Đề cương ôn vào 10 – Môn Ngữ văn năm 2008

TiÕng ViƯt (4 tiÕt)
Ngµy d¹y: 11/6/2008
Tu tõ tõ vùng TiÕng ViƯt (3 tiÕt) 
 1. ThÕ nµo lµ so s¸nh?
 So s¸nh lµ ®èi chiÕu sù vËt, sù viƯc nµy víi sù vËt sù viƯc kh¸c cã nÐt t­¬ng ®ång ®Ĩ lµm t¨ng søc gỵi h×nh, gỵi c¶m cho sù diƠn ®¹t.
 VD:
- Trong nh­ tiÕng h¹c bay qua
§ơc nh­ tiÕng suèi míi sa nưa vêi.
 (NguyƠn Du)
 - Má Cèc nh­ c¸i dïi s¾t, chäc xuyªn c¶ ®Êt
 (T« Hoµi)
 2. CÊu t¹o cđa phÐp so s¸nh
 So s¸nh lµ c¸ch c«ng khai ®èi chiÕu c¸c sù vËt víi nhau, qua ®ã nhËn thøc ®­ỵc sù vËt mét c¸ch dƠ dµng cơ thĨ h¬n. V× vËy mét phÐp so s¸nh th«ng th­êng gåm 4 yÕu tè:
 - VÕ A : §èi t­ỵng (sù vËt) ®­ỵc so s¸nh.
 - Bé phËn hay ®Ỉc ®iĨm so s¸nh (ph­¬ng diƯn so s¸nh).
 - Tõ so s¸nh.
 - VÕ B : Sù vËt lµm chuÈn so s¸nh.
 Ta cã s¬ ®å sau ®©y:
Ỹu tè 1
Ỹu tè 2
Ỹu tè 3
Ỹu tè 4
VÕ A
(Sù vËt ®­ỵc so s¸nh)
Ph­¬ng diƯn
so s¸nh
Tõ so s¸nh
VÕ B
(Sù vËt dïng ®Ĩ lµm chuÈn so s¸nh)
M©y
Bµ giµ
Dõa
Tr¾ng
sãng s¸nh
®đng ®Ønh
Nh­
Nh­
Nh­ lµ
b«ng
b¸t n­íc chÌ
®øng ch¬i
 + Trong 4 yÕu tè trªn ®©y yÕu tè (1) vµ yÕu tè (4) ph¶i cã mỈt. NÕu v¾ng mỈt c¶ yÕu tè (1) th× gi÷a yÕu tè (1) vµ yÕu tã (4) ph¶i cã ®iĨm t¬ng ®ång quen thuéc. Lĩc ®ã ta cã Èn dơ.
 Khi ta nãi : C« g¸i ®Đp nh­ hoa lµ so s¸nh. Cßn khi nãi : Hoa tµn mµ l¹i thªm t­¬i (NguyƠn Du) th× hoa ë ®©y lµ Èn dơ.
 + Ỹu tè (2) vµ (3) cã thĨ v¾ng mỈt. Khi yÕu tè (2) v¾ng mỈt ng­êi ta gäi lµ so s¸nh ch×m v× ph­¬ng diƯn so s¸nh (cßn gäi lµ mỈt so s¸nh) kh«ng lé ra do ®ã sù liªn t­ëng réng r·i h¬n, kÝch thÝch trÝ tuƯ vµ t×nh c¶m ng­êi ®äc nhiỊu h¬n.
 + Ỹu tè (3) cã thĨ lµ c¸c tõ nh: giãng, tùa, kh¸c nµo, tùa nh­, gièng nh­, lµ, bao nhiªu,bÊy nhiªu, h¬n, kÐm  Mçi yÕu tè ®¶m nhËn mét s¾c th¸i biĨu c¶m kh¸c nhau:
Nh­ cã s¾c th¸i gi¶ ®Þnh
Lµ s¾c th¸i kh¼ng ®Þnh
Tùa thĨ hiƯn møc ®ä ch­a hoµn h¶o,
 + TrËt tù cđa phÐp so s¸nh cã khi ®­ỵc thay ®ỉi.
 VD:
Nh­ chiÕc ®¶o bèn bỊ chao mỈt sãng
Hån t«i vang tiÕng väng cđa hai miỊn.
 3. C¸c kiĨu so s¸nh
 Dùa vµo mơc ®Ých vµ c¸c tõ so s¸nh ngêi ta chia phÐp so s¸nh thµnh hai kiĨu:
 a) So s¸nh ngang b»ng
 PhÐp so s¸nh ngang b»ng th­êng ®­ỵc thĨ hiƯn bëi c¸c tõ so s¸nh sau ®©y: lµ, nh­, y nh­, tùa nh­, gièng nh­ hoỈc cỈp ®¹i tõ bao nhiªubÊy nhiªu.
 Mơc ®Ých cđa so s¸nh nhiỊu khi kh«ng ph¶i lµ t×m sù gièng nhau hay kh¸c nhau mµ nh»m diƠn t¶ mét c¸ch h×nh ¶nh mét bé phËn hay ®Ỉc ®iĨm nµo ®ã cđa sù vËt giĩp ngêi nghe, ngêi ®äc cã c¶m gi¸c hiĨu biÕt sù vËt mét c¸ch cơ thĨ sinh ®éng. V× thÕ phÐp so s¸nh thêng mang tÝnh chÊt c­êng ®iƯu.
 VD: Cao nh­ nĩi, dµi nh­ s«ng
 (Tè H÷u)
 b) So s¸nh h¬n kÐm
 Trong so s¸nh h¬n kÐm tõ so s¸nh ®­ỵc sư dơng lµ c¸c tõ : h¬n, h¬n lµ, kÐm, kÐm g×
 VD: 
 - Ng«i nhµ sµn dµi h¬n c¶ tiÕng chiªng
 Muèn chuyĨn so s¸nh h¬n kÐm sang so s¸nh ngang b»ng ngêi ta thªm mét trong c¸c tõ phđ ®Þnh: Kh«ng, cha, ch¼ng vµo trong c©u vµ ng­ỵc l¹i.
 VD:
 Bãng ®¸ quyÕn rị t«i h¬n nh÷ng c«ng thøc to¸n häc.
 Bãng ®¸ quyÕn rị t«i kh«ng h¬n nh÷ng c«ng thøc to¸n häc.
 4. T¸c dơng cđa so s¸nh
 + So s¸nh t¹o ra nh÷ng h×nh ¶nh cơ thĨ sinh ®éng. PhÇn lín c¸c phÐp so s¸nh ®Ịu lÊy c¸i cơ thĨ so s¸nh víi c¸i kh«ng cơ thĨ hoỈc kÐm cơ thĨ h¬n, giĩp mäi ng­êi h×nh dung ®­ỵc sù vËt, sù viƯc cÇn nãi tíi vµ cÇn miªu t¶.
 VD:
C«ng cha nh­ nĩi Th¸i S¬n
NghÜa mĐ nh­ n­íc trong nguån ch¶y ra.
 (Ca dao)
 + So s¸nh cßn giĩp cho c©u v¨n hµm sĩc gỵi trÝ t­ëng t­ỵng cđa ta bay bỉng. V× thÕ trong th¬ thĨ hiƯn nhiỊu phÐp so s¸nh bÊt ngê.
 VD:
Tµu dõa chiÕc l­ỵc ch¶i vµo m©y xanh
 C¸ch so s¸nh ë ®©y thËt bÊt ngê, thËt gỵi c¶m. Ỹu tè (2) Vµ Ỹu tè (3) bÞ l­ỵc bá. Ng­êi ®äc ng­êi nghe tha hå mµ t­ëng t­ỵng ra c¸c mỈt so s¸nh kh¸c nhau lµm cho h×nh t­ỵng so s¸nh ®­ỵc nh©n lªn nhiỊu lÇn.
 II/ Bµi tËp
 1. Trong c©u ca dao :
Nhí ai båi hỉi båi håi
Nh­ ®øng ®èng lưa nh­ ngåi ®èng than
Tõ båi hỉi båi håi lµ tõ g×?
Gi¶i nghÜa tõ l¸y båi hỉi båi håi
Ph©n tÝch c¸i hay cđa c©u th¬ do phÐp so s¸nh ®em l¹i.
 Gỵi ý:
 a) §©y lµ tõ l¸y chØ møc ®é cao.
 b) Gi¶i nghÜa : tr¹ng th¸i cã nh÷ng c¶m xĩc, ý nghÜ cø trë ®i trë l¹i trong c¬ thĨ con ng­êi.
 c) Tr¹ng th¸i m¬ hå, trõu t­ỵng chØ ®ỵc béc lé b»ng c¸ch ®­a ra h×nh ¶nh cơ thĨ: ®øng ®èng lưa, ngåi ®èng than ®Ĩ ng­êi kh¸c hiĨu ®­ỵc c¸i m×nh muèn nãi mét c¸ch dƠ dµng. H×nh ¶nh so s¸nh cã tÝnh chÊt phãng ®¹i nªn rÊt gỵi c¶m.
 2. PhÐp so s¸nh sau ®©y cã g× ®Ỉc biƯt:
MĐ giµ nh­ chuèi vµ h­¬ng
Nh­ x«i nÕp mét, nh­ ®­êng mÝa lau.
 (Ca dao)
 Gỵi ý:
 Chĩ ý nh÷ng chç ®Ỉc biƯt sau ®©y:
 - Tõ ng÷ chØ ph­¬ng diƯn so s¸nh bÞ l­ỵc bá.
 VÕ (B) lµ chuÈn so s¸nh kh«ng ph¶i cã mét mµ cã ba: chuèi vµ h­¬ng – x«i nÕp mét - ®­êng mÝa lau lµ nh»m mơc ®Ých ca ngỵi ng­êi mĐ vỊ nhiỊu mỈt, mỈt nµo cịng cã nhiỊu ­u ®iĨm ®¸ng quý.
 3. T×m vµ ph©n tÝch phÐp so s¸nh (theo m« h×nh cđa so s¸nh) trong c¸c c©u th¬ sau:
 a) Ngoµi thỊm r¬i chiÕc la ®a
TiÕng r¬i rÊt máng nh­ lµ r¬i nghiªng.
 (TrÇn §¨ng Khoa)
 b) Quª h­¬ng lµ chïm khuÕ ngät
Cho con chÌo h¸i mçi ngµy
Quª h­¬ng lµ ®êng ®i häc
Con vỊ rỵp b­ím vµng bay.
 (§ç Trung Qu©n)
 Gỵi ý:
 Chĩ ý ®Õn c¸c so s¸nh
 a) TiÕng r¬i rÊt máng nh­ lµ r¬i nghiªng
 b) Quª h­¬ng lµ chïm khuÕ ngät
 Quª h­¬ng lµ ®­êng ®i häc
_____________________________________________________________
Bµi 2 : Nh©n ho¸
 I/ Cđng cè, më réng vµ n©ng cao
 1. ThÕ nµo lµ nh©n ho¸ ?
 Nh©n ho¸ lµ c¸ch gäi hoỈc t¶ con vËt, c©y cèi, ®å vËt, hiƯn t­ỵng thiªn nhiªn b»ng nh÷ng tõ ng÷ vèn ®­ỵc dïng ®Ỵ gäi hoỈc t¶ con ng­êi; lµm cho thÕ giíi loµi vËt, c©y cèi ®å vËt,  trë nªn gÇn gịi víi con ng­êi, biĨu thÞ ®­ỵc nh÷ng suy nghÜ t×nh c¶m cđa con ngêi.
 Tõ nh©n ho¸ nghÜa lµ trë thµnh ng­êi. Khi gäi t¶ sù vËt ngêi ta th­êng g¸n cho sù vËt ®Ỉc tÝnh cđa con ng­êi. C¸ch lµm nh­ vËy ®­ỵc gäi lµ phÐp nh©n ho¸.
 VD:
C©y dõa/S¶i tay/B¬i/Ngän mïng t¬i/Nh¶y mĩa
 (TrÇn §¨ng Khoa)
 2. C¸c kiĨu nh©n ho¸
 Nh©n ho¸ ®­ỵc chia thµnh c¸c kiĨu sau ®©y:
 + Gäi sù vËt b»ng nh÷ng tõ vèn gäi ng­êi
 VD:
 DÕ Cho¾t ra cưa, hÐ m¾t nh×n chÞ Cèc. Råi hái t«i :
 - ChÞ Cèc bÐo xï ®øng tr­íc cưa nhµ ta ®Êy h¶ ?
 (T« Hoµi)
 + Nh÷ng tõ chØ ho¹t ®éng, tÝnh chÊt cđa con ng­êi ®­ỵc dïng ®Ĩ chØ ho¹t ®éng, tÝnh chÊt sù vËt.
 VD :
Mu«n ngh×n c©y mÝa/Mĩa g­¬m/KiÕn/Hµnh qu©n/§Çy ­®êng
 (TrÇn §¨ng Khoa)
 + Nh÷ng tõ chØ ho¹t ®éng, tÝnh chÊt cđa con ng­êi ®­ỵc dïng ®Ĩ chØ ho¹t ®éng tÝnh chÊt cđa thiªn nhiªn
 VD :
¤ng trêi/MỈc ¸o gi¸p ®en/Ra trËn
 (TrÇn §¨ng Khoa)
 + Trß chuyƯn t©m sù víi vËt nh­ ®èi víi ng­êi
 VD :
Kh¨n t­h¬ng nhí ai
Kh¨n r¬i xuèng ®Êt ?
Kh¨n th­¬ng nhí ai
Kh¨n v¾t trªn vai
 (Ca dao)
Em hái c©y k¬ nia
Giã mµy thỉi vỊ ®©u
VỊ ph­¬ng mỈt trêi mäc...
 (Bãng c©y k¬ nia)
 3. T¸c dơng cđa phÐp nh©n ho¸
 PhÐp nh©n ho¸ lµm cho c©u v¨n, bµi v¨n thªm cơ thĨ, sinh ®éng, gỵi c¶m ; lµ cho thÕ giíi ®å vËt, c©y cèi, con vËt ®­ỵc gÇn gịi víi con ng­êi h¬n.
 VD :
B¸c giun ®µo ®Êt suèt ngµy
H«m qua chÕt díi bãng c©y sau nhµ.
 (TrÇn §¨ng Khoa)
 II/ Bµi tËp
 1. Trong c©u ca dao sau ®©y:
Tr©u ¬i ta b¶o tr©u nµy
Tr©u ¨n no cá tr©u cµy víi ta
 C¸ch trß chuyƯn víi tr©u trong bµi ca dao trªn cho em c¶m nhËn g× ?
 Gỵi ý:
 - Chĩ ý c¸ch xng h« cđa ngêi ®èi víi tr©u. C¸ch xng h« nh­ vËy thĨ hiƯn th¸i ®é t×nh c¶m g× ? TÇm quan träng cđa con tr©u ®èi víi nhµ n«ng nh­ thÕ nµo ? Theo ®ã em sÏ tr¶ lêi ®­ỵc c©u hái.
 2. T×m phÐp nh©n ho¸ vµ nªu t¸c dơng cđa chĩng trong nh÷ng c©u th¬ sau:
	a)	 Trong giã trong ma
Ngän ®Ìn ®øng g¸c
Cho th¾ng lỵi, nèi theo nhau
§ang hµnh qu©n ®i lªn phÝa tríc.
 (Ngän ®Ìn ®øng g¸c)
 Gỵi ý:
 Chĩ ý c¸ch dïng c¸c tõ vèn chØ ho¹t ®éng cđa ngêi nh:
§øng g¸c, nèi theo nhau, hµnh qu©n, ®i lªn phÝa tríc.
___________________________________________________________
Bµi 3 : Èn dơ
 I/ Cđng cè, më réng vµ n©ng cao
 1. ThÕ nµo lµ Èn dơ ?
 Èn dơ lµ c¸ch gäi tªn sù vËt, hiƯn tỵng nµy b»ng tªn sù vËt hiƯn kh¸c cã nÐt t­¬ng ®ång quen thuéc nh»m t¨ng søc gỵi h×nh, gỵi c¶m cho sù diƠn ®¹t.
 Èn dơ thùc chÊt lµ mét kiĨu so s¸nh ngÇm trong ®ã yÕu tè so s¸nh gi¶m ®i chØ cßn yÕu tè lµm chuÈn so s¸nh ®­ỵc nªu lªn.
 Muèn cã phÐp Èn dơ th× gi÷a hai sù vËt hiƯn tỵng ®­ỵc so s¸nh ngÇm ph¶i cã nÐt t­¬ng ®ång quen thuéc nÕu kh«ng sÏ trë nªn khã hiĨu.
 C©u th¬:
Ngµy ngµy mỈt trêi ®i qua trªn l¨ng
ThÊy mét mỈt trêi trong l¨ng rÊt ®á
 (ViƠn Ph¬ng)
 MỈt trêi ë dßng th¬ thø hai chÝnh lµ Èn dơ.
 HoỈc
MỈt trêi cđa b¾p th× n»m trªn ®åi
MỈt trêi cđa mĐ em n»m trªn lng
 (NguyƠn Khoa §iỊm)
 Ca dao cã c©u:
ThuyỊn vỊ cã nhí bÕn ch¨ng ?
BÕn th× mét d¹ kh¨ng kh¨ng ®ỵi thuyỊn.
 BÕn ®­ỵc lÊy lµm Èn dơ ®Ĩ l©m thêi biĨu thÞ ng­êi cã tÊm lßng thủ chung chê ®ỵi, bëi nh÷ng h×nh ¶nh c©y ®a, bÕn n­íc th­êng g¾n víi nh÷ng g× kh«ng thay ®ỉi lµ ®Ỉc ®iĨm quen thuéc ë nh÷ng cã ng­êi cã tÊm lßng thủ chung.
 Èn dơ chÝnh lµ mét phÐp chuyĨn nghÜa l©m thêi kh¸c víi phÐp chuyĨn nghÜa th­êng xuyªn trong tõ vùng. Trong phÐp Èn dơ, tõ chØ ®­ỵc chuyĨn nghÜa l©m thêi mµ th«i.
 2. C¸c kiĨu Èn dơ
 Dùa vµo b¶n chÊt sù vËt hiƯn t­ỵng ®­ỵc ®­a ra so s¸nh ngÇm, ta chia Èn dơ thµnh c¸c lo¹i sau:
 + Èn dơ h×nh t­ỵng lµ c¸ch gäi sù vËt A b»ng sù vËt B.
 VD:Ng­êi Cha m¸i tãc b¹c (Minh HuƯ)
 LÊy h×nh t­ỵng Ng­êi Cha ®Ĩ gäi tªn B¸c Hå.
 + Èn dơ c¸ch thøc lµ c¸ch gäi hiƯn t­ỵng A b»ng hiƯn tỵng B.
 VD:
VỊ th¨m quª B¸c lµng Sen
Cã hµng r©m bơt thøp lªn lưa hång.
 (NguyƠn §øc MËu)
 Nh×n “hµng r©m bơt” víi nh÷ng b«ng hoa ®á rùc t¸c gi¶ t­ëng nh­ nh÷ng ngän ®Ìn “th¾p lªn lưa hång”.
 + Èn dơ phÈm chÊt lµ c¸ch lÊy phÈm chÊt cđa sù vËt A ®Ĩ chØ phÈm chÊt cđa sù vËt B.
 VD:
ë bÇu th× trßn, ë èng th× dµi.
 Trßn vµ dµi ®­ỵc l©m thêi chØ nh÷ng phÈm chÊt cđa sù vËt B.
 + Èn dơ chuyĨn ®ỉi c¶m gi¸c lµ nh÷ng Èn dơ trong ®ã B lµ mét c¶m gi¸c vèn thuéc mét lo¹i gi¸c quan dïng ®Ĩ chØ nh÷ng c¶m gi¸c A vèn thuéc c¸c lo¹i gi¸c quan kh¸c hoỈc c¶m xĩc néi t©m. Nãi gän lµ lÊy c¶m gi¸c A ®Ĩ chØ c¶m gi¸c B.
 VD:
Míi ®­ỵc nghe giäng hên dÞu ngät
HuÕ gi¶i phãng nhanh mµ anh l¹i muén vỊ.
 (Tè H÷u)
 Hay:
§· nghe rÐt m­ít luån trong giã
§· v¾ng ng­êi sang nh÷ng chuyÕn ®ß
 (Xu©n DiƯu)
 3.T¸c dơng cđa Èn dơ
 Èn dơ lµm cho c©u v¨n thªm giµu h×nh ¶nh vµ mang tÝnh hµm sĩc. Søc m¹nh cđa Èn dơ chÝnh lµ mỈt biĨu c¶m. Cïng mét ®èi t­ỵng nh­ng ta cã nhiỊu c¸ch thøc diƠn ®¹t kh¸c nhau. (thuyỊn – biĨn, mËn - ®µo, thuyỊn – bÕn, biĨn – bê) cho nªn mét Èn dơ cã thĨ dïng cho nhiỊu ®èi t­ỵng kh¸c nhau. Èn dơ lu«n biĨu hiƯn nh÷ng hµm ý mµ ph¶i suy ra míi hiĨu. ChÝnh v× thÕ mµ Èn dơ lµm cho c©u v¨n giµu h×nh ¶nh vµ hµm sĩc, l«i cuèn ng­êi ®äc ng­êi nghe.
 VD :
 Trong c©u : Ng­êi Cha m¸i tãc b¹c nÕu thay B¸c Hå m¸i tãc b¹c th× tÝnh biĨu c¶m sÏ mÊt ®i.
Tõ vùng – ng÷ ph¸p – hoµn c¶nh giao tiÕp (1 tiÕt)
1. C¸c líp tõ: 
a. Tõ xÐt vỊ cÊu t¹o: tõ ®¬n, tõ l¸y, tõ ghÐp (HS lÊy vd minh ho¹)
b. Tõ xÐt vỊ nguån gèc: tõ m­ỵn, tõ ®Þa ph­¬ng, biƯt ng÷ x· héi (HS lÊy vd minh ho¹)
c. ...  truyện ngắn « Mảnh trăng cuối rừng » của Nguyễn Minh Châu Tạo thành biểu tượng gương mặt đẹp và đáng yêu của những cơ gái mở đường thời kháng chiến chống Mĩ. 
- Qua thực tế chiến đấu, cả ba cơ gái đều cĩ tinh thần trách nhiệm cao với nhiệm vụ, lịng dũng cảm khơng sợ hi sinh, tình đồng đội gắn bĩ. Cĩ lệnh là lên đường, bất kể trong tình huống nào, nguy hiểm khơng từ nan dù phải đối mặt với máy bay và bom đạn quân thù, và đã lên đường là hồn thành nhiệm vụ ( d/c – sgk). 
+ Nghe Phương Định kể lại một lần phá bom : « tơi một quả bom trên đồi. Nho, hai quả dưới lịng đường. Chị Thao, một quả dưới cái chân hầm ba-ri-e cũ. Cảnh tượng chiến trường trở nên « vắng lặng đến phát sợ ». Đến với toạ độ chết, đến với quả bom cần phải phá nổ (mà khơng biết nĩ sẽ nổ vào lúc nào , sự cầu viện tâm linh của cơ gái (nhân vật tơi) giống như một ảo ảnh : « Các anh cao xạ cĩ nhìn thấy chúng tơi khơng ? » Mặc dù « quen rồi ». Một ngày chúng tơi phá bom đến năm lần » nhưng cái hồi hộp dường như khơng hề thay đổi. Như cái cảm giác chờ bom phát nổ : tất cả đều đứng im, cả giĩ, cả nhịp tim trong lồng ngực. Chỉ cĩ chiếc đồng hồ : « Nĩ chạy, sinh động và nhẹ nhàng đè lên những con số vĩnh cửu. ». Quả bom cĩ hai vịng trịn màu vàng nằm lạnh lùng trên một bụi cây khơ, một đầu vùi xuống đất. Thần chết đang đợi chờ. Vỏ quả bom nĩng. Định dùng lưỡi xẻng đào đất, cĩ lúc lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Cĩ lúc Định « rùng mình » vì cảm thấy tại sao mình lại làm quá chậm thế ! ...Hai mươi phút đã trơi qua. Tiếng cịi chị Thao rúc lên,, Định cẩn thận bỏ gĩi thuốc mìn xuống cái lỗ đã đào, châm ngịi vào dây mìn.  tiếng khơng khí. Đất rơi lộp bộp. Bom nổ váng ĩc, ngực đau nhĩi, đơi mắt cay mãi mới mở ra được. Mồ hơi thấm vào mơi, cát lạo xạo trong miệng. Nguy hiểm, căng thẳng khơng thể nào kể xiết .Chị Thao vấp ngã, Nho bị thương. Bom nổ, hầm sập, chị Thao và Định phải moi đất bế Nho lên. Máu túa ra, ngấm vào đất »Định rửa vết thương cho Nho, tiêm thuốc, pha sữa cho Nho, chị Thao nghẹn ngào. 
+ Cuộc sống và chiến đấu ở chiến trường thật gian khổ, nguy hiểm và luơn căng thẳng nhưng họ vẫn bình tĩnh, chủ động, luơn lạc quan yêu đời. Phương Định cho biết : « Tơi cĩ nghĩ đến cái chết. Nhưng một cái chết mờ nhạt, khơng cụ thể. ».
=>Phải nĩi rằng trong đoạn văn trả cảnh phá bom trên cao điểm, Lê Minh Khuê đã sử dụng bút pháp hiện thực để tái hiện lại cảnh phá bom vơ cùng nguy hiểm, dựng nên một tượng đài về khí phách anh hùng lẫm liệt của tổ trinh sát mặt đường từ những con người bằng xương bằng thịt. Chị Thao, Nho, Định như những ngơi sao xa xơi sáng ngời lên những sắc xanh trong khĩi lửa đạn bom. Chiến cơng thầm lặng của họ bất tử với năm tháng và lịng người như những nữ anh hùng ngã ba Đồng Lộc : 
« Đất nước mình nhân hậu
Cĩ nước trời xoa dịu vết thương đau
Em nằm dưới đất sâu
Như khoảng trời đã nằm yên trong đất
Đêm đêm, tâm hồn em toả sáng
Những vì sao ngời chĩi, lung linh
(Khoảng trời hố bom – Lâm Thị Mỹ Dạ)
- Họ đều là những cơ gái trẻ với cuộc sống nội tâm phong phú đáng yêu : dễ cảm xúc, nhiều mơ ước, hay mơ mộng, dễ vui, dễ buồn. Họ thích làm đẹp cho cuộc sống của mình, ngay cả trong hồn cảnh chiến trường ác liệt. Nho thích thêu thùa, chị Thao chăm chép bài hát, Định thích ngắm mình trong gương, ngồi bĩ gối mơ mộng và hát Cả ba đều chưa cĩ người yêu, đều sống hồn nhiên tươi trẻ. Khơng lúc nào họ khơng nhớ về Hà Nội. Một trận mưa đá bất ngờ trở thành nỗi nhớ : « mà tơi nhĩ một cái gì đấy, hình như mẹ tơi, cái cửa sổ, hoặc những ngơi sao to trên bầu trời thành phố ». Nỗi nhớ ấy chính là sự nối dài, quá khứ, hơm nay và khát vọng mai sau. 
- Những kỉ niệm sống dậy như những khoảng sáng trong tâm hồn trong trẻo, ngây thơ, dịu dàng. Những xúc cảm hồn nhiên như nguồn sống, điểm tựa, giúp họ thêm vững vàng, sức mạnh vượt qua những khĩ khăn tưởng chừng như khơng thể vượt qua nổi. « Khoảng trời xanh » trong thơ « Phạm Tiến Duật » và khoảng trời xanh của kí ức như cĩ sức mạnh vơ hình đặc biệt là trong tâm hồn những trí thức trên đường ra trận. 
=> Quả thực, đĩ là những cơ gái mang trong mình những tính cách tưởng như khơng thể cùng tồn tại : vơ cùng gan dạ, dũng cảm trong chiến đấu mà vẫn hồn nhiên, vơ tư trong cuộc sống. Những người như họ thật đáng trân trọng biết bao !
b. Nét riêng : 
- Mỗi người thể hiện cái chung đĩ theo cách riêng của mình. 
+ Chị Thao, tổ trưởng, ít nhiều cĩ từng trải hơn, mơ ước và dự tính về tương lai cĩ vẻ thiết thực hơn, nhưng cũng khơng thiếu nhưng khát khao và rung động của tuổi trẻ. « Áo lĩt của chị cái nào cũng thêu chỉ màu ».Chị lại hay tỉa đơi lơng mày của mình, tỉa nhỏ như cái tăm. Nhưng trong cơng việc, ai cũng gờm chị về tính cương quyết, táo bạo. ĐẶc biệt là sự « bình tĩnh đến phát bực » : máy bay địch đến nhưng chị vẫn « mĩc bánh quy trong túi, thong thả nhai ». Cĩ ai ngờ con người dày dạn trước sự sống và cái chết hàng ngày như thế lại sợ máu, sợ vắt: « thấy máu, thấy vắt là chị nhắm mắt lại, mặt tái mét ».Và khơng ai cĩ thể quên được chị hát : nhạc sai bét, giọng thì chua, chị chăm chép bài hát dù chẳng thuộc nhạc, giọng lại chua, chị khơng hát trơi chảy được bài nào nhưng chị lại cĩ ba quyển sổ dày chép bài hát và rỗi là chị ngồi chép bài h át. 
+ Nho là một cơ gái trẻ, xinh xắn, « trơng nĩ nhẹ, mát mẻ như một que kem trắng », cĩ « cái cổ trịn và những chiếc cúc áo nhỏ nhắn » rất dễ thương khiến Phương Định « muốn bế nĩ lên tay ». Nho rất thích tắm suối ngay cả khi khúc suối đĩ đang chứa bom nổ chậm và rất hồn nhiên – cái hồn nhiên của trẻ thơ : « vừa tắm ở dưới suối lên, cứ quần áo ướt, Nho ngồi, địi ăn kẹo ». Hồn nhiên là thế nhưng cơ lại bình thản vơ cùng khi bị thương : « Khơng chết đâu. Đơn vị đang làm đường kia mà. Việc gì phải khiến cho nhiều người lo lắng ». Ngay cả lúc đau đớn như vậy nhưng gặp mưa đá, Nho vẫn nhổm dậy, mơi hé mở xoè tay xin mấy viên đá mưa : « Nào, mày cho tao mấy viên nữa ». Đặc biệt, khi máy bay giặc đến thì chiến đấu rất dũng cảm, hành động thật nhanh gọn : « Nho cuộn trịn cái gối, cất nhanh vào túi », Nho quay lưng lại chúng tơi, chụp cái mũ sắt lên đầu »  Và trong một lần phá bom, cơ đã bị sập hầm, đất phủ kín lên người. Cĩ lẽ với những người con gái ấy, sự sống luơn cao hơn cái chết.
+ Phương Định là cơ gái để lại nhiều ấn tượng sâu sắc trong lịng ta. Phương Định cũng trẻ trung như Nho là một cơ học sinh thành phố xinh đẹp, dũng cảm trong lửa đạn, giàu yêu thương đồng đội. Cơ rất nhạy cảm và hồn nhiên, thích mơ mộng và hay sống với những kỉ niệm của tuổi thiếu nữ vơ từ về gia đình và về thành phố của mình. (d/c). Ở đoạn cuối truyện, sau khi trận mưa đá tạnh, là cả một dịng thác kỉ niệm về gia đình, về thành phố trào lên và xốy mạnh như sĩng trong tâm trí cơ gái. Cĩ thể nĩi đây là những nét riêng của các cơ gái trẻ Hà Nội vào chiến trường tham gia đánh giặc, tuy gian khổ nhưng vẫn giữ được cái phong cách riêng của người Hà Nội, rất trữ tình và đáng yêu.
Những nét riêng đĩ đã làm cho các nhân vật sống hơn và cũng đáng yêu hơn. Trái tim đỏ rực của họ là « những ngơi sao xa xơi » mãi mãi lung linh, toả sáng. 
C. Kết luận.
- Chiến tranh đã qua đi, sau hơn ba mươi năm, nhưng đọc truyện « Những ngơi sao xa xơi » của Lê Minh Khuê, ta như được sống lại những năm tháng hào hùng của đất nước. Nhà văn khiến lịng ta sống lại hình ảnh tuyệt đẹp và những chiến cơng phi thường của tổ trinh sát mặt đường, của Định, của Nho, của Thao, của hàng ngàn, hàng vạn cơ thanh niên xung phong thời chống Mĩ. Chiến cơng thầm lặng của họ mãi mãi là một bài ca bất tử.
Câu 1 (1 điểm):
Chép lại nguyên văn khổ thơ đầu bài Đồn thuyền đánh cá (Huy Cận).
Câu 2 (1 điểm):
Tìm các thành phần tình thái, cảm thán trong những câu sau:
a. Nhưng cịn cái này nữa mà ơng sợ, cĩ lẽ cịn ghê rợn hơn cả những tiếng kia nhiều. (Kim Lân, Làng)
b. Chao ơi, bắt gặp một con người như anh ta là một cơ hội hãn hữu cho sáng tác, nhưng hồn thành sáng tác cịn là một chặng đường dài. (Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
Câu 3 (3 điểm):
Viết một đoạn văn nghị luận (từ 10 đến 12 câu) nêu suy nghĩ của em về đạo lý Uống nước nhớ nguồn.
Câu 4 (5 điểm):
Cảm nhận của em về đoạn thơ:
Từ hồi về thành phố
quen ánh điện, cửa gương
vầng trăng đi qua ngõ
như người dưng qua đường
Thình lình đèn điện tắt
phịng buyn-đinh tối om
vội bật tung cửa sổ
đột ngột vầng trăng trịn
Ngửa mặt lên nhìn mặt
cĩ cái gì rưng rưng
như là đồng là bể
như là sơng là rừng
Trăng cứ trịn vành vạnh
kể chi người vơ tình
ánh trăng im phăng phắc
đủ cho ta giật mình
(Nguyễn Duy, Ánh trăng,
SGK Ngữ văn 9 tập 1 tr.156 NXBGD - 2005) 
Đề bài cĩ sự kết hợp :
+ Phần kiểm tra kiến thức Văn – Tiếng Việt và Làm văn.
+ Nghị luận xã hội và nghị luận văn học
nhằm giúp việc kiểm tra tịan diện, đa dạng hơn .
Riêng đề bài trong phần làm văn cĩ tác dụng phân hĩa trình độ học sinh . Vì đọan thơ trong bài thơ “Ánh trăng” cĩ sự kết hợp giữa tự sự và trữ tình, cĩ tính triết lí và chiều sâu suy ngẫu, đối với học sinh cấp 2 là tương đối khĩ . 
GỢI Ý THEO BIỂU ĐIỂM :
Câu 1: ( 1 điểm )
Chép đúng khổ thơ đầu bài Đồn thuyền đánh cá ( Huy Cận )
“Mặt trời xuống biển như hịn lủa .
Sĩng đã cài then, đêm sập cửa .
Địan thuyền đánh cá lại ra khơi ,
Câu hát căng buồm cùng giĩ khơi .”
· Khơng sai, thiếu, thừa một từ 
· Khơng sai lỗi chính tả 
· Khơng thiếu một câu thơ hoặc đảo trật tự một câu thơ.
Câu 2: ( 1 điểm )
Xác định rõ, đúng thành phần ( cĩ gạch chân , hoặc ghi rõ) 
* Thành phần tình thái : cĩ lẽ 
* Thành phần cảm thán : chao ơi
Câu 3: ( 3 điểm )
Viết 1 đọan văn nghị luận từ 10 đến 12 câu, cĩ chủ đề : đạo lí Uống nước nhớ nguồn
* Nội dung sát đề : lịng biết ơn 
* Diễn đạt phù hợp với văn nghị luận 
* Đúng qui định về số câu 
* Khơng tách 2 đọan 
Câu 4: ( 5 điểm ) 
Yêu cầu về kĩ năng:
1/ Nắm vững phương pháp nghị luận văn học – Cảm nhận cần gắn với sự phân tích ngơn từ, hình ảnh của đọan thơ.
2/ Bố cục chặt chẽ, mạch lạc, rõ ràng.
3/ Diễn đạt tốt, lời văn giàu cảm xúc. 
Yêu cầu về kiến thức:
Yêu cầu chung :
* Hiểu được ý nghĩa của hình ảnh vầng trăng 
* Cảm được cảm xúc ân tình với qúa khứ gian lao, tình nghĩa của Nguyễn Duy
* Cảm nhận sự kết hợp hài hịa giửa yếu tố trữ tình và yếu tố tự sự, giữa tính cụ thể và tính khái quát trong hình ảnh của đọan thơ .
* Biết rút ra bài học về cách sống 
Yêu cầu cụ thể ;
Khổ 3, 4 : Cảm nhận của tác giả trước vầng trăng của hiện tại : 
+ Khơng gian : thành phố với cuộc sống tiện nghi hiện đại
+ Vầng trăng bị lãng quên
+ Vầng trăng trịn xuất hiện đột ngột: đối lập với “ phịng buyn-đinh tối om” : gợi bao kỉ niệm của những năm tháng gian lao mà nghĩa tình
Khổ 5, 6 :
+ Quá khứ nghĩa tình vẫn nguyên vẹn, thủy chung
+ Ánh trăng im phăng phắc: nhân chứng nghĩa tình, độ lượng mà nghiêm khắc.
o Con người cĩ thể lãng quên nhưng thiên nhiên qúa khứ thì luơn trọn vẹn nghĩa tình .
o Nhắc nhở con người : thái độ đối với quá khứ, với những người đã khuất 
o Gợi lên đạo lí sống thủ