê ở Quỳnh Lưu- Nghệ An. Ông gia nhập quân đội 1950, là cây bút văn xuôi tiêu biểu ở miền Bắc thời kì chống Mĩ. Có nhiều đóng góp mới mẻ cho văn học Việt Nam từ những năm 1980. Được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 2000
Qua cách miêu tả hành động, nội tâm của anh Nhỉ ( Nhân vật chính ) tác giả thể hiện một lòng yêu đời, yêu quê hương tha thiết của một con người suốt đời bôn ba, cống hiến cho xã hội nay sắp từ gĩa cõi đời 
- Nghệ thuật viết văn tự sự, phối hợp với miêu tả cảnh, miêu tả nội tâm đặc sắc và giàu triết lí.
+ Những ngôi sao xa xôi là tác phẩm đầu tay của Lê Minh Khuê , sáng tác năm 1971, lúc chiến tranh chống Mĩ đang diễn ra ác liệt 
Lê Minh Khuê sinh năm 1948 ở Thanh Hóa, là một cây bút nữ trưởng thành trong phong trào thanh niên xung phong thời chống Mĩ . Bắt đầu viết từ 1970, là cây bút nữ chuyên về truyện ngắn, thể hiên cuộc sống chiến đấu của tuổi trẻ ở Trường Sơn . 
 Thể loại : Truyện ngắn. Nhân vật chính: ba nữ thanh niên xxung phong: Thao, Nho và §ịnh 
 * Cuộc sống, gian lao, chiến đấu nhiều gian khổ của các nữ thanh niên xung phong thời chống Mĩ với tâm hồn trong sáng, hồn nhiên và sự dũng cảm . 2 
 * Nghệ thuật kể chuyện và miêu tả đặc sắc . 
 4. Th¬.
+ Đồng chí - sáng tác 1948 khi tác giả cùng đồng đội tham gia chiến dịch Việt Bắc . 
Chính Hữu - Tên thật là Trần Đình Đắc, sinh năm 1926, quê ở Hà Tĩnh. gia nhập quân đội , hoạt động văn nghệ suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp - Mĩ . Đề tài chủ yếu của ông là người lính và chiến tranh . Thơ ông không nhiều nhưng có bài đặc sắc , cảm xúc dồn nén , ngôn ngữ hình ảnh, chọn lọc hàm súc . 
Thể thơ tự do 
Tình đồng chí của người lính dựa trên cơ sở cùng cảnh ngộ và lí tưởng chiến đấu được thể hiện thật tự nhiên , bình dị mà sâu sắc trong mọi hoàn cảnh, nó góp phần quan trọng tạo nên sức mạnh và vẻ đẹp tinh thần của người lính cách mạng 
Bài thơ thể hiện hình tượng người lính cách mạng và tình đồng chí của họ qua những chi tiết, hình ảnh, ngôn ngữ giản dị, chân thực, cô đọng, giàu sức biểu cảm.
+ Đoàn thuyền đánh cá - Sáng tác năm 1958 nhân chuyến đi thực tế tại Quảng Ninh .
Huy Cận tên thật là Cù Huy Cận, sinh năm 1919 quê ở Hà Tĩnh. Là nhà thơ nổi tiếng trong phong trào thơ mới với tập “Lửa thiêng”. Ông tham gia cách mạng trước 1945, sau Cách mạng , giữ nhiều trọng trách trong chính quyền , là nhà thơ tiêu biểu của nền thơ ca hiện đại Việt Nam sau 1945
Thể thơ: 7 chữ Với 7 khổ 
Theo hành trình chuyến ra khơi của đoàn thuyền đánh cá , bài thơ đã khắc hoạ được nhiều hình ảnh đẹp , tráng lệ về thiên nhiên ,vũ trụ và người lao động . Thể hiện sự hài hoà giữa thiên nhiên và con người , bộc lộ niền tự hào của nhà thơ trước đất nước và cuộc sống .
Bài thơ có nhiều sáng tạo trong xây dựng hìn ... ¨n kÓ chuyÖn ( Tù sù)
§Ò bµi :H·y t­ëng t­îng m×nh gÆp gì vµ trß chuyÖn víi anh lÝnh l¸i xe trong t¸c phÈm : Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh cña Ph¹m TiÕn DuËt.ViÕt bµi v¨n kÓ l¹i cuéc gÆp gì vµ trß chuyÖn ®ã.
I/ Më bµi:
§­a dÉn ®­îc c¸i cí t¹o cho m×nh cuéc gÆp
­íc muèn ®­îc kÓ l¹i cho mäi ng­êi nghe cuéc gÆp gì ,trß chuyÖn ®Çy c¶m ®éng vµ lý thó ®ã.
II/ Th©n bµi:
1/ C¶m nhËn ban ®Çu, khi gÆp mÆt anh chiÕn sÜ l¸i xe:
2/Néi dung cña cuéc trß chuyÖn:
?cã ®iÒu g× ®Æc biÖt trong nh÷ng chiÕc xe cña c¸c anh? Nguyªn nh©n v× sao?
? Kh«ng cã kÝnh- mäi khã kh¨n cña thiªn nhiªn sÏ ®Õn víi c¸c anh: Giã ,m­a ,bôi §iÒu g× gióp c¸c anh v­ît qua nh÷ng khã kh¨n Êy?
? VÉn biÕt chiÕn tranh chèng Mü lµ v« cïng gian khæ ¸c liÖt, vµ kÐo dµi kh«ng biÕt khi nµo míi kÕt thóc.V× sao c¸c anh vÉn cã niÒm tin, vÉn v÷ng tin ®Ó chiÕn ®Êu?
?Khã kh¨n cña thiªn nhiªn ,cña chiÕn tranhXe th×: Kh«ng kÝnh ,kh«ng mui, kh«ng ®Ìn, thïng xe cã x­íc.VËy cã ®éng c¬ nµo gióp nh÷ng chiÕc xe cña c¸c anh vÉn b¨ng b¨ng ra chiÕn tr­êng?
3/ Béc lé suy ngÉm cña m×nh vÒ chiÕn tranh c¸ch m¹ng, vÒ tr¸ch nhiÖm cña thÕ hÖ trÎ ®èi víi ®Êt n­íc?
4/ ViÕt mét ®o¹n v¨n nghÞ luËn, hoÆc ®éc tho¹i néi t©m :
III/ KÕt bµi:Béc lé c¶m xóc s©u ®Ëm nhÊt cña m×nh vÒ cuéc gÆp gì ®Çy lý thó vµ c¶m ®éng ®ã?
C¸c b­íc tãm t¾t v¨n b¶n tù sù
1. B­íc 1 : §äc kü v¨n b¶n
2. B­íc 2 : LiÖt kª c¸c sù viÖc, nh©n vËt chÝnh
3. B­íc 3 : S¾p xÕp theo l« gÝch
4. B­íc 4 : Dïng lêi v¨n cña m×nh viÕt thµnh v¨n b¶n tãm t¾t
VII/ V¨n b¶n hµnh chÝnh
( Biªn b¶n, b¸o c¸o, t­êng tr×nh, ®¬n tõ)
B/PhÇn II : TiÕng ViÖt 
Tªn bµi
LÝ thuyÕt
Thùc hµnh
I. C¸c ph­¬ng ch©m héi tho¹i
1. Ph­¬ng ch©m vÒ l­îng
- Giao tiÕp, ph¶i ®¸p øng ®óng yªu cÇu : Kh«ng thiÕu, kh«ng thõa
VÝ dô 1: B¸c cã thÊy con lîn c­íi cña t«i ch¹y qua ®©y kh«ng?
2. Ph­¬ng ch©m vÒ chÊt
§õng nãi nh÷ng ®iÒu mµ m×nh kh«ng tin lµ ®óng hay kh«ng cã b»ng chøng x¸c thùc
VÝ dô 2: Thi nãi kho¸c
3. Ph­¬ng ch©m quan hÖ
- Nãi ®óng ®Ò tµi, tr¸nh l¹c ®Ò
VÝ dô 3: Xem gÆp nhau cuèi tuÇn
4. Ph­¬ng ch©m c¸ch thøc
- Nãi ng¾n gän, rµnh m¹ch, tr¸nh m¬ hå.
VÝ dô 4 : T«i ®ång ý víi nh÷ng nhËn ®Þnh vÒ truyÖn ng¾n cña «ng Êy.
- Tr©u cµy kh«ng ®­îc giÕt
5. Ph­¬ng ch©m lÞch sù
- CÇn tÕ nhÞ, t«n träng ng­êi kh¸c
VÝ dô5: Lêi nãi ch¼ng mÊt.võa lßng nhau
II. X­ng h« trong héi tho¹i
- TiÕng ViÖt cã mét hÖ thèng x­ng hé rÊt phong phó, tinh tÕ vµ giµu s¾c th¸i biÓu c¶m.
- C¨n cø vµo t×nh huèng giao tiÕp mµ x­ng h« cho phï hîp
VÝ dô : ChÞ DËu x­ng h« víi cai lÖ
- LÇn 1 : Ch¸u van «ng, nhµ ch¸u võa tØnh ®­îc mét lóc, xin «ng tha cho
- LÇn 2 : Chång t«i ®au èm «ng kh«ng ®­îc phÐp hµnh h¹
- LÇn 3 : Mµy trãi ngay chång bµ ®i bµ cho mµy xem
III. DÉn trùc tiÕp, c¸ch dÉn gi¸n tiÕp
1. Trùc tiÕp : Nh¾c l¹i nguyªn v¨n lêi nãi, hay ý nghÜ. ®­îc ®Æt trong dÊu ngoÆc kÐp.
VÝ dô1 : Gor Ki nãi : “Chi tiÕt nhá lµm nªn nhµ v¨n lín”
2. DÉn gi¸n tiÕp : Nh¾c l¹i ý cña ng­êi kh¸c. Kh«ng ®Ó trong dÊu ngoÆc kÐp
VÝ dô 2 : Nh­ng chí hiÓu lÇm r»ng B¸c sèng kh¾c khæ theo lèi nhµ tu hµnh, thanh tao theo kiÓu nhµ hiÒn triÕt Èn dËt (PV§)
IV : Sù ph¸t triÓn cña tõ vùng
1. Ph¸t triÓn cña tõ trªn c¬ së nghÜa gèc cña chóng.
- 2 ph­¬ng thøc : Èn dô, ho¸n dô
VÝ dô 1 : Tõ “ ¡n” ( cã 13 nghÜa). Tõ “Ch©n”, “ §Çu” (cã nhiÒu nghÜa)
2. T¹o tõ ng÷ míi
- M­în tõ ng÷ cña n­íc ngoµi 
( M­în tiÕng H¸n nhiÒu nhÊt)
VÝ dô 2 : O Sin, in ter net, ®iÖn tho¹i di ®éng 
VÝ dô 3 : Ti vi, Gac®bu, quèc kú, quèc ca, gi¸o viªn , häc sinh
V. ThuËt ng÷
ThuËt ng÷ : 2 ®Æc ®iÓm:
- Mçi thuËt ng÷ biÓu thÞ mét kh¸i niÖm vµ ng­îc l¹i.
- Kh«ng cã tÝnh biÓu c¶m
VÝ dô : Tr­êng tõ vùng, Èn dô, ho¸n dô ,®¬n chÊt, mÉu hÖ thÞ téc, d­ chØ 
VI. Trau dåi vèn tõ
1. N¾m v÷ng nghÜa cña tõ vµ c¸ch dïng tõ.
2. RÌn luyÖn ®Ó biÕt thªm tõ nh÷ng tõ ch­a biÕt lµm t¨ng vèn tõ ch­a biÕt lµ viÖc th­êng xuyªn ®Ó trau dåi vèn tõ
VÝ dô 1 : Quy m«, Phong thanh, cá ¸y, tr¾ng tay, yÕu ®iÓm
VÝ dô 2 : L÷ kh¸ch, L÷ hµnh, ®a ®oan,...
VII. Tæng kÕt 
tõ vùng
1. Tõ ®¬n vµ phøc
VÝ dô 1 : ¡n, giam gi÷, tèt t­¬i 
2. Thµnh ng÷
VÝ dô 2 : “ N­íc m¾t c¸ sÊu”, ®Çu voi ®u«i chuét, treo ®Çu dª b¸n thÞt chã, chuét sa chÜnh g¹o, mÌo mï ví c¸ r¸n.
3. NghÜa cña tõ
VÝ dô 3 : YÕu ®iÓm : Lµ ®iÓm quan träng
Tri kØ : Tri : BiÕt. KØ : M×nh (HiÓu b¹n nh­ hiÓu m×nh)
4. Tõ nhiÒu nghÜa vµ hiÖn t­îng chuyÓn nghÜa cña.
VÝ dô 4 : ¨n, cuèc, bµn 
5.Tõ ®ång ©m
VÝ dô 5 : Ngùa lång- Lång ch¨n vµo vá ch¨n
6. Tõ ®ång nghÜa
VÝ dô 6 : Qu¶- tr¸i; m¸y bay- phi c¬
7. Tõ tr¸i nghÜa
VÝ dô 7 : XÊu- ®Ñp, cao- thÊp 
8. CÊp ®é kh¸i qu¸t cña nghÜa tõ ng÷.
VÝ dô 8 : Tõ : tõ ®¬n, tõ phøc, tõ ghÐp, tõ l¸y 
9. Tr­êng tõ vùng
VÝ dô 9 : “ MÆt l·o ®ét nhiªn co róm l¹i  hu hu khãc”.
10. Tõ t­îng thanh, t­îng h×nh
VÝ dô 10 : Çm Çm.
 ThÊp tho¸ng, man m¸c,
11. Mét sè phÐp tu tõ vùng :
a. So s¸nh: ( A nh­ B): Lµ ®èi chiÕu sù vËt, sù viÖc nµy víi SVSV kh¸c cã nÐt t­¬ng ®ång ®Ó lµm t¨ng søc gêi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t.
VD-a. “MÆt trêi xuèng biÓn nh­ hßn löa”
Ngùa xe nh­ n­íc ¸o quÇn nh­ nªm.
* M« h×nh ®Çy ®ñ:
VÕ A
Ph­¬ngdiÖn
so s¸nh
Tõ so s¸nh
VÕ B
b. Èn dô : ( Èn vÒ A): Lµ gäi tªn SVHT nµy b»ng tªn SVHT kh¸c cã nÐt t­¬ng ®ång víi nã nh»m t¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t.
b.“ThÊy mét mÆt trêi trong l¨ng rÊt ®á 
VD2: MÆt trêi cña b¾p th× n»m trªn ®åi
MÆt trêi cña mÑ em n»m trªn l­ng
c. Nh©n ho¸: Lµ gäi hoÆc t¶ con vËt, c©y cèi, ®å vËtb»ng nh÷ng tõ ng÷ dïng ®Ó gäi hoÆc t¶ con ng­êi; lµm cho thÕ giíi loµi vËt, c©i cèi, ®å vËt trë nªn g©n gòi víi con ng­êi, biÓu thÞ ®­îc suy nghÜ, t×nh c¶m cña con ng­êi.
c. “Sãng ®· cµi then ®ªm sËp cöa”
Gâ thuyÒn ®· cã nhÞp tr¨ng cao
§ªm thë sao lïa n­íc H¹ Long
d. Ho¸n dô: Lµ gäi tªn SVHT , kh¸i niÖm b»ng tªn cña mét SVHT, KN kh¸ccã quan hÖ gÇn gòi víi nã nh»m t¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t
d. “M¾t c¸ huy hoµng mu«n dÆm kh¬i
e. Nãi qu¸(khoa tr­¬ng, phãng ®¹i)
e. “ThuyÒn ta l¸i giã  biÓn b»ng”
g. Nãi gi¶m, nãi tr¸nh 
g.“Con ë MiÒn Nam ra th¨m l¨ngB¸c”
h. §iÖp ng÷
h. “Buån tr«ng  ghÕ ngåi”
i. Ch¬i ch÷
i. “Ch÷ tµi liÒn víi ch÷ tai mét vÇn”
12. Tõ ®Þa ph­¬ng
VÝ dô 12 :Ng·- Bæ- TÐ
VIII Khëi ng÷ 
- §øng tr­íc chñ ng÷ nªu ®Ò tµi ®­îc nãi ®Õn trong c©u
- Cã thÓ thªm quan hÖ tõ tõ ®»ng tr­íc: VÒ, ®èi víi
VÝ dô : Giµu, th× t«i còng giµu råi. 
 Sang, th× t«i còng sang råi.
IX. C¸c thµnh phÇn biÖt lËp
1. T×nh th¸i:
- C¸ch nh×n cña ng­êi nãi ®èi víi sù viÖc ®­îc nãi ®Õn ë trong c©u.
- G¾n víi ý kiÕn cña ng­êi nãi:
- Th¸i ®é ng­êi nãi ®èi víi ng­êi nghe.
 VÝ dô : Tin cËy cao : Ch¾c ch¾n, ch¾c h¼n . 
+ Tin cËy thÊp : H×nh nh­, d­êng nh­
VÝ dô: Theo ý t«i, ý anh , ý «ng Êy 
VÝ dô : ¹
2. C¶m th¸n: BiÓu lé t©m lÝ ng­êi nãi:
VÝ dô 2 : Than «i! thêi oanh liÖt nay cßn ®©u?
3. Gäi ®¸p: T¹o lËp hoÆc duy tr× quan hÖ giao tiÕp
VÝ dô 3 : Nµy; xin lçi, lµm ¬n, th­a «ng! 
4. Phô chó : Dïng ®Ó bæ sung mét sè chi tiÕt cho nßng cèt c©u.
- N»m gi÷a 2 dÊu ph¶y
- N»m gi÷a 2 dÊu g¹ch ngang
- N»m gi÷a 2 dÊu ngoÆc ®¬n
- N»m sau 2 chÊm ( Ýt gÆp)
VÝ dô 4: 
C« bÐ nhµ bªn ( cã ai ngê) 
Còng vµo du kÝch.
H«m gÆp t«i vÉn c­êi khóc khÝch
M¾t ®en trßn ( th­¬ng th­¬ng qu¸ ®i th«i)
X. Liªn kÕt c©u vµ liªn kÕt ®o¹n v¨n:
1. VÒ néi dung : C©u chñ ®Ò, s¾p xÕp c¸c c©u l« gÝch.
2. VÒ h×nh thøc : LÆp , thÕ, nèi 
VD: Con mÑ Nu«i ®øng ë s©n c«ng ®­êng
VD: MÆt l·o ®ét nhiªn co róm l¹i.
XI. NghÜa t­êng minh , hµm ý:
1. NghÜa t­êng minh : §­îc diÔn ®¹t trùc tiÕp ( b»ng nh÷ng tõng ng÷ trong c©u)
VÝ dô 1 : ¤! C« cßn quªn chiÕc kh¨n mïi soa ®©y nµy.
2. Hµm ý : Kh«ng ®­îc diÔn ®¹t trùc tiÕp b»ng tõ ng÷ trong c©u
VÝ dô 2 : C¬m chÝn råi ( mêi vµo ¨n c¬m) ChÌ ®· ngÊm råi ®Êy ( mêi uèng chÌ)
XII:
Tõlo¹i
1. Danh tõ : ChØ sù vËt
2. §éng tõ : ChØ ho¹t ®éng, tr¹ng th¸i
 3. TÝnh tõ: §Æc ®iÓm, tÝnh chÊt
* NhËn biÕt DT, §T, TT trong c©u v¨n (Xem b¶ng)
 Tr­íc 
TL
Sau
1. Nh÷ng, c¸c 
DT
Nµy, nä, kia, Êy
2. H·y, ®õng, chí 
§T
 Råi
3. RÊt, h¬i, qu¸ 
TT
 L¾m, qu¸
XIII.
C¸c tõ lo¹i kh¸c:
1. Sè tõ: Lµ nh÷ng tõ chØ sè l­îng vµ thø tù cña sù vËt, sù viÖc
VÝ dô 1 : 
2. §¹i tõ: Lµ nh÷ng tõ dïng ®Ó trá ng­êi , sù vËt, ho¹t ®éng, tÝnh chÊt ®­îc nãi ®Õn trong mét ng÷ c¶nh nhÊt ®Þnh
VÝ dô 2 :
3. L­îng tõ: Lµ nh÷ng tõ chØ l­îng Ýt hay nhiÒu cña sù vËt
VÝ dô 3 : VÉn cßn bao nhiªu n¾ng
4. ChØ tõ: Lµ nh÷ng tõ dïng ®Ó trá vµo sù vËt nh»m x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña sù vËt trong kh«ng gian hoÆc thêi gian.
VÝ dô 4 : Quª anh ë ®©u thÕ
5. Phã tõ: Lµ nh÷ng tõ chuyªn ®i kÌm víi ®éng tõ, tÝnh tõ, ®Ó bæ sung ý nghÜa cho chóng
VÝ dô 5 : C¸i gièng hoa ngay khi míi në, mµu s¾c ®· nhît nh¹t.
6. Quan hÖ tõ:Lµ nh÷ng tõ dïng ®Ó biÓu thÞ ý nghÜa quan hÖ nh­ so s¸nh, së h÷u, nh©n qu¶gi÷a c¸c bé phËn cña mét c©u, hoÆc gi÷a c¸c c©u trong mét ®o¹n v¨n
VÝ dô 6 : T«i chøng kiÕn kh«ng biÕt bao nhiªu cuéc chia tay, nh­ng ch­a bao giê, t«i bÞ xóc ®éng nh­ lÇn Êy (NQS)
7. Trî tõ: Lµ nh÷ng tõ chuyªn ®i kÌm víi mét sè tõ ng÷ trong c©u ®Ó nhÉn m¹nh hoÆc biÓu thÞ th¸i ®é ®¸nh gi¸ sù vËt, sù viÖc ®­îc nãi ®Õn ë tõ ng÷ ®ã.
VÝ dô 7 : Mét l¸t sau kh«ng ph¶i chØ cã 3 ®øa mµ c¶ mét lò trÎ ë tÇng d­íi lÇn l­ît ch¹y lªn.
8. T×nh th¸i tõ: Lµ nh÷ng tõ dïng ®Ó thªm vµo c©u®Ó t¹o nªn c©u nghi vÊn, cÇu khiÕn, c©u c¶m th¸n vµ ®Ó biÓu thÞ s¾c th¸i t×nh c¶m cña ng­êi nãi
VÝ dô 8 :
Bµ l·o ch­a ®i hµng c¬ µ? muén mÊy?
- Ch­a bµ ¹. Mêi bµ vµo ch¬i trong nµy.
9. Th¸n tõ: Dïng ®Ó béc lé t×nh c¶m, c¶m xóc cña ng­êi nãi hoÆc dïng ®Ó gäi ®¸p.
VÝ dô 9 :Trêi ¬i, chØ cßn cã 5 phót!
XIV: 
Côm tõ
Côm danh tõ ( danh tõ lµ trung t©m)
VÝ dô 1 : Mét nh©n c¸ch ViÖt Nam 
Côm ®éng tõ( ®éng tõ lµ trung t©m)
VÝ dô 2 : SÏ ch¹y x« vµo lßng anh
Côm tÝnh tõ (TÝnh tõ lµ trung t©m)
VÝ dô 3 : SÏ kh«ng ªm ¶
XV
Thµnh phÇn c©u 
1. Thµnh phÇn chÝnh : C- V
VÝ dô 1 : T­îng /®øng
 C V
2. Thµnh phÇn phô : Tr¹ng ng÷, khëi ng÷, Thµnh phÇn biÖt lËp.
VÝ dô 2 : D­íi bÇu trêi trong xanh,/ trªn 
mét khu«n viªn tho¸ng ®·ng c¹nh hå VÞ Xuyªn,/ ë trung t©m thµnh phè Nam §Þnh, t­îng Quèc C«ng tiÕt chÕ H­ng §¹o ®¹i v­¬ng TrÇn Quèc TuÊn ®øng lång léng, uy nghiªm.
XVI
C©u ®¬n : C- V
VD: NghÖ thuËt/ lµ tiÕng nãi cña t×nh c¶m
XVII
XVIII
C©u ghÐp : C- V, C- V
BiÕn ®æi c©u
VD: Nh­ng v× bom/ næ gÇn, Nho/ bÞ cho¸ng. (LMK)
XIX
C¸c kiÓu c©u øng víi môc ®Ých giao tiÕp kh¸c nhau
Dïng ®Ó hái, mêi, ra lÖnh, yªu cÇu, 
¤n thªm líp 8: C¸c c¸ch tr×nh bµy néi dung trong mét ®o¹n v¨n
Tr×nh bµy néi dung ®o¹n v¨n theo c¸ch diÔn dÞch: (C©u chñ ®Ò ë ®Çu ®o¹n v¨n)
Tr×nh bµy néi dung ®o¹n v¨n theo c¸ch quy n¹p: (C©u chñ ®Ò ë cuèi ®o¹n v¨n)
Tr×nh bµy néi dung ®o¹n v¨n theo c¸ch mãc xÝch: (Cã hoÆc kh«ng cã c©u chñ ®Ò)
Tr×nh bµy néi dung ®o¹n v¨n theo c¸ch song hµnh: (Cã hoÆc kh«ng cã c©u chñ ®Ò)
* L­u ý: CÊu t¹o ®Ò thi: 2® tr¾c nghiÖm (V¨n+ TiÕng ViÖt + TËp lµm v¨n)
 8® tù luËn: 
3® ( Nªu kh¸i niÖm, ph©n tÝch cÊu t¹o cña c©u; viÕt mét ®o¹n v¨n;
 c¶m nhËn mét ®o¹n th¬.)
- 5®: TLV 
PhÇn III. RÌn luyÖn mét sè ®Ò ë trong s¸ch «n tËp vµ ®Ò cña c¸c n¨m tr­íc.