Giáo án môn học Ngữ văn 9 - Bài 23, tiết 95: Ẩn dụ

CHÀO MỪNG QUí THẦY, Cễ GIÁO VỀ DỰ TIẾT DẠY MễN NGỮ VĂN 6 Bài 23, tiết 95 ẨN DỤNgười dạy: Nguyễn Hoài ThanhKiểm tra bài cũ(Hình thức: Vấn đáp và trắc nghiệm)- Thế nào là nhõn húa?- Nhõn húa cú những tỏc dụng gỡ?  Em hóy nối nội dung cột (A) với cột (B) sao cho phự hợp và ghi ra bảng. (VD: 1 – a) Chớnh xỏcBài tập trắc nghiệmAB1. Chim ơi, đừng bay nhộ.a) Dựng những từ vốn gọi người để gọi vật.2. Cú chỳ chim non đang hút.b) Dựng những từ vốn chỉ hđ, tc của người để chỉ hđ, tc của vật.3. Chim ra đồng cựng nụng dõn.c) Trũ chuyện, xưng hụ với vật như với người.1 - c2 - a3 - bMễN NGỮ VĂN 6Bài 23, tiết 95ẨN DỤẨN DỤẨN DỤ	1. Xét ví dụ: (SGK tr 68) 	Anh đội viên nhìn Bác	Càng nhìn lại càng thương	Người Cha mái tóc bạc	Đốt lửa cho anh nằm.	(Minh Huệ)	Trong khổ thơ trên, cụm từ “Người Cha” dùng để chỉ ai? Vì sao có thể ví như vậy? Cụm từ Người Cha dùng để chỉ Bác Hồ. Vì Bác và Người Cha có những phẩm chất giống nhau như: Sự thương yêu, chăm sóc chu đáo với các con...	Bài 23, tiết 95: ẨN DỤ I - ẨN DỤ LÀ Gè ?	Bài 23, tiết 95: ẨN DỤ I - ẨN DỤ LÀ Gè ?1. Xét ví dụ: (SGK tr 68) Người Cha chỉ Bác Hồ. Vì Bác và Người Cha có những phẩm chất giống nhau.Cỏch núi trờn gọi là ẩn dụ. Vậy, em hãy cho biết ẩn dụ là gỡ ? AÅn duù laứ goùi teõn sửù vaọt, hieọn tửụùng naứy baống teõn sửù vaọt, hieọn tửụùng khaực coự neựt tửụng ủoàng vụựi noự.Theo Từ điển tiếng Việt, Ẩn dụ là:Phộp dựng từ ngữ dựa trờn sự so sỏnh ngầm.VD: Núi “tuổi xanh” là lối núi ẩn dụ. CẤU TẠO CỦA PHẫP SO SÁNHVế A(Sự vật đượcso sánh)Phương diệnso sánhTừ so sánhVế B(Sự vật dùng đểso sánh)Bỏc HồTrẻ em(Non)nhưnhưNgười Cha.bỳp trờn cành.Em hóy nờu sự giống nhau và khỏc nhau giữa so sỏnh và ẩn dụ (so sánh ngầm).Người Cha mỏi túc bạc.CẤU TẠO CỦA PHẫP SO SÁNH NGẦM (Ẩn dụ)Sự giống nhau và khỏc nhau giữa Ẩn dụ và So sỏnh:SO SÁNHẨN DỤGiống:- Đều nờu lờn nột tương đồng giữa hai sự vật, sự việc (hiện tượng); Đều làm tăng sức gợi hỡnh, gợi cảm cho sự diễn đạtKhỏc:- Tớnh gợi hỡnh, gởi cảm thấp hơn; Cú cấu trỳc đầy đủ hai vế và cú từ so sỏnh: là, như, giống như Tớnh gợi hỡnh, gởi cảm cao hơn; Cấu trỳc khụng đầy đủ chỉ cú vế B (sự vật dựng để so sỏnh ngầm).CẤU TẠO CỦA PHẫP SO SÁNHVế A(Sự vật đượcso sánh)Phương diệnso sánhTừ so sánhVế B(Sự vật dùng đểso sánh)Bỏc HồTrẻ em(non)nhưnhưNgười Cha.bỳp trờn cành.Người Cha mỏi túc bạc.CẤU TẠO CỦA PHẫP SO SÁNH NGẦM (Ẩn dụ)Em thử chuyển phộp so sỏnh:“Trẻ em (non) như bỳp trờn cành” dưới đõy thành phộp ẩn dụ.Những bỳp trờn cành kia đang nhảy mỳa.Mời cỏc em nghe đoạn nhạc !Con ở miền Nam ra thăm lăng BỏcĐó thấy trong sương, hàng tre bỏt ngỏt,Ơi! hàng tre... xanh xanh Việt Nam...Giụng tố mưa sa đứng thẳng hàngNgày ngày Mặt Trời đi qua trờn lăngThấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏNgày dũng người... đi trong thương nhớ...Kết tràng hoa dõng bảy mươi chớn... mựa xuõn Bài: Viếng lăng BỏcNhạc: Hoàng HiệpHóy tỡm ẩn dụ trong hai cõu màu đỏ trờn và nờu lờn nột tương đồng giữa cỏc sự vật, hiện tượng được so sỏnh ngầm với nhau.Con ở miền Nam ra thăm lăng BỏcĐó thấy trong sương, hàng tre bỏt ngỏt,Ơi! hàng tre... xanh xanh Việt Nam...Giụng tố mưa sa đứng thẳng hàngNgày ngày Mặt Trời đi qua trờn lăngThấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏNgày dũng người... đi trong thương nhớ...Kết tràng hoa dõng bảy mươi chớn... mựa xuõn Con ở miền Nam ra thăm lăng BỏcĐó thấy trong sương, hàng tre bỏt ngỏt,Ơi! hàng tre... xanh xanh Việt Nam...Giụng tố mưa sa đứng thẳng hàng.Ngày ngày Mặt Trời đi qua trờn lăng,Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ.Ngày dũng người... đi trong thương nhớ...Kết tràng hoa dõng bảy mươi chớn... mựa xuõn Ngày ngày Mặt Trời đi qua trờn lăng,Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ. Mặt Trời trong cõu thứ hai là một ẩn dụ. Tỏc giả đó dựng từ Mặt Trời để chỉ Bỏc Hồ - vị lónh tụ của dõn tộc - Người (như mặt trời) soi sỏng, dẫn đường cho dõn tộc ta thoỏt khỏi nụ lệ tối tăm, đi tới tương lai độc lập, tự do, hạnh phỳc.Từ sự tỡm hiểu trờn, em hóy cho biết ẩn dụ cú tỏc dụng gỡ ?	AÅn duù nhaốm taờng sửực gụùi hỡnh, gụùi caỷm cho sửù dieón ủaùt.Ghi nhụự: SGK tr 68	AÅn duù laứ goùi teõn sửù vaọt, hieọn tửụùng naứy baống teõn sửù vaọt, hieọn tửụùng khaực coự neựt tửụng ủoàng vụựi noự nhaốm taờng sửực gụùi hỡnh, gụùi caỷm cho sửù dieón ủaùt.	Bài 23, tiết 95: ẨN DỤI - ẨN DỤ LÀ Gè ?1. Xét ví dụ: (SGK tr 68) Người Cha chỉ Bác Hồ. Vì Bác và Người Cha có những phẩm chất giống nhau.2. Kết luận: (Ghi nhớ, SGK tr 68)II - CÁC KIỂU ẨN DỤ1. Xét ví dụ: (SGK tr 68, 69) a) VD 1: 	Veà thaờm nhaứ Baực laứng Sen 	Coự haứng raõm buùt thaộp leõn lửỷa hoàng. (Nguyeón ẹửực Maọu) - Thaộp - Lửỷa hoàng  Sửù “nụỷ hoa” (caựch thửực thửùc hieọn) “Maứu ủoỷ” cuỷa hoa (hỡnh thửực tửụng ủoàng) Các từ thắp và lửa hồng được dùng để chỉ những hiệntượng hoặc sự vật nào ? Vì sao có thể ví như vậy ?	Bài 23, tiết 95: ẨN DỤI - ẨN DỤ LÀ Gè ?1. Xét ví dụ: (SGK tr 68)2. Kết luận: (Ghi nhớ, SGK tr 68)II - CÁC KIỂU ẨN DỤ1. Xét ví dụ: (SGK tr 68, 69) a) VD 1: b) VD 2: Chao oõi, troõng con soõng, vui nhử thaỏy naộng gioứn tan sau kỡ mửa daàm, vui nhử noỏi laùi chieõm bao ủửựt quaừng. 	(Nguyeón Tuaõn) Naộng to, rửùc rụừ (chuyeồn ủoồi caỷm giaực) Cỏch dựng “nắng giũn tan”cú gỡ đặc biệt so với cỏch núi thụng thường ?Naộng gioứn tan - Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về hỡnh thức giữa cỏc sự vật, hiện tượng (ẩn dụ hỡnh thức).- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về cỏch thức thực hiện hành động (ẩn dụ cỏch thức).- Ẩn dụ dựa vào sự tương đồng về phẩm chất giữa cỏc sự vật, hiện tượng (ẩn dụ phẩm chất).- Ẩn dụ dựa vào sự chuyển đổi về cảm giỏc (ẩn dụ chuyển đổi cảm giỏc).Lửa hồng chỉ “màu đỏ”Thắp chỉ sự “nở hoa”Người Cha chỉ Bỏc Hồ(nắng) giũn tan chỉ (nắng) “to, rực rỡ”.Ghi nhụự: SGK tr 69Coự boỏn kieồu aồn duù thửụứng gaởp laứ:AÅn duù hỡnh thửực ;AÅn duù caựch thửực ;AÅn duù phaồm chaỏt ;AÅn duù chuyeồn ủoồi caỷm giaực .	Bài 23, tiết 95: ẨN DỤI - ẨN DỤ LÀ Gè ?1. Xét ví dụ: (SGK tr 68) Người Cha chỉ Bác Hồ.Vì Bác và Người Cha có những phẩm chất giống nhau.2. Kết luận: (Ghi nhớ, SGK tr 68)II - CÁC KIỂU ẨN DỤ1. Xét ví dụ: (SGK tr 68, 69) a) VD 1: 	 - Thaộp  - Lửỷa hoàng  Sửù nụỷ hoa (caựch thửực thửùc hieọn) Maứu ủoỷ hoa (hỡnh thửực tửụng ủoàng) b) VD 2:- Naộng gioứn tan Naộng to, rửùc rụừ (chuyeồn ủoồi caỷm giaực)2. Kết luận: (Ghi nhớ, SGK tr 69)	 Ẩn dụ là gọi tờn sự vật, hiện tượng này bằng tờn sự vật, hiện tượng khỏc cú nột tương đồng với nú nhằm tăng sức gợi hỡnh, gợi cảm cho sự diễn đạt.	Cú bốn kiểu ẩn dụ thường gặp là:	 - Ẩn dụ hỡnh thức;Ẩn dụ cỏch thức ;Ẩn dụ phẩm chất ;Ẩn dụ chuyển đổi cảm giỏc.	Bài 23, tiết 95: ẨN DỤI - ẨN DỤ LÀ Gè ?1. Xét ví dụ: (SGK tr 68)2. Ghi nhớ : (SGK tr 68)II - CÁC KIỂU ẨN DỤ1. Xét ví dụ: (SGK tr 68, 69)2. Ghi nhớ : (SGK tr 69)III – LUYỆN TẬP1. Bài tập 1: (SGK tr 69)Cách 1: Bác Hồ mái tóc bạcĐốt lửa cho anh nằmCách 2:Bác Hồ như Người ChaĐốt lửa cho anh nằmCách 3:Người Cha mái tóc bạcĐốt lửa cho anh nằm Diễn đạt bình thường. Sử dụng so sánh. Sử dụng ẩn dụSo sỏnh đặc điểm và tỏc dụng của ba cỏch diễn đạt sau đõy:- So sỏnh và ẩn dụ tạo cho cõu núi cú tớnh hỡnh tượng,biểu cảm hơn so với cỏch núi bỡnh thường.- Ẩn dụ làm cho cõu núi cú tớnh hàm sỳc cao hơn.	Bài 23, tiết 95: ẨN DỤI - ẨN DỤ LÀ Gè ?1. Xét ví dụ: (SGK tr 68)2. Ghi nhớ : (SGK tr 68)II - CÁC KIỂU ẨN DỤ1. Xét ví dụ: (SGK tr 68, 69)2. Ghi nhớ : (SGK tr 69)III – LUYỆN TẬP1. Bài tập 1: (SGK tr 69)  Caựch 1: Diễn đạt bỡnh thường. Caựch 2: Sử dụng so sỏnh. Caựch 3: Sử dụng ẩn dụ. Ẩn dụ làm cho cõu núi cú tớnh hàm sỳc cao hơn.2. Bài tập 2: (SGK tr 70)2. Tỡm aồn duù vaứ chổ ra neựt tửụng ủoàng giửừa caực sửù vaọt, hieọn tửụùng, ủửụùc so saựnh ngaàm.b) Gaàn mửùc thỡ ủen, gaàn ủeứn thỡ saựng. (tuùc ngửừ)c) Thuyeàn veà coự nhụự beỏn chaờng? Beỏn thỡ moọt daù khaờng khaờng ủụùi thuyeàn. (ca dao)Nhúm 1 và nhúm 3Cõu bNhúm 2 và nhúm 4Cõu cb) Gần mực thỡ đen, gần đốn thỡ sỏng.“cỏi xấu”“cỏi tốt, cỏi hay, cỏi tiến bộ”(ẩn dụ phẩm chất) c) Thuyền về cú nhớ bến chăng ? Bến thỡ một dạ khăng khăng đợi thuyền .“người đi xa”“người ở lại”(ẩn dụ phẩm chất)	Bài 23, tiết 95: ẨN DỤI - ẨN DỤ LÀ Gè ?1. Xét ví dụ: (SGK tr 68)2. Ghi nhớ : (SGK tr 68)II - CÁC KIỂU ẨN DỤ1. Xét ví dụ: (SGK tr 68, 69)2. Ghi nhớ : (SGK tr 69)III – LUYỆN TẬP1. Bài tập 1: (SGK tr 69)  Caựch 1: Diễn đạt bỡnh thường. Caựch 2: Sử dụng so sỏnh. Caựch 3: Sử dụng ẩn dụ. Ẩn dụ làm cho cõu núi cú tớnh hàm sỳc cao hơn so sỏnh.2. Bài tập 2: (SGK tr 70)b) Mực, đen  cỏi xấu ; đốn, sỏng  cỏi tốt, cỏi hay, cỏi tiến bộ. (Ẩn dụ phẩm chất)c) Bến  người ở lại ; thuyền  người đi xa. (Ẩn dụ phẩm chất)3. Bài tập 3: (SGK tr 70)3. Tỡm những ẩn dụ chuyển đổi cảm giỏcvà nờu tỏc dụng.b) Cha lại dắt con đi trờn cỏt mịn 	Ánh nắng chảy đầy vai. (Hoàng Trung Thụng) c) Ngoài thềm rơi chiếc lỏ đa Tiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiờng. 	 (Trần Đăng Khoa) d) Em thấy cả trời sao 	Xuyờn qua từng kẽ lỏ 	Em thấy cơn mưa rào 	Ướt tiếng cười của bố. (Phan Thế Cải) chảymỏngƯớt Cỏc ẩn dụ đều làm cho cõu thơ trở nờn kỳ lạ và lý thỳ.	Bài 23, tiết 95: ẨN DỤI - ẨN DỤ LÀ Gè ?1. Xét ví dụ: (SGK tr 68)2. Ghi nhớ : (SGK tr 68)II - CÁC KIỂU ẨN DỤ1. Xét ví dụ: (SGK tr 68, 69)2. Ghi nhớ : (SGK tr 69)III – LUYỆN TẬP1. Bài tập 1: (SGK tr 69)  Caựch 1: Diễn đạt bỡnh thường. Caựch 2: Sử dụng so sỏnh. Caựch 3: Sử dụng ẩn dụ. Ẩn dụ làm cho cõu núi cú tớnh hàm sỳc cao hơn so sỏnh.2. Bài tập 2: (SGK tr 70)b) Mực, đen  cỏi xấu ; đốn, sỏng  cỏi tốt, cỏi hay, cỏi tiến bộ. (Ẩn dụ phẩm chất)c) Bến  người ở lại ; thuyền  người đi xa. (Ẩn dụ phẩm chất)3. Bài tập 3: (SGK tr 70)a) b) chảyc) mỏngd) ướt Cỏc ẩn dụ đều làm cho cõu thơ trở nờn kỳ lạ và lý thỳ.Câu thơ sau thuộc kiểu ẩn dụ nào?“Một tiếng chim kêu sáng cả rừng.”	 (Khương Hữu Dụng)ẩn dụ hình thứcẩn dụ cách thứcẩn dụ phẩm chấtẩn dụ chuyển đổi cảm giácTỡm moọt soỏ caõu tuùc ngửừ, ca dao, caõu thụ coự sửỷ duùng pheựp aồn duù (ửựng vụựi moọt trong ba bửực tranh treõn).	Bài 23, tiết 95: ẨN DỤI - ẨN DỤ LÀ Gè ?1. Xét ví dụ: (SGK tr 68)2. Ghi nhớ : (SGK tr 68)II - CÁC KIỂU ẨN DỤ1. Xét ví dụ: (SGK tr 68, 69)2. Ghi nhớ : (SGK tr 69)III – LUYỆN TẬP1. Bài tập 1: (SGK tr 69)  Caựch 1: Diễn đạt bỡnh thường. Caựch 2: Sử dụng so sỏnh. Caựch 3: Sử dụng ẩn dụ. Ẩn dụ làm cho cõu núi cú tớnh hàm sỳc cao hơn so sỏnh.2. Bài tập 2: (SGK tr 70)b) Mực, đen  cỏi xấu ; đốn, sỏng  cỏi tốt, cỏi hay, cỏi tiến bộ. (Ẩn dụ phẩm chất)c) Bến  người ở lại ; thuyền  người đi xa. (Ẩn dụ phẩm chất)3. Bài tập 3: (SGK tr 70)a) b) chảyc) mỏngd) ướt* Lưu ý: - Ẩn dụ được dựng nhiều trong văn học, đặc biệt là trong thơ; - Cần thận trọng khi sử dụng ẩn dụ để đạt hiệu quả cao. Cỏc ẩn dụ đều làm cho cõu thơ trở nờn kỳ lạ và lý thỳ.1. Học thuộc 2 phần ghi nhớ SGK tr 68, 69.2. Sưu tầm những câu ca dao, thơ có sử dụng ẩn dụ, ghi vào sổ tay văn học.3. Tìm trong giao tiếp hàng ngày ít nhất 3 ví dụ có sử dụng ẩn dụ.4. Chuẩn bị bài Luyện nói về văn miêu tả.HƯỚNG DẪN VỀ NHÀTiết học đến đõy là hết.Xin mời quý thầy cụ và cỏc em nghỉ !