Giáo án Lớp 9 môn Sinh học - Di truyền và biến dị (tiết 6)

 Ngày soạn : 
Ngày dạy : 
Tuần : 1 -Tiết : 1
DI TRUYỀN VÀ BIẾN DỊ
CHƯƠNG I: CÁC THÍ NGHIỆM CỦA MENĐEN
Bài 1
MENĐEN VÀ DI TRUYỀN HỌC
I. Mục tiêu :
1. Kiến thức:
- Nêu được đối tượng, nội dung và ý nghĩa của di truyền học.
- Hiểu được công lao và trình bày được phương pháp phân tích các thế hệ lai của 
Menđen.Hiểu và nêu được một số thuật ngữ, ký hiệu trong di truyền học.
2. Kỹ năng:
+ Rèn luyện kỹ năng quan sát và tiếp thu được các kiến thức từ kênh hình.
+ Phát triển tư duy phân tích, so sánh.
+ Kỹ năng làm việc với SGK và tổ chức thảo luận nhóm có hiệu quả.
3. Thái độ : 
Xây dựng ý thức tự giác và thói quen học tập môn học. 
II. Đồ dùng dạy – học :
Tranh phóng to hình 1.2.
III. Hoạt động dạy - học:
* Mở bài : Di truyền học tuy mới hình thành từ đầu thế kỉ XX nhưng chiếm vị trí quan trọng trong sinh học. Menđen - người đặt nền móng cho di truyền học.
Hoạt động 1 : Di truyền học
Mục tiêu: Hiểu được mục đich ý nghĩa của di truyền học. 
 Hoạt động giáo viên
 Hoạt động học sinh
Nội dung 
- Hoàn thành lệnh ▼ Hãy liên hệ bản thân để nêu những điểm giống và khác bố mẹ ? (Ví dụ : chiều cao, hình dạng tai, mắt, mũi, tóc)
- Giải thích:
+ Đặc điểm giống bố mẹ =>di truyền.
+ Đặc điểm khác bố mẹ => biến dị di truyền.
- Thế nào là di truyền, biến dị?
- GV chốt lại:
- Giải thích thêm: Biến dị và di truyền là 2 hiện tượng song song gắn liền với hiện tượng sinh sản.
- Yêu cầu HS trình bày : Đối tượng, nội dung và ý nghĩa thực tiễn của di truyền học.
- Chốt lại kiến thức.
- HS giải thích được những đặc điểm giống và khác với bố mẹ về chiều cao, hình dáng, màu mắt.
+ Di truyền là hiện tượng truyền đạt các tính trạng của bố mẹ, tổ tiên cho các thế hệ con cháu.
+ Biến dị là hiện tượng con sinh ra khác bố mẹ và khác nhau về nhiều chi tiết.
- HS sử dụng SGK để trả lời.
Lớp nhận xét bổ sung, hoàn chỉnh đáp án 
I . Di truyền học :
1. Đối tượng : Nghiên cứu bản chất và tính quy luật của hiện tượng di truyền, biến dị.
2. Nội dung : Nghiên cứu :
- Cơ sở vật chất và cơ chế của hiện tượng di truyền.
- Các quy luật di truyền.
- Nguyên nhân và quy luật biến dị.
3. Ý nghĩa :
- Là cơ sở lý thuyết của khoa học chọn giống. 
 - Có vai trò lớn lao đối với y học. Đặc biệt là trong Công nghệ sinh học hiện đại.
Hoạt động 2: Menđen người dặt nền móng cho di truyền học
Mục tiêu: Hiểu, trình bày được phuơng pháp nghiên cứu di truyền học của Menđen. Phương pháp phân tích thế hệ lai,
Hoạt động giáo viên
Hoạt động học sinh
Nội dung
- Giới thiệu cho HS tiểu sử của Menđen. Cho HS đọc “Mục em có biết”
- Giới thiệu tình hình nghiên cứu di truyền ở thế kỷ 19 và phương pháp nghiên cứu của Menđen.
- Yêu cầu học sinh đọc và quan sát hình 1.2 nêu từng cặp tính trạng đem lai. 
- Menđen đã áp dụng phương pháp nào để nghiên cứu di truyền học?
- Tìm những tính trạng tương phản trong từng cặp tính trạng trên từ 1 đến 7.
 Một số HS đọc tiểu sử, cả lớp theo dõi.
- HS quan sát và phân tích hình => nêu được sự tương phản của từng cặp tính trạng.
- HS đọc kỹ thông tin SGK => trình bày được nội dung cơ bản của phương pháp phân tích các thế hệ lai.
- Một vài HS phát biểu, cả lớp bổ sung. 
II/ Menđen – người đặc nền móng cho di truyền học :
1. Grêgo Menđen : (1822 – 1884)
2. Nội dung cơ bản của phương pháp phân tích các thế hệ lai :
- Lai các cặp bố, mẹ thuần chủng khác nhau về một hoặc một số cặp tính trạng tương phản rồi theo dõi sự di truyền riêng rẽ của từng cặp tính trạng đó ở con cháu 
- Dùng toán thống kê để phân tích các số liệu thu được rồi rút ra quy luật di truyền các tính trạng.
Hoạt động 3: Một số thuật ngữ và ký hiệu của di truyền học:
 Hoạt động giáo viên
 Hạt động học sinh
 Nội dung
- Hướng dẫn học sinh nghiên cứu một số thuật ngữ.
- Yêu cầu học sinh lấy ví dụ minh họa cho từng thuật ngữ
+ Ví dụ ở người để minh hoạ cho khái niệm “Cặp tính trạng tương phản”.
+ tại sao Menđen lại chọn các cặp tính trạng tương phản khi thực hiện các phép lai ?
- Nhận xét sửa chữa nếu sai.
- Giới thiệu một số ký hiệu
 VD: p: mẹ x bố 
- HS tự thu nhận thông tin -> ghi nhớ liến tức.
- HS lấy ví dụ cụ thể.
+ Ví dụ :
* Người cao – Người thấp.
* Da trắng – Da đen.
* Tóc thẳng – Tóc xoăn
+ Menđen chọn các cặp tính trạng tương phản để dễ theo dõi những biểu hiện của tính trạng.
- HS ghi nhớ kiến thức.
III/ Một số thuật ngữ - ký hiệu của di truyền học :
 1. Thuật ngữ :
- Tính trạng là những đặc điểm cụ thể về hình thái , cấu tạo , sinh lí của một cơ thể .
- Cặp tính trạng tương phản là hai trạng thái khác nhau của cùng một loại tính trạng biểu hiện trái ngược nhau .
- Nhân tố di truyền (gen) quy định các tính trạng của sinh vật .
- Giống ( dòng ) thuần chủng là giống có đặc tính di truyền đồng nhất, các thế hệ sau giống thế hệ trước .
2. Kí hiệu :
 P: Cặp bố mẹ xuất phát
 X: Ký hiệu phép lai.
 G: Giao tử.
 ♂: Giao tử đực.(cơ thể đực).
 ♀: Giao tử cái (cơ thể cái).
 F: Thế hệ con.
 Kết luận chung: HS đọc kết luận chung.
IV.Kiểm tra - đánh giá :
- Trình bày nội dung phương pháp phân tích các thế hệ lai của MenĐen
- Trình bày đối tượng, nội dung và ý nghĩa thực tiễn của di truyền học?
- Cho một vài ví dụ ở người để minh họa khái niệm “ Tính trạng tương phản ”.Hãy đánh dấu x vào đầu câu trả lời đúng nhất trong các câu sau : Tại sao Menđen lại chọn các cặp tính trạng tương phản khi thực hiện các phép lai ?
 a) Để dễ dàng theo dõi những biểu hiện của các cặp tính trạng
 b) Để dễ dàng thực hiện các phép lai
 c) Để dễ chăm sóc và tác động vào các đối tượng nghiên cứu
 d) Cả a, b, và c.
Đáp án : a
 V. Dặn dò:
 - Học bài theo nội dung SGK.
 - Kẻ bảng 2 trang 8 vào vở bài tập
 - Đọc trước bài 2.
VI. Rút kinh nghiệm:
...
Ngày soạn : 
Ngày dạy : . 
Tuần : 1 - Tiết : 2
 Bài 2 
LAI MỘT CẶP TÍNH TRẠNG
I. Mục tiêu:.
1. Kiến thức: 
- Trình bày được thí nghiệm lai một cặp tính trạng của Menđen.
- Nêu được khái niệm kiểu hình, kịểu gen, thể đồng hợp, thể dị hợp
- Phát biểu được nội dung qui luật Menđen.
2. Kĩ năng:
- Phát triển kĩ năng phân tích kênh hình .
- Rèn kĩ năng phân tích số liệu, tư duy logic
II. Đồ dùng dạy - học:
Tranh phóng to 2.1 và hình 2.3 SGK.
III. Hoạt động dạy - học
1. Kiểm tra bài cũ: 
 a. Trình bày đối tượng, nội dung và ý nghĩa thực tiễn của di truyền học?
 b. Cho một vài ví dụ ở người minh họa cho khái niệm cặp tính trạng tương phản.
2. Bài mới:
* Mở bài : Gv cho học sinh nhắc lại nội dung cơ bản của phương pháp phân tích thế hệ lai của Menđen.
Vậy sự di truyền các tính trạng cho con cháu như thế nào? Ta vào bài.
 Hoạt động 1 : Thí nghiệm của Menđen
Mục tiêu:
- Cho hs hiểu và trình bày được thí nghiệm lai 1 cặp tính trạng của MenĐen.
- Phát biểu được nội dung quy luật phân ly.
 Hoạt động giáo viên
 Hoạt động học sinh
Nội dung
- Hướng dẫn học sinh quan sát tranh 2.1 => và giới thiệu tiến hành thí nghiệm của Menđen trên đậu Hà lan.
- Sử dụng bảng 2 để phân tích các khái niệm: kiểu hình, tính trạng trội, tính trạng lặn.
- Yêu cầu học sinh nghiên cứu bảng 2 “kết quả thí nghiệm Menđen” thảo luận nhóm:
 + Nhận xét kiểu hình F1?
+Xác định tỉ lệ kiểu hình F2 từng trường hợp?
- Lưu ý HS : Tính trạng biểu hiện ở F1 hoàn toàn là tính trội và tính trạng biểu hiện F2 có cả tính trội và lặn Tính trạng đến F2 mới biểu hiện là tính trạng lặn ( hoa trắng, thân lùn, quả vàng) → cho HS thực hiện ▼ SGK ( rút ra kết quả tính toán lấy số gần đúng) .
* Nhấn mạnh nếu thay đổi giống bố làm mẹ thì kết quả vẫn không đổi .
- Cho hs làm bài tập điền từ (trang 9)
- Quan sát theo dõi và ghi nhớ cách tiến hành.
- Ghi nhớ khái niệm.
- Phân tích bảng số liệu và thảo luận trong nhóm => nêu được:
+ Kiểu hình F1: Đồng tính (hoa đỏ, thân cao, quả lục) tính trạng của bố hoặc mẹ).
+ Tỉ lệ kiểu hình F2 : Phân li theo tỷ lệ 3 trội : 1 lặn.
- Đại diện nhóm rút ra kết luận.
Dựa vào hình 2.2 học sinh trình bày thí nghiệm, Lớp nhận xét bổ sung.
- Hs lựa chọn cụm từ điền vào ô trống.
 1/ Đồng tính
 2/ 3 trội : 1 lặn 
Hs đọc lại nội dung qui luật. 
I/ Thí nghiệm của Menđen :
Các khái niệm
- Kiểu hình : Là tổ hợp toàn bộ các tính trạng của cơ thể.
- Tính trạng trội : Là tính trạng biểu hiện ngay ở F1 .
- Tính trạng lặn : Là tính trạng đến F2 mới được biểu hiện.
2. Thí nghiệm
- Lai hai giống đậu Hà Lan khác nhau về một cặp tính trạng thuần chủng tương phản, thì F1 đồng tính về tính trạng của bố hoặc mẹ, còn F2 phân li tính trạng theo tỉ lệ trung bình 3 trội : 1 lặn
Hoạt động 2: MenĐen giải thích kết quả thí nghiệm.
 Mục tiêu: Hs giải thích được thí nghiệm theo quan niệm của MenĐen.
 Hoạt động giáo viên
 Hoạt động học sinh
Nội dung
- Giải thích quan niệm đương thời của Menđen về di truyền hòa hợp.
- Nêu quan niệm của Menđen về giao tử thuần khiết.
- Cho hs làm bài tập mục sgk (tr9).
- Tỉ lệ các loại giao tử ở F1 và tỉ lệ các loại hợp tử ở F2.
- Tại sao ở F2 có ti lệ kiểu hình 3 hoa đỏ: 1 hoa trắng?
- Hoàn thiện kiến thức, yêu cầu Hs giải thích kết quả thí nghiệm theo Men đen
- Chốt lại kiến thức, giải thích kết quả: là sự phân ly mỗi nhân tố di truyền về một giao tử và giữ nguyên bản chất như cơ thể thuần chủng của P.
- Ghi nhớ kiến thức.
- Trao đổi quan sát hình 2.3 thảo luận nhóm xác định:
 + GF1: 1A : 1a
 + Hợp tử F2 có tỉ lệ: 
 1AA: 2Aa: 1aa
+ Vì hợp tử Aa biểu hiện kiểu hình trội giống hợp tử AA.
- Đại diện nhóm phát biểu, nhóm khác bổ sung.
Ghi nhớ kiến thức
- Sự phân li của cặp gen Aa ở F1 đã tạo ra hai loại giao tử với tỉ lệ ngang nhau là 1A : 1a. Đây chính là Cơ chế di truyền các tính trạng .
 II/ Meden giải thích kết quả thí nghiệm :
- Theo Menđen mỗi tính trạng do cặp nhân tố di truyền qui định
- Menden đã giải thích các kết quả thí nghiệm trên đậu Hà Lan bằng sự phân li của cặp nhân tố di truyền trong quá trình phát sinh giao tử và sự tổ hợp của chúng một cách ngẫu nhiên trong thụ tinh .
* Nội dung qui luật phân li:
Trong quá trình phát sinh giao tử, mỗi nhân tố di truyền trong cặp nhân tố di truyền phân li về một giao tử và giữ nguyên bản chất như ở cơ thể thuần chủng của P.
Kết luận chung: HS đọc kết luận chung.
IV.Kiểm tra - đánh giá :
1. Phát biểu qui luật phân li.
2. Giải thích kết quả thí nghiệm của MenĐen ?
3 . Hãy đánh dấu x vào đầu câu trả lời đúng nhất trong các câu sau : Tại sao khi lai hai bố mẹ thuần chủng khác nhau về một cặp tính trạng tương phản thì F2 phân li tính trạng theo tỉ lệ trung bình 3 trội : 1 lặn ?
 a) Các nhân tố di truyền phân li đồng đều cho các giao tử
 b) Các giao tử kết hợp tự do trong quá trình thụ tinh
 c) Kiểu gen đồng hợp tử trội (1AA) và kiểu gen dị hợp tử (2Aa) đều biểu hiện kiểu hình trội, kiểu gen đồng hợp tử lặn (1aa) biểu hiện kiểu hình lặn
 d) Cả a, b và c.
Đáp án : d.
V. Dặn dò: 
+ Học bài cũ.
+ Trả lời các câu hỏi SGK.
+ Xem trước bài 3.
VI. Rút kinh nghiệm: