Giáo án lớp 9 môn Sinh học - Năm 2009 Tuần 15 - Tiết thứ 29 - Bài 28: Phương pháp nghiên cứu di truyền người

Tuần 15	Ngày soạn: 19/11/2009
Tiết 29	Ngày dạy: 02/12/2009
Bài 28
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU DI TRUYỀN NGƯỜI
I. MỤC TIÊU:
Học xong bài này, HS có những khả năng:
1. Kiến thức:
- Giải thích được sự di truyền một vài tính trạng hay hiện tượng đột biến ở người.
- Phân biệt được sinh đôi cùng trứng và sinh đôi khác trứng.
- Nêu được ý nghĩa của phương pháp nghiên cứu trẻ đồng sinh trong Di truyền học.
2. Kĩ năng:
- Rèn luyện kĩ năng quan sát, phân tích để thu nhận kiến thức từ hình vẽ và các kĩ năng trao đổi theo nhóm và tự nghiên cứu với SGK.
3. Thái độ:
	- Rèn tinh thần học tập và yêu thích bộ môn.
II. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC:
- Tranh phóng to hình 28.1 - 3 SGK (hoặc)
- Giáo án.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
Ổn định lớp.
Kiểm tra bài cũ: Không kiểm tra.
Bài mới: Gv vào bài.
Hoạt động 1
TÌM HIỂU VIỆC NGHIÊN CỨU PHẢ HỆ
Hoạt động của Giáo viên
Hoạt động của Học sinh
Nội dung
- Hỏi: Việc nghiên cứu di truyền trên người sẽ gặp những khó khăn gì?
* GV giải thích cho HS rõ:
- Việc nghiên cứu di truyền ở người gặp 2 khó khăn chính: người sinh sản chậm, đẻ ít con và vì lí do xã hội không thể áp dụng các phương pháp lai và gây đột biến.
- Nên phải có phương pháp nghiên cứu thích hợp.
* GV lưu ý HS: cần nắm vững các kí hiệu trước khi theo dõi sơ đồ hình 28.1 SGK.
- Cho Hs quan sát tranh 28.1 và nội dung ví dụ 1 để trả lời câu hỏi:
1. Mắt nâu và mắt đen, tính trạng nào là trội?
2. Sự di truyền màu mắt có liên quan đến giới tính không? Vì sao?
* GV theo dõi, nhận xét và xác nhận đáp án đúng.
- Trả lời bằng những kiến thức thực tế.
- HS theo dõi GV giải thích và ghi những nội dung chủ yếu vào vở.
- HS quan sát tranh phóng to hình 28.1 SGK và tìm hiểu SGK để thực hiện / SGK.
- Đại diện các nhóm trả lời câu hỏi, các nhóm khác bổ sung.
Đáp án:
* Màu mắt nâu là trội so với màu mắt đen, vì nó thể hiện ở đời F1.
* Sự di truyền tính trạng màu mắt không liên quan đến giới tính. Vì cả 3 thế hệ: P, F1, F2 đều có người mắc bệnh ở cả hai giới tính.
1. NGHIÊN CỨU PHẢ HỆ
- Là bản ghi chép các thế hệ.
- Việc nghiên cứu di truyền ở người gặp 2 khó khăn chính: người sinh sản chậm, đẻ ít con và vì lí do xã hội không thể áp dụng các phương pháp lai và gây đột biến.
- Nên phải có phương pháp nghiên cứu thích hợp
Hoạt động 2
XÁC NHẬN SỰ DI TRUYỀN BỆNH MÁU KHÓ ĐÔNG
* Yêu cầu HS đọc ví dụ 2 SGK và quan sát tranh phóng to hình 28.1 SGK để trả lời 2 câu hỏi:
- Bệnh máu khó đông do gen trội hay gen lặn quy định?
- Sự di truyền bệnh máu khó đông có liên quan với giới tính hay không? Tại sao?
* Cung cấp cho HS biết: Bệnh máu khó đông do một gen đột biến lặn kiểm soát.
* Nêu câu hỏi gợi ý: Tính trạng mắc bệnh thể hiện ở F1 là trội hay lặn?
- Gv kết luận.
- Quan sát tranh phóng to hình 28.1 SGK và nghiên cứu ví dụ 2 SGK, thảo luận theo nhóm, cử đại diện trình bày các câu trả lời.
- Một vài đại diện các nhóm (do GV chỉ định) trả lời, các nhóm khác bổ sung.
- Dưới sự hướng dẫn của GV, HS cả lớp xây dựng được đáp án đúng.
Đáp án:
* Bệnh máu khó đông do gen lặn quy định.
* Sự di truyền bệnh máu khó đông có liên quan đến giới tính. Vì do gen lặn quy định và thường thấy nam giới (sơ đồ sau: gen a gây bệnh, gen A không gây bệnh):
P: 	XAXa	 x	 XAY
Gp: 	XA:Xa	 :	 XA:Y
F1: 	XAXA : XAXa : XAY : XaY (mắc bệnh).
2. XÁC NHẬN SỰ DI TRUYỀN BỆNH MÁU KHÓ ĐÔNG
- Bệnh máu khó đông do gen lặn quy định.
- Sự di truyền bệnh máu khó đông có liên quan đến giới tính. Vì do gen lặn quy định và thường thấy nam giới (sơ đồ sau: gen a gây bệnh, gen A không gây bệnh):
P: 	XAXa	 x	 XAY
Gp: 	XA:Xa	 :	 XA:Y
F1: 	XAXA : XAXa : XAY : XaY (mắc bệnh).
Hoạt động 3
NGHIÊN CỨU TRẺ ĐỒNG SINH
* Nêu vấn đề:
Trẻ đồng sinh thường gặp nhất là trẻ sinh đôi (cùng trứng hoặc khác trứng).
* Gợi ý: Sơ đồ 28.2a khác sơ đồ 28.2b như thế nào?
* Nhận xét, bổ sung và chốt lại.
* Yêu cầu HS đọc SGK để thực hiện s SGK:
- Tính trạng nào của hai anh em hầu như không thay đổi hoặc ít thay đổi do tác động của môi trường?
- Tính trạng nào dễ bị thay đổi do điều kiện môi trường (công việc và môi trường xã hội).
* Giải thích: nghiên cứu trẻ đồng sinh, người ta thấy được vai trò của kiểu gen và của môi trường đối với sự hình thành tính trạng (chất lượng và số lượng).
- Quan sát tranh phóng to hình 28.2 SGK, thảo luận theo nhóm để thực hiện s mục II SGK.
- Đại diện các nhóm trình bày câu trả lời, các nhóm khác nhận xét, bổ sung:
Đáp án:
* Trẻ sinh đôi cùng trứng đều là nam hoặc đều là nữ. Vì chúng được phát triển từ một hợp tử, có chung bộ NST, trong đó có cặp NST giới tính quy định giới tính giống nhau.
* Đồng sinh khác trứng là những trẻ đồng sinh, nhưng được phát triển từ các hợp tử (trứng thụ tinh) khác nhau, có bộ NST (2n) khác nhau, chúng chỉ giống nhau như anh chị em có chung bố và mẹ.
Do vậy, chúng có thể khác nhau về giới tính.
* Đồng sinh cùng trứng và khác trứng khác nhau cơ bản ở chỗ: Đồng sinh cùng trứng có bộ NST giống hệt nhau, đồng sinh khác trứng có bộ NST khác nhau.
- Đọc SGK, thảo luận theo nhóm và cử đại diện trả lời các câu hỏi trong s SGK.
- Đại diện các nhóm phát biểu, các nhóm khác bổ sung và dưới sự chỉ đạo của GV, cả lớp nêu được đáp án chung.
Đáp án:
* Tính trạng hầu như không hoặc ít thay đổi do tác động của môi trường là tính trạng chất lượng (hai anh em giống nhau như hai giọt nước).
* Tính trạng dễ bị thay đổi do tác động của môi trường là tính trạng số lượng (chiều cao, giọng nói, nước da )
3. NGHIÊN CỨU TRẺ ĐỒNG SINH
a. Trẻ đồng sinh cùng trứng và khác trứng.
- Trẻ sinh đôi cùng trứng đều là nam hoặc nữ.
Phát triển từ một hợp tử, chung bộ NST.
- Đồng sinh khác trứng là những trẻ đồng sinh, nhưng được phát triển từ các hợp tử khác nhau, có bộ NST khác nhau.
Có thể khác nhau về giới tính.
2. Ý nghĩa của nghiên cứu trẻ đồng sinh
- Tính trạng hầu như không hoặc ít thay đổi do tác động của môi trường là tính trạng chất lượng (hai anh em giống nhau như hai giọt nước).
* Tính trạng dễ bị thay đổi do tác động của môi trường là tính trạng số lượng (chiều cao, giọng nói, nước da )
IV. CỦNG CỐ VÀ HOÀN THIỆN:
1. GV cho HS đọc chậm phần tóm tắt cuối bài.
2. Gợi ý trả lời câu hỏi cuối bài.
ð Câu 1. 	* Phương pháp theo dõi sự di truyền một tính trạng nhất định trên những người thuộc cùng dòng họ qua nhiều thế hệ.
* Phương pháp theo dõi sự di truyền một tính trạng nhất định trên những người thuộc cùng dòng họ bố hoặc dòng họ mẹ.
* Trong nghiên cứu di truyền người phải dùng phương pháp phả hệ vì: Người sinh sản chậm, đẻ ít con và không thể áp dụng phương pháp lai, cũng như gây đột biến, phương pháp này dễ thực hiện.
ð Câu 2. * Trẻ đồng sinh cùng trứng khác trẻ đồng sinh khác trứng là:
- Trẻ đồng sinh cùng trứng có cùng 1 kiểu gen và cùng giới.
- Trẻ đồng sinh khác trứng có kiểu gen khác nhau có thể cùng giới hoặc khác giới.
* Nghiên cứu trẻ đồng sinh cùng trứng cho biết. Tính trạng nào chủ yếu phụ thuộc vào kiểu gen và tính trạng nào dễ bị biến đổi do tác động của môi trường.
V. DẶN DÒ:
* Học thuộc và nhớ phần tóm tắt cuối bài.
* Trả lời các câu hỏi sau:
1. Phương pháp nghiên cứu phả hệ là gì? Tại sao người ta phải dùng phương pháp đó để nghiên cứu sự di truyền một số tính trạng ở người? Hãy cho một ví dụ về ứng dụng của phương pháp nói trên?
2. Trẻ đồng sinh cùng trứng và khác trứng khác nhau cơ bản ở những điểm nào? Phương pháp nghiên cứu trẻ đồng sinh có vai trò gì trong nghiên cứu di truyền người? Hãy tìm một ví dụ về trẻ đồng sinh ở địa phương em?
* Đọc mục “Em có biết”?
* Xem trước bài 29 – Bệnh và tật di truyền ở người.
– v —