Giáo án môn học Ngữ văn 7 - Bài 6 - Tiết 3: Đặc điểm của văn biểu cảm

GIÁO ÁN NGỮ VĂN 7 - TUẦN 6 - BÀI 6 -TIẾT 3:
ĐẶC ĐIỂM CỦA VĂN BIỂU CẢM (1 tiết)
MỤC ĐÍCH , YÊU CẦU: giúp HS : 
Hiểu các đặc điểm cụ thể của bài văn biểu cảm, biết cách làm bài văn biểu cảm
Hiểu đặc điểm thường gặp của phương thức biểu cảm
Phân biệt được phương thức biểu cảm khác với miêu tả
Làm quen với các kiểu để biểu cảm
Tập quan sát, nhận diện rút ra đặc điểm của đối tượng miêu tả và biết suy diễn khi tìm hiểu đề, tìm ý
DẠY VÀ HỌC:
Bài cũ: Từ Hán Việt khi sử dụng thì tạo ra những sắc thái tình cảm gì? Cho ví dụ để minh họa
Lạm dụng từ Hán Việt thì có những tác hại như thế nào? Nói như thế nhưng tại sao người Việt Nam thích dụng từ Hán Việt để đặt tên người, tên địa lý.
Bài mới: Như các em đã biết, văn biểu cảm là loại văn cho phép ta bộc lộ những tư tưởng, tình cảm sâu sắc và kín đáo nhất của mình. Nó thuyết phục người đọc ở chỗ chân thật, tự nhiên nói lên những cảm xúc của mình mnà không gò bó theo một khuôn khổ nhất định. Vậy văn biểu cảm có những đặc điểm gì và cách làm bài văn biểu cảm, đánh giá ra sao, chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu qua tiết học hôm nay.
CÂU HỎI VÀ DIỄN GIẢNG
THB:
HĐ1: Đặc điểm của văn biểu cảm, đánh giá: HS đọc đoạn văn/ 85, 4 câu hỏi / 86.
Bài văn biểu đạt tình cảm gì ? biểu hiện những phẩm chất gì của cái gương?
Tính trung thực, ghét thói xu nịnh, dối trá
Theo em, việc nêu lên các phẩm chất ấy nhằm mục đích gì?
Biểu dương người trung thực, phê phán kẻ dối trá.
Hãy gạch dưới các câu văn biểu hiện tình cảm đó?
Là người bạn chân thật suốt đời./ Không biết xu nịnh ai. / Dù tan xương nát thị vẫn cứ nguyên tấm lòng ngay thẳng
Tác giả đã làm ntn? Bài văn này có đi vào tả một cái gương cụ thể không? Vì sao?
Không. Vì mục đích của nó không phải là miêu tả.
Vậy thì để làm gì?
Để đánh giá, để biểu hiện cảm xúc, tình cảm, thái độ của người viết.
Trong bài có chữ nào được lặp đi lặp lại nhiều lần. Việc lặp đi lặp lại như vậy có ý nghĩa gì?
Chữ “gương” có ý nghĩa phẩm chất của gương là chủ đề xuyên suốt bài văn.
Phẩm chất của gương phù hợp với tình cảm con người ở những điểm nào?
Tấm gương có một đặc tính là phản chiếu sự vật một cách khách quan vì chiều lòng ai mà đổi thay hình ảnh thực. Nó giúp người thấy vết nhơ mà sửa, nó cho người ta thấy sự thật, dù là sự thật đau buồn, do vậy tấm gương luôn là người bạn chân thành, luôn gắn bó thủy chung với người.
Như vậy để nói về tính trung thực, phê phán kẻ dối trá người ta đã mượn tấm gương để bộc lộ suy nghĩ của mình. 
Từ đó em cho biết muốn bày tỏ, biểu cảm những cảm xúc riêng, người ta làm thế nào? (Phương thức biểu cảm)
Ta chọn sự vật với những đặc điểm thích hợp, đặt mình vào ví trí của sự vật để bày tỏ suy nghĩ, cảm xúc riêng (hóa thân vào sự vật)
Bài văn này gồm có mấy phần? Nói rõ nội dung từng phần?
GHI BẢNG
THB:
I. Đặc điểm cụ thể của văn biểu cảm, đánh giá:
* Văn bản : ‘Tấmgương’
Là người bạn chân thật suốt một đời mình.
Không bao giờ biết xu nịnh ai.
Dù gương có tan xương nát thịt vẫn cứ giữ nguyên tấm lòng ngay thẳng
à Biểu hiện tình cảm, thái độ, sự đánh giá của người viết.
Gương  không bao giờ nói dối, nịnh xằng
Ai mặt nhọ, gương nhắc nhở ngay
Soi vào tấm gương lương tâm.
MB: Nêu thẳng phẩm chất của gương, tấm gương là người bạn chân thật suốt đời.
TB: Nêu ích lợi của tấm gương đối với người trung thực. Ngoài gương thủy tinh còn có gương lương tâm. KB: Khẳng định lại chủ đề
Em có nhận xét gì về mạch văn của bài văn này? 
Bài văn này được tổ chức theo mạch tình cảm, suy nghĩ.
HĐ 2: phân biệt miêu tả và biểu cảm;
Đoạn văn miêu tả hoa phượng nhằm mục đích gì?
Ca ngợi tình cảm bạn bè thắm thiết, sâu sắc.
Tác giả có miêu tả cây phượng như một loài hoa nở vào mùa hè không?
Không, mượn hoa phượng để bộc lộ tình cảm bạn bè.
Đoạn văn thể hiện tình cảm gì?
Nỗi buồn khi xa bạn vào lúc nghỉ hè.
Gạch dưới những lời văn thể hiện tình cảm đó?
Chỉ thấy xa trường, rời bạn, buồn xiết bao. / Buồn và nhớ người sắp xa.
Tác giả miêu tả hoa phượng nhằm khơi gợi tình cảm buồn nhớ như thế nào?
Buồn man mác, lưu luyến, không muốn rời xa.
- Vậy miêu tả trong văn biểu cảm khác với văn miêu tả ở chỗ nào?
Trong miêu tả, đối tượng miêu tả là con người, phong cách đồ vật , người ta miêu tả để ĐỂ XÂY DỰNG CHÂN DUNG ĐỐI TƯỢNG, NHƯ THẤY ĐỐI TƯỢNG HIỆN TRƯỚC MẮT . Trong văn miêu tả con người cũng bộc lộ tư tưởng, cảm xúc, nhưng đó không phải là nội dung chủ yếu của phương thức biểu đạt ấy.
Ngược lại trong văn biểu cảm, người ta cũng miêu tả đồ vật, cảnh vật, con người song đó không phải là đối tượng chủ yếu, chủ yếu là bộc lộ tư tưởng tình cảm. Chính vì vậy trong văn biểu cảm người ta không miêu tả một đồ vật,cảnh vật con người chưa đạt đến mức độ cụ thể, hoàn chỉnh. NGƯỜI TA CHỈ CHỌN NHỮNG CHI TIẾT, THUỘC TÍNH, SỰ VIỆC, CẢNH VẬT NÀO CÓ KHẢ NĂNG GỢI CẢM ĐỂ BIỂU HIỆN CẢM XÚC.
- Em hãy tìm mạch ý của đoạn văn?
Đoạn 1: Nỗi buồn của người học trò khi “phượng cứ nở, phượng cứ rụng” và hè về
Đoạn 2: Vai trò của hoa phượng nơi sân trường
Đoạn 3: Nỗi buồn chất ngất của hoa phượng
- Từ hai văn bản “Tấm gương” và “Hoa học trò” mà chúng ta vừa tìm hiểu, em hãy cho biết mục đích của văn biểu cảm là gì? -> Là biểu hiện tư tưởng, tình cảm.
Để biểu cảm, người ta làm thế nào?
Người ta biến đồ vật, cảnh vật, con người thành hình ảnh để bộc lộ tình cảm của mình.
LUYỆN TẬP: HS đọc câu hỏi a, b, c / tr 87 và trả lời.
Mục đích bày tỏ nỗi buồn nhớ khi phải xa trường xa bạn.
- Tác giả không tả hoa phượng như một loài hoa nở vào mùa hè mà chỉ tả hoa phượng đề nói đến những cuộc chia ly.
- Đoạn văn thể hiện trạng thái tình cảm hụt hẫng, bâng khuâng khi phải xa trường xa bạn.
- Hoa phượng thể hiện khát vọng sống hòa nhập với bạn bè, thoát khỏi sự cô đơn trống vắng.
Mạch ý của đoạn văn: 
phượng nở  phượng rơi  
Phượng nhớ: + người sắp xa; + một trưa hè; +một thành xưa
Phượng: + khóc + mơ + nhớ  Hoa phượng đẹp với ai khi học sinh đi cả rồi !
c. Bài văn này mượn hình ảnh cây phượng để gián tiếp biểu lộ cảm xúc tuổi học trò thường bâng khâng, hụt hẫng khi phải xa trường xa bạn.
CỦNG CỐ : Nêu câu hỏi đưa đến ghi nhớ /86. DẶN DÒ: Học GN biểu cảm tr 86. Soạn Sau phút chia ly. Bánh trôi nước.
à Mượn gương để biểu dương người trung thực, phê phán kẻ dối trá
2. Bố cục:
+ MB: nêu phẩm chất của gương
+ TB: Ích lợi của tấm gương
+ KB: khẳng định lại chủ đề
à Bố cục theo mạch tình cảm
Bài học:
Ghi nhớ trang 86.
LUYỆN TẬP: 
* Văn bản : Hoa học trò. (Câu a, b, c / tr 87)
Mục đích bày tỏ nỗi buồn nhớ khi phải xa trường xa bạn.
Mạch ý của đoạn văn: Phượng nở /rơi / nhớ / khóc /mơ  Hoa phượng đẹp với ai khi học sinh đi cả rồi !
Bài văn này mượn hình ảnh cây phượng để gián tiếp biểu lộ cảm xúc tuổi học trò thường bâng khâng, hụt hẫng khi phải xa trường xa bạn.