Giáo án môn học Ngữ văn khối 9 - Tiết 118: Tập làm văn nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)

 Ngày soạn: 18/2/2012
TIẾT 118: TẬP LÀM VĂN
NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
Hiểu rõ khái niệm và yêu cầu của bài văn nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích), biết cách làm những bài nghị luận này.
B.TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG
1. Kiến thức
- Những yêu cầu đối với bài văn nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)
- Cách tạo lập văn bản nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích).
2. Kỹ năng:
- Nhận diện được bài văn nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) và kĩ năng làm bài nghị luận thuộc dạng này.
- Đưa ra được những nhận xét, đánh giá về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) đã học trong chương trình.
C.CHUẨN BỊ: Giáo án điện tử; tư liệu về văn nghị luận; đồ dùng dạy học: giấy, bút dạ,
D. TIẾN TRÌNH DẠY-HỌC
1.Ổn định :Kiểm tra sĩ số lớp học
2.Kiểm tra bài cũ : -Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lí?
-Bố cục và yêu cầu về nội dung,hình thức?
3.Bài mới: Hoạt động 1: Giới thiệu bài. Ở bài trước chúng ta đã được học các bài NL về một sự việc hiện tượng ,đời sống vàhôm nay cô sẽ
*Hoạt động 2: 
Dùng kĩ thuật dạy học: khăn phủ bàn và sơ đồ tư duy.
Gv. Vấn đề nghị luận trong văn bản là tư tưởng cốt lõi, là chủ đề của một bài văn nghị luận.Chính nó là mạch ngầm làm nên tính thống nhất, chặt chẽ của bài văn.
? Trong văn bản này, vấn đề nghị luận là gì? Câu văn nào nêu vấn đề nghị luận? Em hãy đặt tên cho văn bản?
- Câu nêu vấn đề : 2 câu cuối phần mở bài
- Đặt tên: Một vẻ đẹp nơi Sa Pa lặng lẽ (Vẻ đẹp của anh thanh niên trong “LLSP”.
? Vấn đề nghị luận được triển khai qua những luận điểm nào?
 ? Tìm câu văn chứa luận điểm?
? Các luận điểm ấy được cụ thể hoá qua những luận cứ nào? (Thảo luận, trình bày bằng kĩ thuật khăn phủ bàn)
Sau 2 phút hs lên trình bày.
? Các em có nhận xét gì về luận cứ của bài văn?
- Luận cứ tiêu biểu, xác đáng, sinh động vì đó là những chi tiết , hình ảnh đặc sắc trong tác phẩm Lặng lẽ Sa Pa.
GV: Trình bày sơ đồ dàn bài trên giáo án điện tử.
Gv: Để khẳng định vấn đề, người viết đã trình bày rõ ràng, ngắn gọn bằng ba luận điểm.
? Các em có nhận xét gì về các luận điểm của bài viết?
? Những nhận xét, đánh giá này xuất phát từ đâu?
? Các luận điểm có vai trò gì trong bài văn? Có làm rõ chủ đề bài văn không?
? Các luận điểm được nêu như thế nào? rõ ràng, ngắn gọn, gợi được ở người đọc sự chú ý.
? Để làm rõ luận điểm, người viết đã triển khai lập luận như thế nào?
- Từng luận điểm được phân tích, chứng minh một cách thuyết phục bằng dẫn chứng cụ thể trong tác phẩm.Trình bày nhận xét, đánh giá của mình về nhân vật anh thanh niên.
? Chỉ rõ các phương pháp trình bày?
? Em có nhận xét gì về lời văn diễn đạt của bài văn này?
GV: Từ luận điểm rút ra ghi nhớ -SGK (63)
? Bố cục văn bản đã hợp lí chưa? ? Văn bản gồm mấy phần? Mỗi phần đảm nhiệm vai trò gì?
+Mở bài: Nêu vấn đề nghị luận
+Thân bài: Phân tích, diễn giải từng luận điểm
+Kết bài: Khẳng định,khái quát, nâng cao vấn đề nghị luận.
Hoạt động 3: Học sinh đọc ghi nhớ trong sgk/63
Hoạt động 4.Luyện tập
- Gọi học sinh đọc văn bản trong sgk trang 64
? Vấn đề nghị luận của đoạn văn là gì?
? Đoạn văn nêu những ý kiến chính nào? 
? Các ý kiến ấy giúp ta hiểu được thêm gì về nhân vật lão Hạc? 
I. Tìm hiểu bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)
1. Tìm hiểu văn bản(SGK)
* Vấn đề nghị luận là: Những phẩm chất, đức tính đẹp đẽ, đáng yêu của nhân vật anh thanh niên làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu trong truyện ngắn“LLSP” của Nguyễn Thành Long.
 Luận điểm 1:Trước tiên nhân vật anh thanh niên đẹp ở tấm lòng yêu đời, yêu nghề, ở tinh thần trách nhiệm cao với công việc lắm gian khổ của mình
- Hoàn cảnh sống
- Công việc
- Cách tổ chức cuộc sống khoa học,nề nếp, ngăn nắp; nuôi gà, trồng hoa, đọc sách...
 Luận điểm 2: Nhưng anh thanh niên thật đáng yêu ở nỗi thèm người, lòng hiếu khách đến nồng nhiệt, ở sự quan tâm đến người khác một cách chu đáo
- Vui được đón khách đến thăm nơi ở của mình
- Say sưa kể về công việc và bạn bè của mình
- Tặng hoa cho cô gái trẻ; biếu quà bác họa sĩ và vợ bác lái xe.
 Luận điểm 3: Công việc vất vả, có những đóng góp quan trọng cho đất nước như thế nhưng người thanh niên hiếu khách và sôi nổi ấy lại rất khiêm tốn (câu nêu luận điểm)
- Thấy đóng góp của mình là nhỏ bé so với người khác.
- Từ chối được vẽ chân dung mình, giới thiệu  người khác.
* Đoạn kết bài:
- Ý nghĩa: cô đúc vấn đề nghị luận
2. Nhận xét :
- Luận điểm là những nhận xét, đánh giá của người viết về nhân vật.
- Xuất phát từ nhân vật anh thanh niên cụ thể là:hoàn cảnh,công viêc, phẩm chất đáng quý...
- Các luận điểm đều tập trung làm rõ vấn đề nghị luận
- Các luận điểm được nêu rõ ràng, ngắn gọn, gợi được ở người đọc sự chú ý.
- Từng luận điểm được phân tích, chứng minh một cách thuyết phục bằng các lí lẽ (luận cứ) dẫn chứng trong tác phẩm. Đó là những chi tiết, hình ảnh đặc sắc của văn bản.
- Luận điểm 1,2,3 đều triển khai theo lối diễn dịch(câu chủ đề nằm ở đầu đoạn);đoạn đầu trình bày theo lối quy nạp; đoạn cuối trình bày theo lối tổng hợp.
- Bài văn có 3 phần rõ ràng được dẫn dắt tự nhiên: nêu vấn đề =>phân tích,diễn giải=>khẳng định, nâng cao vấn đề nghị luận.
- Lời văn chuẩn xác, gợi cảm.
II. Ghi nhớ: (SGK/63)
III. Luyện tập.
Đoạn văn mẫu
- Vấn đề nghị luận: Tình thế lựa chọn nghiệt ngã của nhân vật lão Hạc và vẻ đẹp nhân vật này.
- Các ý kiến được nêu:
+ Đấu tranh nội tâm: những mâu thuẫn giằng xé xung quanh việc lựa chọn giữa sống và chết. Sống thì ra sao? Chết thì thế nào? (Phân tích nội tâm nhân vật)
+ Hành động: Cuối cùng lão chọn cái chết thảm khốc. 
+ Sự nhận thức, đánh giá về nhân vật lão Hạc
=> Bài viết đã làm sáng tỏ một nhân cách đáng kính trọng, một tấm lòng hy sinh cao quý.
4.Củng cố: Gv củng cố nội dung bài học, nhắc lại các chi tiết cần nắm về văn nghị luận.
5.Hướng dẫn học bài: 
-Nắm được thế nào là làm bài văn nghị luận về một tác phẩm truyện hoặc đoạn trích
-Chuẩn bị tiết 119 Cách làm bài văn nghị luận về một tác phẩm truyện hoặc đoạn trích