Giáo án môn học Ngữ văn 9 - Tiết 116: Văn bản Mùa xuân nho nhỏ (Thanh Hải)

Tuần :
Tiết: 116
Ngày soạn :
Ngày dạy :
Văn bản
MÙA XUÂN NHO NHỎ
	( Thanh Hải )
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
	Giúp HS:
	- Cảm nhận được những xúc cảm của tác giả trước mùa xuân của thiên nhiên đất nước và khát vọng đẹp đẽ muốn làm “Một mùa xuân nho nhỏ” dâng hiến cho cuộc đời. Từ đó mở ra những suy nghĩ về ý nghĩa, giá trị của cuộc sống có ích, cống hiến cho cuộc đời chung.
	- Rèn luyện kĩ năng cảm thụ phân tích hình ảnh thơ trong mạch cảm xúc của tứ thơ (từ mùa xuân của thiên nhiên, đến mùa xuân của đất nước và mùa xuân của con người).
	- Có ý thức tu dưỡng hiến biết sống vì cuộc đời chung. 
	* Trọng tâm: Phân tích mạch cảm xúc trong thơ.
	* Đồ dùng: Tranh mùa xuân xứ Huế. Chân dung tác giả.
II. NỘI DUNG LÊN LỚP
1. Ổn định: 	Sĩ số:	Vắng:	Hiện diện:	
2. Kiểm tra bài cũ:
- Đọc thuộc bài “Con cò” ( đoạn mà em thích nhất ) và nêu tư tưởng chủ đề của bài thơ.
- Kiểm tra việc chuẩn bị bài của học sinh.
3. Bài mới:
Giới thiệu bài: 
	Bắt nguồn từ cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên , đất nước đến mùa xuân của mỗi con người trong mùa xuân lớn lao của đất nước , nhằm thể hiện khát vọng được dâng hiến “ mùa xuân nho nhỏ “ của mình vào “ mùa xuân lớn “ của cuộc đời chung – Thanh Hải một nhà thơ cách mạng – đã viết bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ “ như lời tâm niệm chân thành , lời gởi gắm tha thiết của nhà thơ để lại cho đời .
Hoạt động của thầy 
Hoạt động của trò
 Nội dung cần đạt
Ø Hoạt động 1: Tìm hiểu tác giả, tác phẩm.
GV giới thiệu chân dung tác giả.
Hỏi: Các em biết gì về tiểu sử và cuộc đời hoạt động văn nghệ của Thanh Hải?
G.V : Ông tham gia cả hai cuộc kháng chiến , bám trụ quê hương cả trong những lúc khó khăn nhất của cách mạng miền Nam . Một số bài thơ ra đời “ Mồ anh hoa nở” , “ Cháu nhớ Bác Hồ “ đã khẳng định niềm tin chiến thắng .
Sau giải phóng , tác giả vẫn gắn bó với quê hương , sống và sáng tác cho đến khi qua đời .
Hỏi : Tác phẩm ra đời trong hoàn cảnh nào ? Xuất xứ tác phẩm có điều gì đáng lưu ý?
(Chú ý đến hoàn cảnh chung, hoàn cảnh riêng của bài).
GV hướng dẫn đọc, tìm hiểu chú thích, bố cục.
a. Chú ý cách đọc thơ diễn cảm.
b. Tìm hiểu chú thích (SGK).
Đọc mẫu một đoạn và gọi HS đọc tiếp ( Giọng vui tươi , rộn ràng )
Hỏi: Tìm hiểu thể thơ và nhịp điệu?
Giải thích một số từ khó.
Hỏi: Tìm hiểu mạch cảm xúc của tác giả?
(Từ mùa xuân đất trời -> mùa xuân đất nước -> Suy nghĩ ước nguyện làm một mùa xuân nho nhỏ góp vào mùa xuân lớn của đất nước).
Hỏi : Với mạch cảm xúc ấy , ta có thể chia bài thơ làm mấy phần ? Nội dung từng phần ?
Ø Hoạt động 2: Hướng dẫn phân tích.
Gọi HS đọc lại phần 1.
Hỏi: Hình ảnh mùa xuân ở khổ thơ đầu được dùng với ý nghĩa gì?
Hỏi: Bức tranh mùa xuân của thiên nhiên được phác họa như thế nào? 
(Những chi tiết nào được miêu tả mùa xuân? Qua đó em hình dung bức tranh như thế nào?)
Hỏi: Cảm xúc của tác giả trước cảnh trời đất vào mùa xuân được diễn tả ở những hình ảnh cụ thể nào? Bình luận những hình ảnh đó?
Hỏi : Từ mùa xuân của thiên nhiên nhà thơ chuyển sang cảm nhận về mùa xuân của đất nước. 
Hỏi : Hình ảnh nào thể hiện điều đó.
Hỏi : Sức sống mùa xuân trong đoạn thơ này như thế nào ?
Hỏi :Từ cảm xúc về mùa xuân của thiên nhiên đất nước, tác giả nói đến sự suy ngẫm của bảnthân
Hỏi : Mạch chuyển đổi cảm xúc của nhà thơ ?
Hỏi : Điều tâm niệm của nhà thơ là gì?
Hình ảnh thơ nào biểu hiện điều đó?
Nhận xét những hình ảnh đó?
Cách cấu tứ lặp nhưng hình ảnh có gọi là lỗi lặp không? Vì sao?
GV bình liên tưởng thơ Tố Hữu.
“Nếu là con chim chiếc lá ”
Hiểu hình ảnh “Mùa xuân nho nhỏ” như thế nào? Vì sao tác giả đặt tên cho bài thơ?
Ø Hoạt động 3: Hướng dẫn tổng kết.
Nêu những nét chính về nội dung và nghệ thuật đặc sắc trong bài thơ.
HS thảo luận; GV tổng hợp khẳng định.
Cho HS đọc phần ghi nhớ trong SGK.
Ø Hoạt động 4: Hướng dẫn luyện tập.
Đọc một khổ thơ em thích, nêu cách cảm thụ của em?
Quê Thừa Thiên Huế.
- Sáng tác tháng 11 năm 1980, khi nhà thơ nằm trên giường bệnh.
(5 chữ, nhịp 3/2 hoặc 2/3 rộn ràng, vui tươi). -> Giọng say sưa triều mến.
-Mùa xuân đất trời mùa xuân đất nước Suy nghĩ , ước nguyện làm 01 mùa xuân nhỏ góp vào mùa xuân lớn của đất nước .
-Hai phần : 04 khổ đầu và hai khổ cuối .
Hình ảnh mùa xuân của thiên nhiên, đất nước.
- Dòng sông xanh.
- Bông hoa tím (Xứ Huế).
- Tiếng chim hót.
=> Vài nét phác họa gợi ra không gian rộng, màu sắc tươi thắm, âm thanh vang vọng vui tươi.
- Cảm xúc của tác giả được miêu tả trực tiếp: 
Từng giọi long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng
“Giọt long lanh” -> giọt mưa mùa xuân, giọt âm thanh (có sự chuyển đổi cảm giác -> niềm say sưa ngây ngất của nhà thơ trước vẻ đẹp của thiên nhiên trời đất vào mùa xuân.
HS đọc phần 2.
- Mùa xuân người cầm súng -> chiến đấu.
- Mùa xuân người ra đồng -> lao động.
=> 2 lực lượng chính của đất nước.
- Lộc non gắn với họ => hay chính họ đem mùa xuân đến mọi nơi trên đất nước.
- Sức sống của mùa xuân thể hiện trong nhịp điệu hối hả, âm thanh xôn xao với tương lai đẹp đẽ “Như vì sao” lung linh.
-Chuyển ý tự nhiên .
- Khát vọng được hòa nhập vào cuộc sống của đất nước.
+ Làm con chim hót.
+ Làm một nhành hoa.
+ Nhập một nốt trầm xao xuyến.
=> Hình ảnh đẹp, tự nhiên, cấu tứ lặp tạo sự đối ứng chặt chẽ thể hiện niềm mong muốn được sống có ích cống hiến cho đời là một lẽ tự nhiên như chim muôn hoa lá tỏa hương sắc cho đời.
- Mùa xuân nho nhỏ => nhỏ nhẹ bình dị khiêm nhường , tâm niệm chân thành tha thiết của nhà thơ.
Nội dung: Quan niệm sống đẹp đẽ: sống có ích, cống hiến cho cuộc đời chung.
Nghệ thuật: Thơ 5 chữ gồm làn điệu dân ca miền Trung, âm hưởng nhẹ nhàng tha thiết.
I. ĐỌC – CHÚ THÍCH :
1.Tác giả : ( 1930 – 1980) quê ở Thừa Thiên – Huế .
2. Tác phẩm
- Sáng tác tháng 11 năm 1980, khi nhà thơ nằm trên giường bệnh.
3. Đọc, tìm hiểu chú thích.
4. Bố cục: 2 phần.
II. ĐỌC – HIỂU VB :
1. Hình ảnh mùa xuân của thiên nhiên, đất nước.
a. Mùa xuân của thiên nhiên.
- Dòng sông xanh.
- Bông hoa tím (Xứ Huế).
- Tiếng chim hót.
=> Không gian rộng, màu sắc tươi thắm, âm thanh vang vọng vui tươi.
-“Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng”
Ä Sự ngây ngất , say sưa với cảnh đẹp mùa xuân .
b. Mùa xuân của đất nước.
-Hình ảnh lộc non gắn với người cầm súng và ra đồng ð Xây dựng đất nước .
-Nhịp sống hối hả , xôn xao .
2. Tâm niệm của nhà thơ.
-Khát vọng được hòa nhập vào cuộc sống của đất nước.
III. TỔNG KẾT
Ghi nhớ SGK / 58
4. Củng cố:
- Hình ảnh mùa xuân của thiên nhiên, đất nước được miêu tả như thế nào? 
- Em hiểu gì về nhan đề bài thơ? Qua đó em rút ra được bài học gì cho bản thân?
5. Hướng dẫn học bài:
	- Hiểu ý nghĩa của bài thơ.
	1. Học thuộc.
2. Bình một khổ thơ.
3. Tìm hiểu hình ảnh mùa xuân trong thơ xưa và nay.
 - Rút được bài học cho bản thân.
- Chuẩn bị bài “Viếng lăng Bác”
@&?