Giáo án môn học Ngữ văn 9 - Tiết học 51, 52: Đoàn thuyền đánh cá (Huy Cận)

D¹y :9a ......................... TuÇn 11 : & 
 9b. Bµi 11 - TiÕt 51 
 V¨n b¶n: 
§oµn thuyÒn ®¸nh c¸
( Huy CËn)
A/ Môc tiªu: 
 Qua tiÕt häc, HS
 - ThÊy vµ hiÓu ®îc sù thèng nhÊt cña c¶m høng vÒ thiªn nhiªn vò trô vµ c¶m høng vÒ lao ®éng cña t¸c gi¶ ®· t¹o nªn nh÷ng h×nh ¶nh ®Ñp, tr¸ng lÖ, giµu mµu s¾c l·ng m¹n trong bµi th¬
 - RÌn luyÖn kÜ n¨ng c¶m thô vµ ph©n tÝch c¸c yÕu tè nghÖ thuËt( h×nh ¶nh, ng«n ng÷, ©m ®iÖu) võa cæ kÝnh võa míi mÎ, l·ng m¹n
B/ ChuÈn bÞ :
 - GV: ¶nh ch©n dung t¸c gi¶ Huy CËn ; B¶ng phô.
 - HS: §äc kÜ v¨n b¶n vµ so¹n bµi theo hÖ thèng c©u hái ë SGK.
C/ Ph­¬ng ph¸p.
- Nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, ph©n tÝch, b×nh gi¶ng
D/ Ho¹t ®éng trªn líp:
1) æn ®Þnh tæ chøc: (1 phót): KT sÜ sè:	
2) KT bµi cò: (5 phót)
 ? §äc thuéc lßng, diÔn c¶m bµi th¬ “Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh ” cña Ph¹m TiÕn DuËt ?
 ? Bµi th¬ cã sù kÕt hîp cña c¸c ph¬ng thøc biÓu ®¹t nµo ? H·y nªu nh÷ng vÎ ®Ñp cña nh÷ng ngêi lÝnh l¸i xe trong bµi th¬ ?
3) Bµi míi : (34 phót)
 - GV giíi thiÖu bµi (1 phót)
Ho¹t ®éng cña GV& HS
Ghi b¶ng
 GV yªu cÇu HS nªu vµi nÐt kh¸i qu¸t vÒ t¸c gi¶.
 Cho HS quan s¸t ¶nh ch©n dung t¸c gi¶, bæ sung thªm mét sè th«ng tin
? Bµi th¬ “§oµn thuyÒn ®¸nh c¸ ” ®­îc s¸ng t¸c trong hoµn c¶nh nµo ?
 * HS dùa vµo phÇn chó thÝch (é) tr¶ lêi:
- GV h­íng dÉn ®äc vµ ®äc 1 ®o¹n: 
giäng ®äc s«i næi, hµo høng, vui t¬i thÓ hiÖn niÒm vui cña nh÷ng ngêi lao ®éng míi.
* 2 HS ®äc tiÕp ®Õn hÕt bµi.
 - GV nhËn xÐt phÇn ®äc cña HS sau ®ã h­íng dÉn t×m hiÓu chó thÝch, nhÊt lµ c¸c chó thÝch vÒ c¸c loµi c¸.
- GV dùa vµo c©u hái 1- phÇn “§äc- hiÓu VB ” ®Ó h­íng dÉn cho HS t×m bè côc.
* HS th¶o luËn, x¸c ®Þnh:
Bµi th¬ cã thÓ chia lµm 3 phÇn
- Khæ 1+2: C¶nh ra kh¬i
- Khæ 3’6: C¶nh ®¸nh c¸
- Khæ 7: C¶nh trë vÒ
- GV yªu cÇu HS nªu thêi gian vµ kh«ng gian ®­îc miªu t¶ trong bµi th¬.
* HS x¸c ®Þnh:
? Thêi ®iÓm ra kh¬i cña ®oµn thuyÒn ®¸nh c¸ ®­îc nãi tíi trong lêi th¬ nµo?
 ? Trong lêi th¬ ®ã, kh«ng gian vµ thêi gian ®· ®­îc h×nh t­îng ho¸ nh­ thÕ nµo?
* HS x¸c ®Þnh qua c¸c tõ ng÷ ë hai c©u th¬ ®Çu: MÆt trêi xuèng biÓn...
 Sãng cµi then, ®ªm sËp cöa
* HS ph¸t hiÖn:
 MÆt trêi - nh­  hßn löa
 Sãng - then cµi cöa cña biÓn
 ? B»ng c¸ch nµo nhµ th¬ ®· s¸ng t¹o ra c¸c h×nh ¶nh ®ã ?
’ B»ng trÝ t­ëng t­îng vµ liªn t­ëng
 ? Tõ ®ã cã thÓ h×nh dung vÒ mét c¶nh t­îng thiªn nhiªn nh­ thÕ nµo ?
 é GV chèt:
 B»ng mét trÝ t­ëng t­îng vµ liªn t­ëng phong phó qua c¸c h×nh ¶nh so s¸nh ®éc ®¸o, t¸c gi¶ ®· lµm næi bËt vÎ ®Ñp k× vÜ tr¸ng lÖ cña c¶nh biÓn ®ªm.
 ? Trong khæ th¬ ®Çu cã sù ®èi lËp ho¹t ®éng cña thiªn nhiªn víi ho¹t ®éng cña con ng­êi. Nªu ý nghÜa cña sù ®èi lËp nµy ?
? TiÕng h¸t ë c©u th¬ thø t­ diÔn t¶ ®iÒu g× ?
é GV chèt:
 §èi lËp víi sù nghØ ng¬i cña vò trô, khÝ thÕ cña nh÷ng con ngêi ra kh¬i ®¸nh c¸ m¹nh mÏ, vui t­¬i, l¹c quan, yªu lao ®éng.
 GV yªu cÇu HS ®äc tõ khæ th¬ thø 3’ khæ 6.
? Trong phÇn VB tiÕp theo, nhµ th¬ tËp trung miªu t¶ ho¹t ®éng trªn biÓn. Sù miªu t¶ nh»m vµo nh÷ng ®èi t­îng chñ yÕu nµo ?
* HS ph¸t hiÖn:
C¸ vµ thuyÒn ®¸nh c¸.
? Nh÷ng c©u th¬ miªu t¶ vÒ c¸ nµo mµ em cho lµ ®éc ®¸o vµ míi l¹ ?
* HS ph¸t hiÖn:
- C¸ thu biÓn ®«ng nh­ ®oµn thoi
- C¸ song lÊp l¸nh ®uèc ®en hång
 C¸i ®u«i em quÉy tr¨ng vµng choÐ
- VÈy b¹c, ®u«i vµng loÐ r¹ng ®«ng
? Cã g× ®Æc s¾c trong nghÖ thuËt miªu t¶ c¸c loµi c¸ cña nhµ th¬ ë nh÷ng c©u th¬ nµy? ( ng«n ng÷, h×nh ¶nh ) ?
’ h×nh ¶nh, ng«n ng÷ ®éc ®¸o, ®Æc s¾c
( ®¹i tõ “em”, tÝnh tõ, ®éng tõ ®a d¹ng)
 ? Theo em, sù s¸ng t¹o ®ã ®· mang l¹i hiÖu qu¶ g× cho th¬ Huy CËn khi viÕt vÒ biÓn ?
* HS th¶o luËn, tr¶ lêi:
- T¹o ®­îc nh÷ng h×nh ¶nh sinh ®éng vÒ c¸c loµi c¸ biÓn.
- VÏ nªn mét bøc tranh ®Çy mµu s¾c k× ¶o vÒ biÓn.
é GV chèt l¹i:
 T¸c gi¶ dïng mét ng«n ng÷ ®Æc s¾c, h×nh ¶nh ®éc ®¸o, míi l¹ t¹o ®­îc nh÷ng h×nh ¶nh ®Æc biÖt sinh ®éng vµ míi l¹ vÒ c¸ biÓn. Tõ ®ã dùng lªn bøc tranh th¬ ®Çy mµu s¾c k× ¶o vÒ biÓn.
 ? §Ó viÕt ®­îc nh÷ng c©u th¬ nh­ thÕ, nhµ th¬ cÇn vËn dông nh÷ng n¨ng lùc nghÖ thuËt g× ?
* HS ph¸t hiÖn :
- Trùc tiÕp quan s¸t
- TrÝ t­ëng t­îng dåi dµo, phong phó
- T×nh yªu thiªn nhiªn, ®Êt n­íc
 ? Bøc tranh lao ®éng trong khung c¶nh biÓn ®ªm ®ã ®­îc t¸c gi¶ miªu t¶ nh­ thÕ nµo ?
* HS ph¸t hiÖn qua c¸c c©u th¬.
- ThuyÒn ta l¸i giã...
 L­ít gi÷a m©y cao...
 Ra ®Ëu dÆm xa...
 Dµn ®an....
- Ta h¸t bµi ca...
 Gâ thuyÒn ®· cã...
- Sao mê kÐo líi kÞp trêi s¸ng
 Ta kÐo xo¨n tay...
- GV yªu cÇu HS nhËn xÐt vÒ c¸ch miªu t¶ cña nhµ th¬ vÒ ¶nh ®¸nh c¸ ®ªm trªn biÓn. ( bót ph¸p, ng«n ng÷, h×nh ¶nh )
* HS th¶o luËn, tr¶ lêi:
- Ng«n ng÷ gîi t¶, biÓu c¶m
- C¶m høng l·ng m¹n, bay bæng
- H×nh ¶nh ®Æc s¾c
? Qua ®ã em h×nh dung vÒ c¶nh ®¸nh c¸ ®ªm trªn biÓn nh­ thÕ nµo?
 é GV chèt:
 Bót ph¸p l·ng m¹n ®· gióp cho t¸c gi¶ ph¸t hiÖn ®­îc nh÷ng vÎ ®Ñp cña c¶nh ®¸nh c¸ gi÷a biÓn ®ªm. Con thuyÒn ®¸nh c¸ vèn nhá bÐ tr­íc biÓn c¶ bao la ®· trë thµnh con thuyÒn k× vÜ, khæng lå, hoµ nhËp víi kÝch th­íc réng lín cña thiªn nhiªn, vò trô vµ c«ng viÖc lao ®éng nÆng nhäc cña ng­êi ®¸nh c¸ ®· thµnh bµi ca ®Çy niÒm vui, nhÞp nhµng cïng thiªn nhiªn.
 ? Theo em, tõ bøc tranh th¬ vÒ c¶nh ®¸nh c¸ ®ªm nµy, nhµ th¬ ®· thÓ hiÖn c¸ch nh×n nh­ thÕ nµo vÒ mèi quan hÖ gi÷a thiªn nhiªn vµ con ng­êi trong cuéc sèng cña chóng ta ?
* HS th¶o luËn nhãm, ph¸t biÓu:
+ Thiªn nhiªn thèng nhÊt, hoµ hîp víi con ng­êi
+ Con ng­êi lao ®«ng lµm chñ thiªn nhiªn cuéc sèng. 
A) Giíi thiÖu chung : (5 phót)
1- T¸c gi¶:
 - Tªn thËt lµ Cï Huy CËn ( 1919- 2005)
 Quª: Hµ TÜnh
 - Lµ nhµ th¬ lín cña phong trµo” Th¬ míi” vµ nÒn th¬ hiÖn ®¹i
2- T¸c phÈm:
 Bµi th¬ s¸ng t¸c n¨m 1958 trong chuyÕn ®i thùc tÕ ë vïng biÓn Qu¶ng Ninh, in trong tËp th¬ “Trêi mçi ngµy l¹i s¸ng ”.
B) §äc hiÓu v¨n b¶n : (28 phót)
 1- §äc- t×m hiÓu chó thÝch:
2- Bè côc:
3- Ph©n tÝch:
 a. C¶nh ra kh¬i:
- Thêi gian: Tõ lóc hoµng h«n’ b×nh minh.
- Kh«ng gian: réng lín, bao la víi mÆt trêi, biÓn, tr¨ng, sao, m©y, giã.
->C¶nh biÓn c¶ k× vÜ tr¸ng lÖ nh­ thÇn tho¹i
- Lµm næi bËt t­ thÕ lao ®éng, tinh thÇn lao ®éng h¨ng say cña nh÷ng ng­êi d©n chµi
’ DiÔn t¶ niÒm vui yªu ®êi, yªu lao ®éng, yªu cuéc sèng cña nh÷ng ng­êi d©n chµi.
b. C¶nh ®¸nh c¸:
- H×nh ¶nh sinh ®éng vÒ c¸c loµi c¸ biÓn.
- VÏ nªn mét bøc tranh ®Çy mµu s¾c k× ¶o vÒ biÓn.
’ C¶nh lao ®éng khÈn tr­¬ng, miÖt mµi, nÆng nhäc nh­ng hiÖu qu¶, trµn ®Çy tinh thÇn l¹c quan.
4) Cñng cè: (3 phót) 
 ? Qua hai c¶nh: ra kh¬i vµ ®¸nh c¸ võa ®­îc t×m hiÓu, em thÊy cã g× ®éc ®¸o trong bót ph¸p nghÖ thuËt cña nhµ th¬ Huy CËn ?
5) HD vÒ nhµ: (2 phót)
 - Häc thuéc lßng bµi th¬ , n¾m ch¾c nh÷ng ®Æc s¾c trong bót ph¸p nghÖ thuËt cña Huy CËn.
 - Xem tiÕp khæ th¬ cßn l¹i, so s¸nh víi khæ th¬ ®Çu tiªn ®Ó ph¸t hiÖn 
 nh÷ng ®iÓm gièng vµ kh¸c nhau trong c¸ch miªu t¶ thiªn nhiªn,
 ®oµn thuyÒn cña t¸c gi¶
 ’ ChuÈn bÞ kÜ VB: “BÕp löa” (Tù häc cã h­íng dÉn)
E/ Rót kinh nghiÖm
..........................................***........................................
D¹y :9a ........................ Bµi 11 - TiÕt 52 
 9b.......................
 V¨n b¶n: 
§oµn thuyÒn ®¸nh c¸ (tiÕp theo)
 ( Huy CËn) 
A/ Môc tiªu: 
 Qua tiÕt häc, HS cã thÓ:
 -TiÕp tôc thÊy ®­îc sù hµi hoµ gi÷a vÎ ®Ñp tr¸ng lÖ cña thiªn nhiªn vµ vÎ ®Ñp cña cuéc sèng lao ®éng khoÎ kho¾n, h¨ng say trªn biÓn t¹o nªn nh÷ng h×nh ¶nh ®Ñp, tr¸ng lÖ, giµu mµu s¾c l·ng m¹n trong bµi” §oµn thuyÒn ®¸nh c¸ ”. 
 - C¶m nhËn ®­îc t×nh c¶m, c¶m xóc ch©n thµnh cña nh©n vËt tr÷ t×nh: ng­êi ch¸u, ng­êi bµ giµu t×nh th­¬ng, ®øc hi sinh trong bµi “ BÕp löa ”.
 - ThÊy ®­îc nghÖ thuËt miªu t¶ c¶m xóc th«ng qua håi t­ëng kÕt hîp miªu t¶ tù sù, b×nh luËn cña t¸c gi¶ trong bµi th¬.
 - GD t×nh th­¬ng yªu gia ®×nh, ng­êi th©n, quª h­¬ng.
 - RÌn luyÖn kÜ n¨ng ®äc, ph©n tÝch t¸c phÈm th¬ tr÷ t×nh.
B/ ChuÈn bÞ:
 - GV: ¶nh ch©n dung t¸c gi¶ B»ng ViÖt ; B¶ng phô .
 - HS: §äc kÜ v¨n b¶n “BÕp löa ” vµ so¹n bµi theo hÖ thèng c©u hái ë SGK.
C/ Ph­¬ng ph¸p.
- Nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, ph©n tÝch, b×nh gi¶ng
D/ Ho¹t ®éng trªn líp:
1) æn ®Þnh tæ chøc: (1 phót): KT sÜ sè:	
2) KT bµi cò: (4 phót)
 ? §äc thuéc lßng, diÔn c¶m nh÷ng khæ th¬ nãi vÒ c¶nh ®¸nh c¸ trªn biÓn ®ªm. Bót ph¸p nghÖ thuËt trong nh÷ng khæ th¬ nµy cã g× ®Æc s¾c ?
3) Bµi míi : (34 phót)
 - GV giíi thiÖu néi dung tiÕt häc (1 phót)
 PhÇn thø nhÊt: T×m hiÓu tiÕp VB “ §oµn thuyÒn ®¸nh c¸ ” cña Huy CËn.
Ho¹t ®éng cña GV& HS
Ghi b¶ng
* HS ®äc khæ cuèi bµi th¬.
? C¶nh trë vÒ cña ®oµn thuyÒn ®­îc miªu t¶ b»ng nh÷ng chi tiÕt nµo ? ®ã lµ kho¶ng thêi gian nµo ? 
* HS ph¸t hiÖn:
- C©u h¸t c¨ng buåm...
 §oµn thuyÒn ch¹y ®ua...
 MÆt trêi ®éi biÓn...
? Cã g× ®Æc biÖt trong nghÖ thuËt diÔn t¶ c¶nh trë vÒ cña ®oµn thuyÒn so víi khæ th¬ ®Çu ?
* HS th¶o luËn, ph¸t biÓu:
- Cã sù lÆp l¹i c¸c h×nh ¶nh vµ cÊu tróc c©u.
- Dïng biÖn ph¸p nh©n ho¸:
 ? T¸c dông cña nh÷ng biÖn ph¸p nµy ?- GV yªu cÇu HS so s¸nh hai c©u h¸t ë khæ ®Çu vµ khæ cuèi qua hai tõ “cïng ”,“víi” ®Ó thÊy ®­îc ©m h­ëng hµo hïng cña khæ cuèi.
* HS nghe, tr×nh bµy c¶m nhËn vÒ c¸ch dïng hai quan hÖ tõ “ cïng”, “ víi” ®Ó thÊy ®­îc sù kh¸c nhau ë hai c©u th¬.
 é GV chèt:
 B»ng nh÷ng h×nh ¶nh ®Æc s¾c kÕt hîp víi mét c¶m xóc m¹nh mÏ, t¸c gi¶ lµm næi bËt vÎ ®Ñp huy hoµng cña thiªn nhiªn vµ con ng­êi lao ®éng
 4) Tæng kÕt: ( ghi nhí: SGK - )
 - GV cho HS tæng kÕt nh÷ng nÐt ®Æc s¾c vÒ NT vµ néi dung cña bµi th¬.
* HS tæng kÕt, kh¸i qu¸t l¹i theo néi dung ®· t×m hiÓu.
- NT: nhiÒu h×nh ¶nh ®éc ®¸o, bót ph¸p l·ng m¹n, c¸ch gieo vÇn linh ho¹t, giäng ®iÖu khoÎ kho¾n, hµo hïng.
- ND: VÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn vµ tinh thÇn lao ®éng h¨ng say cña ng­êi d©n chµi.
- GV bæ sung vµ cho HS ®äc (ghi nhí).
 - GV gîi ý vÒ nh÷ng ®iÓm ®Æc s¾c cÇn b×nh gi¶ng trong khæ th¬ ®Çu vµ khæ cuèi cña bµi th¬ ®Ó HS vÒ nhµ lµm tèt bµi tËp 1- SGK.
 VD: mÆt trêi, c©u h¸t, sãng, ®ªm (khæ ®Çu).
 mÆt trêi, c©u h¸t, ®oµn thuyÒn, m¾t c¸
 (khæ cuèi).
 * HS nghe gîi ý, vÒ nhµ lµm:
c) C¶nh trë vÒ cña ®oµn thuyÒn:
’ C¶nh b×nh minh rùc rì, t­¬i s¸ng
’ Kh¾c ho¹ ®Ëm nÐt mét khung c¶nh thiªn nhiªn ®Ñp vµ vÎ ®Ñp cña thµnh qu¶ lao ®éng cña nh÷ng ng­êi d©n chµi sau mét ®ªm lao ®éng
4- Tæng kÕt
- NT:
- ND:
- Ghi nhí: SGK
B) LuyÖn tËp:
4) Cñng cè : (4 phót) 
 ? Tõ hai bµi th¬ “ §oµn thuyÒn ®¸nh c¸” cña Huy CËn vµ “ BÕp löa”
 cña B»ng ViÖt, em rót ra ®­îc nh÷ng kinh nghiÖm nµo khi lµm v¨n miªu t¶ vµ biÓu c¶m? 
 ( Khi miªu t¶, ngoµi quan s¸t cÇn ph¶i cã trÝ t­ëng t­îng, liªn t­ëng; muèn biÓu c¶m s©u s¾c cÇn ph¶i cã c¶m xóc m·nh liÖt, tÊm lßng s©u s¾c, ch©n thËt.CÇn kÕt hîp víi c¸c yÕu tè kh¸c nh­ tù sù, nghÞ luËn.)
5) HD vÒ nhµ : (2 phót)
 - Häc thuéc lßng 2 bµi th¬ , n¾m ch¾c nh÷ng ®Æc s¾c vÒ NT vµ ND
 - Lµm phÇn luyÖn tËp ë hai bµi th¬ theo yªu cÇu cña SGK vµ GV : yªu cÇu viÕt thµnh ®o¹n, bµi cô thÓ 
 ’ Xem l¹i néi dung kiÕn thøc phÇn VH trung ®¹i cã liªn quan ®Õn bµi kiÓm tra ®Ó giê sau tr¶ bµi.
E/ Rót kinh nghiÖm.