Giáo án môn học Ngữ văn 9 - Tiết 64: Tập làm văn Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

Ngày soạn : 01 / 12
Ngày dạy : 04 / 12
Tuần : 13
Tiết 64
Tập làm văn
ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM
TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
MỤC TIÊU BÀI HỌC
Giúp Hs:
 - Hiểu thế nào là đối thoại, thế nào là độc thoại và độc thoại nội tâm, đồng thời thấy được tác dụng của chúng trong văn bản tự sự.
 - Rèn luyện kĩ năng nhận diện và tập kết hợp các yếu tố này trong khi đọc cũng như khi viết văn.
 * TRỌNG TÂM: Phân biệt các khái niệm và cũng cố lý thuyết bằng ví dụ.
 : PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC : 
Bảng phụ, các đoạn văn ở các văn bản truyện.
TIẾN TRÌNH LÊN LỚP
1.Ổn định lớp :
KT sĩ số + vệ sinh .
2.Kiểm tra bài cũ :
Kiểm tra: 
? Yếu tố nghị luận trong văn bản tự sự là gì ? Cho ví dụ và giải thích ?
( Gọi 01 HS trả lời và 01 HS khác nhận xét ) .
G.v nhận xét , đánh giá và ghi điểm .
3. Tổ chức hoạt động dạy – học 
 Giới thiệu : Nói đến tự sự không thể không nói đến nhân vật . Nhân vật là yếu tố trung tâm của tác phẩm tự sự , nhân vật được miêu tả trên nhiều phương diện : ngoại hình , hành động , nội tâm , trang phục mà còn ở phương diện ngôn ngữ .
Ngôn ngữ nhân vật thể hiện trong tự sự bao gồm : ngôn ngữ đối thoại và ngôn ngữ độc thoại – một phương tiện vô cùng quan trọng mà hôm nay thầy trò ta cùng tìm hiểu ở bài học này .
F G.v ghi bảng
Hoạt động của Thầy 
Ø Hoạt động 1: Hướng dẫn tìm hiểu đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự.
G.V : Treo bảng phụ ( Đoạn trích trong tác phẩm “Tức nước vỡ bờ”
-Nhân vật chị Dậu .
-Gọi 02 HS đọc : ( nam : tên cai lệ , nữ : chị Dậu .)
Hỏi : Qua đoạn trích vừa đọc , em hãy cho biết cách xưng hô của chị Dậu ( bằng lời ) , tác giả đã khắc họa tính cách nhân vật chị Dậu ( diễn biến tâm lí ) bằng ba lượt lời với ba cách xưng hô như thế nào ?
G.V chốt : Lời nói của nhân vật trong tác phẩm tự sự làm cho đoạn văn có không khí như cuộc sống thật và bộc lộ được tính cách , sự chuyển biến tâm lí trong nhân vật ð Ngôn ngữ là phương tiện khắc họa tính cách nhân vật khá rõ nét .
Hoạt động của Trò
-HS quan sát và đọc đoạn trích .
( Đọc phân vai )
-Lượt lời 01 : “ Cháu” : thể hiện sự nhún nhường .
-Luợt lời 02 : “Tôi” : Tức giận .
-Lượt lời 03 : “Bà” : tức giận tột cùng .
Nội dung cần đạt
I. TÌM HIỂU ĐỐI THOẠI , ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
Gọi HS đọc đoạn trích văn bản “Làng” ( Kim Lân ) SGK .
Hỏi : Ba câu đầu đoạn trích là lời của ai nói với ai ? Tham gia câu chuyện có mấy người ? 
Hỏi : Dấu hiệu nào cho ta biết điều đó ?
G.V : Một trong những dạng thức của lời nói ,trong đó có lượt lời của người nói ( lời trao ) , người nghe đáp lại ( lời đáp ) ; Mỗi phát ngôn đều hướng đến một câu chuyện hay một vấn đề nào đó : Đối thoại 
GV : Thầy đang giảng bài và hỏi , các em ( trả lời ) , đó là đối thoại ( tham gia có hai người trở lên ) .
( GV treo bảng phụ )
-Đối thoại : Là hình thức đối đáp , trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người . Thể hiện bằng dấu gạch đầu dòng
Hỏi : Ví dụ , nếu thầy đang giảng bài và đặt câu hỏi cho HS ở lớp nhưng có 02 bạn ngồi cạnh nhau nói chuyện riêng . Như thế có phải là đối thoại không ?
Gọi HS đọc câu thứ ba của đoạn trích :
Hỏi : Câu “Hà , nắng gớm , về nào” , ông Hai nói với ai ? Vì sao ?
G.V : Câu nói to của ông lão chẳng ai đáp lại , nội dung ông nói chẳng liên quan gì đến chủ đề mà hai người đàn bà tản cư trò chuyện ( Ông nói bâng quơ , đánh trống lảng để tìm cách thoái lui . Đấy không phải là một lời đối thoại vì đối thoại phải có ít nhất hai người tham gia . Đó chỉ là lời độc thoại .
? Vậy , em hãy cho biết : thế nào là độc thoại ? 
GV : Treo bảng phụ :
-Độc thoại : Lời của người nào đó nói với chính mình hoặc với ai đó trong tưởng tượng . Khi người độc thoại phát ra thành tiếng thì có dấu gạch đầu dòng phía trước lời nói .
Hỏi : Trong đoạn trích còn có câu độc thoại nào của ông Hai nữa Hai không ? 
Hỏi : Những câu ( trong đoạn trích ) : Chúng nó là bằng ấy tuổi đầu” là những câu của ai hỏi ai ?
G.V : Gọi HS đọc lại đoạn này .
Hỏi : Tại sao trước những câu hỏi này không có gạch đầu dòng ?
G.V : Đây chỉ là một “mạch ngầm” diễn ra trong đầu ông Hai ( chúng không phát ra thành tiếng ) . Diễn tả suy nghĩ , tâm trạng đau đớn khi ông nghe tin làng mình theo giặc .
-Là độc thoại nhưng không phát ra thành tiếng ( lời ) nên gọi là độc thoại nội tâm ( GV treo bảng phụ )
Hỏi : Qua phần tìm hiểu ở đoạn trích , các hình thức diễn đạt ( đối thoại , độc thoại và độc thoại nội tâm ) , ngôn ngữ của nhân vật có tác dụng gì trong việc thể hiện diễn biến của câu chuyện ? 
-Gợi : Hình thức đối đáp . Cảm nhận của em về suy nghĩ của ông Hai ở các câu độc thoại làm cho đoạn trích trở nên sinh động không? 
Hỏi : Nhà văn thể hiện thành công những diễn biến tâm lí của nhân vật ông Hai như thế nào ?
G.V : Các hình thức đối thoại và độc thoại tạo ra không khí như cuộc sống thật , đi sâu vào nội tâm nhân vật , bộc lộ được tính cách và chuyển biến trong tâm lí nhân vật Nghĩa là làm cho câu chuyện sinh động hơn . 
G.V : Gọi lần lượt 03 HS :
Hỏi : Thế nào là đối thoại , độc thoại và độc thoại nội tâm ? Tác dụng ? 
Ø Hoạt động 2: Hướng dẫn luyện tập
G.V : gọi HS đọc và xác định yêu cầu bài tập .
Hỏi : Tái hiện cuộc đối thoại này , tác giả khắc họa tính cách , tâm lí ông Hai ra sao ? Câu chuyện sinh động không ? Vì sao ?
GV yêu cầu sưu tầm đoạn trích Lặng lẽ Sa Pa trước khi vào bài tập trong SGK.
G.V : Ngôn ngữ nhân vật được coi là”chiếc chìa khóa mầu nhiệm” để người đọc khám phá thế giới nội tâm nhân vật rất phong phú , phức tạp và đầy bí ẩn .
G.V : Treo bảng phụ và gọi HS đọc đoạn trích “Lão Hạc” – Nam Cao và gọi HS tìm hiểu phân tích nhân vật Lão Hạc qua cách miêu tả ngôn ngữ đối thoại , độc thoại và độc thoại nội tâm .
G.V : Nhận xét .
-03 HS đọc .
-Hai người phụ nữ tản cư nói với nhau .
-Hai lượt lời , trước mỗi lượt lời đều có xuống dòng , dấu gạch đầu dòng . 
-Không . Vì không hướng đến một vấn đề ( bài học ) .
-Ông Hai nói với chính mình . Câu nói này không hướng tới một người tiếp nhận cụ thể nào , cũng không có ai đáp lại .
-Nói với chính mình ; không có lời đáp của người nghe .
-Có . Câu : “Chúngnhục nhã thế này” .
-Ông Hai tự hỏi mình .
-Vì không phát ra thành tiếng như các lượt lời trong đối thoại .
-Tạo cho câu chuyện có không khí gần gũi , thật như cuộc sống đang diễn ra trong thực tế sinh động ( Hai người phụ nữ trò chuyện , ông Hai dằn vặc ) 
-Ông Hai – người rất nhạy cảm . Nhà văn giúp người đọc cảm nhận được chiều sâu tâm lí nhân vật .
-Trả lời dựa vào ghi nhớ SGK .
-02 HS đọc đoạn trích ( phân vai )
-Thảo luận nhóm
-04 HS .
-Ngôn ngữ nhân vật là một phương tiện nghệ thuật để nhà văn khắc họa tính cách và phẩm chất nhân vật khá rõ nét .
a) Đối thoại : Là hình thức đối đáp , trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người . Thể hiện bằng dấu gạch đầu dòng .
b) Độc thoại : Lời của người nào đó nói với chính mình hoặc với ai đó trong tưởng tượng . Khi người độc thoại phát ra thành tiếng thì có dấu gạch đầu dòng phía trước lời nói .
c) Độc thoại nội tâm : Nói một mình nhưng chỉ diễn ra trong suy nghĩ , không thành tiếng ( không có dấu gạch đầu dòng ) . 
Tác dụng : 
Tái hiện lại thực tế trong tác phẩm , khắc họa được tính cách nhân vật , làm cho câu chuyện sinh động .
II. LUYỆN TẬP :
1. Phân tích hình thức đối thoại trong đoạn trích :
-Tái hiện cuộc đối thoại này , tác giả làm nổi bật tâm trạng chán chường , buồn bảtrong cái đêm sau khi ông Hai nghe tin làng theo giặc . 
	4. Củng cố :
Viết đoạn văn kể chuyện theo đề tài tự chọn , sử dụng hình thức đối thoại , độc thoại và độc thoại nội tâm .
( HS chia nhóm thực hiện )
-GV : gọi đại diện các nhóm trình bày .
-Nhận xét của các nhóm .
-Nhận xét , sửa chữa của GV .
	5. Hướng dẫn học ở nhà
 -Viết đoạn văn sử dụng đối thoại , độc thoại và độc thoại nội tâm với đề tài :
	“Công cha , nghĩa mẹ , ơn thầy”
	Hình thức : Tự sự – Kể về câu chuyện mà em và bạn cùng tâm sự nhau sau khi dự lễ 20 / 11 ở trường về .
- Các emvề nhà làm bài tập , cố gắng sử dụng tốt các loại ngôn ngữ nhân vật trong văn bản tự sự .
 - Chuẩn bị bài học sau : Luyện nói tự sự kết hợp nghị luận và miêu tả nội tâm .