Giáo án lớp 9 môn Lịch sử - Bài 3: Quá trình phát triển của phong trào giải phóng dân tộc và sự tan rã của hệ thống thuộc địa

Tiết thứ: 04Ngày soạn:06/9/2009 
CHƯƠNG II: CÁC NƯỚC Á PHI MĨ LA – TINH
TỪ NĂM 1945 ĐẾN NAY
BÀI 3: QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA PHONG TRÀO GIẢI PHÓNG DÂN TỘC VÀ SỰ TAN RÃ CỦA HỆ THỐNG THUỘC ĐỊA
A. MỤC TIÊU
1. Kiến thức: Học sinh cần nắm được: Quá trình đấu tranh giải phóng dân tộc và sự tan rã của hệ thống thuộc địa ở châu Á, Phi, Mĩ – La tinh. Những diễn biến chủ của quá trình đấu tranh giải phóng dân tộc cảu ácc nước này, trải qua 3 giai đoạn phát triển, mỗi giai đoạn có nét đực thù riêng.
2. Tư tưởng: Học sinh cần thấy rõ : Quá trình đấu tranh kiên cường, anh dũng để đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân dân các nước Á, Phi, Mĩ – La tinh. Cúng ta cần tăng tình đoàn kết hữ nghi với nhân dân các nước Á, Phi, Mĩ – La tinh để chống lại kẻ thù chung là chủ nghĩa Đế Quốc Thực dân. Nâng cao lòng tự hào dân tộc, vì trong nưa sau thế kĩ XX, chúng ta đã đánh thắng hai đế quốc lớn mạnh là Pháp và Mĩ, đó là nguồn cổ vũ lớn lao đối với các dân tộc bị áp bức đang đấu tranh cho độc lập dân tộc.
3. Kĩ năng: Rèn luyện hco học sinh phương pháp t duy, lô gíc, khái qutá tổng hợp, phân tích các sự kiện lịch sữ và kĩ năng sử dụng bản đồ.
B. ThiÕt bÞ d¹y häc: Một số ranh ảnh về các nước A, Phi, Mĩ – La tinh từ sau chiến tranh thế giới lần thứ hai đén nay. Bản đồ thế giới châu Á, Phi, Mĩ – La tinh.
C.Ho¹t ®éng trªn líp.
1. Kiểm tra bài củ:- Qua trình khủng hoảg và sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu diễn ra như thế nào ? Suy nghĩ của em về xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam ?
2. Bài mới: Sau chiến tranh thế giới thứ hai cao trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở Á – Phi Mĩ la tinh diễn ra rất sôi nổi làm cho hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc tan rã từng mãng lớn và đi tới sụp đổ hoàn toàn. Vậy cao trào này diễn ra như thế nào ? Nhân dân các nước đã đấu tranh ra sao để giải phóng đân tộc? Bài học hôm nay sẽ giúp các em giải thích các câu hỏi trên.
 - Em hãy khái quát diễn biến phong trào đấu tranh giải dân tộc ở các nước Á, Phi, Mĩ – Tinh từ năm 1945 đến giữa những năm 60 của thế kĩ XX ? 
 + Ngay khi Nhật đầu hàng, nhân dân các nước Đông Nam Á nổi dậy khởi nghĩa vũ trang lật đổ ách thống trị của thực dân dành độc lập. 
- Năm 1960 người ta gọi là “ Năm Châu Phi”.
- Đại hội đồng liên hiệp quốc khóa 15 (1960) đã thông văn kiện “ tuyên ngôn về thủ tiêu hoàn toàn chủnghĩa thực dân” trao trả độc lập cho các quốc gia và dân tộc thuộc địa.
- 1963 LHQ thông qua tuyên ngôn về thủ tiêu hoàn toàn các hình thức của chế độ phân biệt chủng tộc.
- Hãy xác định vị trí các nước đã giành được độc lập trên bản đồ thế giới.
- Em hãy trình bày phong trào đấu tranh giải dân tộc trên thế giới từ giữa những năm 60 đến giữa những năm 70 của thế kĩ XX ? Nét nỗi bật trong gia đoạn này là gì ?
- Nét nổi bật trong giai đoạn này là nhân dân các nước ăng gô la, Mô-dăm-bích, ghi-nê-bit-xao lật đổ ách thống trị của BĐN từ đầu những năm 60 .
Sự tan rã ách thống trị của BồĐào Nha là thắng lợi quan trọng của cách mạng châu Phi..
 - Xác định vị trí ba nước đó trên bản đồ thế giới ?
- Em hãy trình bày phong trào đấu tranh giải dân tộc trên thế giới từ giữa những năm 70 đến giữa những năm 90 của thế kĩ XX ? 
- Xác định vị trí các nước + Rô-đê-di-a, Tây nam Phi, Công Hoà Nam Phi trên bản đồ thế giới ?
 I. Gia đoạn từ năm 1945 đến giữa những năm 60 của thế kĩ XX:
* Đông Nam Á: 
 - Indonexia tuyên bố độc lập ( 17/8/1945).
 - Việt Nam. (2/91945)
 - Lào ( 12/10/1945)
 - Ấn Độ 
* Nam Á và Bắc Phi:
 - Ấn Độ ( 1946 – 1950)
 - Ai Cập ( 1952)
- Angiêri ( 1954 – 1962)
 - I-rắc ( 1958)
 - 17 nước châu Phi tuyên bố độc lập ( 1960 )
* Mĩ – La tinh:
 - Cu Ba ( 1959)
→ đến giwax nhữngnăm 60 của thế kĩ XX hệ thống thuộc địa của CNĐQ căn bẳn bị sụp đổ.
II. Gia đoạn từ giữa những năm 60 đến giữa những năm 70 của thế kĩ XX. 
- Đầu những năm 60 nhân dân các nước châu Phi dành độc lập khỏi ách thống trị cuat thực dân Bồ Đào Nha: 
 + Ghi-nê-bít-xao ( 9/1974)
 + Mô-dăm-Bích ( 6/1975)
 + Ăng-gô-la ( 11/1975).
III. Giai đoạn từ giữa những năm 70 đến giữa những năm 90 của thế kĩ XX.
- Thời kỳ nỳ chủ nghĩa thực dân chỉ còn tồn tại dưới hình thức chủ nghĩa phân biệt chủng tộc(A-pác-thai).
- Nhân dân các nước châu Phi đã dành được chính quyền:
 + Rô-đê-di-a (1980)
 + Tây nam Phi ( 1990 )
 + Công Hoà Nam Phi ( 1993 )
- Sau khi hệ thống thuộc địa sụp các nước Á, Phi, Mĩ – La tinh đã đấu tranh kiên trì cũng cố độc lập.
- Xây dựng và phát triển đất nước đê khắc phục đói nghèo.
- 11/1993 với sự nhất trí của 21 chính Đảng, bản dự thảo hiến pháp cộng Hoà Nam Phi được thông qua, chấm dứt 341 năm của chế độ A-pác-thai.
- 4/1991 Nen-xơn-man-đê-la trở thành tổng thống da đen đàu tiên của Cộng Hoà Nam Phi.
- Thắng lợi này có ý nghĩa lịch sử quan trọng, đánh dấu sự tan rã của chế độ phân biệt chủng tộc đầy dã man và bất công.
- Sau khi hệ thống thuộc địa sụp đổ nhiệm vụ các nước Á, Phi, Mĩ – La tinh là gì ? 
- Tình hình kinh tế các Á, Phi, Mĩ – La tinh còn gặp nhiều khó khăn, nợ nước ngoài chồng chất khó có jảh năng thanh toán. Tuy vậy hiện nay đã có một số nước vươn lên thoát khỏi đói gnhèo thánh các NIC.
3. Cũng cố. Lập bảng thống kê phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở các nước Á, Phi, Mĩ – La tinh ? Các phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc tiêu biểu ở các nước Á, Phi, Mĩ – La tinh ?
 4. Dặn dò:
Ngày soạn:12/9/2009 Tiết thứ: 5 
 Bµi 4 c¸c n­íc ch©u ¸
A. Môc tiªu bµi häc:
1. KiÕn thøc: Gióp häc sinh n¾m ®­îc Nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t qu¸t t×nh h×nh c¸c n­íc chÊu ¸ (tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø ®Õn nay). §Æc biÖt lµ 2 n­íc lín: Trung Quèc vµ Ên §é.Sù ra ®êi cña n­íc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa (tõ 1945 ®Õn nay)
2. Kû n¨ng:Gi¸o dôc cho HS tinh thÇn ®oµn kÕt quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ ®oµn kÕt víi c¸c n­íc trong khu vùc ®Ó cïng hîp t¸c ph¸t triÓn, x©y dùng x· héi giµu ®Ñp, c«ng b»ng, v¨n minh.
3. Th¸i ®é:RÌn luyÖn kÜ n¨ng ph©n tÝch, tæng hîp nh÷ng sù kiÖn lÞch sö vµ sö dông b¶n ®å.
B. ThiÕt bÞ d¹y häc: Tranh ¶nh vÒ c¸c n­íc ch©u ¸ vµ Trung Quèc. B¶n ®å ch©u ¸ vµ b¶n ®å Trung Quèc
C.Ho¹t ®éng trªn líp.
1. KiÓm tra bµi cò:Em h·y nªu c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc cña c¸c n­íc ¸, Phi, MÜ La Tinh (tõ 1945 ®Õn nay)
2. Bµi míi:
Ch©u ¸ víi diÖn tÝch réng vµ d©n sè ®«ng nhÊt thÕ giíi.
- Tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai ®Õn nay, ch©u ¸ giµnh ®­îc ®éc lËp. Tõ ®ã ®Õn nay, c¸c n­íc ®ang ra søc cñng cè ®éc lËp, ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Hai n­íc lín nhÊt ch©u ¸ lµ Trung Quèc vµ Ên §é ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu lín trong c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi, vÞ thÕ cña c¸c n­íc nµy ngµy cµng lín trªn tr­êng quèc tÕ.
GV giíi thiÖu ch©u ¸ b»ng b¶n ®å thÕ giíi hoÆc b¶n ®å ch©u ¸ ®Ó HS nhËn thÊy râ ch©u ¸ vµ c¸c n­íc ch©u ¸.
Sau ®ã GV yªu cÇu HS ®äc SGK môc I vµ ®Æt c©u hái:
- Phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc cña c¸c n­íc ch©u ¸ tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai ®Õn ®Çu nh÷ng n¨m 1950 cña thÕ kû XX ph¸t triÓn nh­ thÕ nµo?
- Tõ n÷a sau thÕ kû XX ®Õn nay, t×nh h×nh ch©u ¸ ph¸t triÓn nh­ thÕ nµo?
- Nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ, x· héi cña c¸c n­íc ch©u ¸ (tõ 1945 ®Õn nay) nh­ thÕ nµo?
- Sù t¨ng tr­ëng nhanh chãng vÒ kinh tÕ, nhiÒu ng­êi dù ®o¸n r»ng "thÕ kû XXI sÏ lµ thÕ kû cña ch©u ¸"
- T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña Ên §é (Tõ n¨m 1945 ®Õn nay) nh­ thÕ nµo.
- Ên §é lµ n­íc lín thø 2 ch©u ¸.
- Tõ sau khi dµnh ®­îc ®éc lËp 1950, ®· thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch dµi h¹n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi.
- Thùc hiÖn cuéc "c¸ch m¹ng xanh" ®· tù tóc ®­îc l­¬ng thùc cho 1 tû ng­êi (tr­íc ®ã th­êng xuyªn ®ãi)
- S¶n phÈm c«ng nghiÖp chÝnh cña Ên §é lµ hµng dÖt, thÐp, m¸y mãc, thiÕt bÞ giao th«ng vµ xe h¬i.
- Nh÷ng thËp niªn gÇn ®©y, c«ng nghÖ th«ng tin ph¸t triÓn m¹nh.
GV giíi thiÖu n­íc céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa cho HS b»ng b¶n ®å Trung Quèc (®· phãng to treo trªn b¶ng). Sau ®ã GV yªu cÇu HS ®äc SGK môc II vµ ®Æt c©u hái:
- Em h·y tr×nh bµy vÒ sù ra ®êi cña n­íc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa?
- GV gi¶i thÝch thªm:
- Mao Tr¹ch §«ng lµ l·nh tô cña §¶ng céng s¶n Trung quèc tuyªn bè n­íc céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa ra ®êi.
-GV: N­íc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa ra ®êi cã ý nghÜa lÞch sö nh­ thÕ nµo ®èi víi Trung Quèc vµ thÕ giíi?
GV dïng b¶n ®å thÕ giíi ®Ó lµm râ ý nµy (HÖ thèng c¸c n­íc XHCN nèi liÒn tõ ¢u sang ¸).
GV yªu cÇu HS ®äc môc 2 SGK vµ ®Æt c©u hái:
- Em h·y tr×nh bµy nhiÖm vô cña nh©n d©n Trung Hoa trong thêi kú (1949 - 1959).
Hái:
Nªu nh÷ng thµnh tùu b­íc ®Çu x©y dùng c¬ së vËt chÊt cho CNXH ë Trung Quèc (1953 -1957)
- Tõ n¨m 1953 - 1957 Trung Quèc thùc hiÖ kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø nhÊt, thu ®­îc th¾ng lîi to lín.
- Bé mÆt ®Êt n­íc thay ®æi râ rÖt
- Trong thêi gian nµy, 246 c«ng tr×nh ®­îc x©y dùng vµ ®­a vµo s¶n xuÊt.
- S¶n l­îng c«ng nghiÖp t¨ng 140%, n«ng nghiÖp t¨ng 25% so víi n¨m 1952.
GV: ChÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña Trung Quèc thêi kú nµy lµ g×?
GV yªu cÇu HS ®äc SGK môc 3 vµ ®Æt c©u hái:
- Em h·y tr×nh bµy t×nh h×nh ®Êt n­íc Trung Quèc trong thêi kú (1959 - 1978)?
- GV gi¶i thÝch thªm:
"§­êng lèi ba ngän cê hång"
- Mét lµ ®­êng lèi chung (dèc hÕt søc lùc ®Ó x©y dùng CNXH víi ph­¬ng ch©m: NhiÒu, nhanh, tèt, rÎ)
- Hai lµ: §¹i nh¶y vät (toµn d©n lµm gang thÐp ®Ó 15 n¨m sau Trung Quèc sÏ v­ît Anh vÒ gang thÐp)
- Ba lµ c«ng x· nh©n d©n, ®ã lµ mét tæ chøc hîp nhÊt ë n«ng th«n gi÷a s¶n xuÊt vµ chÝnh quyÒn
* VÒ n¹n ®ãi ë Trung Quèc.
- Cuèi n¨m 1958, h¬n 30 triÖu ng­êi bÞ chÕt ®ãi, ®ång ruéng bá hoang, nhµ m¸y ®ãng cöa v× thiÕu nguyªn liÖu l­¬ng thùc vµ ph¶i tËp trung vµo luyÖn thÐp.
(Gi¸o tr×nh LSTG hiÖn ®¹i, tËp 4 NXB §HQG Hµ Néi 1996 trang 24)
GV: Em h·y nªu hËu qu¶ nÆng nÒ cña ®­êng lèi "Ba ngän cê hång " vµ "§¹i c¸ch m¹ng v¨n ho¸ v« s¶n" ë Trung Quèc?
GV: Yªu cÇu HS ®äc SGK môc 4 vµ ®Æt c©u hái:
- Trung Quèc ®Ò ra ®­êng lèi c¶i c¸ch më cöa tõ bao giê? Néi dung cña ®­êng lèi ®ã lµ g×?
GV: Em h·y nªu nh÷ng thµnh tùu to lín vÒ kinh tÕ mµ Trung Quèc ®· ®¹t ®­îc trong qu¸ tr×nh ®æi míi (1979 ®Õn nay)
GV: H­íng dÉn HS xem h×nh 7 vµ 8 SGK (Bé mÆt cña Trung Quèc ®· cã nhiÒu thayd dæi)
Nh÷ng thµnh tùu ®èi ngo¹i cña Trung Quèc thêi kú nµy nh­ thÕ nµo?
GV kÕt luËn:
1. Phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc ch©u ¸ (Tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai ®Õn ®Çu nh÷ng n¨m 1950)
- Cao trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc dÊy lªn kh¾p ch©u ¸.
- Cuèi nh÷ng n¨m 50, phÇn lín c¸c n­íc ch©u ¸ ®· dµnh ®­îc ®éc lËp: Trung Quèc, Ên §é.
2. T×nh h×nh c¸c n­íc ch©u ¸ tõ n÷a cuèi thÕ kû XX ®Õn nay.
- T×nh h×nh ch©u ¸ kh«ng æn ®Þnh
- NhiÒu cuéc chiÕn tranh x©m l­îc x¶y ra ë §«ng Nam ¸ vµ Trung §«ng
- C¸c n­íc ®Õ quèc cè chiÕm lÊy nh÷ng vïng ®Êt cã vÞ trÝ chiÕn l­îc quan träng.
- Mét sè vô tranh chÊp biªn giíi vµ ly khai x¶y ra.
3. Nh÷ng thanh tùu kinh tÕ, x· héi cña ch©u ¸ ( 1945 ®Õn nay)
- Mét sè n­íc ®¹t ®­îc thµnh tùu to lín vÒ kinh tÕ: NhËt B¶n, Hµn Quèc, Trung Quèc, Xingapo.
 Kinh tÕ Ên §é ph¸t triÓn nhanh chãng
Trung Quèc:
1. Sù ra ®êi cña n­íc céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa:
- Néi chiÕn c¸ch m¹ng bïng næ (1946 - 1949)
 - Quèc d©n §¶ng thÊt b¹i, T­ëng Giíi Th¹ch ph¶i ch¹y ra §µi Loan.
1/10/1949 n­íc CHND Trung Hoa ra ®êi.
 * ý nghÜa lÞch sö: 
- Trong n­íc
+ KÕt thóc ¸ch thèng trÞ h¬n 100 n¨m cña ®Õ quèc n­íc ngoµi vµ hµng ngµy n¨m cña chÕ ®é phong kiÕn Trung Quèc.
+ §­a n­¬c Trung Hoa b­íc vµo kû nguyªn ®éc lËp tù do.
- Quèc tÕ: hÖ thèng c¸c n­íc XHCN nèi liªn tõ ©u sang ¸.
2. M­êi n¨m ®Çu x©y dùng chÕ ®é míi (1949 -1959)
* NhiÖm vô:
- §­a ®Êt n­íc tho¸t khái nghÌo nµn, l¹c hËu.
- TiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi.
* Thùc hiÖn:
- N¨m 1950 b¾t ®Çu kh«i phôc kinh tÕ, tiÕn hµnh c¶i c¸ch ruéng ®Êt, hîp t¸c ho¸ n«ng nghiÖp vµ c¶i t¹o c«ng th­¬ng nghiÖp t­ b¶n t­ doanh.
- X©y dùng c«ng nghiÖp d©n téc, ph¸t triÓn v¨n ho¸ gi¸o dôc
- N¨m 1952, hoµn thµnh kh«i phôc kinh tÕ* ChÝnh s¸ch ®èi ngo¹i:
- Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i tÝch cùc, cñng cè hoµ b×nh vµ ®Èy m¹nh c¸ch m¹ng thÕ giíi.
- §Þa vÞ quèc tÕ ngµy cµng t¨ng vµ v÷ng ch¾c.
3. §Êt n­íc trong thêi kú biÕn ®éng (1959 - 1978)
- Trung Quãc tr¶i qua thêi kú biÕn ®éng kÐo dµi.
+ Më ®Çu lµ ®­êng lèi " ba ngän cê hång"
+ Ph¸t ®éng toµn d©n lµm gang thÐp.
+ Kinh tÕ ®Êt n­íc rèi lo¹n
+ S¶n xuÊt gi¶m sót
+ N¹n ®ãi nghiªm träng x¶y ra
+ Néi bé §¶ng céng s¶n lôc ®ôc, tranh dµnh quyÒn lùc gay g¾t ®Ønh cao lµ cuéc "®¹i c¸ch m¹ng v¨n ho¸ v« s¶n 1966- 1968)
4. C«ng cuéc c¶i c¸ch më cöa (tõ n¨m 1978 ®Õn nay)
- Th¸ng 12/1978 Trung Quèc ®Ò ra ®­êng lèi ®æi míi.
* Néi dung:
+ X©y dùng CNXH theo kiÓu Trung Quèc
+ LÊy ph¸t triÓn kinh tÕ lµm trung t©m
+ Thùc hiÖn c¶i c¸ch më cöa
+ HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc.
* Thµnh tùu:
- Kinh tÕ t¨ng tr­ëng cao nhÊt thÕ giíi 9,6%/n¨m.
- TiÒm lùc kinh tÕ ®øng thø 7 thÕ giíi
- §êi sèng nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn.
* §èi ngo¹i: §¹t nhiÒu kÕt qu¶
- §Þa vÞ trªn tr­êng quèc tÕ n©ng cao
- B×nh th­êng ho¸ quan hÖ víi Liªn X«, M«ng Cæ, ViÖt Nam...
- Më réng quan hÖ, hîp t¸c trªn thÕ giíi
- Thu håi Hång C«ng (7/1997) vµ Ma Cao (12/1999).
HiÖn nay Trung Quèc lµ n­íc cã tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ æn ®Þnh cao vµo bËc nhÊt thÕ giíi (trªn 9%/n¨m) n¨m 2001 GDP ®¹t 9593,3 tû nh©n d©n tÖ, gÊp 3 lÇn 1989.
3. Cñng cè:
- Em h·y tr×nh bµy vÒ sù ra ®êi cña n­íc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa
- Nªu nh÷ng thµnh tùu trong c«ng cuéc c¶i c¸ch më cöa cña Trung Quèc (tõ 1978 ®Õn nay)
- ý nghÜa cña nh÷ng thµnh tù ®ã khi Trung Quèc b­íc sang thÕ kû XXI.
 4.DÆn dß
- Häc bµi cò, lµm bµi tËp.
- So¹n bµi míi. T×m hiÓu vÒ c¸c n­íc Anh – Ph¸p - §øc .