Giáo án môn học Ngữ văn 9 - Tiết học 128: Nghĩa tường minh và hàm ý (tiếp)

Ngày soạn:..../....../....... Tiết 128
Ngày dạy :9A.../......./......
 9B.../......./......
 Nghĩa tường minh và hàm ý. (tiếp)
 A.Mục tiêu:
- Củng cố khái niệm về nghĩa tường minh và hàm ý .
-Tích hợp với văn : văn bản Mây và sóng, với Tập làm văn ở kiểu bài nghị luận.
-Rèn luyện kĩ năng sử dụngvà giải mã hàm ý trong giao tiếp.
- Tích cực, nghiêm túc.
B. Phương pháp.
- Tìm hiểu ví dụ, nêu –gqvđ. Luyện tập.
C. Chuẩn bị:
- GV: G/án; Tài liệu liên quan.
- HS: Học và chuẩn bị bài ở nhà.
D. Tiến trình bài dạy:
I. Tổ chức(1p)
II. Kiểm tra. (5p) Thế nào là nghĩa tường minh và hàm ý? Cho ví dụ.
III. Bài mới:
1. Đặt vấn đề.(1p) G dẫn vào bài.
2. Triển khai bài.
Hoạt động của GV và HS
Nội dung kiếnthức
* Hoạt động 1.(15p)
Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi
1.Nêu hàm ý của những câu in đậm. ?
Vì sao chị Dậu không dám nói thẳng với con mà phải dùng hàm ý?
2, Câu 2:Hàm ý trong câu nói nào của chị Dậu rõ hơn? Vì sao chị Dậu phải nói rõ hơn như vậy? Chi tiết nào cho thấy cái Tí đã hiểu hàm ý trong câu nói của mẹ?
H. Suy nghĩ, thảo luận, trả lời.
?Vậy để sử dụng hàm ý trong giao tiếp cần phải có những điều kiện nào?
H. Đọc Ghi nhớ (Sgk)
* Hoạt động 2.(20p)
Đọc bài tập 1 và trả lời câu hỏi :
Người nói, người nghe những câu in đậm là ai? Xác định hàm ý của mỗi câu ấy. Theo em người nghe có hiểu hàm ý của người nói không?những chi tiết nào chứng tỏ điều ấy?
Dùng bảng phụ ghi bài tập
Đọc yêu cầu bài tập 4 và trả lời
I.Điều kiện sử dụng hàm ý
1. Ví dụ (Sgk)
2. Nhận xét.
-Câu “ Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi” có hàm ý : Sau bữa ăn này , con không được ở nhà với thầy mẹ và các em nữa, thầy mẹ đã bán con rồi.
+Điều này thật đau lòng nên chị Dậu không dám nói thẳng ra.
-Câu “Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài” có hàm ý:Mẹ đã bán con cho cụ Nghị thôn Đoài rồi .
*Hàm ý ở câu 2 rõ hơn.
-Chị Dậu phải nói rõ hơn như vậy vì chính chị cũng không chịu đựng nổi sự đau đớn khi phải kéo dài những phút giây lừa dối cái Tí.
-Các chi tiết chứng tỏ cái Tí đã hiểu hàm ý trong câu nói của mẹ là: nó giãy nảy, liệng củ khoai, oà lên khóc và hỏi “U bán con thật đấy ư ?”.
* Ghi nhớ (SGK)
II. Luyện tập:
1.Bài tập 1
a, Người nói là anh thanh niên, người nghe là ông hoạ sĩ và cô gái.
-Hàm ý của câu in đậm là:Mời bác và cô vào nhà uống nước.
-Hai người nghe đều hiểu hàm ý đó, chi tiết chứng tỏ sự hiểu đó là: “Ông theo liền anh thanh niên vào nhà ...Ngồi xuống ghế”.
b,Người nói là anh Tấn, người nghe là chị hàng đậu (ngày trước)
-Hàm ý:Chúng tôi không thể cho được.
-Người nghe hiểu hàm ý đó, thể hiện ở câu nói: “Thật là càng giàu....càng giàu có!”.
c,Người nói là Thuý Kiều, người nghe là Hoạn Thư.
-Hàm ý câu thứ nhất là:Quyền quý cao sang như tiểu thư mà cũng có lúc phải cúi đầu làm tội nhân như thế này ư?
-Hàm ý câu thứ hai là: Tiểu thư không nên ngạc nhiênvề sự trừng phạt này.
-Hoạn Thư hiểu nên đã “hồn lạc phách xiêu, khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca.
2. Bài tập 3
Điền vào lượt lời của B một câu có hàm ý từ chối:
a, A:Mai về quê với mình đi!
 B:Rất tiếc, mình đã nhận lời Hoa rồi!
 A:Đành vậy!
b,B:Mình phải đến bệnh viện thăm bà nội.
c,B:Mình còn phải làm các bài tập mà thầy vừa giao.
3. Bài tập 4:
Thông qua sự so sánh giữa hi vọng” với con đường của Lỗ Tấn, chúng ta có thể hiểu được hàm ý của tác giả là:”Tuy hi vọng chưa thể nói là thực hay hư, nhưng cố gắng và kiên trì thực hiện thì vẫn có thể thành công”.
IV. Củng cố (2p)
-Hệ thống kiến thức về hàm ngôn qua 2 tiết học.
V. Dặn dò (1p) 
-Chuẩn bị học tiết Chương trình địa phương Tiếng Việt.
- Tiết sau kiểm tra 1 tiết phần thơ.
E/ Rút kinh nghiệm
...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................