Giáo án môn học Ngữ văn 9 - Tiết 66, 67: Lặng lẽ Sapa (Nguyễn Thành Long)

Ngày soạn : 4/12
Ngày dạy : 6/12
Tuần 14
Tiết 66 - 67
LẶNG LẼ SAPA
(Nguyễn Thành Long)
MỤC TIÊU BÀI HỌC
Giúp Hs:
 - Cảm nhận được vẻ đẹp của các nhân vật trong truyện, chủ yếu là nhân vật anh thanh niên trong công việc trầm lặng, trong cách sống và suy nghĩ, tình cảm, trong quan hệ với mọi người.
 - Phát hiện đúng và hiểu được chủ đề của chuyện từ đó hiểu được niềm hạnh phúc của con người trong lao động có ích.
 - Rèn kĩ năng cảm thụ và phân tích các yếu tố của tác phẩm truyệ: miêu tả nhân vật, những bức tranh thiên nhiên, trần thuật từ điểm nhìn của nhân vật.
 Trọng tâm: Đọc, tóm tắt, phân tích cách xây dựng tình huống truyện.
 Đồ dùng: Ảnh chân dung nhà văn.
 Tranh minh họa cho truyện.
TIẾN TRÌNH LÊN LỚP
A. Ổn định lớp – kiểm tra bài cũ
 Kiểm tra: Nhân vật ông Hai trong truyện Làng gợi cho em những suy nghĩ gì về người nông dân Việt Nam trong kháng chiến?
B. Tổ chức hoạt động dạy – học 
Hoạt động của Thầy và Trò
Ø Hoạt động 1: Tìm hiểu chung về văn bản.
- HS đọc chú thích, GV treo ảnh minh họa Nguyễn Thành Long.
Hỏi: Hiểu gì về tác giả và sáng tác của ông?
GV khái quát những nét chính.
GV hướng dẫn đọc, tìm hiểu chú thích.
- GV tóm tắt phần trước.
- GV đọc 1 đoạn (từ đầu -> người thanh nên xuất hiện).
- Gọi HS đọc tiếp -> hết lời nói của anh thanh niên.
Hỏi: Hãy tóm tắt đoạn trích bằng một câu văn.
Cho HS đọc chú thích từ.
Hỏi: Nhân vật chính là ai?
Truyện được trần thuật theo điểm nhìn và ý nghĩ của nhân vật nào?
Ø Hoạt động 2: Hướng dẫn phân tích đoạn 1.
Hỏi: Nhận xét gì về tình huống truyện?
(đơn giản hay phức tạp?) vai trò của tình huống này trong việc giới thiệu nhân vật chính?
Hãy kể tên nhân vật phụ trong truyện và phân loại những nhân vật này. Nếu thiếu các nhân vật đó truyện có thể hiện được đầy đủ chủ đề không? Vì sao?
Ø Hoạt động 3: Hướng dẫn phân tích nhân vật anh thanh niên.
GV vào bài.
Hỏi: Vị trí của nhân vật anh thanh niên trong truyện? Hãy nhận xét cách miêu tả của tác giả về nhân vật này? (dụng ý như thế nào?)
Qua câu chuyện với 3 người:
Em biết gì về nhân vật anh thanh niên?
Về hoàn cảnh sống và làm việc?
Hỏi: Vì sao anh có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ như vậy? 
Hỏi: Em hiểu vì sao ngôn ngữ nhân vật anh thanh niên được khắc họa nhiều?
(Thèm người, trò chuyện, ).
Em cảm nhận được tính cách và phẩm chất gì của người thanh niên qua cuộc trò chuyện này? Hãy chứng minh những nhận xét đó của mình?
Hiểu gì về nghệ thuật khắc họa tính cách nhân vật ở câu chuyện này?
Ø Hoạt động 4: Phân tích các nhân vật phụ khác.
Hỏi: Những nhân vật phụ có thể chia làm mấy loại? Nhân vật nào góp phần thể hiện chủ đề rõ nhất?
Hỏi: Nhân vật họa sĩ đã bộc lộ quan điểm về con người và nghệ thuật ở những chi tiết nào? chủ đề của truyện bộc lộ qua cái nhìn của nhân vật này ra sao?
Vì sao ông cảm thấy “nhọc quá” khi kí họa và suy nghĩ về những điều anh thanh niên nói?
Hình tượng anh thanh niên được đề cao như thế nào trong suy nghĩ của ông?
Việc thay đổi điểm nhìn của tác phẩm như thế nào? Tác dụng?
Vì sao nhà văn đưa nhân vật cô gái vào câu chuyện? (có phải chỉ vì muốn câu chuyện không khô khan không? Còn lí do gì nữa?).
Em hiểu vai trò của các nhân vật phụ vắng mặt.
Ø Hoạt động 5: Hướng dẫn tổng kết.
Khái quát những nét chính về nội dung – nghệ thuật?
Hỏi: Vì sao nhân vật không có tên?
Hỏi: Em cảm nhận được gì về vai trò của công việc với cuộc sống?
(GV cho HS đọc ghi nhớ trong SGK).
Ø Hoạt động 6: Luyện tập.
HS làm việc theo nhóm.
Nội dung cần đạt
I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả
- Nhà văn chuyên viết truyện ngắn và kí -> hướng vào cuộc sống, đời thường.
- Trưởng thành viết văn từ kháng chiến chống Pháp.
2. Tác phẩm
1970: Một chuyến đi chơi Lào Cai của tác giả.
3. Đọc, tóm tắt
a. Đọc văn bản.
b. Tóm tắt cuộc gặp gỡ của 4 nhân vật:
Bác lái xe - ông họa sĩ - cô kĩ sư - anh thanh niên trên một trạm nghỉ chân tại đất Lào Cai.
II. PHÂN TÍCH
1. Tình huống truyện và nghệ thuật xây dựng nhân vật.
- Tình huống: đơn giản (cuộc gặp gỡ tình cờ ngắn ngủi của 3 người với anh thanh niên trên đỉnh Yên Sơn) -> Tạo thuận lợi cho nhân vật chính xuất hiện tự nhiên.
- Nhân vật phụ: Ông họa sĩ, cô gái, bác lái xe -> nhìn về nhân vật chính => tạo sự phong phú đầy đủ, rõ nét về nhân vật chính.
+ Anh kĩ sư, anh cán bộ nghiên cứu sét vắng mặt -> bổ sung ý nghĩa tình tiết của truyện 
2. Nhân vật anh thanh niên
a. Vị trí của nhân vật và cách miêu tả của tác giả
Anh là nhân vật chính được miêu tả xuất hiện trong cuộc gặp gỡ chốc lát nhưng đủ để các nhân vật khác kịp ghi nhận 1 ấn tượng về chân dung -> cảm nhận về một con người và đất Sa Pa: Có những con người làm việc và lo nghĩ vì đất nước.
b. Những nét đẹp về nhân vật anh thanh niên
- Hoàn cảnh sống và làm việc:
+ Một mình ở độ cao 2600m -> cô đơn và công việc cần tỉ mỉ chính xác => anh vẫn hoàn thành nhiệm vụ và sống vui vẻ vì:
Ÿ Anh say mê với nghề, anh hiểu được ý nghĩa công việc anh làm có góp phần vào công việc của đất nước.
Ÿ Anh tìm thấy nguồn vui trong công việc.
Ÿ Anh sắp xếp cuộc sống ngăn nắp và tạo nguồn vui bằng công việc đọc sách.
- Tình tiết và phong cách: cởi mở, hiếu khách, khiêm tốn.
=> Tình tiết diễn biến cuộc gặp gỡ ngắn ngủi -> nhân vật tự bộc bạch tự nhiên những nét đẹp tính các, tâm hồn, tình cảm.
3. Các nhân vật phụ khác
a. Nhân vật họa sĩ: (Nhà văn ẩn mình)
- Nhân vật họa sĩ cảm thấy “xúc động và bối rối” khi nghe anh thanh niên kể chuyện vì bằng sự từng trải nghề nghiệp và niềm khao khát của người nghệ sĩ đi tìm đối tượng nghệ thuật ông cảm nhận được anh chính là đối tượng ông cần và là nguồn khơi gợi sáng tác -> đó là niềm say mê lao động và vẻ hồn nhiên của anh.
- Ông cảm thấy “nhọc” vài những điều anh nói thổi bùng ngọn lửa đam mê công việc như thời trai trẻ và ý tưởng đưa anh vào sáng tác cần phải nhọc công rất nhiều.
=> Anh thanh niên là mẫu người lao động trí thức lý tưởng là niềm tự hào cổ vũ các thế hệ Việt Nam sống và cống hiến.
b. Các nhân vật khác
- Nhân vật bác lái xe, cô gái -> góp phần làm nổi bật nhân vật anh thanh niên thêm sinh động.
- Các nhân vật vắng mặt -> thể hiện phẩm chất con người Sa Pa say mê lao động, thầm lặng cống hiến.
III. TỔNG KẾT
1. Nghệ thuật: Xây dựng tình huống độc đáo, hệ thống nhân vật.
2. Nội dung: Ngợi ca giá trị lao động và niềm say mê lao động của lớp trí thức trên đất Sa Pa.
IV. LUYỆN TẬP
Hình tượng anh thanh niên tiêu biểu cho kiểu nhân vật nào trong văn học, trong kháng chiến.
	C. Hướng dẫn học ở nhà
 - Hiểu được chân dung con người mới mà nhà văn muốn ngợi ca. 
 - Chuẩn bị bài: Ôn tập phần tiếng Việt