Giáo án môn học Ngữ văn 9 - Tiết 23, 24: Hoàng lê nhất thống chí (Ngô Gia Văn Phái)

Ngày soạn :
 Ngày dạy :
Tuần : 05 
Tiết 23, 24
Văn bản
( Ngô Gia Văn Phái )
MỤC TIÊU BÀI HỌC
Giúp Hs:
 - Cảm nhận được vẻ đẹp hào hùng của người anh hùng dân tộc Nguyễn Huệ trong chiến công đại phá quân Thanh, sự thảm hại của bọn xâm lược và số phận của lũ vua quan phản dân hại nước.
 - Hiểu sơ bôï về thể loại và đánh giá giá trị nghệ thuật của lối văn trần thuật kết hợp miêu tả chân thực sinh động.
 Trọng tâm: Tiết 1: Đọc, tóm tắt đoạn trích.
	 Giới thiệu các đoạn đầu.
 Đồ dùng thiết bị:
-Sơ đồ trận đánh đồn Hạ Hồi, Ngọc Hồi.
TIẾN TRÌNH LÊN LỚP
1. Ổn định lớp :
2. Kiểm tra bài cũ :
 Kiểm tra : 
	Gọi 01 HS
? Em hiểu gì về thể loại tùy bút ? 
? Bức tranh miêu tả cảnh sống của chúa Trịnh gợi cho em suy nghĩ về hiện thực đất nước như thế nào?
G.v nhận xét và ghi điểm 
3. Tổ chức hoạt động dạy – học :
Giới thiệu : Hoàng Lê nhất thống chí là một tác phẩm văn xuôi chữ Hán có quy mô lớn nhất , tái hiện chân thật bối cảnh lịch sử đầy biến động ở nước ta trong khoảng 03 thập kỉ cuối XVIII đầu XIX . Tác phẩm đã đạt được những thành công xuất sắc về mặt nghệ thuật , đặc biệt là trong lĩnh vực tiểu thuyết . 
Hoạt động của Thầy
Ø Hoạt động 1: Giới thiệu tác giả tác phẩm.
- Gọi HS đọc chú thích *
Hỏi :Em hiểu gì về tác giả?
- GV mở rộng 2 tác giả và quá trình sáng tác tác phẩm.
Ngô Thì Chí : Trung thành với nhà Lê , theo Lê Chiêu Thống . Khi Nguyễn Huệ sai Vũ Văn Nhậm ra Bắc diệt Nguyễn Hữu Chỉnh , ông được cử đi lập nghĩa binh chống Tây Sơn nhưng trên đường đi thì bệnh – mất . Ông viết 7 hồi đầu của tác phẩm .
Ngô Thì Du : anh em chú bác với Ngô Thì Chí 
Hỏi: Hiểu gì về thể chí?
(HS dựa vào chú thích 1 phát biểu).
Hỏi: Đặc điểm của “ Hoàng Lê nhất thống chí” ?
(Nội dung có gì nổi bật?)
-Chịu ảnh hưởng lối viết chương hồi của TQ ( tôn trọng lịch sử ) .
-Nhiều người viết với những thời điểm lịch sử khác nhau nhưng tp vẫn giữ được tính nhất quán . 
GV hướng dẫn đọc, tìm hiểu bố cục hồi 14.
- GV tón tắt hồi 12 – 13 như SGV( trang 72)
- Gọi HS đọc và tóm tắt ý chính từng đoạn.
- Quá trình đọc GV kiểm tra một số chú thích ( 4, 8, 13, 20, 27...)
Hỏi : Dựa vào bốc cục văn bản . hãy nêu khái quát đại ý bài văn ?
Ø Hoạt động 2: Hướng dẫn phân tích hình ảnh Nguyễn Huệ.
Hỏi: Cảm nhận của em n.t.n về người anh hùng Quang Trung - Nguyễn Huệ sau khi đọc đoạn trích?
Hoạt động của Trò
Tập thể tác giả thuộc lòng họ Ngô Thì – Hà Tây.
 Hai tác giả chính: Ngô Thì Chí – Ngô Thì Du.
 Chí thể văn vừa có tính chất văn vừa có tính chất sử.
- Hoàng Lê nhất thống chí: tiểu thuyết lịch sử (chữ Hán) thế kỉ 18 – đầu thế kỉ 19.
Đoạn 1: Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế, cầm quân dẹp giặc.
 Đoạn 2: Cuộc hành quân thần tốc và chiến thắng lẫy lừng của Quang Trung.
 Đoạn 3: Sự đại bại của quân tướng Thanh, sự thảm bại của vua tôi Lê Chiêu Thống.
-Đoạn trích dựng lên bức tranh chân thực và sinh động, hình ảnh anh hùng dân tộc Nguyễn Huệ và sự thảm bại tất yếu của bọn xâm lược.
- Hành động mạnh mẽ, quyết đoán, xông xáo, nhanh gọn, có chủ đích và rất hiệu quả quyết. 
Nội dung cần đạt
I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả
-Tập thể tác giả thuộc lòng họ Ngô Thì – Hà Tây.
-Hai tác giả chính: Ngô Thì Chí – Ngô Thì Du.
2. Tác phẩm
- Hoàng Lê nhất thống chí: tiểu thuyết lịch sử (chữ Hán) thế kỉ 18 – đầu thế kỉ 19.
3. Đọc - tìm hiểu bố cục ( 15’)
a) Bố cục :
Đoạn 1: Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế, cầm quân dẹp giặc.
 Đoạn 2: Cuộc hành quân thần tốc và chiến thắng lẫy lừng của Quang Trung.
 Đoạn 3: Sự đại bại của quân tướng Thanh, sự thảm bại của vua tôi Lê Chiêu Thống.
b. Đại ý: Đoạn trích dựng lên bức tranh chân thực và sinh động, hình ảnh anh hùng dân tộc Nguyễn Huệ và sự thảm bại tất yếu của bọn xâm lược.
II.ĐỌC–HIỂU VĂN BẢN
1. Hình ảnh Nguyễn Huệ – Quang Trung
- Hành động mạnh mẽ, quyết đoán, xông xáo, nhanh gọn, có chủ đích và rất hiệu quả quyết. 
 (GV cho HS phát biểu tự do 2 – 3 em về hiện tượng người anh hùng Nguyễn Huệ
Hỏi: Em thấy tính cách anh hùng thể hiện ở hoạt động của nhân vật như thế nào?
 Chỉ ra những việc lớn mà ông làm trong vòng 1 tháng ( 24/11 – 30 tháng chạp)?
Hỏi : Qua những hoạt động làm việc của nhân vật em thấy được điều gì ở người anh hùng?
Tiết 24 ( tiếp )
Ø Hoạt động 3: Tiếp tục tìm hiểu nhân vật Nguyễn Huệ.
Hỏi: Ngoài biểu hiện con người hành động nhanh gọn, Quang Trung còn thể hiện trí tuệ như thế nào ? Hãy chứng minh? 
- HS phát hiện những chi tiết thể hiện trí tuệ của Quang Trung.
Hỏi: Phân tích lời phủ dụ trước khi lên đường? 
(Bình giảng ý này).
 Lời phủ dụ quân lính ở Nghệ An khẳng định chủ quyền dân tộc và lên án hành động xâm lược phi nghĩa , trái đạo trời của giặc . Nhắc lại truyền thống chống ngoại xâm và kêu gọi quân lính đồng tâm hiệp lực chống giặc .
Hỏi: Việc Quang Trung tuyển quân nhanh gấp và tiến quân thần tốc ( trong 4 ngày đi mấy trăm km – tuyển quân đông) gợi suy nghĩ gì trong em về hình ảnh người anh hùng?
? Theo em chi tiết nào trong tác phẩm giúp ta đánh giá được tầm nhìn xa của Quang Trung - Nguyễn Huệ.
G.V : Giới thiệu sơ đồ trận đánh Hạ Hồi – Ngọc Hồi và kết hợp bình giảng .
X Cuộc hành quân thần tốc do Quang Trung chỉ huy đến nay vẫn còn làm cho chúng tất cả chúng ta kinh ngạc.
*Ngày 25 tháng chạp : Từ Phú Xuân chỉ trong 01 tuần bộ binh đã đến Tam Điệp .
*Đêm 30 đã hành quân ra Thăng Long . Vừa đi vừa đánh nhưng lúc nào đội ngữ cũng chỉnh tề .
*Hơn 1 vạn quân mới tuyển ( trung quân ) , quân tinh nhuệ bao bọc ở bốn phía .
Hỏi: Hình ảnh Quang Trung trong trận đánh tả đột hữu xông được miêu tả như thế nào ? 
Hỏi : Tại sao các tác giả Ngô gia vốn trung thành với nhà Lê lại có thể viết thực và hay như thế về người anh hùng Nguyễn Huệ?
Hỏi : các t.g đã sử dụng bpNT nào để làm nổi bật hình ảnh người anh hùng Nguyễn Huệ ? 
Ø Hoạt động 4: Tổ chức tìm hiểu sự thất bại của kẻ thù.
* Gọi HS đọc đoạn cuối.
Hỏi: Em hiểugì về nhân vật Tôn Sĩ Nghị? HS vừa phát biểu vừa chứng minh. 
Hỏi :Số phận của bọn xâm lược như thế nào? Giọng văn có gì khác đoạn trước?
Hỏi : Tình cảnh của bọn vua tôi nhà Lê như thế nào ?
Trong vòng 01 tháng :
 + Tế cáo lên ngôi Hoàng đế.
 + Xuất binh ra Bắc.
 + Tuyển mộ quân lính.
 + Mở cuộc duyệt binh ở Nghệ An.
 + Phủ dụ tướng sĩ, định kế hoạch hành quân đánh giặc, kế hoạch đối phó với quân Thanh sau chiến thắng.
-Người lo xa, hành động mạnh mẽ.
- Trí tuệ sáng suốt, sâu xa ,nhạy bén.
+ Trong việc phân tích tình hình thời cuộc và thế tương quan lực lượng giữa ta và địch.
+ Phủ dụ quân lính (khẳng định chủ quyền, lợi thế trung quân, kích thích lòng yêu nước và truyền tống quật cường dân tộc).
+ Sáng suốt trong việc xét đoán và dùng người (Sở – Lân).
(HS đọc lại lời phủ dụ, nêu ý nghĩa trên đoạn văn.)
-
Ý chí quyết thắng và tầm nhìn xa trong rộng.
+ Mới khởi binh đã khẳng định sẽ chiến thắng.
+ Tính kế hoạch ngoại giao sau khi chiến thắng đối với một nước lớn gấp 10 lần nước mình.
- Tài dụng binh như thần: 4 ngày vượt đèo núi đi 350 km tới Nghệ An vừa tuyển quân, vừa duyệt binh tổ chức đội ngũ trong 1 ngày. Tiến quân thần tốc hẹn 7/1 ăn tết ở Thăng Long, đi xa những quân luôn chỉnh tềdo tài cầm quân.
-Nghe
- Hình ảnh lẫm liệt trong chiến trận.
-Sự thật là vua Lê hèn yếu và chiến công lừng lẫy của vua Quang Trung , là niềm tự hào lớn lao của dân tộc .
Hình ảnh Quang Trung được hiện lên qua tả, kể, thuật oai phong lẫm liệt người anh hùng mang tính sử thi.
-Đọc
- Tôn Sĩ Nghị: Kẻ tướng bất tài, kiêu căng tự mãn, chủ quan khinh địch, cho quân lính mặc sức ăn chơi.
- Khi quân Tây Sơn đánh đến nơisợ mất mặt, xin ra hàng.
-Lớp chết , lớp bỏ chạy , đầu hàng .
- Chạy bán sống bán chết .
- Cõng rắn cắn gà nhà mưu cầu lợi ích riêng. 
- Chịu nỗi sĩ nhục của kẻ đi cầu cạnh van xin, mất tư cách quân vương.
-Trong 01 tháng : làm nhiều việc lớn 
	Người lo xa, chu đáo .
- Trí tuệ sáng suốt, sâu xa , nhạy bén
+ Phân tích chính xác tình hình thời cuộc . ( ta – địch ) 
+ Phủ dụ binh lính .
+ Sáng suốt trong việc xét đoán dùng người .
-Ý chí quyết thắng và tầm nhìn xa trong rộng.
-Tài dụng binh như thần :
+ Tuyển quân
+ Tiến quân
+ Tổ chức binh mã .
8 Hình ảnh oai phong , lẫm liệt trong chiến trận.
2. Sự thảm hại của quân tướng nhà Thanh và vua tôi nhà Lê.
a. Bọn quân tướng nhà Thanh
-Tôn Sĩ Nghị : bất tài , kiêu căng , chủ quan .
-Binh lính : chết , bỏ chạy , đầu hàng .
b. Bọn vua tôi phản nước hại dân
-Cõng rắn cắn gà nhà , đặt vận mệnh đất nước vào tay kẻ thù .
-Chịu nỗi sĩ nhục : mất tư cách quân vương
Giảng : Lê Chiêu Thống khi sang Tàu phải cạo đầu , tết tóc , ăn mặc giống như người Mãn . Cuối đời phải gởi thân nơi đất khách .
Hỏi :Thái độ của tác giả được thực hiện trong giọng điệu và cảm xúc ntn 
Ø Hoạt động 5: Hướng dẫn tổng kết. 
Cảm hứng thể hiện trong đoạn trích là cảm hứng như thế nào?
 Cảm nhận về nội dung đoạn trích?
 HS thảo luận, GV khái quát rút ra ghi nhớ SGK.
Ø Hoạt động 6: Luyện tập
 Theo em yếu tố miêu tả góp phần thể hiện sự việc như thế nào?
 GV hướng dẫn HS làm bài tập.
Lòng thương cảm và ngậm ngùi của tác giả.
IV. LUYỆN TẬP
 Miêu tả chiến công thần tốc đại phá quân Thanh từ tối 30 tết - 5/1.
- Miêu tả từng trận Hà Hồi, Ngọc Hồi.
- Cảnh Quang Trung biểu hiện trong mỗi trận.
- Trận vào Thăng Long.
III. TỔNG KẾT 
Ghi nhớ SGK
	4. Đánh giá :
	Í Kể lại chiến công thần tốc đại phá quân thanh .
	Í Phương thức biểu đạt nào được dùng trong bài ? Tác dụng ?
5. Hướng dẫn học ở nhà
 - HS đọc thêm.
 - Hiểu khái quát ý nghĩa lịch sử, phương thức miêu tả có vai trò như thế nào trong kể?
 - Chuẩn bị bài: Sự phát triển của từ vựng.
G.v nhận xét và đánh giá giờ học .