Đề tài Kinh nghiệm tích hợp kiến thức giáo dục bảo vệ môi trường trong tiết dạy sinh học 9

Kinh nghiệm tích hợp kiến thức 
giáo dục bảo vệ môi trường 
trong tiết dạy sinh học 9 
I. đặt vấn đề
I/ Lời mở đầu.
 Sinh học là một môn học giúp học sinh có những hiểu biết khoa học về thế giới sống, kể cả con người trong mối quan hệ với môi trường, có tác dụng tích cực trong việc giáo dục thế giới quan, nhân sinh quan nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống, vì vậy môn sinh học trong trường phổ thông có khả năng tích hợp rất nhiều nội dung trong dạy học, trong đó việc tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường là một vấn đề quan trọng trong hoạt động dạy học.
 Hiện nay như chúng ta đã biết môi trường đang bị huỷ hoại nghiêm trọng, gây nên sự mất cân bằng sinh thái, sự cạn kiệt các nguồn tài nguyên ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống. Một trong những nguyên nhân cơ bản gây nên tình trạng trên là do tiến trình công nghiệp hoá, sự yếu kém về khoa học xử lý chất thải, sự thiếu ý thức, thiếu hiểu biết của con người.
 Giáo dục bảo vệ môi trường là một vấn đề cấp bách có tính toàn cầu và là vấn đề có tính khoa học, tính xã hội sâu sắc. Đặc biệt vấn đề này rất cần thiết cho các em học sinh - những chủ nhân tương lai của đất nước. Làm thế nào để hình thành cho các em ý thức bảo vệ môi trường và thói quen sống vì một môi trường xanh - sạch - đẹp.
 Là giáo viên sinh học, việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho các em qua tiết dạy là một yêu cầu không thể thiếu trong quá trình dạy học. Vậy phải giáo dục như thế nào mới có hệ thống và hiệu quả. Tôi xin giới thiệu : 
" Kinh nghiệm tích hợp kiến thức giáo dục bảo vệ môi trường trong tiết dạy sinh học 9 - THCS "
II/ Thực trạng vấn đề nghiên cứu.
1. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu.
a. Về phía giáo viên:
 Để thực hiện có hiệu quả việc tích hợp nội dung giáo dục bảo vệ môi trường, giáo viên cần xác định :
Mục tiêu tích hợp.
Nguyên tắc tích hợp.
Nội dung, phương pháp, hình thức tích hợp.
Địa chỉ tích hợp.
 Tuy nhiên dù tích hợp nội dung nào trong giảng dạy người giáo viên cũng phải thực hiện nghiêm túc kiến thức cơ bản của môn học, không kéo dài thời gian trên lớp và làm nặng nề giờ học.
 Theo cấu trúc chương trình SGK Sinh học nói chung và và sinh học 9 nói riêng, phần có liên quan tới môi trường thường đưa vào mục cuối của bài nên người giáo viên hay chú tâm vào những nội dung chính của bài, nếu còn thời gian mới liên hệ đến phần cuối hoặc bỏ qua phần liên hệ thực tế cho các em.
 Ví dụ: Bài 47: Quần thể sinh vật - SGK9
 Phần III: ảnh hưởng của môi trường tới quần thể sinh vật.
SGK đưa thông tin rất chung chung về ảnh hưởng của môi trường tới quần thể như sau:" Các điều kiện sống của môi trường như khí hậu, nguồn thức ăn, nơi ở....thay đổi sẽ dẫn tới sự thay đổi số lượng cá thể của quần thể ".
 Thường ở thông tin này giáo viên bỏ qua vấn đề ô nhiễm môi trường hoặc chưa có kiến thức thực tế sinh động nên học sinh chưa ý thức được sự nghiêm trọng của ô nhiễm môi trường.
 Hiện nay đa số giáo viên bỏ qua phần liên hệ thực tế cuối bài là do một trong các lý do sau:
+ Thời gian không còn đủ.
+ Phần liên hệ được coi là phần phụ.
+ Giáo viên ít có kỹ năng thực tế.
+ Học sinh ít có kiến thức thực tế dẫn đến việc liên hệ cho các em là rất khó khăn...
 Từ những lý do đó mà hiện nay học sinh chưa có ý thức cao trong bảo vệ môi trường. Vậy chúng ta cần phải tìm ra biện pháp để khắc phục vấn đề này.
 Đối với bài học mà toàn bộ nội dung có liên quan đến môi trường, ví dụ chương III và chương IV phần sinh vật và môi trường trong chương trình sinh học lớp 9. Đòi hỏi giáo viên và học sinh đều phải cập nhật thông tin thường xuyên thì nội dung bài học mới trở nên phong phú. Có nghĩa là giáo viên và học sinh cùng nói về môi trường.
 Nhưng một vấn đề đặt ra, người giáo viên nếu chỉ thiết kế nội dung bài học theo SGK thì học sinh sẽ cảm thấy chán học vì học sinh hiện nay có rất ít kiến thức thực tế: SGK nói những gì thì học sinh biết điều đó hoặc giáo viên phải cung cấp thông tin. Từ đó dẫn tới việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho các em chưa đạt được hiệu quả cao .
 Từ những phân tích ở trên, hầu hết ai cũng nhận ra rằng nếu tình hình này kéo dài, thì học sinh những chủ nhân tương lai của đất nước - sẽ quên mất trách nhiệm bảo vệ môi trường của mình. Minh chứng cho điều này là hiện nay các em vẫn còn là nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường như xả rác bừa bãi và thờ ơ trước những hành động gây ô nhiễm môi trường khác....
 Một vấn đề đặt ra nữa ở đây là hiện chúng ta đang tiến hành đổi mới phương pháp dạy học. Mục đích chính của phương pháp dạy - học là giúp học sinh biết cách tự học, tự thu thập thông tin. Nhưng nếu những bài có nội dung kiến thức thực tế đòi hỏi phải được quan sát trực quan mà giáo viên chỉ thiết kế theo SGK thì gây cảm giác nhàm chán cho học sinh, không có tác dụng giáo dục đối với học sinh. 
b. Về phía học sinh.
- Hiện nay đa số học sinh THCS chưa có kỹ năng thu nhận thông tin từ mọi phương tiện làm vốn kiến thức để vận dụng kiến thức thực tế vào bài học. 
- ít được tiếp xúc với thực tế nên chưa đánh giá hết mức độ ô nhiễm môi trường, còn thờ ơ trước sự ô nhiễm môi trường.
- Bản thân một số học sinh là tác nhân trực tiếp gây ô nhiễm môi trường.
 Vì vậy ý thức bảo vệ môi trường của học sinh là chưa cao.
2. Kết quả thực trạng trên.
 Qua quá trình theo dõi, đánh giá bằng phiếu học tập theo hình thức trắc nghiệm, bằng báo cáo tường trình trong giờ thực hành ngoại khoá bài 45 - 46 (trang 135 - SGK Sinh học 9) trong học kỳ II năm học 2007 - 2008 của 121 học sinh lớp 9 (gồm 3 lớp 9A,9B,9E) tôi thấy kết quả như sau:
Lớp
SS
ý thức bảo vệ môi trường của học sinh
Tốt
Trung bình
Kém
SL
%
SL
%
SL
%
9A
41
6
14,6
27
65,9
8
19.5
9B
41
9
22
24
58,5
8
19,5
9E
39
15
38,5
19
48,7
5
12,8
Tổng
121
30
24,8
70
57,8
21
17,4
 Từ thực trạng trên, trong quá trình giảng dạy của mình tôi đã thử nghiệm một số phương pháp dạy học nhằm mục đích rèn luyện kỹ năg tích hợp thông tin giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh. Đáp ứng yêu cầu thực tiễn trong hoạt động dạy và học bộ môn Sinh học 9 tại trường THCS Nga Tân.
B. nội dung.
I/ Các giải pháp thực hiện.
1. Giáo viên có thể giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh ngay trong các hoạt động dạy của mình.
 Nếu trong cấu trúc bài học nội dung có liên quan tới môi trường được đặt ở cuối mỗi bài nên chiếm một nội dung rất nhỏ trong bài, tuy nhiên người giáo viên nhất thiết không được coi là phần phụ mà dễ bỏ qua. Cần đưa vào mục tiêu giáo dục của bài. Giáo viên dẫn dắt gợi ý cho học sinh tự nói dựa trên hiểu biết của mình, sau đó giáo viên khuyến khích cho điểm đối với học sinh đưa ra những thông tin đúng ngoài SGK.
 Ví dụ: Bài 53:Tác động của con người đối với môi trường - SGK Sinh học 9.
Giáo viên cho học sinh tự đọc thông tin tìm hiểu sự tác động của con người tới môi trường qua các thời kỳ phát triển của xã hội - học sinh sẽ hiểu được thời kì nguyên thuỷ môi trường ít chịu tác động của con người, thời kỳ xã hội nông nghiệp đã chịu sự tác động chủ yếu của con người do hoạt động phá rừng làm rẫy, xây dựng khu dân cư......đặc biệt đến thời kỳ xã hội công nghiệp thì việc cơ giới hoá nông nghiệp, đô thị hoá....dẫn tới suy giảm môi trường.
Tiếp theo giáo viên yêu cầu học sinh tự tìm hiểu những hoạt động của cộng đồng dân cư nơi mình đang sống có ảnh hưởng tới môi trường như thế nào? Cuối cùng tìm ra các biện pháp bảo vệ và cải tạo môi trường tự nhiên.
 Như vậy ta cứ tiến hành tích hợp ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh vào các bài học liên tục. Từ đó hình thành cho các em thói quen bảo vệ môi trường trước hết ở phương diện lý thuyết sau đó sẽ thành hành động cụ thể khi các em hiểu rõ vấn đề.
2. Định hướng phương pháp giảng dạy bài học có liên quan tới môi trường.
 Để giảng dạy kiến thức giáo dục bảo vệ môi trường đối với học sinh lớp 9 người giáo viên có thể định hướng phương pháp giảng dạy sao cho phù hợp mục tiêu bài học.
Dạy học đặt và giải quyết vấn đề.
Tổ chức hoạt động của học sinh.
Phương pháp xây dựng kế hoạch hành động.
 Trong đó dạy học hợp tác nhóm nhỏ có ưu thế rõ rệt vì khi đó học sinh được thảo luận tìm ra kiến thức một cách chủ động.
 Chúng ta có thể chia nhóm hoạt động, mỗi nhóm thực hiện một nội dung bài học bằng cách giao nhiệm vụ.
 Ví dụ : Bài 54 và 55: Ô nhiễm môi trường - Sinh học 9.
Muốn thực hiện nội dung này ta giao nhiệm vụ hoạt động cho từng nhóm.
- Nhóm nói về ô nhiễm khí hậu.
- Nhóm nói về ô nhiễm nguồn nước....
 Trong đó: Mỗi nội dung phải nêu được:
- Nguyên nhân.
- Biện pháp hạn chế.
- Liên hệ bản thân
 Sau đó nhóm trình bày, nhóm nhận xét bổ sung và cho điểm. 
 Song để thực hiện được nội dung này yêu cầu người giáo viên phải có vốn kiến thức thực tế và biết cách tổ chức hoạt động và giao nhiệm vụ trước cho học sinh
3. Tích hợp kiến thức bảo vệ môi trường dưới các dạng trò chơi.
 Để thay đổi hình thức dạy - học cho học sinh đỡ nhàm chán (đặc biệt đối với phần sinh thái và môi trường sinh học 9) thì ta nên sử dụng phương pháp này:
 Ví dụ: Bài 58: Sử dụng hợp lý tài ngyên thiên nhiên - Sinh học 9
 Bài này gồm 3 nội dung: Sử dụng hợp lý tài nguyên đất.
 Sử dụng hợp lý tài nguyên nước.
 Sử dụng hợp lý tài nguyên rừng.
Giáo viên giao nhiệm vụ cho các tổ về chuẩn bị các tình huống (mỗi tổ 1 tình huống, 1 nội dung) sau đó các tổ đưa ra tình huống sử dụng một loại tài nguyên nào đó và yêu cầu tổ khác giải quyết tình huống đó - xem sử dụng như thế đã hợp lý chưa, giải thích....
4. Tổ chức ngoại khoá trong giờ thực hành.
 Địa phương Nga Tân thuộc vùng bãi ngang ven biển, vì vậy hệ sinh thái rất đa dạng, trong những năm gần đây dưới sự tác động của con người môi trường tại đây có nhiều thay đổi cả tích cực và tiêu cực . Vì vậy tổ chức ngoại khoá cho cho học sinh là là một dịp để các em nắm chắc nội dung bài học, từ đó tìm ra phương pháp bảo vệ môi trường hiện tại và tương lai.
II/ Các giải pháp để tổ chức thực hiện.
1. Xác định phương pháp giảng dạy bài học có liên quan tới môi trường.
 Đối với học sinh THCS, cần giáo dục ý thức quan tâm đến môi trường, trang bị cho các em những hiểu biết và kĩ năng cần thiết để các em có khả năng sử lý một số vấn đề môi trường cụ thể.
 Việc lựa chọn phương pháp để giáo dục bảo vệ môi trường một mặt phụ thuộc vào môn học, mặt khác phụ thuộc vào điều kiện cụ thể của nhà trường.
Ví dụ: Bài 54 - 55: Ô nhiễm môi trường - Sinh học 9
 Để thực hiện nội dung bài học này thì giáo viên phải giao nhiệm vụ cho học sinh kẻ bảng 55( trang 168) vào vở bài tập.
- Mỗi tổ chuẩn bị nội dung: + Ô nhiễm khí hậu.
 + Ô nhiễm nguồn nước.
 + Ô nhiễm thuốc bảo vệ thực vật, hoá chất.
 + Ô nhiễm do chất thải rắn.
 + Ô nhiễm do chất phóng xạ.
 + Ô nhiễm do các tác nhân sinh học.
 + Ô nhiễm do hoạt động tự nhiên, thiên tai.
 + Ô nhiễm tiếng ồn.
Hoạt động 1: Ô nhiễm môi trường là gì ?
Mục tiêu: - Học sinh hiểu được khái niệm ô nhiễm môi trường.
 - Chỉ ra được nguyên nhân gây ô nhiễm.
Giáo viên lấy một vài nội dung về dòng sông, khu công nghiệp bị ô nhiễm.
+ Ô nhiễm môi trường là gì ?
+ Nguyên nhân gây ô nhiễm ?
+ Kể tên một số môi trường bị ô nhiễm ?
Học sinh theo dõi ví dụ.
Học sinh tự khái quát thành khái niệm.
Tiểu kết: Ô nhiễm môi trường là hiện tượng môi trường tự nhiên bị bẩn, đồng thời các yính chất vật lý, hoá học, sinh học của môi trường bị thay đổi gây tác hại tới con người và các sinh vật khác.
Hoạt động 2: Các tác nhân chủ yếu gây ô nhiễm và các biện pháp hạn chế gây ô nhiễm môi trường.
+ Tổ 1: Ô nhiễm không khí và chất phóng xạ.
+ Tổ 2: Ô nhiễm nguồn nước và các tác nhân sinh học.
+ Tổ 3: Ô nhiễm do hoá chất và thuốc bảo vệ thực vật. Ô nhiễm do thiên tai và lũ lụt.
+ Tổ 4: Ô nhiễm do chất thải rắn. Ô nhiễm tiếng ồn.
Giáo viên ghi nội dung học sinh báo cáo lên bảng.
Giáo viên nhận xét.
Giáo viên cho điểm.
Học sinh làm việc theo nhóm.
-Thảo luận các nội dung.
+ Nguyên nhân gây ô nhiễm.
+ Biện pháp hạn chế ô nhiễm.
+ Liên hệ bản thân.
- Đại diện từng nhóm trình bày.
- Nhóm khác nhận xét bổ sung.
- Học sinh đánh giá cho điểm
Sau mỗi kết quả từng tổ học sinh thể hiện bảng, đó là nội dung bài học.
Tiểu kết: Bảng.
Các loại ô nhiễm
Tác nhân gây ô nhiễm
Biện pháp hạn chế
1. Ô nhiễm không khí
- Khí thải từ hoạt động công nghiệp và sinh hoạt.
a,b,d,e,g,i,k,l,m,o
2. Ô nhiễm nguồn nước
- Nước thải từ hoạt động công nghiệp và sinh hoạt, xác chết động thực vật, rác thải đổ ra sông...
c,d,e,g,i,k,l,m,o
3. Ô nhiễm do thuốc bảo vệ thực vật, hoá chất.
- Thuốc bảo vệ thực vật: Trừ sâu, diệt cỏ, nấm....
g,k,l,n
4. Ô nhiễm do các chất phóng xạ.
- Các chất phóng xạ: Công trường khai thác chất phóng xạ, nhà máy điện nguyên tử.
d,e,g,h,k,l
5. Ô nhiễm do chất thải rắn.
Chất thải rắn: Cao su, nhựa hư hỏng.....
g,k,l
6. Ô nhiễm do sinh vật gây bệnh.
Sinh vật gây bệnh: Xác chết, phân rác....
c,d,e,g,k,l,m,o
7. Ô nhiễm do hoạt động tự nhiên, thiên tai.
Do hoạt động núi lửa, lũ lụt.
g,k
8. Ô nhiễm tiếng ồn
Do các nhà máy, phương tiện giao thông.
g,c,k,o,p
2.Tích hợp kiến thức bảo vệ môi trường dưới dạng các trò chơi, hội thi tìm hiểu
 Các trò chơi, hội thi tìm hiểu có ý nghĩa hết sức to lớn trong việc hình thành ý thức bảo vệ môi trường vì:
- Gây hứng thú cho HS khi nghiên cứu vấn đề về BVMT.
- Phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh đối với những vấn đề về BVMT.
- Giúp học sinh mở rộng và nâng cao kiến thức về BVMT.
- Phát triển khả năng giao tiếp, khả năng làm việc hợp tác nhóm nhỏ.
- Hình thành khả năng tự học, tự nghiên cứu.
 Để tổ chức giáo dục BVMT dưới hình thức này giáo viên cần tuân thủ các bước sau đây:
Bước 1:
Xác đinh tên chủ đề.
Bước 2:
Xác định mục tiêu, nội dung.
Bước 3:
Xác định thời gian, địa điểm.
Bước 4:
Thành lập nhóm giám khảo
Bước 5:
Tuyên truyền phát động trò chơi, hội thi.
Bước 6:
Thiết kế chương trình.
Bước 7:
Chuẩn bị cơ sở vật chất - thiết bị
Bước 8:
Tiến hành trò chơi, hội thi.
Bước 9:
Tổng kết, rút kinh nghiệm.
Ví dụ: Dạy bài 62: Thực hành vận dụng luật bảo vệ môi trường vào việc bảo vệ môi trường ở địa phương (Sinh học 9)
Hoạt động 1: Giáo viên nêu mục tiêu và yêu cầu bài học
Hoạt động 2: Tổ chức thực hành.
- Giáo viên chia học sinh làm 4 tổ.
- Giao nhiệm vụ cho mỗi tổ.
+ Tổ 1: Thảo luận nội dung: Không đổ rác bừa bãi gây mất vệ sinh.
+ Tổ 2: Thảo luận nội dung: Không gây ô nhiễm nguồn nước.
+ Tổ 3: Thảo luận nội dung: Không sử dụng phương tiện giao thông cũ nát
+ Tổ 4: Thảo luận nội dung: Kông sử dụng thuốc nổ để đánh bắt cá.
- Giáo viên yêu cầu mỗi tổ đưa ra các tình huống có vấn đề trong nội dung của tổ và chuẩn bị giải quyết tình huống của các tổ còn lại.
- Giáo viên cho học sinh bốc thăm để đưa tình huống của các tổ và giải quyết tình huống ở các tổ.
Hoạt động 3: Học sinh tiến hành thảo luận.
Hoạt động 4: Đại diện các nhóm đưa ra tình huống và giải quyết tình huống theo sự sắp xếp bốc thăm.
Hoạt động 5: Đánh giá.
- Giáo viên cho học sinh đánh giá chéo giữa các tổ và cho điểm.
- Giáo viên đánh giá và cho điểm các tình huống.
- Kết quả đưa tình huống và giải quyết tình huống là nội dung của bài học.
3. Tăng cường ngoại khoá thực tế trong giờ thực hành.
 Ví dụ : Để dạy bài 56 - 57: Tìm hiểu tình hình môi trường địa phương (SGK Sinh học 9)
Giáo viên chọn địa điểm gần trường trước 2 ngày sau đó thông báo cho học sinh chuẩn bị về phương tiện, vật dụng cần thiết, hướng dẫn cho học sinh kẻ một số biểu bảng cần thiết như:
Bảng 1:
Nhân tố vô sinh
Nhân tố hữu sinh
Hoạt động của con người trong môi trường.
Bảng 2:
Các nhân tố 
gây ô nhiễm
Mức độ ô nhiễm
Nguyên nhân gây ô nhiễm
Đề xuất biện pháp khắc phục
 Sau đó đến giờ thực hành giáo viên yêu cầu học sinh chia nhóm, quan sát, thảo luận nhóm tự tìm đáp án điền vào bảng.
 Trong quá trình thực hành bằng kiến thức thực tế học sinh cảm nhận được vai trò của việc bảo vệ môi trường tại địa phương nói riêng và trên toàn cầu nói chung trong giai đoạn hiện nay.
C. Kết luận
1. Kết quả nghiên cứu:
 Tích hợp kiến thức giáo dục BVMT cho học sinh khối 9 là góp phần hình thành thái độ, hành vi ứng xử, quan niệm đạo đức, ý thức sống có trách nhiệm trước cộng đồng của các em học sinh trước xu thế phát triển của thời đại.
 Bằng thực tế giảng dạy và nghiên cứu sự thay đổi của chương trình và sách giáo khoa mới, kết hợp áp dụng các phương pháp giảng dạy theo hướng tích cực hoá hoạt dộng học tập của học sinh nhằm hình thành cho học sinh tư duy độc lập sáng tạo, nâng cao năng lực phát hiện và tự xử lý vấn đề, trên cơ sở kiến thức sinh học đã tích luỹ có hệ thống. Để giúp học sinh học sinh học tập đạt được mục đích trên, tiếp thu một số kiến thức và phương pháp học tập môn sinh học trong trường THCS, một vài năm gần đây- đặc biệt là năm học 2007 - 2008 tôi đã mạnh dạn áp dụng sáng kiến trên trong kế hoạch giảng dạy của mình, đồng thời cùng với các đồng nghiệp, tổ bộ môn nghiên cứu và cùng thống nhất áp dụng sáng kiến trên vào công tác giảng dạy bộ môn sinh học 9 ở đơn vị trường, tôi nhận thấy có nhiều hiệu quả tốt. Từ chỗ các em chưa có phương pháp tích hợp kiến thức bộ môn vào học tập, chưa có ý thức BVMT đến ý thức tốt trách nhiệm của mình trước cộng đồng trong việc chung tay BVMT - Bảo vệ hành tinh của chúng ta. Trên cơ sở đó nhen nhóm dần cho học sinh lòng ham mê, yêu thích bộ môn - giúp cho thầy cô giáo định hướng nghề nghiệp cho các em học sinh khi còn trên ghế nhà trường
 Sau khi thực hiện nội dung này đối với học sinh khối 9 tại trường thcs Nga Tân giai đoạn học kỳ II năm học 2007 - 2008 tôi đã thu được kết quả như sau:
Đầu học kỳ II:
Lớp
SS
ý thức bảo vệ môi trường của học sinh
Tốt
Trung bình
Kém
SL
%
SL
%
SL
%
9A
41
6
14,6
27
65,9
8
19.5
9B
41
9
22
24
58,5
8
19,5
9E
39
15
38,5
19
48,7
5
12,8
Tổng
121
30
24,8
70
57,8
21
17,4
Giữa học kỳ II:
Lớp
SS
ý thức bảo vệ môi trường của học sinh
Tốt
Trung bình
Kém
SL
%
SL
%
SL
%
9A
41
27
65,9
14
34,1
0
0
9B
41
28
68,3
13
31,7
0
0
9E
39
35
89,7
4
10,3
0
0
Tổng
121
90
74,4
31
25,6
0
0
2. Kiến nghị - Đề xuất.
 - Tích hợp kiến thức để giảng dạy bộ môn sinh học nói chung và BVMT nói riêng đòi hỏi người giáo viên cần có kỹ năng và kiến thức vì vậy kính mong Phòng giáo dục có các chuyên đề thảo luận riêng thông qua sinh hoạt cụm chuyên môn để trao đổi kinh nghiệm.
- Đối với giáo viên khi thực hiện giảng dạy phần ô nhiễm môi trường chúng ta không nên coi là phần phụ mà phải nghiêm túc chuẩn bị nội dung, phương pháp sao cho học sinh thấy đây là vấn đề cấp bách của con người trong thế kỷ XXI.
- Các nhà trường nên trích kinh phí từ các nguồn thu tạo điều kiện nối mạng Internet, giáo viên có thể cập nhật thông tin thường xuyên giúp bài giảng sinh động, tạo hứng thú học tập cho học sinh.
 Đề tài này tôi đã cố gắng trình bày bằng kinh nghiệm của bản thân từ thực tế song nhất định không tránh khỏi thiếu sót. Tôi rất mong sự góp ý kiến của các thầy cô và đồng nghiệp đi trước quan tâm đến vấn đề này nhằm nâng cao chất lượng giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh THCS.