Giáo án môn học Ngữ văn khối 9 - Tiết: 3: Các phương châm hội thoại

Ngày soạn: 11/08/2012
 Tiết: 3: CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI
A. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức: 
- Nội dung phương châm về lượng, phương châm về chất.
2. Kĩ năng: 
- Nhận biết và phân tích được cách sử dụng phương châm về lượng và phương châm về chất trong một tình huống giao tiếp cụ thể.
- Vận dụng phương châm về lượng, phương châm về chất trong hoạt động giao tiếp.
Giáo dục kĩ năng sống
B. CHUẨN BỊ:
1. Giáo viên: Bảng phụ.
2. Học sinh: Chuẩn bị bài.
C. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:
1. Ổn định:
2. Kiểm tra bài cũ, soạn bài mới: GV kiểm tra sự chuẩn bị của HS.
3. Bài mới:
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ
KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN ĐẠT
Hoạt động 1
- GV treo bảng phụ ghi ví dụ sgk/8.
 + Câu trả lời của Ba có đáp ứng yêu cầu nội dung mà An muốn biết không?
 + Bơi có nghĩa như thế nào? Vậy theo em Ba cần trả lời như thế nào?
 + Từ đó có thể rút ra bài học gì về giao tiếp?
 - GV treo bảng phụ ghi ví dụ sgk/9.
 + Vì sao truyện này lại gây cười? Lẽ ra anh có Lợn cưới và anh có Áo mới phải trả lời và hỏi như thế nào để người nghe đủ biết được điều cần hỏi và cần trả lời?
+ Như vậy ta cần phải tuân thủ yêu cầu gì khi giao tiếp?
+ Qua 2 ví dụ, em hãy cho biết thế nào là phương châm về lượng?
Hoạt động 2
- GV yêu cầu HS đọc và kể lại truyện cười.
+ Truyện cười này nhằm phê phán điều gì? Như vậy trong giao tiếp có điều gì cần tránh?
+ Sự khác nhau giữa yêu cầu đừng nói những điều mà không đúng sự thật và không có bằng chứng xác thực là gì?
+ Nếu xét thấy cần nói điều đó thì ta phải làm gì?
- Khi xét thấy cần phải nói thì thêm vào trước đó các từ: có lẽ, hình như
+ Qua ví dụ, em hiểu thế nào là phương châm về chất?
Hoạt động 3
1. GV tổ chức cho HS dựa vào 2 phương châm vừa học để nhận ra lỗi.
- 2 nhóm mỗi nhóm làm một ví dụ.
+ Lỗi ở phương châm nào? Từ nào vi phạm?
2. Xác định yêu cầu, 2HS lên bảng làm.
- Lớp nhận xét, bổ sung.
3. – HS đọc truyện.
+ Yếu tố gây cười? Phân tích → vi phạm phương châm nào.
4. HS thảo luận nhóm (2 nhóm) trả lời, bổ sung.
5. GV hướng dẫn HS về nhà làm. 
- Ăn ốc nói mò: nói không có căn cứ.
- Ăn đơm nói đặt: vu khống, đặt điều, bịa chuyện cho người khác.
- Cãi chày cãi cối: cố tranh cãi nhưng không có lí lẽ gì.
- Ăn không nói có: vu khống, bịa đặt.
- Cãi: cố tranh cãi, không có lí lẽ.
- Khua môi..: nói năng ba hoa, khoát lác
- Nói dơi..: nói lăng nhăng, linh tinh, không xác thực.
- Hứa hưu hứa vượn: hứa để được lòng, không thực hiện lời hứa.
→ Không tuân thủ pc về chất.
I. TÌM HIỂU BÀI
1. PHƯƠNG CHÂM VỀ LƯỢNG
* Ví dụ : sgk/8,9.
+ Ví dụ 1:
- Câu trả lời của Ba không đầy đủ nội dung mà An muốn biết.
- Ba cần trả lời một địa điểm cụ thể nào đó.
→ Khi giao tiếp không nên nói thiếu nội dung.
+Ví dụ 2:
- Anh có lợn cưới và anh có áo mới hỏi và trả lời quá thừa nội dung.
→ Khi giao tiếp tránh nói thừa nội dung.
* Ghi nhớ 1: sgk/9.
2. PHƯƠNG CHÂM VỀ CHẤT
* Ví dụ: sgk/9,10.
- Truyện phê phán tính nói khoác.
→ Đừng nói những điều mà mình không tin là đúng sự thật, hay không có bằng chứng xác thực
* Ghi nhớ 2: sgk /10.
II. LUYỆN TẬP
1. Phân tích lỗi:
a.Thừa nội dung: nuôi ở nhà 
 (Sai pc về lượng).
b.Thừa nội dung: có hai cánh
 (Sai pc về lượng).
2. Điền vào chỗ trống:
a. Nói có sách, mách có chứng.
b. Nói dối.
c. Nói mò.
d .Nói nhăng nói cuội.
e. Nói trạng.
3. Phương châm hội thoại không được tuân thủ trong truyện Có nuôi được không:
- Vi phạm phương châm về lượng - hỏi một điều rất thừa.
4. Giải thích
a. Nhằm báo cho người nghe biết là tính xác thực của nhận định hay thông tin mà mình đưa ra chưa được kiểm chứng.
- Nhằm đảm bảo phương châm về chất.
b. Nhằm báo cho người nghe biết là việc nhắc lại nội dung đã cũ là do chủ ý của người nói - đảm bảo phương châm về lượng.
4. Củng cố:
- Qua phương châm về lượng và phương châm về chất, em rút ra được điều gì khi giao tiếp?
5. Dặn dò: - Về nhà học bài, làm bài tập 5 sgk/11,12.
 Soạn bài: Sử dụng yếu tố nghệ thuật trong văn bản thuyết minh.
 (xem lại thể loại văn thuyết minh ở lớp 8).