Giáo án môn học Ngữ văn 9 - Cách làm bài văn nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí

Tiết: 113 CÁCH LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ
MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ
Ngày soạn: 
Ngày dạy:
A. MỤC TIÊU:
1.Kiếnthức: Biết cách làm một bài văn nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí
2. Kỹ năng:
Rèn kĩ năng nhận biết đề và cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lí 3. Thái độ: Giáo dục HS có ý thức cảm nhận và có thái độ đúng đắn trước một vấn đề tư tưởng đạo lí 
B.PHƯƠNGPHÁP: Đàm thoại, thực hành.
C. CHUẨN BỊ:
1.Giáoviên: Soạn bài, ví dụ, bảng phụ.
2. Họcsinh: Đọc và trả lời câu hỏi SGK, ví dụ.
D. TIẾN TRÌNH:
I. Ổnđịnh: (1’)
II. Bài cũ: (3’)
? Thế nào là bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí ? Ví dụ?
? Nêu yêu cầu về nội dung và hình thức của bài nghị luận trên?
III.Bàimới:
 1.Đặtvấnđề: (1’) GV nhận xét bài cũ, chuyển ý giới thiệu bài mới. 
2.Triểnkhai:
Hoạt động của GV và HS
Nội dung kiến thức
HĐ1: (5’) Hướng dẫn tìm hiểu đề bài nghị luận về 1 sự việc, hiện tượng đời sống
* GV cho HS đọc các đề bài trên bảng phụ và phân nhóm, thảo luận trả lời câu hỏi:
? Các đề bài trên có điểm gì giống và khác nhau?
? Hãy tự ra một đề có dạng kèm theo mệnh lệnh và 1 đề có dạng không kèm theo mệnh lệnh?
* HS phát biểu * GV nhận xét, bổ sung.
Ví dụ: 
- Kèm theo mệnh lệnh: Bàn về chữ hiếu
- Không kèm theo mệnh lệnh: Ăn vóc học hay
I. Đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí
1. Ví dụ: (SGK)
2. Nhận xét:
* Giống: Các đề đều nêu yêu cầu nghị luận về một vấn đề đạo lí.
* Khác: 
- Dạng đề có kèm theo mệnh lệnh(suy nghĩ, bình luận, giải thích, chứng minh...): đề 1,3,10
- Dạng đề không kèm theo mệnh lệnh: Đề 2,4,5,6,7,8,9
HĐ 2: (31’) Hướng dẫn cách làm bài nghị luận về 1 sự việc, hiện tượng đời sống.
* GV cho HS đọc đề bài SGK trên bảng phụ.
? Nhắc lại các bước làm bài văn nghị luận?
? Đề thuộc loại gì?
? Về nội dung đề yêu cầu làm gì?
? Để làm được bài này, chúng ta cần lấy tư liệu ở đâu?
? Hãy giải thích nghĩa đen của câu tục ngữ?
? Giải thích nghĩa bóng?
? Nội dung của câu tục ngữ thể hiện truyền thống đạo lí gì của người Việt Nam ta?
? Ngày nay, đạo lí ấy có ý nghĩa như thế nào?
* HS trả lời.
* GV nhận xét, bổ sung.
? Phần mở bài cần nêu vấn đề gì?
? Phần thân bài cần nêu những ý gì?
? Kết bài như thế nào?
* HS trả lời.
* GV nhận xét, cho HS dọc lại dàn bàitrongSGK.
II. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí :
1. Ví dụ: 
Đề bài: Suy nghĩ về đạo lí “Uống nước nhớ nguồn”
* Bước 1: Tìm hiểu đề và tìm ý.
* Tìm hiểu đề:
- Thể loại: nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí
- Nội dung: Nêu suy nghĩ về câu tục ngữ “Uống nước nhớ nguồn”
- Phạm vi giới hạn: 
+ Vốn sống trực tiếp
+ Vốn sống gián tiếp.
* Tìm ý:
- Giải thích nghĩa đen (ngắn gọn)
+ Nước là gì?
+ Nguồn là gì?
- Giải thích nghĩa bóng (chủ yếu)
+ Nước: thành quả mà con người được hưởng thụ...
+ Nguồn: tổ tiên., là người làm ra thành quả
 + Uống nước: hưởng thụ thành quả
 + Nhớ nguồn: là lòng biết ơn, nhớ về người tạo ra thành quả cho ta được hưởng
- Bài học đạo lí:
+ Biết ơn
+ Trân trọng, giữ gìn, bảo vệ, phát huy
+ Trách nhiệm 
- Ý nghĩa của đạo lí:
+ Là nhân tố tạo nên sức mạnh tinh thần
+ Nguyên tắc đối nhân xử thế, nguyên tắc làm người của người VN.
* Bước 2: Lập dàn bài
- Mở bài: Giới thiệu câu tục ngữ và nêu tư tưởng chung của câu tục ngữ.
- Thân bài:
+ Giải thích câu tục ngữ: nghĩa đen và nghĩa bóng
+ Nhận định, đánh giá: 
. Nêu đạo lí làm người
. Khẳng định truyền thống tốt đẹp của dân tộc
. Nhắc nhở trách nhiệm của mọi người đối với dân tộc
- Kết bài: Câu tục ngữ thể hiện một trong những vẻ đẹp văn hoá của dân tộc Việt Nam.
IV.Củngcố: (2’)
? Hãy nêu một đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí?
V. Dặn dò: (2’)
- Nắm chắc nội dung bài học, tham khảo thêm một số đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí
- Chuẩn bị tiếp phần 2: Các bước làm nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí + Lập dàn ý (dàn bài chi tiết); + Viết bài (viết một phần mở bài hoặc kết bài, hoặc một phần thân bài);
+ Đọc và sửa chữa; làm phần luyện tập trong SGK trang 55
E. Rút kinh nghiệm: