Giáo án dạy thêm môn Văn 9 - Trường THCS Thị Trấn

Chuyên đề : VĂN BẢN NHẬT DỤNG
I- Mục đích yêu cầu : Giúp hs 
- Thấy được những vẻ đẹp trong phong cách Hồ Chí Minh. Sự kết hợp hài hoà giữa truyền thống và hiện đại, dân tộc và nhân loại, vĩ đại và bình dị, để càng thêm kính yêu Bác, tự nguyện học tập theo gương Bác.Hiểu sâu hơn về nội dung và nghệ thuật của VB đấu tranh cho một thế giới hoà bình và tuyên bố thế giới về sự .. trẻ em 
 - Rèn kỹ năng làm bài tập phân tích luận điểm luận cứ ,trong văn bản 
 - Có ý thức hơn trong việc học tập và rèn luyện tu dưỡng đạo đ ức 
II- Chuẩn bị : - Gv : Soạn bài ,tài liệu tham khảo
 - SGK , tài liêu tham khảo 
II- Nội dung chuyên đề : 
Ngày dạy :/9/2011
Tiết 1,2 ,3:
TÌM HIỂU VĂN BẢN :PHONG CÁCH HỒ CHÍ MINH
1- Tổ chức : 9A 9B
2- Kiểm tra :Phân t ích v ẻ đẹp trong phong cách Hồ Chí Minh?
3-Bài mói :
? Nêu xuất xứ đoạn trích: Phong cách Hồ Chí Minh? 
? Tìm những luận cứ để lí giải vì sao Người lại có được vốn tri thức sâu rộng như vậy?
? Theo em con đường hình thành phong cách văn hoá Hồ Chí Minh là gì? 
? Điều quan trọng nhất trong phong cách văn hoá Hồ Chí Minh là gì? K
? Sự tiếp thu chọn lọc tinh hoa văn hoá nước ngoài được thể hiện như thế nào trong đoạn văn?
? Phong cách sống của Bác Hồ được tác giả kể và bình luận trên những mặt nào?
? Trong phần cuối tác giả gợi nhớ đến cách sống của các vị hiền triết trong lịch sử nhằm mục đích gì?
? Qua câu văn trên giúp em hiểu cách sống của Bác Hồ có gì giống và khác các vị danh nho?
Gv cho hs làm bài tập trắc nghiệm
Ph©n tÝch ®Ò 
-KiÓu bµi :gi¶i thÝch vµ chøng minh mét lêi nhËn ®Þnh 
-Néi dung cña ®Ò :NÕp sèng gi¶n dÞ vµ thanh cao cña B¸c Hå lµ mét c¸ch di d­ìng tinh thÇn , mét quan niÖm thÈm mÜ vÒ cuéc sèng 
- Giíi h¹n :
*Phong c¸ch HCM vµ cuéc ®êi th¬ v¨n cña B¸c 
2 Dµn ý 
MB :-DÉn d¾t ng­êi ®äc vµo vÊn ®Ò 
-Nªu néi dung cña vÊn ®Ò b»ng c¸ch trÝch l¹i lêi nhËn ®Þnh 
TB 
 - ý 1 :Gi¶i thÝch ý nghÜa cña lêi nhËn ®Þnh 
 - ý 2 Dïng dÉn chøng ®Ó chøng minh nèi sèng gi¶n dÞ cña b¸c lµ mét c¸ch sèng ®Ñp lµm cho tinh thÇn cña b¸c s¶ng kho¸i 
 KB
 -Kh¼ng ®Þnh l¹i c©u nãi 
- C¶m t­ëng cña m×nh 
I - Phần lý thuyết :
1- Tìm hiểu văn bản :
a- Xuất xứ :
- Văn bản trích từ bài viết: “Phong cách Hồ Chí Minh, cái vĩ đại gắn với cái giản dị” in trong tập “Hồ chí Minh và văn hoá Việt Nam”, viện văn hoá xuất bản, Hà Nội 1990
b, Phân tích :
1.Hồ Chí Minh với sự tiếp thu tinh hoa văn hóa
- Hoàn cảnh: Cuộc đời hoạt động cách mạng đầy truân chuyên.
+ Gian khổ, khó khăn.
+ Tiếp xúc văn hóa nhiều nước, nhiều vùng trên thế giới.
- Động lực thúc đẩy Hồ Chí Minh tìm hiểu sâu sắc về các dân tộc và văn hóa thế giới xuất phát từ khát vọng cứu nước.
- Đi nhiều nước, tiếp xúc với văn hóa nhiều vùng trên thế giới.
- Biết nhiều ngoại ngữ, làm nhiều nghề.
- Học tập miệt mài, sâu sắc đến mức uyên thâm.
- Con đường hình thành phong cách văn hoá Hồ Chí Minh là: Trong cuộc đời hoạt động cách mạng đầy gian nan vất vả, chủ tịch Hồ Chí Minh đã đi qua nhiều nơi, tiếp xúc với nhiều nền văn hoá tự phương Đông tới phương Tây. Người có hiểu biết sâu rộng nền văn hoá các nước Châu Á, Châu Phi, Châu Âu và Châu Mĩ
+ Nắm vững phương tiện giao tiếp là ngôn ngữ: Nói và viết thạo nhiều thứ tiếng nước ngoài như: Pháp, Anh, Hoa, Ngađó là công cụ giao tiếp quan trọng bậc nhất để tìm hiểu và giao lưu văn hoá với các dân tộc trên thế giới với đủ các màu da: vàng, đen, trắng
+ Hồ Chí Minh đã từng đi khắp năm châu bốn biển. Qua công việc, qua lao động kiếm sống mà học hỏi khắp mọi nơi trên trái đất: làm nhiều nghề khác nhau.
+ Người đã tiếp xúc với văn hoá nhiều nước, đến đâu Bác cũng học hỏi, tìm hiểu văn hoá, nghệ thuật đến mức khá uyên thâm, tiếp thu mọi cái hay cái đẹp của các 
nền văn hoá.
+ Điều quan trọng nhất trong phong cách văn hoá Hồ Chí Minh là người đã tiếp thu một cách có chọn lọc tinh hoa văn hoá nước ngoài.
- Người tiếp thu văn hoá các nước để thu lượm mọi cái đẹp và cái hay đồng thời với việc phê phán những tiêu cực của chủ nghĩa tư bản. Bác không chịu ảnh hưởng một cách thụ động.
- Điều quan trọng và kì lạ nhất của phong cách văn hoá Hồ Chí Minh là: tất cả những ảnh hưởng quốc tế đã nhào nặn với các gốc văn hoá dân tộc không gì lay chuyển được ở Người, để trở thành một nhân cách rất Việt Nam, một lối sống rất bình dị, rất Việt Nam, rất phương Đông, nhưng cũng đồng thời rất mới, rất hiện đại.
2. Vẻ đẹp trong lối sống giản dị mà thanh cao của Chủ tịch Hồ Chí Minh 
Chủ tịch Hồ Chí Minh có một phóng cách sống vô cùng giản dị:
- Nơi ở, nơi làm việc đơn sơ: chiếc nhà sàn nhỏ vừa là nơi tiếp khách, vừa là nơi làm việc, đồng thời cũng là nơi ngủ.
- Trang phục giản dị: bộ quần áo bà ba, chiếc áo trấn thủ, đôi dép lốp
- Ăn uống đạm bạc: cá kho, rau luộc, cà muối, cháo hoa
Biểu hiện của đời sống thanh cao:
- Đây không phải là lối sống khắc khổ của những con người tự vui trong nghèo khó.
- Đây cũng không phải là cách tự thần thánh hóa, tự làm cho khác đời, hơn đời.
- Đây là cách sống có văn hóa, thể hiện 1 quan niệm thẩm mỹ: cái đẹp gắn liền với sự giản dị, tự nhiên.
- Trong phần cuối bài, tác giả đã khiến cho bài viết thêm sâu sắc bằng cách kết nối giữa quá khứ và hiện tại. Từ nếp sống “giản dị và thanh đạm” của Bác, tác giả liên hệ đến Nguyễn Trãi. Nguyễn Bỉnh Khiêm- các vị hiền triết của non sông đất Việt
Thu ăn măng trúc, đông ăn giá
Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao
Đây cũng là một yếu tố trong hệ thống lập luận của tác giả. Dẫu các yếu tố so sánh không thật tương đồng (Bác là một chiến sĩ cách mạng, là chủ tịch nước trong khi Nguyễn Trãi và Nguyễn Bỉnh Khiêm được nói đến trong thời gian ở ẩn, xa lánh cuộc sống sôi động bên ngoài) nhưng vẫn được vận dụng dụng hợp lí nhờ cách lập luận có chiều sâu: “nếp sống giản dị và thanh đạm của Bác Hồ, cũng như các vị danh nhân xưa, hoàn toàn không phải là một cách tự thần thánh hoá, tự làm cho khác đời, hơn đời, mà đây là lối sống thanh cao, một cách di dưỡng tinh thần, một quan niệm thẩm mĩ về cuộc sống, có khả năng đem lại hạnh phúc thanh cao cho tâm hồn và thể xác
- Giống các vị danh nho không phải tự thần thánh hoá, tự làm cho khác đời, lập dị, mà là cách di dưỡng tinh thần, một quan niệm thẩm mĩ về lẽ sống
- Khác các vị danh nho: đây là lối sống của một người cộng sản lão thành, một vị chủ tịch nước, linh hồn của dân tộc trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mĩ và công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội.
3. Những biện pháp nghệ thuật trong văn bản làm nổi bật vẻ đẹp trong cách sống của Hồ Chí Minh 
- Kết hợp giữa kể và bình luận. Đan xen những lời kể là những lời bình luận rất tự nhiên: “Có thể nói ít vị lãnh tụ nào lại am hiểu nhiều về các dân tộc và nhân dân thế giới, văn hóa thế giới sâu sắc như chủ tịch Hồ Chí Minh”
- Chọn lọc những chi tiết tiêu biểu.
- Đan xen thơ của các vị hiền triết, cách sử dụng từ Hán Việt gợi cho người đọc thấy sự gần gũi giữa chủ tịch Hồ Chí Minh với các vị hiền triết của dân tộc.
- Sử dụng nghệ thuật đối lập: vĩ nhân mà hết sức giản dị, gần gũi, am hiểu mọi nền văn hóa nhân loại, hiệu đại mà hết sức dân tộc, hết sức Việt Nam,
II- Phần bài tập
I.Tr¾c nghiÖm 
1- VÊn ®Ò chñ yÕu ®­îc nãi tíi trong v¨n b¶n “Phong c¸ch Hå chÝ Minh lµ g×”
 a-Tinh thÇn chiÕn ®Êu dòng c¶m cña chñ tÞch Hå ChÝ Minh 
PhÈm chÊt lµm viÖc vµ nÕp sèng cña chñ tÞch Hå ChÝ Minh 
 c-T×nh c¶m cña ng­êi d©n ViÖt Nam ®èi víi chñ tÞchHCM C
 d- TrÝ tuÖ tuyÖt vêi cña chñ tÞch Hå chÝ Minh 
 =>®¸p ¸n b
2, §Æc ®iÓm cèt lâi cña phong c¸ch Hå chÝ Minh ®­îc nªu trong bµi viÕt lµ g× 
a, KÕt hîp hµi hoµ gi÷a b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc vµ tinh hoa v¨n ho¸ nh©n lo¹i 
b. §êi sèng vËt chÊt gi¶n dÞ vµ tinh thÇn phong phó 
c. Cã sù kÕ thõa vÎ ®Ñp trong c¸ch sèng cña c¸c vÞ hiÒn triÕt
 xa 
d. Am hiÓu nhiÒu vÒ c¸c d©n téc vµ nh©n d©n thÕ giíi 
=>®¸p ¸n a
3, §Ó lµm næi bËt lèi sèng gi¶n dÞ cña Hå chÝ Minh t¸c gi¶ ®· sö dông ph­¬ng thøc lËp luËn chñ yÕu nµo 
a. Chøng minh 	 c. B×nh luËn 
b. Gi¶i thÝch d. Ph©n tÝch 
=>®¸p ¸n a 
4.§Ó lµm næi bËt phong c¸ch Hå chÝ Minh t¸c gi¶ ®· sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt chñ yÕu nµo 
 a.phÐp nãi qu¸ 
 b. KÕt hîp gi÷a kÓ, b×nh luËn, chøng minh 
 c. phÐp ®èi lËp
 d. So s¸nh vµ sö dông nhiÒu tõ h¸n ViÖt 
=>®¸p ¸n a
5. ®o¹n v¨n sau t¸c gi¶ ®· sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt g× ®Ó lµm næi bËt phong c¸ch Hå chÝ Minh 
“NÕp sèng gi¶n dÞ vµ thanh ®¹m cña B¸c Hå còng nh c¸c vÞ danh nho xa hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ c¸ch tù thÇn th¸nh ho¸ , tù lµm cho kh¸c ®êi , h¬n ®êi , mµ ®©y lµ lèi sèng thanh cao , mét c¸ch di dìng tinh thÇn , mét quan niÖm thÈm mÜ vÒ cuéc sèng , cã kh¶ n¨ng ®em l¹i h¹nh phóc thanh cao cho t©m hån vµ thÓ x¸c ”.
phÐp ®èi lËp c. PhÐp nãi qu¸ 
.phÐp nãi gi¶m nãi tr¸nh d. PhÐp t¨ng tiÕn =>®¸p ¸n a
II. Tù luËn
 §Ò bµi : “NÕp sèng gi¶n dÞ vµ thanh ®¹m cña B¸c Hå lµ lèi sèng thanh cao , mét c¸ch di d­ìng tinh thÇn , mét quan niÖm thÈm mÜ vÒ cuéc sèng” ..Em hiªñ ®iÒu ®ã nh­ thÕ nµo ? 
Bµi lµm
 Cuéc ®êi cña chñ tÞch Hå chÝ minh qu¶ nh­ mét c©u chuyÖn thÇn tho¹i , nh­ c©u chuyÖn vÒ vÞ tiªn , mét con ng­êi siªu phµm nµo ®ã trong cæ tÝch . ë B¸c cã sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a sù phi th­êng , vÜ ®¹i víi c¸i b×nh dÞ th©n thiÕt , gÇn gòi. ChÝnh ®iÒu ®ã ®· t¹o lªn mét phong c¸ch Hå chÝ minh kh«ng thÓ nhÇm lÉn víi bÊt cø vÞ l·nh tô nµo . Bëi thÕ t¸c 
gi¶ Lª Anh Trµ ®· kh¼ng ®Þnh “NÕp sèng gi¶n dÞ vµ thanh ®¹m cña b¸c Hå lµ lèi sèng thanh cao , mét c¸ch di d­ìng tinh thÇn , mét quan niÖm thÈm mÜ vÒ cuéc sèng ”
 Lêi nhËn ®Þnh cña t¸c gi¶ Lª anh Trµ ®· lµm næi bËt nÐt riªng trong c¸ch sèng cña B¸c . Theo t¸c gi¶ , nÕp sèng thanh ®¹m vµ gi¶n dÞ cña B¸c Hå lµ mét c¸ch di d­ìng tinh thÇn . ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ , sèng gi¶n dÞ lµ mét c¸ch båi bæ lµm cho tinh thÇn s¶ng kho¸i , vui vÎ .
 Kh«ng nh÷ng vËy , t¸c gi¶ cßn kh¼ng ®Þnh :Sèng gi¶n dÞ ®èi víi B¸c cßn lµ mét quan niÖm thÈm mÜ . Tøc lµ sèng gi¶n dÞ lµ mét c¸ch sèng ®Ñp . B¸c yªu thÝch cuéc sèng ®ã, bëi nã cã kh¶ n¨ng ®em l¹i h¹nh phóc cho t©m hån vµ thÓ x¸c . T©m hån B¸c sÏ kh«ng ph¶i chÞu ®ùng nh÷ng toan tÝnh vô lîi , thÓ x¸c kh«ng ph¶i g¸nh chÞu bÖnh tËt .
 XuÊt ph¸t tõ nh÷ng quan niÖm sèng nh­ vËy nªn c¸ch sèng hµng ngµy cña B¸c rÊt gi¶n dÞ 
 N¬i ë cña B¸c – mét vÞ chñ tÞch n­íc ë gi÷a thñ ®« Hµ Néi chØ lµ mét ng«i nhµ sµn nhá b»ng gç bªn c¹nh c¸i ao . Mäi ngêi ®Òu cã c¶m gi¸c ng«i nhµ B¸c ë lµ ng«i nhµ cña nh÷ng ng­êi lao ®éng b×nh th­êng . Bëi lÏ , chiÕc nhµ sµn ®ã còng chØ cã vÎn vÑn cã vµi phßng tiÕp kh¸ch , häp bé chÝnh trÞ .Phßng lµm viÖc vµ n¬i nghØ cña b¸c víi nh÷ng ®å ®¹c rÊt ®¬n s¬ méc m¹c . Ng­êi sèng ë ®ã mét m×nh víi nh÷ng t­ trang Ýt ái , mét vµi chiÕc va li con víi vµi bé quÇn ¸o , vµi vËt kØ niÖm cña cuéc ®êi dµi .
 Trang phôc cña b¸c còng hÕt søc gi¶n dÞ , víi bé quÇn ¸o bµ ba n©u , chiÕc ¸o trÊn thñ , ®«i dÐp ®¬n s¬ nh­ cña c¸c chiÕn sÜ Tr­êng S¬n .KÓ c¶ nh÷ng ngµy lÔ träng ®¹i cña ®Êt n­íc nh­ ngµy b¸c ®äc tuyªn ng«n ®éc lËp B¸c còng cã quan niÖm “T«i mÆc xuyÒnh xoµng ... µ cña ®«i m¾t chÝnh lµ biÓu hiÖn cña vÎ ®Ñp t©m hån. Víi ®Ñp cña Thuý V©n lµ vÎ ®Ñp ®oan trang, phóc hËu, thiªn nhiªn s½n sµng thua vµ nh­êng cßn vÎ ®Ñp cña KiÒu lµm cho thiªn nhiªn
________________________________________________
«n luyÖn &båi d­ìng ng÷ v¨n 9 vµo THPT
N¨m häc : 2009 - 2010
 Chuyªn ®Ò 
Tu tõ tõ vùng TiÕng ViÖt
Bµi 1: So s¸nh
 I/ Cñng cè, më réng vµ n©ng cao
 1. ThÕ nµo lµ so s¸nh?
 So s¸nh lµ ®èi chiÕu sù vËt, sù viÖc nµy víi sù vËt sù viÖc kh¸c cã nÐt t­¬ng ®ång ®Ó lµm t¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t.
 VD:
- Trong nh­ tiÕng h¹c bay qua
§ôc nh­ tiÕng suèi míi sa nöa vêi.
 (NguyÔn Du)
 - Má Cèc nh­ c¸i dïi s¾t, chäc xuyªn c¶ ®Êt
 (T« Hoµi)
 2. CÊu t¹o cña phÐp so s¸nh
 So s¸nh lµ c¸ch c«ng khai ®èi chiÕu c¸c sù vËt víi nhau, qua ®ã nhËn thøc ®­îc sù vËt mét c¸ch dÔ dµng cô thÓ h¬n. V× vËy mét phÐp so s¸nh th«ng thêng gåm 4 yÕu tè:
 - VÕ A : §èi t­îng (sù vËt) ®îc so s¸nh.
 - Bé phËn hay ®Æc ®iÓm so s¸nh (ph­¬ng diÖn so s¸nh).
 - Tõ so s¸nh.
 - VÕ B : Sù vËt lµm chuÈn so s¸nh.
 Ta cã s¬ ®å sau ®©y:
YÕu tè 1
YÕu tè 2
YÕu tè 3
YÕu tè 4
VÕ A
(Sù vËt ®­îc so s¸nh)
Ph­¬ng diÖn
so s¸nh
Tõ so s¸nh
VÕ B
(Sù vËt dïng ®Ó lµm chuÈn so s¸nh)
M©y
Bµ giµ
Dõa
Tr¾ng
sãng s¸nh
®ñng ®Ønh
Nh
Nh
Nh lµ
b«ng
b¸t níc chÌ
®øng ch¬i
 + Trong 4 yÕu tè trªn ®©y yÕu tè (1) vµ yÕu tè (4) ph¶i cã mÆt. NÕu v¾ng mÆt c¶ yÕu tè (1) th× gi÷a yÕu tè (1) vµ yÕu tã (4) ph¶i cã ®iÓm t­¬ng ®ång quen thuéc. Lóc ®ã ta cã Èn dô.
 Khi ta nãi : C« g¸i ®Ñp nh­ hoa lµ so s¸nh. Cßn khi nãi : Hoa tµn mµ l¹i thªm t­¬i (NguyÔn Du) th× hoa ë ®©y lµ Èn dô.
 + YÕu tè (2) vµ (3) cã thÓ v¾ng mÆt. Khi yÕu tè (2) v¾ng mÆt ng­êi ta gäi lµ so s¸nh ch×m v× ph­¬ng diÖn so s¸nh (cßn gäi lµ mÆt so s¸nh) kh«ng lé ra do ®ã sù liªn t­ëng réng r·i h¬n, kÝch thÝch trÝ tuÖ vµ t×nh c¶m ng­êi ®äc nhiÒu h¬n.
 + YÕu tè (3) cã thÓ lµ c¸c tõ nh­: giãng, tùa, kh¸c nµo, tùa nh­, gièng nh­, lµ, bao nhiªu,bÊy nhiªu, h¬n, kÐm  Mçi yÕu tè ®¶m nhËn mét s¾c th¸i biÓu c¶m kh¸c nhau:
Nh­ cã s¾c th¸i gi¶ ®Þnh
Lµ s¾c th¸i kh¼ng ®Þnh
Tùa thÓ hiÖn møc ®ä cha hoµn h¶o,
 + TrËt tù cña phÐp so s¸nh cã khi ®­îc thay ®æi.
 VD:
Nh­ chiÕc ®¶o bèn bÒ chao mÆt sãng
Hån t«i vang tiÕng väng cña hai miÒn.
 3. C¸c kiÓu so s¸nh
 Dùa vµo môc ®Ých vµ c¸c tõ so s¸nh ng­êi ta chia phÐp so s¸nh thµnh hai kiÓu:
 a) So s¸nh ngang b»ng
 PhÐp so s¸nh ngang b»ng th­êng ®­îc thÓ hiÖn bëi c¸c tõ so s¸nh sau ®©y: lµ, nh­, y nh­, tùa nh­, gièng nh­ hoÆc cÆp ®¹i tõ bao nhiªubÊy nhiªu.
 Môc ®Ých cña so s¸nh nhiÒu khi kh«ng ph¶i lµ t×m sù gièng nhau hay kh¸c nhau mµ nh»m diÔn t¶ mét c¸ch h×nh ¶nh mét bé phËn hay ®Æc ®iÓm nµo ®ã cña sù vËt gióp ngêi nghe, ngêi ®äc cã c¶m gi¸c hiÓu biÕt sù vËt mét c¸ch cô thÓ sinh ®éng. V× thÕ phÐp so s¸nh thêng mang tÝnh chÊt c­êng ®iÖu.
 VD: Cao nh­ nói, dµi nh­ s«ng
 (Tè H÷u)
 b) So s¸nh h¬n kÐm
 Trong so s¸nh h¬n kÐm tõ so s¸nh ®­îc sö dông lµ c¸c tõ : h¬n, h¬n lµ, kÐm, kÐm g×
 VD: 
 - Ng«i nhµ sµn dµi h¬n c¶ tiÕng chiªng
 Muèn chuyÓn so s¸nh h¬n kÐm sang so s¸nh ngang b»ng ng­êi ta thªm mét trong c¸c tõ phñ ®Þnh: Kh«ng, cha, ch¼ng vµo trong c©u vµ ngîc l¹i.
 VD:
 Bãng ®¸ quyÕn rò t«i h¬n nh÷ng c«ng thøc to¸n häc.
 Bãng ®¸ quyÕn rò t«i kh«ng h¬n nh÷ng c«ng thøc to¸n häc.
 4. T¸c dông cña so s¸nh
 + So s¸nh t¹o ra nh÷ng h×nh ¶nh cô thÓ sinh ®éng. PhÇn lín c¸c phÐp so s¸nh ®Òu lÊy c¸i cô thÓ so s¸nh víi c¸i kh«ng cô thÓ hoÆc kÐm cô thÓ h¬n, gióp mäi ng­êi h×nh dung ®­îc sù vËt, sù viÖc cÇn nãi tíi vµ cÇn miªu t¶.
 VD:
C«ng cha nh­ nói Th¸i S¬n
NghÜa mÑ nh­ n­íc trong nguån ch¶y ra.
 (Ca dao)
 + So s¸nh cßn gióp cho c©u v¨n hµm sóc gîi trÝ tëng tîng cña ta bay bæng. V× thÕ trong th¬ thÓ hiÖn nhiÒu phÐp so s¸nh bÊt ngê.
 VD:
Tµu dõa chiÕc lîc ch¶i vµo m©y xanh
 C¸ch so s¸nh ë ®©y thËt bÊt ngê, thËt gîi c¶m. YÕu tè (2) Vµ YÕu tè (3) bÞ lîc bá. Ng­êi ®äc ng­êi nghe tha hå mµ t­ëng t­îng ra c¸c mÆt so s¸nh kh¸c nhau lµm cho h×nh t­îng so s¸nh ®­îc nh©n lªn nhiÒu lÇn.
 II/ Bµi tËp
 1. Trong c©u ca dao :
Nhí ai båi hæi båi håi
Nh ®øng ®èng löa nh­ ngåi ®èng than
Tõ båi hæi båi håi lµ tõ g×?
G¶i nghÜa tõ l¸y båi hæi båi håi
Ph©n tÝch c¸i hay cña c©u th¬ do phÐp so s¸nh ®em l¹i.
 Gîi ý:
 a) §©y lµ tõ l¸y chØ møc ®é cao.
 b) Gi¶i nghÜa : tr¹ng th¸i cã nh÷ng c¶m xóc, ý nghÜ cø trë ®i trë l¹i trong c¬ thÓ con ng­êi.
 c) Tr¹ng th¸i m¬ hå, trõu t­îng chØ ®­îc béc lé b»ng c¸ch ®a ra h×nh ¶nh cô thÓ: ®øng ®èng löa, ngåi ®èng than ®Ó ngêi kh¸c hiÓu ®îc c¸i m×nh muèn nãi mét c¸ch dÔ dµng. H×nh ¶nh so s¸nh cã tÝnh chÊt phãng ®¹i nªn rÊt gîi c¶m.
 2. PhÐp so s¸nh sau ®©y cã g× ®Æc biÖt:
MÑ giµ nh­ chuèi vµ h­¬ng
Nh­ x«i nÕp mét, nh­ ®­êng mÝa lau.
 (Ca dao)
 Gîi ý:
 Chó ý nh÷ng chç ®Æc biÖt sau ®©y:
 - Tõ ng÷ chØ ph­¬ng diÖn so s¸nh bÞ l­îc bá.
 VÕ (B) lµ chuÈn so s¸nh kh«ng ph¶i cã mét mµ cã ba: chuèi vµ h­¬ng – x«i nÕp mét – ®­êng mÝa lau lµ nh»m môc ®Ých ca ngîi ngêi mÑ vÒ nhiÒu mÆt, mÆt nµo còng cã nhiÒu u ®iÓm ®¸ng quý.
 3. T×m vµ ph©n tÝch phÐp so s¸nh (theo m« h×nh cña so s¸nh) trong c¸c c©u th¬ sau:
 a) Ngoµi thÒm r¬i chiÕc la ®a
TiÕng r¬i rÊt máng nh­ lµ r¬i nghiªng.
 (TrÇn §¨ng Khoa)
 b) Quª h¬ng lµ chïm khuÕ ngät
Cho con chÌo h¸i mçi ngµy
Quª h­¬ng lµ ®­êng ®i häc
Con vÒ rîp b­ím vµng bay.
 (§ç Trung Qu©n)
 Gîi ý:
 Chó ý ®Õn c¸c so s¸nh
 a) TiÕng r¬i rÊt máng nh lµ r¬i nghiªng
 b) Quª h­¬ng lµ chïm khuÕ ngät
 Quª h­¬ng lµ ®­êng ®i häc
_____________________________________________________________
Bµi 2 : Nh©n ho¸
 I/ Cñng cè, më réng vµ n©ng cao
 1. ThÕ nµo lµ nh©n ho¸ ?
 Nh©n ho¸ lµ c¸ch gäi hoÆc t¶ con vËt, c©y cèi, ®å vËt, hiÖn tîng thiªn nhiªn b»ng nh÷ng tõ ng÷ vèn ®­îc dïng ®Î gäi hoÆc t¶ con ng­êi; lµm cho thÕ giíi loµi vËt, c©y cèi ®å vËt,  trë nªn gÇn gòi víi con ng­êi, biÓu thÞ ®­îc nh÷ng suy nghÜ t×nh c¶m cña con ng­êi.
 Tõ nh©n ho¸ nghÜa lµ trë thµnh ngêi. Khi gäi t¶ sù vËt ng­êi ta thêng g¸n cho sù vËt ®Æc tÝnh cña con ng­êi. C¸ch lµm nh­ vËy ®­îc gäi lµ phÐp nh©n ho¸.
 VD:
C©y dõa
S¶i tay
B¬i
Ngän mïng t¬i
Nh¶y móa
 (TrÇn §¨ng Khoa)
 2. C¸c kiÓu nh©n ho¸
 Nh©n ho¸ ®­îc chia thµnh c¸c kiÓu sau ®©y:
 + Gäi sù vËt b»ng nh÷ng tõ vèn gäi ng­êi
 VD:
 DÕ Cho¾t ra cöa, hÐ m¾t nh×n chÞ Cèc. Råi hái t«i :
 - ChÞ Cèc bÐo xï ®øng tríc cöa nhµ ta ®Êy h¶ ?
 (T« Hoµi)
 + Nh÷ng tõ chØ ho¹t ®éng, tÝnh chÊt cña con ng­êi ®îc dïng ®Ó chØ ho¹t ®éng, tÝnh chÊt sù vËt.
 VD :
Mu«n ngh×n c©y mÝa
Móa g¬m
KiÕn
Hµnh qu©n
§Çy ®­êng
 (TrÇn §¨ng Khoa)
 + Nh÷ng tõ chØ ho¹t ®éng, tÝnh chÊt cña con ngêi ®­îc dïng ®Ó chØ ho¹t ®éng tÝnh chÊt cña thiªn nhiªn
 VD :
¤ng trêi
MÆc ¸o gi¸p ®en
Ra trËn
 (TrÇn §¨ng Khoa)
 + Trß chuyÖn t©m sù víi vËt nh ®èi víi ngêi
 VD :
Kh¨n th¬ng nhí ai
Kh¨n r¬i xuèng ®Êt ?
Kh¨n th¬ng nhí ai
Kh¨n v¾t trªn vai
 (Ca dao)
Em hái c©y k¬ nia
Giã mµy thæi vÒ ®©u
VÒ ph¬ng mÆt trêi mäc...
 (Bãng c©y k¬ nia)
 3. T¸c dông cña phÐp nh©n ho¸
 PhÐp nh©n ho¸ lµm cho c©u v¨n, bµi v¨n thªm cô thÓ, sinh ®éng, gîi c¶m ; lµ cho thÕ giíi ®å vËt, c©y cèi, con vËt ®îc gÇn gòi víi con ngêi h¬n.
 VD :
B¸c giun ®µo ®Êt suèt ngµy
H«m qua chÕt díi bãng c©y sau nhµ.
 (TrÇn §¨ng Khoa)
 II/ Bµi tËp
 1. Trong c©u ca dao sau ®©y:
Tr©u ¬i ta b¶o tr©u nµy
Tr©u ¨n no cá tr©u cµy víi ta
 C¸ch trß chuyÖn víi tr©u trong bµi ca dao trªn cho em c¶m nhËn g× ?
 Gîi ý:
 - Chó ý c¸ch xng h« cña ngêi ®èi víi tr©u. C¸ch x­ng h« nh­ vËy thÓ hiÖn th¸i ®é t×nh c¶m g× ? TÇm quan träng cña con tr©u ®èi víi nhµ n«ng nh­ thÕ nµo ? Theo ®ã em sÏ tr¶ lêi ®­îc c©u hái.
 2. T×m phÐp nh©n ho¸ vµ nªu t¸c dông cña chóng trong nh÷ng c©u th¬ sau:
	a)	 Trong giã trong ma
Ngän ®Ìn ®øng g¸c
Cho th¾ng lîi, nèi theo nhau
§ang hµnh qu©n ®i lªn phÝa tríc.
 (Ngän ®Ìn ®øng g¸c)
 Gîi ý:
 Chó ý c¸ch dïng c¸c tõ vèn chØ ho¹t ®éng cña ngêi nh:
§øng g¸c, nèi theo nhau, hµnh qu©n, ®i lªn phÝa tríc.
___________________________________________________________
Bµi 3 : Èn dô
 I/ Cñng cè, më réng vµ n©ng cao
 1. ThÕ nµo lµ Èn dô ?
 Èn dô lµ c¸ch gäi tªn sù vËt, hiÖn tîng nµy b»ng tªn sù vËt hiÖn kh¸c cã nÐt t­îng ®ång quen thuéc nh»m t¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t.
 Èn dô thùc chÊt lµ mét kiÓu so s¸nh ngÇm trong ®ã yÕu tè so s¸nh gi¶m ®i chØ cßn yÕu tè lµm chuÈn so s¸nh ®îc nªu lªn.
 Muèn cã phÐp Èn dô th× gi÷a hai sù vËt hiÖn tîng ®îc so s¸nh ngÇm ph¶i cã nÐt t¬ng ®ång quen thuéc nÕu kh«ng sÏ trë nªn khã hiÓu.
 C©u th¬:
Ngµy ngµy mÆt trêi ®i qua trªn l¨ng
ThÊy mét mÆt trêi trong l¨ng rÊt ®á
 (ViÔn Ph¬ng)
 MÆt trêi ë dßng th¬ thø hai chÝnh lµ Èn dô.
 HoÆc
MÆt trêi cña b¾p th× n»m trªn ®åi
MÆt trêi cña mÑ em n»m trªn lng
 (NguyÔn Khoa §iÒm)
 Ca dao cã c©u:
ThuyÒn vÒ cã nhí bÕn ch¨ng ?
BÕn th× mét d¹ kh¨ng kh¨ng ®îi thuyÒn.
 BÕn ®îc lÊy lµm Èn dô ®Ó l©m thêi biÓu thÞ ngêi cã tÊm lßng thuû chung chê ®îi, bëi nh÷ng h×nh ¶nh c©y ®a, bÕn níc thêng g¾n víi nh÷ng g× kh«ng thay ®æi lµ ®Æc ®iÓm quen thuéc ë nh÷ng cã ngêi cã tÊm lßng thuû chung.
 Èn dô chÝnh lµ mét phÐp chuyÓn nghÜa l©m thêi kh¸c víi phÐp chuyÓn nghÜa thêng xuyªn trong tõ vùng. Trong phÐp Èn dô, tõ chØ ®îc chuyÓn nghÜa l©m thêi mµ th«i.
 2. C¸c kiÓu Èn dô
 Dùa vµo b¶n chÊt sù vËt hiÖn t­îng ®­îc ®a ra so s¸nh ngÇm, ta chia Èn dô thµnh c¸c lo¹i sau:
 + Èn dô h×nh t­îng lµ c¸ch gäi sù vËt A b»ng sù vËt B.
 VD:
Ngêi Cha m¸i tãc b¹c
 (Minh HuÖ)
 LÊy h×nh t­îng Ngêi Cha ®Ó gäi tªn B¸c Hå.
 + Èn dô c¸ch thøc lµ c¸ch gäi hiÖn t­îng A b»ng hiÖn t­îng B.
 VD:
VÒ th¨m quª B¸c lµng Sen
Cã hµng r©m bôt thøp lªn löa hång.
 (NguyÔn §øc MËu)
 Nh×n “hµng r©m bôt” víi nh÷ng b«ng hoa ®á rùc t¸c gi¶ tëng nh­ nh÷ng ngän ®Ìn “th¾p lªn löa hång”.
 + Èn dô phÈm chÊt lµ c¸ch lÊy phÈm chÊt cña sù vËt A ®Ó chØ phÈm chÊt cña sù vËt B.
 VD:
ë bÇu th× trßn, ë èng th× dµi.
 Trßn vµ dµi ®­îc l©m thêi chØ nh÷ng phÈm chÊt cña sù vËt B.
 + Èn dô chuyÓn ®æi c¶m gi¸c lµ nh÷ng Èn dô trong ®ã B lµ mét c¶m gi¸c vèn thuéc mét lo¹i gi¸c quan dïng ®Ó chØ nh÷ng c¶m gi¸c A vèn thuéc c¸c lo¹i gi¸c quan kh¸c hoÆc c¶m xóc néi t©m. Nãi gän lµ lÊy c¶m gi¸c A ®Ó chØ c¶m gi¸c B.
 VD:
Míi ®­îc nghe giäng hên dÞu ngät
HuÕ gi¶i phãng nhanh mµ anh l¹i muén vÒ.
 (Tè H÷u)
 Hay:
§· nghe rÐt m­ít luån trong giã
§· v¾ng ngêi sang nh÷ng chuyÕn ®ß
 (Xu©n DiÖu)
 3.T¸c dông cña Èn dô
 Èn dô lµm cho c©u v¨n thªm giµu h×nh ¶nh vµ mang tÝnh hµm sóc. Søc m¹nh cña Èn dô chÝnh lµ mÆt biÓu c¶m. Cïng mét ®èi tîng nhng ta cã nhiÒu c¸ch thøc diÔn ®¹t kh¸c nhau. (thuyÒn – biÓn, mËn - ®µo, thuyÒn – bÕn, biÓn – bê) cho nªn mét Èn dô cã thÓ dïng cho nhiÒu ®èi t­îng kh¸c nhau. Èn dô lu«n biÓu hiÖn nh÷ng hµm ý mµ ph¶i suy ra míi hiÓu. ChÝnh v× thÕ mµ Èn dô lµm cho c©u v¨n giµu h×nh ¶nh vµ hµm sóc, l«i cuèn ngêi ®äc ng­êi nghe.
 VD :
 Trong c©u : Ngêi Cha m¸i tãc b¹c nÕu thay B¸c Hå m¸i tãc b¹c th× tÝnh biÓu c¶m sÏ mÊt ®i.
II/ bµi tËp