Giáo án môn học Ngữ văn 9 - Tiết 54: Tây Sơn lật đổ chính quyền họ Nguyễn và đánh tan quân xâm lược Xiêm

Ngày soạn: Bài 25: Phong trào Tây Sơn
Ngày dạy: Tiết 54: II. Tây Sơn lật đổ chính quyền họ Nguyễn
	 và đánh tan quân xâm lược Xiêm
I. Mục đích cần đạt
1. Kiến rhức:
	- Giúp HS nắm được các mốc quan trọng của phong trào Tây Sơn.Nhằm đánh đổ tập đoàn phong kiến phản động	
	- Đánh tan quân Xiêm, từng bước thống nhất đất nước.
	- Tài chỉ huy của Nguyễn Huệ.
2. Tư tưởng - tình cảm : Tự hào về truyền thống đấu tranh anh dũng của dân tộc, những chiến công vĩ đại của nghĩa quân Tây Sơn.	
3. Kỹ năng:
	- Trình bày diễn biến phong trào Nông dân Tây Sơn bằng lược đồ .
	- Trình bày chiến thắng Rạch Gầm- Xoài Mút trên lược đồ.
II. Chuẩn bị:
1. Chuẩn bị của thầy: Lược đồ Tây Sơn chống các thế lực phong kiến nước ngoài.
2. Chuẩn bị của trò: Chuẩn bị bài theo SGK
III. Tiến trình dạy và học
1.ổn định tổ chức.
2. Kiểm tra bài cũ:? Nêu những nét chính về tình hình xã hội Đàng Ngoài nửa sau thế kỷ XVIII.
3.Bài mới:
	* Giới thiệu bài mới: sau khi xây dựng căn cứ, nghĩa quân Tây Sơn ngày càng lớn mạnh, phát triển lực lượng nghĩa quân, ba anh em Nguyễn Nhạc quyết tâm lật đổ chính quyền phong kiến thối nát, đánh đuổi quân xâm lược bảo vệ nền độc lập
	* Dạy và học bài mới:
 HS đọc mục 1 SGK
* GV: Dùng lược đồ: Tây Sơn khởi nghĩa chống các thế lực phong kiến và chống quân xâm lược nước ngoài.
*GV: Giới thiệu thành Quy Nhơn ( Thuộc huyện An Khê, tỉnh Gia Lai).
- Mùa thu 1773 nghĩa quân Tây Sơn đã kiểm soát phần lớn phủ Quy Nhơn và cho đến =>
GV kể: Nguyễn Nhạc giả vờ bị bắt, bị nhốt vào cũi, rồi sai nghĩa quân khiêng vào thành nộp cho quân Nguyễn. Nửa đêm ông phá cũi đánh từ trong ra, phối hợp với quân Tây Sơn tiến công từ ngoài vào, chỉ trong vòng một đêm, nghĩa quân đã thu hạ được thành Quy Nhơn.
? Em có nhận xét gì về cách hạ thành Quy Nhơn của Nguyễn Nhạc?
- Táo bạo, dũng cảm, thông minh, bất ngờ, nên địch bị động.
? Thành Quy Nhơn thuộc về tay nghĩa quân có ý nghĩa gì?
- Lần đầu tiên nghĩa quân hạ được thành lũy dinh thự của bọn quan lại, uy thế chính trị của tầng lớp phong kiến bị suy sụp, trái lại uy thế của nghĩa quân tăng lên nhanh chóng.
*GV: Chỉ từ vùng đất Quảng Ngãi đến Bình Thuận, nghĩa quân đã làm chủ sau khi đã chiếm được thành Quy Nhơn. 
? Biết tin Tây Sơn nổi dậy, chúa Trịnh có hành động gì?
- Phái mấy vạn quân đánh vào Phú Xuân ( Huế).
? Tại sao Nguyễn Nhạc lại phải tạm thời hòa hoãn với quân Trịnh? 
- Họ Nguyễn chống không nổi quân Trịnh phải vượt biển vào Gia Định.
- Nghĩa quân Tây Sơn ở vào tình thế bất lợi, phía bắc có quân Trịnh, phía nam có quân Nguyễn.
GV: Nêu bật tình huống rất hiểm nghèo của nghĩa quân trên lược đồ. Quân Trịnh vượt sông Gianh đánh Phú Xuân . Quân Nguyễn chạy vào Gia Định , nghĩa quân Tây Sơn ở giữa có nguy cơ bị bao vây và tiêu diệt . Vì vậy kế sách tạm thời là hòa hoãn với Trịnh diệt Nguyễn.
? Việc Nguyễn Nhạc hòa hoãn với Trịnh nói lên điều gì?
- Chiến lược thông minh, khôn khéo,sáng suốt .
* GV thuật diễn biến: Tạm yên mạn bắc, Nguyễn Nhạc cử Nguyễn Huệ đem quân đánh úp Phú Yên, đây là chiến thắng đầu tiên của Nguyễn Huệ, bấy giờ ông mới 23 tuổi. 
 - Từ 1776 - 1783 nghĩa quân Tây Sơn đã 4 lần đánh vào Gia Định, trong lần tiến quân thứ 2 (1777) Tây Sơn bắt và giết được chúa Nguyễn, chỉ có Nguyễn ánh chạy thoát, trốn ra đảo Côn Lôn rồi chạy ra Phú Quốc.
? Chiến công vang dội nhất của nghĩa quân Tây Sơn là gì?
?Theo em vì sao cuộc khởi nghĩa lan nhanh và giành được thắng lợi?
- Sức mạnh của nhân dân hưởng ứng cuộc khởi nghĩa, thể hiện lòng căm thù giai cấp phong kiến và sự đoàn kết dân tộc.
- Tài trí của anh em Tây Sơn lãnh đạo phong trào.
? Việc lật đổ chính quyền họ Nguyễn mang lại ý nghĩa gì?
- Tạo không khí phấn khởi cho quân và dân Tây Sơn đưa phong trào Tây Sơn phát triển lên một bước và quyết định cho thắng lợi về sau.
? Vì sao quân Xiêm sang xâm lược nước ta?
- Nguyễn ánh sang cầu cứu quân Xiêm, Vua Xiêm lợi dụng cơ hội này thực hiện âm mưu chiếm Gia định.
? Em cío nhận xét gì về hành động của Nguyễn ánh ?
- Đáng lên án, hèn nhát, phản bội lại Tổ Quốc, cam tâm làm nô lệ.
* GV sử dụng lược đồ trang 123 chỉ đường tiến quân của quân Xiêm kéo vào Gia Định theo 2 hướng mũi tên, 2 vạn quân thủy đổ bộ lên Rạch Gía ( Kiên Giang). 3 vạn quân bộ xuyên qua Chân Lạp tiến vào Cần Thơ.
- Cuối năm 1784, quân Xiêm đã chiếm gần hết miền tây Gia Định ( Các tỉnh miền tây nam bộ).
? Thái độ của quân Xiêm như thế nào khi vào nước ta?
- Hung hãn, bạo ngược, mặc sức đốt phá, giết người cướp cửa, cướp vàng bạc chở về nước, nhân dân oán ghét.
? Trước thái độ đó quân Tây Sơn có thái độ như thế nào?
- Quân Tây Sơn đã chọn khúc sông Tiền để làm nơi quyết chiến.
* GV chỉ trên lược đồ địa danh Mỹ Tho ( Đại bản doanh của nghĩa quân) chọn khúc sông Tiền từ Rạch Gầm đến Xoài Mút làm trận địa quyết chiến.
? Vì sao Nguyễn Huệ lại chọn đoạn sông này
 - HS trả lời chữ in nghiêng (SGK).
GV giới thiệu các ký hiệu, chỉ thủy quân, bộ binh Tây Sơn ,trình bày thế trận của Nguyễn Huệ theo bản đồ: Chiến thắng Rạch Gầm - Xoài Mút.
- Thủy quân giấu quân trong các nhánh sông Rạch Gầm- Xoài Mút sau các ngách cửa cù lao.
- Bộ binh mai phục bên bờ và trên cao cù lao giữa sông.
- Bố trí xong trận địa, mờ sáng ngày 19/1/1785 Nguyễn Huệ dùng mưu nhử địch vào trận địa mai phục. Từ Mỹ Tho và các ngách của các cù lao các nhánh sông đổ ra đánh phía trước mặt vào bên sườn địch. Trong khi đó phục binh 2 bên (đánh) bắn xả vào đoàn thuyền chiến.
?Trình bày kết quả của chiến thắng Rạch Gầm- Xoài Mút?
- Bị tấn công bất ngờ và mãnh liệt, chiến thuyền quân Xiêm tan tác hoặc bị đốt cháy, binh lính bị tiêu diệt gần hết, chỉ còn vài nghìn tên sống sót theo đường bộ chạy về nước . Nguyễn ánh thoát chết sang Xiêm lưu vong.
? Sự lãnh đạo tài tình của Nguyễn Huệ thể hiện ở mặt nào?
- Lợi dụng địa hình... 
? Chiến thắng Rạch Gầm - Xoài Mút có ý nghĩa lịch sử như thế nào?
*GV: Chiến thắng quân xâm lược Xiêm đã đưa phong trào Tây Sơn phát triển lên một trình độ mới, cũng từ đây, khởi nghĩa Tây Sơn trở thành phong trào quật khởi của cả dân tộc và sẽ phát huy mạnh mẽ trong nhiều năm sau đó.
1. Tây Sơn lật đổ chính quyền họ Nguyễn 
* Hạ thành Quy Nhơn
Tháng 9/1773 nghĩa quân thu được thành Quy Nhơn.
-1774 mở rộng vùng kiểm soát từ Quảng Ngãi đến Bình Thuận.
* Hòa hoãn với quân Trịnh.
- Diệt Nguyễn.
- Tiêu diệt quân Nguyễn.
- 1783 lật đổ chế độ thống trị của họ Nguyễn.
2. Chiến thắng Rạch Gầm- Xoài Mút (1785)
a. Nguyên nhân
- Nguyễn ánh cầu cứu quân Xiêm.
b. Diễn biến
c. Kết quả.
- Quân Xiêm bị đánh tan.
d. Đập tan âm mưu xâm lược của nhà Xiêm
- Khẳng định sức mạnh của nghĩa quân.
4. Củng cố và luyện tập
- GV sơ kết nội dung bài học
- Nối ý ở cột 1 với ý ở cột 2 để thể hiện sự hình thành và phát triển của nghĩa quân Tây Sơn.
Cột 1
Cột 2
1771
Lật đổ chế độ thống trị của chúa Nguyễn
1773
Lập căn cứ, xây dựng phong trào
1774
Chiến thắng Rạch Gầm- Xoài Mút
1783
Hạ thành Quy Nhơn
1785
Mở rộng vùng kiểm soát.
5. Dặn dò và bài tập về nhà
- Trình bày chiến thắng Rạch Gầm- Xoài Mút
- Làm bài tập 1,2,3
- Chuẩn bị : bài 25 phần III.