Định hướng dạy bài "chị dâu" của nhà thơ Vương Trọng

	 Định hướng dạy bài " Chị dâu" 
 của nhà thơ Vương Trọng 
A. Mục tiêu cần đạt : Giúp học sinh :
1.- Thấy đươc vẻ đẹp mộc mạc, chân thành, chịu thương chịu khó giàu đức hy sinh của ngời phụ nữ xứ Nghệ qua hình tượng chị dâu 
- Sự yêu thương kính phục, lòng biết ơn chân thành của nhà thơ đối với chị dâu. Tình cảm sâu nặng của nhà thơ Vương Trọng đối với quê hương xứ Nghệ 
- Nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ: Thể thơ lục bát nhuần nhị, hình ảnh thơ quen thuộc mang đậm dấu ấn quê hương xứ Nghệ, dòng thơ chân thành vừa gần gũi vừa pha chút ngưỡng vọng.
2. Rèn luyện cho học sinh kĩ năng phân tích , tìm hiểu thơ trừ tình có kết hợp với phương thức tự sự.
3. Bồi dưỡng cho HS tình yêu, niềm tự hào về con người, quê hương xứ Nghệ; tự hào về truyền thống văn chương của quê hương mình. 
B. Định hướng các hoạt động :
* Giới thiệu bài:
1- GV có thể sử dụng máy chiếu, tranh ảnh giới thiệu về thiên nhiên. con người xứ Nghệ : Đó là một vùng quê dẫu thiên nhiên khắc nghiệt: nắng chang chang, gió lào,hạn hán..nhưng Nghệ An lại là một vùng đất giàu truyền thống văn hoá ,con người nơi đây lại mộc mạc, chất phác, hồn hậu. Tất cả những điếu đó đủ sức nuôi lớn nhiều tâm hồn và cốt cách của không ít danh nhân và thi sĩ . Hồn thơ Vương Trọng cũng được nuôi dưỡng bởi dòng sữa quê hương bởi vậy mà đậm đà chất xứ Nghệ. Bài thơ "chị dâu" là một trong những bài thơ như thế của ông.... 
2- Có thể giới thiệu về truyền thống Văn học Nghệ An từ đó giới thiệu về nhà thơ Vương Trọng và bài thơ “ Chị dâu”.
* Bài mới 
I. Giới thiệu tác giả tác phẩm :
1.Tác giả : 
Tên thật: Vương Đình Trọng
Sinh năm 1943
Quê quán: Làng Đông Bích – xã Trung Sơn – huyện Đô Lương – tỉnh Nghệ An
Nhà thơ sinh ra trong một gia đình có truyền thống văn học
Sự nghiệp sáng tác: nhà thơ Vương trọng thành danh trên thi đàn với sự hóm hỉnh, dí dỏm của người lính ; sự sâu sắc, thâm trầm đậm chất triết lí của một ông Đồ Nghệ 
 + 12 tập thơ , trường ca, một số tập truyện kí.
 + Các giải thưởng: Đạt giải trong cuộc thi thơ báo văn nghệ từ 1969; được trao giải thưởng của Hội nhà văn, Giải thưởng Bộ quốc phòng, Giải thưởng nhà nước.
Cần lưu ý HS: Yếu tố gia đình, quê hương đã có ảnh hưởng như thế nào đến sáng tác của Vương Trọng ?
Nhà thơ sinh ra trong một gia đình giàu truyền thống về văn học nhưng rất nghèo. Tuổi thơ ông đã trải qua những năm tháng khốn khó, đói cơm thiếu áo : 
Anh em con chịu đói suốt ngày tròn,
Trong chạng vạng ngồi co ro bậu cửa.
Có gì nấu đâu mà nhóm lửa
Ngô hay khoai còn ở phía mẹ về .
( Khóc giữa chiêm bao )
Ông đã đi nhiều nơi, sống nhiều chỗ nhưng " không đâu thành quê được". Quê hương ông - mảnh đất Đô Lương, nơi đã từng hứng chịu thiên nhiên khắc nghệt: hạn hán, lụt lội, mùa màng thất bát, đói kém xảy ra liên miên. .. đã hằn in trong sáng tác của Vương Trọng. Thơ ông đau đáu một nỗi nhớ quê hương da diết. Trong thơ ông , phong cảnh quê hương hiện ra với dòng sông Lam uốn khúc quanh co, những cô lái đò với câu hát đò đưa thân thương; bến đò Lường; làng nhỏ ven sông; những cánh đồng lúa xanh ngắt ; những đồi chè bạt ngàn , núi Quỳ Sơn với những đứa trẻ chăn trâu ... Bên cạnh đó ông có nhiều bài thơ rất cảm động về những người phụ nữ ruột thịt gần gũi trong gia đình mình như người mẹ, chị dâu hay người chị dân quân thời chiến tranh. Hiện nay ông đã nghỉ hưu, đang sống ở Hà nội nhưng ông vẫn hoài niệm về quê hương - nơi ông sinh ra và trải qua thời thơ ấu của mình . Nhà thơ đã từng nói rằng :
Tôi mang dòng máu quê nhà 
Ai khen, cứ việc; ai chê - xin mời 
( Nhà quê)
Và trong bài Lời dặn nhà thơ dặn rằng:
Khi mắt tôi khép lại cái nhìn 
Hãy đưa tôi về nơi sinh nở 
Làng tôi nhỏ lối vào làng cũng nhỏ 
Ô tô về phải dừng lại đường quan 
....
Núi Quỳ Sơn sẵn dành chỗ tôi nằm 
Hoa ấm lửa , đất nồng hơi than cháy 
Hạnh phúc lắm được nằm xuống đấy 
Dù gió mưa không biết lạnh bao giờ
Chẳng cần bia khắc tên tuổi nhà thơ 
Dân quê kiểng, trời cho bền trí nhớ
Trẻ chăn trâu vui đùa cùng cây cỏ
Sẽ chỉ cho ai tìm đến chỗ tôi nằm .
Những vòng hoa thành phố chóng tàn
So sao được với tình thương gốc rễ ! 
( Những điều trên nếu có điều kiện GV cũng nên cung cấp cho HS để các em thấy rằng chất Nghệ ăn sâu vào tâm hồn và cốt cách của con người Nghệ ...)
2. Tác phẩm 
- Bài thơ sáng tác năm 1986, trích trong tập thơ “Ngoảnh lại”.
- Lưu ý hoàn cảnh sáng tác bài thơ: Bài thơ được sáng tác trong hoàn cảnh nhà thơ xa quê hương , vì vậy nỗi nhớ gia đình, quê hương càng thêm mặn nồng da diết.
II. Đọc và tìm hiểu chung bài thơ.
1. Đọc:
- HS có thể tự định hướng cách đọc: Chậm rãi , thiết tha, ngậm ngùi, tình cảm. 
- HS đọc bài thơ
2. Tìm hiểu bố cục, thể thơ:
* Bố cục: 4 đoạn thơ 
Hình ảnh chị dâu khi “ Bước vào nhà em”	
Khái quát hoàn cảnh gia đình chồng 
Hình ảnh chị dâu trong những ngày giáp hạt.
Tình cảm vẹn nguyên của chị khi em về thăm quê.
* Thể thơ: Lục bát, cách ngắt nhịp phong phú phù hợp với việc chuyển tải nội dung.
* Phương thức biểu đạt : Biểu cảm kết hợp với tự sự. 
 III. Tìm hiểu chi tiết bài thơ:
(GV có thể hướng dẫn HS tìm hiểu bài thơ theo mạch cảm xúc của nhà thơ hoặc theo nội dung tình cảm của tác giả trong bài thơ. Theo cách nào cũng phải làm nổi bật được : - Vẻ đẹp của hình tượng chị dâu.
 - Tình cảm của nhà thơ đối với chị dâu )
1. Vẻ đẹp của hình tượng chị dâu .
- Qua việc hướng dẫn HS phân tích các dấu hiệu nghệ thuật : Từ ngữ, hình ảnh thơ giản dị, chân thật,cảm động làm nổi bật được vẻ đẹp của nhân vật chị dâu:
- Ngày chị ' bước vào nhà em" chị duyên dáng, mộc mạc, giản dị đến thương : 
áo cánh nâu, quần lụa đen 
Cặp ba lá, đường ngôi nghiêng mái đầu 
- Trong cảm xúc chân thành của nhà thơ ta nhận ra sự tần tảo, đảm đang làm dâu gặp phải cảnh nghèo /Đôi bàn tay chị chống chèo lo toan ; sự chịu thương, chịu khó , đức hi sinh của người chị dâu: 
 -Khi mưa dầm,lúc nắng phơi 
 Âm thầm một chị qua thời trẻ trung .
 - Nghĩ mà thương lắm chị dâu 
 Chiều mưa, hết gạo, mẹ đau cuối giường 
 em ngồi đôi mắt nhoà sương 
 Nón tơi, cắp rá ngang vườn chị đi 
Cái hình ảnh thơ chân thực đến xót xa: cái dáng đi xiêu xiêu của chị, đi nhanh, đi tạt qua vườn, bước chân vội vã làm quặn thắt nỗi lòng người em đói cơm nhưng sớm biết nghĩ, biết thương. 
- ở đây người đọc còn nhận ra tình cảm rất nồng nhưng kín đáo, không phô trương của người phụ nữ xứ Nghệ: 
 + Dù thư không viết một lời 
 Em về, chị vẫn là người chị xưa.
 + Tiễn đưa, chân chị không quen
 Gói cơm lạc nếp theo em lên tàu. 
Thời gian thay đổi , có biết bao điều đã đổi thay . Em giờ cũng đẫ trưởng thành , có gia đình . Chị cũng đã qua thời trẻ trung " tóc giờ sợi bạc đã chen / con đầu sinh cháu chị lên bậc bà" nhưng tình cảm của chị vẫn không thay đổi. Chị là chị, chị là mẹ, chị là quê hương xứ Nghệ ân tình .
- Cảm xúc trữ tình hoà trong dòng tự sự đã tái hiện một cách rất chân thực, cảm động hình tượng người chị dâu - người phụ nữ xứ Nghệ, người phụ nữ Việt nam. 
Sau khi giúp HS phát hiện và phân tích vẻ đẹp của hình tượng chị dâu GV giúp HS khái quát : Bài thơ " Chị dâu" có sức lan toả mênh mông và đọng lại niềm tôn kính về vẻ đẹp tâm hồn đằm thắm của người phụ nữ Việt nam thông qua hình tượng chị dâu của tác giả. một người chị - người mẹ - người bà âm thầm hi sinh qua hai cuộc chiến tranh ,trải qua tuổi xuân trong vất vả, lo toan mãi toả sáng chất dung dị, chân chất lung linh của người phụ nữ nông thôn ở hậu phương một thời trận mạc . Họ là hiện thân của những phẩm chất cao quý của người phụ nữ Việt nam.
2. Tình cảm của nhân vật người em đối với chị dâu.
- Từ những tín hiệu nghệ thuật :
+ Giọng thơ chân thành, đằm thắm, vừa gần gũi vừa pha chút ngưỡng vọng .
+ Thể thơ lục bát nhuần nhị, cách ngắt nhịp linh hoạt phù hợp với mạch cảm xúc.
+ Hình ánh thơ quen thuộc, chân thật, giản dị, xúc động .
+ Nhiều câu thơ biểu cảm trực tiếp
+ Tình cảm được bộc lộ men theo trục thời gian 
=> giúp HS thấy được tình yêu thương, kính phục và sự biết ơn vô hạn của nhà thơ đối với chị dâu. Tình cảm yêu thương kính phục của nhà thơ đối với chị dâu đó cũng là tình cảm của nhà thơ đối với gia đình, với quê hương xứ nghệ. Qua bài thơ cũng cho ta thấy nỗi lòng đau đáu nhớ gia đình, nhớ quê hương da diết của nhà thơ Vương Trọng.
IV. Tổng kết 
Giúp HS hệ thống và có cái nhìn tổng quát về giá trị của bài thơ.
* Nghệ thuật : 
* Nội dung:
? Bài thơ cho ta hiểu gì về con người và quê hương xứ Nghệ?
- Quê hương xứ Nghệ một thời đói nghèo, lam lũ.
- Con người xứ Nghệ vất vả, tảo tần, giàu tình yêu thương, giàu đức hi sinh.
? Bài thơ đã bồi đắp trong em những tình cảm nào ?
- Tình yêu, niềm tự hào về quê hương.
- tự hào về truyền thống văn học của quê hương.