Giáo án môn học Ngữ văn 7 - Bài 5 - Tiết 2: Phò giá về kinh

GIÁO ÁN NGỮ VĂN 7 - TUẦN 5 - BÀI 5 -TIẾT 2:
PHÒ GIÁ VỀ KINH (1 tiết)
(TỤNG GIÁ HOÀN KINH SƯ - TRẦN QUANG KHẢI)
MỤC ĐÍCH , YÊU CẦU: giúp HS nắm được :
Cảm nhận được khí thế chiến thắng giặc ngoại xâm hào hùng của dân tộc, khát vọng xây dựng, phát triển cuộc sống trong hòa bình, với niềm tin đất nước bền vững muôn đời.
Bước đầu hiểu được thể thơ: ngũ ngôn tứ tuyệt Đường luật: số câu, số chữ, cách hiệp vần.
DẠY VÀ HỌC:
Bài cũ: (7 phút) 
- Đọc lại bài thơ phiên âm, dịch nghĩa, dịch thơ bài thơ “Sông núi nước Nam” hay “Nam quốc sơn hà”? Ghi nhớ? 
Bằng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, giọng thơ dõng dạc, đanh thép, Sông núi nước Nam là bản Tuyên ngôn Độc Lập đầu tiên khẳng định chủ quyền về lãnh thổ của đất nước và nêu cao ý chí quyết tâm bảo vệ chủ quyền đó trước mọi kẻ thù xâm lược.
Bài mới: (3 phút)
Lịch sử nước ta là lịch sử chống ngoại xâm. Biết bao lần bọn phong kiến phương Bắc sang xâm lược nước ta đều bị thất bại thảm hại. Ơû tiết trước, các em đã hiểu được tinh thần tự hào ở bài ‘Sông núi nước Nam’ khẳng định chủ quyền về lãnh thổ và nêu cao ý chí quyết tâm bảo vệ chủ quyền đó trước mọi kẻ thù xâm lược thì hôm nay các em sẽ thấy rõ hơn khí thế chiến thắng giặc ngoại hào hùng của dân tộc, khát vọng xây dựng, phát triển cuộc sống trong hòa bình, với niềm tin đất nước bền vững muôn đời được thể hiện mạnh mẽ qua bài thơ “Phò giá về kinh” hay “Tụng giá hoàn kinh sư” của thượng tướng Trần Quang khải.
CÂU HỎI VÀ DIỄN GIẢNG
THB: (25 phút)
HĐ1: HS đọc bài thơ và tìm hiểu chú thích
Dựa vào chú thích trong SGK, em hãy giới thiệu về tác giả Trần Quang khải và hoàn cảnh ra đời của bài thơ? (tr 66, 67)
Những trận chiến thắng nào đã được đề cập đến trong bai thơ này, hãy giới thiệu vài nét về các trận chíến thắng đó?
Chương Dương, Hàm Tử (tr 67).
HĐ2: tìm hiểu thể thơ ngũ ngôn tứ tuyệt Đường luật.
Ở bài “Sông núi nước nam”, các em đã nắm vững về thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật. Hôm nay ta học bài “Phò giá về kinh”, em hãy nhận dạng thể thơ này ở các phương diện: số câu, số chữ, cách hiệp vần?
Số câu: 4 câu (tứ tuyệt); số chữ: 5 chữ (ngũ ngôn) ; cách hợp vần: câu 2 và 4 vần với nhau ở chữ cuối (quan, san: trong phiên âm; thù, thu trong dịch nghĩa)
Thể thơ ngũ ngôn tứ tuyệt Đường luật.
HĐ3: Phân tích văn bản: Bài thơ có những ý cơ bản gì? ( -> 2 ý cơ bản)
Ý 1, hai câu đầu, hào khí chiến thắng: Chương Dương cướp giáo giặc, / Hàm Tử bắt quân thù Đây là sự chiến thắng hào hùng của dân tộc ta đối với giặc Mông – Nguyên xâm lược. Điều này buộc ta phải suy nghĩ về nội dung và cách đưa tin chiến thắng ở hai câu này, tác giả đã đảo trật tự trước sau khi nói về 2 cuộc chiến thắng: chiến thắng Chương Dương sau nhưng được nói trước là do đang sống trong không khí chiến thắng Chương Dương vừa diễn ra, kế đó mới làm sống lại không khí chiến thắng Hàm Tử trước đó khoảng 2 tháng
GHI BẢNG
Tác giả, tác phẩm:
(SGK tr 66, 67)
Tìm hiểu và phân tích bài thơ:
Phiên âm: 
“Đoạt sáo Chương Dương độ,
Cầm Hồ Hàm Tử quan.
Thái bình tu trí lực,
Vạn cổ thử giang san.”
Ngũ ngôn tứ tuyệt Đường luật.
Dịch nghĩa:
“Chương Dương cướp giáo giặc, 
Hàm Tử bắt quân thù.
Thái bình nên gắng sức,
Non nước ấy ngàn thu.”
Ý 2, hai câu sau, tư thế của dân tộc: Thái bình nên gắng sức, / Non nước ấy ngàn thu.
Đây là lời động viên xây dựng, phát triển đất nước trong hòa bình và niềm tin sắt đá vào sự bền vững muôn đời của đất nước.
HĐ4: Hình thức diễn đạt trong bài thơ.
Bài thơ có ý tưởng lớn lao và rõ ràng như thế nhưng cách diễn đạt ý tưởng trong thơ như thế nào, ở đây tính chất biểu cảm đã tồn tại ở trạng thái nào?
Bài thơ này cũng tương tự như bài ‘Sông núi nước Nam’ở chỗ đều diễn đạt tư tưởng theo kiểu chắc nịch, sáng rõ, không hình ảnh, không hoa mĩ.
Ơû đây, xúc cảm trữ tình được nén kín trong ý tưởng.
HĐ5: Kết luận chung về 2 bài thơ ‘Sông núi nước Nam’ và ‘Phò giá về kinh’;
Em hãy so sánh bài thơ ‘Sông núi nước Nam’ và ‘Phò giá về kinh’ để tìm sự giống nhau về hình thức biểu ý và biểu cảm của chúng ?
Hình thức biểu ý: hai bài thơ thể hiện bản lĩnh, khí phách của dân tộc ta: 
+ Một bài nêu cao chân lí lớn lao, thiêng liêng nhất, vĩnh hằng nhất: Nước VN là của người VN, không ai được xâm phạm, xâm phạm sẽ thất bại.
+ Một bài thể hiện khí thế chiến thắng giặc ngoại xâm hào hùng của dân tộc, và bày tỏ khát vọng xây dựng, phát triển đất nước trong hòa bình, với niềm tin đất nước bền vững muôn đời.
Hình thức biểu cảm: 
+ Một bài thuộc thể thất ngôn tứ tuyệt Đường Luật. 
+ Một bài thuộc thể ngũ ngôn tứ tuyệt Đường Luật.
 Nhưng đều diễn đạt ý tưởng giống nhau ở chỗ có cách nói chắc nịch, cô đúc, trong đó có ý tưởng và cảm xúc hòa làm một, cảm xúc nằm trong ý tưởng.
HS đọc lại phần ghi nhớ 2 lần.
Đọc phần bài tập tr 68, cho HS thảo luận 3 phút và gọi đại diện trả lời.
HĐ6: củng cố & dặn dò (5 phút)
Củng cố : Đọc lại bài thơ phiên âm, dịch nghĩa, dịch thơ. Đọc phần đọc thêm tr 68.
Dặn dò: Học bài dịch thơ, ghi nhớ, nắm vững tác giả Trần Quang khải và hoàn cảnh ra đời của bài thơ ‘Phò giá về kinh’ (tr 66, 67). Soạn: “Từ Hán Việt”.
Ý 1, hai câu đầu: hào khí chiến thắng.
Ý 2, hai câu sau: tư thế của dân tộc
Ghi nhớ:
Luyện tập:
Cách nói giản dị và cô đúc của bài thơ này có tác dụng gì trong việc thể hiện hào khí chiến thắng và khát vọng hòa bình của dân tộc ta thời đại nhà Trần?
Cách nói đơn sơ, súc tích, cô đọng, không hoa mĩ của bài thơ có tác dụng thể hiện mạnh mẽ lòng tự hào về những chiến thắng vẻ vang của dân tộc cũng như tư thế lớn mạnh, ngang tầm thời đại của dân tộc ta thời nhà Trần.
NHẬN XÉT SAU TIẾT DẠY VÀ TƯ LIỆU BỔ SUNG: