Giáo án lớp 9 môn Sinh học - Tuần 17 - Tiết 33 - Bài 32: Công nghệ gen

Tuần 17	Ngày soạn: 01/12/2009
Tiết 33	Ngày dạy: 16/12/2009
Bài 32: CÔNG NGHỆ GEN
I. MỤC TIÊU:
Học xong bài này, HS có khả năng:
- Nêu được khái niệm kĩ thuật di truyền và các khâu trong kĩ thuật gen.
- Xác định được các lĩnh vực ứng dụng kĩ thuật gen.
- Nêu lên được: Công nghệ sinh học là gì?
- Xác định được các lĩnh vực chính của công nghệ sinh học.
- Rèn luyện kĩ năng quan sát, tự nghiên cứu với SGK, và thảo luận theo nhóm.
II. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC:
- Tranh phóng to hình 32 SGK. 
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
Ổn định tổ chức.
Kiểm tra bài cũ:
- Hs 1: Công nghệ tế bào là gì? Gồm những công đoạn chủ yếu nào?
- Hs 2: Ưu điểm và triển vọng của nhân giống vô tính trong ống nghiệm.
Bài mới:
Hoạt động 1
TÌM HIỂU VỀ KĨ THUẬT GEN (KĨ THUẬT DI TRUYỀN)
I. Khái niệm kỹ thuật gen và công nghệ gen
- Treo tranh phóng to hình 32 SGK cho HS quan sát và yêu cầu các em tìm hiểu SGK để trả lời các câu hỏi sau:
- Người ta sử dụng kĩ thuật gen vào mục đích gì?
- Kĩ thuật gen gồm những khâu và phương pháp chủ yếu nào?
- Lưu ý HS khi quan sát hình 32 SGK: thấy được những đoạn giống nhau (1, 2, 3, 4) và những đoạn khác nhau (5, 6).
- Phân biệt sự chuyển gen vào tế bào vi khuẩn và tế bào động thực vật: Trong tế bào vi khuẩn, gen được chuyển do gắn vào thể truyền (plasmit) nên vẫn có khả năng tái bản độc lập với NST dạng vòng của vật chủ (E.coli). Trong tế bào động vật, gen được chuyển chỉ có khả năng tái bản khi nó được gắn vào NST của tế bào nhận. Kĩ thuật gen gồm 3 khâu ứng với 3 phương pháp (chủ yếu).
- Quan sát tranh, độc lập tìm hiểu SGK và thảo luận theo nhóm, cử đại diện trả lời các câu hỏi.
- Đại diện các nhóm HS trình bày câu trả lời, các nhóm khác bổ sung.
- Dưới sự hướng dẫn của GV, cả lớp thảo luận và cùng đưa ra đáp án đúng.
Đáp án:
* Người ta dùng kĩ thuật gen để tạo ra các chế phẩm sinh học, tạo ra các giống cây trồng và vật nuôi biến đổi gen.
* Kĩ thuật gen gồm 3 khâu ứng với 3 phương pháp chủ yếu:
- Khâu 1: Phương pháp tách ADN của tế bào cho và tách phân tử ADN dùng làm thể truyền từ vi khuẩn hoặc virut.
- Khâu 2: Phương pháp tạo ADN tái tổ hợp (ADN lai). ADN của tế bào cho và phân tử ADN làm thể truyền được cắt ở vị trí xác định, ngay lập tức ghép đoạn ADN của tế bào cho vào ADN thể truyền.
- Khâu 3: Chuyển đoạn ADN tái tổ hợp vào tế bào nhận, tạo điều kiện cho gen đã ghép thể hiện.
* Tiểu kết 1: 
 - Người ta dùng kĩ thuật gen để tạo ra các chế phẩm sinh học, tạo ra các giống cây trồng và vật nuôi biến đổi gen.
 - Kĩ thuật gen gồm 3 khâu:
 + Khâu 1: Tách ADN của tế bào cho và tách phân tử ADN dùng làm thể truyền từ vi khuẩn hoặc virut.
 + Khâu 2: Tạo ADN tái tổ hợp. ADN của tế bào cho và phân tử ADN thể truyền được cắt ở vị trí xác định, ghép đoạn ADN của tế bào cho vào ADN thể truyền.
 + Khâu 3: Chuyển đoạn ADN tái tổ hợp vào tế bào nhận, tạo điều kiện cho gen đã ghép thể hiện.
Hoạt động 2
TÌM HIỂU ỨNG DỤNG KĨ THUẬT GEN
II. Ứng dụng công nghệ gen
1. Tạo ra các chủng vi sinh vật mới.
- Yêu cầu HS đọc SGK để trả lời câu hỏi: Những ưu điểm của E.coli trong sản xuất các loại sản phẩm sinh học là gì?
- Nhận xét, bổ sung và chốt lại đáp án.
2. Tạo giống cây trồng biến đổi gen.
- Nêu vấn đề: Bằng kĩ thuật gen, người ta đã đưa nhiều gen quy định tính trạng quý (năng suất, hàm lượng dinh dưỡng cao).. từ giống này sang giống khác. Ví dụ, chuyển gen quy định tổng hợp / - carôten vào tế bào cây lúa, tạo giống lúa giàu vitamin A, chuyển một gen từ giống đậu của Pháp vào tế bào cây lúa, làm tăng hàm lượng sắt trong gạo lên 3 lần..
3. Tạo động vật biến đổi gen.
- Yêu cầu HS đọc SGK, thảo luận theo nhóm để nêu được các thành tựu chuyển gen vào động vật.
- Độc lập đọc SGK, thảo luận theo nhóm và cử đại diện trình bày câu trả lời.
- Đại diện từng HS trình bày trước lớp, các em khác bổ sung.
Đáp án:
E.coli dễ nuôi cấy, sinh sản rất nhanh (sau 30 phút lại phân đôi), tăng sinh khối nhanh. Do vậy, E.coli được dùng để cấy gen mã hóa hoocmôn insulin của người trong sản xuất, thì giá thành insulin để chữa bệnh đái tháo đường rẻ đi rất nhiều. E.coli còn được chuyển từ xạ khuẩn để nâng cao hiệu quả sản xuất chất kháng sinh.
- Theo dõi GV giảng bài và ghi các nội dung chính vào vở.
- Đọc SGK, thảo luận theo nhóm để nêu lên được các thành tựu chuyển gen vào động vật. Đại diện các nhóm trình bày ý kiến của nhóm, các nhóm khác bổ sung.
- Dưới sự hướng dẫn của GV, HS phải nêu lên được thành tựu chuyển gen vào động vật còn rất hạn chế.
- Người ta đã chuyển được gen sinh trưởng ở bò vào lợn, giúp hiệu quả tiêu thụ thức ăn cao hơn, ít mỡ hơn lợn bình thường, nhưng cũng có các tác dụng phụ có hại cho người tiêu dùng (tìm nở to, loét dạ dày, viêm da ); chuyển được gen tổng hợp hoocmôn sinh trưởng và gen chịu lạnh từ cá Bắc vào cá hồi và cá chép 
* Tiểu kết 2: Như phân chữ in đậm cột hoạt động của Hs.
Hoạt động 3
TÌM HIỂU KHÁI NIỆM VỀ CÔNG NGHỆ SINH HỌC
II. Khái niệm công nghệ sinh học
- Yêu cầu HS nghiêu cứu mục III SGK để trả lời các câu hỏi sau:
- Công nghệ sinh học là gì? Gồm những lĩnh vực nào?
- Tại sao công nghệ sinh học là hướng được ưu tiên đầu tư và phát triển?
* GV lưu ý HS trong khi đọc SGK, phải nêu được khái niệm công nghệ sinh học và 6 lĩnh vực của công nghệ sinh học.
- Nghiên cứu SGK, thảo luận theo nhóm và cử đại diện trình bày câu trả lời.
- Đại diện một vài nhóm (được GV chỉ định) phát biểu ý kiến, các nhóm khác bổ sung.
- Dưới sự chỉ đạo của GV, cả lớp thảo luận và cùng xây dựng câu trả lời đúng.
Đáp án:
* Công nghệ sinh học là một ngành công nghệ sử dụng tế bào sống và các quá trình sinh học để tạo ra các sản phẩm sinh học cần thiết cho con người.
Công nghệ sinh học gồm: Công nghệ lên men, công nghệ tế bào, công nghệ enzim, công nghệ chuyển nhân và chuyển phôi, công nghệ sinh học xử lí môi trường, công nghệ gen.
* Công nghệ sinh học được coi là hướng ưu tiên đầu tư và phát triển. Vì giá trị sản lượng của một số chế phẩm công nghệ sinh học trên thế giới năm 1998 đạt 40 – 65 tỉ đô la Mĩ, năm 1999 đạt 65 tỉ đô la Mĩ, và dự kiến năm 2010 sẽ đạt 1000 tỉ đô la Mĩ.
* Tiểu kết 3: CNSH là một ngành công nghệ sử dụng tế bào sống và các quá trình sinh học để tạo ra các sản phẩm sinh học cần thiết cho con người.
- CNSH gồm: Công nghệ lên men, tế bào, enzim, chuyển nhân và chuyển phôi, xử lí môi trường, gen.
- CNSH là hướng ưu tiên đầu tư và phát triển.
4. CỦNG CỐ VÀ HOÀN THIỆN:
1. GV yêu cầu HS đọc chậm phần ghi nhớ và nêu lên các nội dung chủ yếu.
2. Gợi ý trả lời câu hỏi cuối bài.
ð Câu 1. * Kĩ thuật gen là tập hợp các phương pháp tác động định hướng lên AND cho phép chuyển thông tin di truyền từ cá thể của một loài sang cá thể loài khác.
* Kĩ thuật gen gồm 3 khâu: Tách ADNN, tạo ADNN tái tổ hợp, đưa ADNN tái tổ hợp vào thể nhận..
ð Câu 2. Kĩ thuật gen được ứng dụng:
- Để chuyển gen.
- Tạo các chủng vi sinh vật mới, các thực vật và động vật chuyển gen.
ð Câu 3. * Công nghệ sinh học là gì? (đã trả lời trong s SGK).
* Đánh dấu + vào ô o chỉ câu đúng nhất trong các câu sau. Các lĩnh vực công nghệ sinh học hiện đại là gì?
1. Công nghệ lên men để sản xuất các chế phẩm vi sinh dùng trong chăn nuôi trồng trọt và bảo quản.
2. Công nghệ tế bào thực vật và động vật.
3. Công nghệ chuyển nhân và chuyển phôi.
4. Công nghệ sinh học xử lí môi trường.
5. Công nghệ chất tế bào (lai chất tế bào của 2 loài khác nhau).
6. Công nghệ enzim prôtêin để sản xuất axit amin từ nhiều nguồn nguyên liệu, chế tạo các chất cảm ứng sinh học (biosensor) và thuốc phát hiện chất độc.
7. Công nghệ gen (là công nghệ cao) quyết định sự thành công của cuộc cách mạng sinh học.
	o a. 1, 2, 3, 4, 5, 6;	o c. 1, 2, 3, 4, 6, 7;
	o b. 2, 3, 4, 5, 6, 7;	o d. 1, 3, 4, 5, 6, 7.
Đáp án: c.
5. DẶN DÒ:
* Học thuộc và ghi nhớ phần tóm tắt cuối bài.
* Trả lời các câu hỏi sau:	
1. Kĩ thuật gen là gì? Gồm những phương pháp nào?
2. Trong sản xuất và đời sống, kĩ thuật gen được ứng dụng trong những lĩnh vực chủ yếu nào?
3. Công nghệ sinh học là gì? Gồm những lĩnh vực nào? Cho biết vai trò của công nghệ học và từng lĩnh vực trong sản xuất và đời sống?
!!!&!!!