Giáo án môn học Ngữ văn lớp 9 - Phần: Ôn tập

LuyÖn kü n¨ng lµm v¨n tù sù líp 9
A. §Æc ®iÓm yªu cÇu cña v¨n tù sù líp 9
§Ò tµi: 
§Ò tµi chÝnh lµ hiÖn thùc ®­îc nãi tíi cña v¨n b¶n, th­êng ®­îc nªu trong ®Ò bµi cho HS
Mçi nhµ v¨n còng th­êng cã ý thøc t×m kiÕm nguån ®Ò tµi cho m×nh. C¸c em HS còng cÇn chó ý tíi ®iÒu ®ã khi viÕt v¨n
Chñ ®Ò
Chñ ®Ò lµ ®iÒu mµ ng­êi viÕt muèn qua tù sù hoÆc bµn luËn dÉn d¾t ng­êi ®äc n¾m ®­îc
Tr­íc mét hiÖn thùc cña cuéc sèng, mçi ng­êi viÕt cã nh÷ng suy ngÉm, c¶m nhËn riªng. Ngay ®èi víi mét ng­êi tr­íc mét ®Ò tµi, do nh÷ng t×nh huèng cô thÓ l¹i cã nh÷ng suy ngÉm kh¸c nhau
Tù sù kÕt hîp víi miªu t¶
Miªu t¶ trong v¨n tù sù: Trong v¨n tù sù th­êng ®an xen c¸c yÕu tè miªu t¶ lµm cho sù viÖc ®­îc cô thÓ, tÝnh c¸ch nh©n vËt ®­îc kh¾c ho¹ râ nÐt, lµm cho viÖc kÓ chuyÖn thªm sinh ®éng vµ chñ ®Ò ®­îc kh¾c s©u h¬n
Miªu t¶ néi t©m trong v¨n tù sù:
ThÕ nµo lµ miªu t¶ néi t©m: Lµ nh÷ng suy nghÜ, t×nh c¶m,nh÷ng diÔn biÕnt©m tr¹ng cña nh©n vËt, nghÜa lµ nh÷ng g× kh«ng quan s¸t ®­îc trùc tiÕp
Gi÷a miªu t¶ bªn ngoµi vµ miªu t¶ néi t©m cã mèi liªn hÖ víi nhau. NhiÒu khi tõ viÖc miªu t¶ bªn ngoµi mµ ng­êi viÕt cho thÊy t©m tr¹ng bªn trong cña nh©n vËt. Vµ ng­îc l¹i, tõ viÖc miªu t¶ t©m tr¹ng nh©n vËt ng­êi ®äc h×nh dung ®­îc d¸ng vÎ bÒ ngoµi...
NghÞ luËn trong v¨n tù sù.
- YÕu tè nghÞ luËn xuÊt hiÖn trong v¨n tù sù ®Ó thÓ hiÖn mét triÕt lÝ hay suy nghÜ tr¨n trë cña nh©n vËt vÒ mét vÊn ®Ò nµo ®ã mµ ng­êi viÕt muèn göi g¾m. Vµ còng th­êng th× c¸c yÕu tè nghÞ luËn trong c©u chuyÖn lµ nh÷ng yÕu tè biÖt lËp ë mét t×nh huèng cô thÓ, mét sù viÖc, mét nh©n vËt cô thÓ nµo ®ã mµ th«i chø kh«ng thÓ lÊn ¸t ph­¬ng thøc chÝnh lµ tù sù.
B. Kü n¨ng, ph­¬ng ph¸p
1. Ph­¬ng ph¸p kÜ n¨ng miªu t¶ néi t©m trong v¨n tù sù
- Miªu t¶ trùc tiÕp
- Miªu t¶ gi¸n tiÕp
2. Ph­¬ng ph¸p viÕt tù sù cã sö dông yÕu tè nghÞ luËn
- NghÞ luËn thùc chÊt lµ mét cuéc ®èi tho¹i: NghÜa lµ ng­êi viÕt t¹o ra cuéc ®èi tho¹i: ®èi tho¹i víi ng­êi kh¸c hoÆc víi chÝnh m×nh, trong ®ã ng­êi viÕt th­êng nªu c¸c nhËn xÐt....
- Sö dông kiÓu c©u: Trong v¨n tù sù ng­êi viªt Ýt dïng c©u miªu t¶ hay trÇn thuËt mµ th­êng dïng c©u kh¼ng ®Þnh vµ phñ ®Þnh, c©u cã c¸c mÖnh ®Ò h« øng: nÕu ...th×; kh«ng nh÷ng ...mµ cßn;....
C. C¸c d¹ng bµi
I. KÓ chuyÖn qua h×nh thøc bøc th­: 
- §©y lµ d¹ng bµi yªu cÇu ng­êi viÕt ph¶i håi t­ëng vÒ nh÷ng thùc tÕ cña b¶n th©n ®· lïi vµo qu¸ khø vµ trë thµnh kØ niÖm. Cã nghÜa lµ vÊn ®Ò m×nh kÓ ®· mang mét dÊu Ên khã phai trong t©m trÝ ng­êi kÓ chuyÖn. V× vËy, bãng d¸ng cña qu¸ khø lµ mét nÐt ®Ñp t¹o nªn tÝnh hÊp dÉn cña c©u chuyÖn. Khi cã dÞp viÕt th­ th× kÓ l¹i chuyÖn nµy. Nh­ vËy bøc th­ nµy cã môc ®Ých kÓ chuyÖn
VD: 1. KÓ mét viÖc ®¸ng phª ph¸n mµ em gÆp
 2. Ng­êi Êy sèng m·i trong t«i
II. KÓ chuyÖn qua h×nh thøc giÊc m¬.
- KÓ chuyÖn qua h×nh thøc giÊc m¬ lµ d¹ng ®Ò yªu cÇu ng­êi viÕt ph¶i dïng h×nh thøc giÊc m¬ ®Ó chuyÓn t¶i mét c©u chuyÖn. Cã nghÜa lµ vÊn ®Ò m×nh kÓ ®· mang mét dÊu Ên giÊc m¬. V× vËy, bãng d¸ng giÊc m¬ lµ mét nÐt ®Ñp t¹o nªn tÝnh hÊp dÉn cña c©u chuyÖn. Nh­ vËy, giÊc m¬ nµy cã môc ®Ých kÓ chuyÖn
- Cã thÓ giíi thiÖu giÊc m¬ tr­íc khi kÓ chuyÖn, còng cã thÓ khi kÓ xong c©u chuyÖn råi yÕu tè giÊc m¬ míi ®­îc thÓ hiÖn
- Kh«ng gian thêi gian x¶y ra c©u chuyÖn hîp lÝ.
- DiÔn biÕn c©u chuyÖn kÓ mang tÝnh nh©n v¨n
VD:- GiÊc m¬ gÆp l¹i ng­êi th©n sau bao n¨m xa c¸ch
III. KÓ chuyÖn víi h×nh thøc chuyÖn kÓ th«ng th­êng
§©y lµ d¹ng ®Ò yªu cÇu ng­êi viÕt kÓ chuyÖn theo h×nh thøc s¸ng t¹o mét c©u chuyÖn th«ng th­êng. NÐt ®Ñp t¹o nªn tÝnh hÊp dÉn cña c©u chuyÖn phô thuéc vµo kh¶ n¨ng s¸ng t¹o nªn mét t×nh huèng ph¸t sinh c©u chuyÖn hîp lÝ, c¸ch kÕt thóc chuyÖn bÊt ngê, lÝ thó vµ ng«n ng÷ ng­êi kÓ chuyÖn sinh ®éng hÊp dÉn
Chó ý: 
+ LÝ do kÓ chuyÖn
+ Giíi thiÖu kh«ng gian thêi gian t×nh huèng x¶y ra c©u chuyÖn
+ DiÔn biÕn c©u chuyÖn
+ ý nghÜa c©u chuyÖn kÓ
IV.KÓ chuyÖn tõ mét t¸c phÈm v¨n häc
KÓ chuyÖn tõ mét t¸c phÈm v¨n häc lµ d¹ng ®Ò yªu cÇu ng­êi viÕt ph¶i nhËp hån vµo diÔn biÕn c©u chuyÖn ®· ®­îc nhµ v¨n viÕt ra trong t¸c phÈm v¨n häc mµ m×nh ®· ®äc. Sau ®ã x¸c ®Þnh mét “gãc nh×n nghÖ thuËt” ®Ó kÓ l¹i c©u chuyÖn ®· biÕt ®ã, vµ x¸c lËp c¸ch thøc kÓ l¹i sao cho kh«ng thay ®æi néi dung c©u chuyÖn nh­ng vÉn gîi cho ng­êi ®äc nã nh÷ng høng thó. V× vËy nÐt ®Ñp t¹o nªn tÝnh hÊp dÉn cña c©u chuyÖn chÝnh lµ sù s¸ng t¹o vÒ viÖc chän gãc nh×n nghÖ thuËt mµ ng­êi viÕt ®· chän cã linh ho¹t vµ thó vÞ hay kh«ng.
Cô thÓ ho¸ c©u chuyÖn ®· ®äc d­íi h×nh thøc hiÖn thùc nh­ míi
Kh«ng gian, thêi gian diÔn ra c©u chuyÖn
DiÔn biÕn c©u chuyÖn
ý nghÜa c©u chuyÖn
bµi tËp
1. Tãm t¾t “ChuyÖn cò trong phñ chó TrÞnh”
 Bµi tuú bót ghi l¹i ®êi sèng xa hoa v« ®é cña triÒu ®×nh phong kiÕn thêi vua Lª, chóa trÞnh suy tµn, ThÞnh V­¬ng TrÞnh S©m chØ thÝch ®i ch¬i ng¾m c¶nh ®Ñp, th­êng ngù ë c¸c li cung trªn T©y Hå, nói Tö TrÇm, nói Dòng Thuý, nªn viÖc x©y dùng ®×nh ®µi cø ph¶i lµm liªn tôc, viÖc phôc dÞch rÊt tèn kÐm, l·ng phÝ. Bao nhiªu vËt quý ë chèn nh©n gian, chóa ®Òu ra søc thu lÊy, kh«ng thiÕu thø g×...Bän ho¹n quan cung gi¸m “nhê giã bÎ m¨ng” tha hå nhòng nhiÔu c­íp bãc, do¹ dÉm ng­êi d©n ®Ó thu cña, lÊy tiÒn ®Õn møc bµ mÑ cña t¸c gi¶ còng ph¶i chÆt ®i nh÷ng c©y quý ë trong nhµ ®Ó tr¸nh khái bÞ v¹ l©y.
2. Tãm t¾t “ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng”
ChuyÖn kÓ vÒ Vò ThÞ ThiÕt lµ ng­êi con g¸i quª ë Nam X­¬ng ®Ñp ng­êi, ®Ñp nÕt ®­îc chµng Tr­¬ng Sinh c­íi vÒ lµm vî. Gia ®×nh ®ang yªn Êm, h¹nh phóc th× Tr­¬ng Sinh ph¶i ®i lÝnh. ë nhµ Vò N­¬ng sinh con trai ®Æt tªn lµ §¶n. Khi trë vÒ, Tr­¬ng Sinh nghe theo lêi con trÎ nghi ngê vî- Vò N­¬ng thanh minh, TS kh«ng nghe ®· ®¸nh m¾ng ®uæi nµng ®i. Nµng bÌn trÉm m×nh tù vÉn ë bÕn s«ng Hoµng Giang. Nhê c¸i bãng trªn t­êng vµ qua lêi bÐ §¶n nãi Tr­¬ng Sinh rÊt hèi hËn nhËn ra nçi oan cña Vò N­¬ng. Khi nhËn ®­îc chiÕc hoa vµng Phan Lang ë d­íi Thuû cung ®­a vÒ. Tr­¬ng Sinh ®· lËp ®µn gi¶i oan vµ xin Vò N­¬ng tha thø. Nµng trë vÒ tõ biÖt Tr­¬ng Sinh råi l¹i ®i ngay....
B»ng lêi kÓ cña Tr­¬ng Sinh h·y kÓ l¹i “chuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng”
- Khi kÓ chó ý: Gi÷ nguyªn néi dung c©u chuyÖn
- S¸ng t¹o b»ng lêi kÓ
 - Chó ý ®­a yÕu tè miªu t¶ vµ miªu t¶ néi t©m nh©n vËt
VD
T«i lµ Tr­¬ng Sinh, ®­îc sinh ra trong mét gia ®×nh giµu cã...cïng lµng t«i cã nµng Vò ThÞ ThiÕt rÊt ®Ñp g¸i l¹i thuú mÞ nÕt na...T«i thÊy rÊt mÕn nµng nªn ®· xin mÑ b¹c tr¨m ®Õn xin hái c­íi nµng vÒ lµm vî........
Chó ý:- Miªu t¶ th¸i ®é cña Tr­¬ng sinh khi nghe tin vÒ vî (qua lêi bÐ §¶n) 
 - Khi biÕt r»ng vî bÞ oan........ 
KÓ l¹i cuéc hµnh qu©n thÇn tèc cña Quang Trung tõ khi tiÕn qu©n ra B¾c tiªu diÖt qu©n Thanh
Chó ý: - Khi nghe tin cÊp b¸o qu©n Thanh ®· kÐo vµo thµnh Th¨ng Long.
 Quang Trung lªn ng«i Hoµng §Õ ............
 Th¸i ®é cña Quang Trung khi “thu qu©n” qua lêi dô qu©n sÜ....
kiÓu bµi ph©n tÝch t¸c phÈm
Kh¸i niÖm
T¸c phÈm v¨n ch­¬ng
lµ nh÷ng s¶n phÈm ra ®êi tõ qu¸ tr×nh lao ®éng vµ nghÖ thuËt cña ng­êi nghÖ sÜ. Ph¶n ¸nh hiÖn thùc cuéc sèng, th«ng qua ®ã thÓ hiÖn th¸i ®é, t­ t­ëng, t×nh c¶m cña t¸c gi¶
Cã ba d¹ng: Th¬, v¨n xu«i, kÞch
Ph©n tÝch t¸c phÈm.
 T×m hiÓu ph©n tÝch gi¸ trÞ nghÖ thuËt ®Ó lµm to¸t lªn néi dung nh­ng cÇn ph¶i ®Æt trong mèi quan hÖ víi t¸c gi¶ vµ hoµn c¶nh s¸ng t¸c
C¸c b­íc lµm bµi
B­íc 1: N¾m v÷ng thÓ lo¹i vµ ®Æc ®iÓm cña tõng thÓ lo¹i
Th¬
Th¬ lµ h×nh thøc nghÖ thuËt cao quý (Sãng Hång)
Th¬ lµ tiÕng gäi ®µn, tiÕng gäi ®ång thanh t­¬ng øng, ®ång khÝ t­¬ng cÇu (Tè H÷u)
Th¬ lµ ng­êi th­ kÝ trung thµnh cña tr¸i tim( Nhµ th¬ §øc: §uytel )
* ®Æc ®iÓm cña th¬
Ng«n ng÷ th¬ rÊt hµm xóc: mét tõ, mét h×nh ¶nh, 1 ý th¬ ®Òu cã nhiÒu nÐt nghÜa (®en/ bãng) cã nhiÒu tÇng nghÜa (cô thÓ/tr×u t­îng) nhiÒu cung bËc c¶m xóc.
Nãi vÒ tÝnh hµm xóc, nhµ nghiªn cøu v¨n häc Trung Quèc Ng«... Ph¸t nãi: “Th¬ ph¶i ®­îc ý ngoµi lêi, lêi trong th¬ hµm xóc v« cïng th× míi lµ t«n chØ cña ng­êi lµm th¬. Cho nªn, ý thõa h¬n lêi tuy c¹n mµ vÉn s©u. Lêi thõa h¬n ý th× tuy c«ng phu mµ vÉn vông. Cßn nh­ ý hÕt mµ lêi ....còng hÕt th× kh«ng ®¸ng lµ ng­êi lµm th¬ vËy”
Tõ ng÷ trong th¬ rÊt chän läc, ®éc ®¸o, gîi h×nh, gîi c¶m, nhÊt lµ c¸c tõ l¸y
Trong qu¸ tr×nh s¸ng t¸c, bªn c¹nh viÖc khai th¸c tø th¬, c¸c nhµ th¬ lu«n dông c«ng mµ trau truèt trong viÖc dïng tõ ®Ó t×m ®­îc nh÷ng tõ ng÷ gîi h×nh, gîi c¶m, ®éc ®¸o ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶. C¸c nhµ th¬ thiªn tµi th­êng sö dông rÊt hiÖu qu¶ ng«n tõ d©n téc, ®Æc biÖt lµ tõ l¸y ( NguyÔn Du lµ ng­êi sö dông ng«n ng÷ d©n téc rÊt thµnh c«ng trong viÖc thÓ hiÖn c¸c ...............)
NghÖ thuËt chän tõ trong th¬ gäi lµ ®óc ch÷: “H·y chän trong ngµn c©n quÆng ch÷ ®Ó lµm t×m ra mét ch÷ mµ th«i” ( Mai- a- cèp- xky)
Th¬ thÓ hiÖn ng÷ ©m, néi dung th«ng qua c¸c biÖn ph¸p tu tõ: tu tõ tõ vùng, tu tõ ng÷ ©m
Tu tõ vÒ ng÷ ©m: thÓ hiÖn trong c¸c ®iÖp ©m, c¸ch gieo vÇn t¹o nªn tÝnh nh¹c cho th¬, nh÷ng vÇn th¬ hay th­êng rÊt giµu tÝnh nh¹c, chñ yÕu qua c¸ch gieo vÇn. -VÇn trong th¬ th­êng ®­îc gieo theo chiÒu däc
VÝ dô:	 Buån tr«ng cöa bÓ chiÒu h«m
ThuyÒn ai thÊp tho¸ng c¸nh buåm xa xa
 Buån tr«ng ngän n­íc míi xa
Hoa tr«i man m¸c biÕt lµ vÒ ®©u”
Tu tõ vÒ tõ vùng: Dïng nhiÒu nhÊt lµ Èn dô, so s¸nh, nh©n ho¸, ho¸n dô, t­îng tr­ng, Èn dô chuyÓn ®æi c¶m gi¸c: Trong th¬ cña Thanh H¶i, ChÕ Lan Viªn...
Trong th¬ th­êng dïng c¸c ®iÓn tÝch, ®iÓn cè
NhÞp ®iÖu ©m thanh trong th¬ chÝnh lµ viÖc ta cã thÓ ngõng nghØ hay ng©n nga lóc ®äc, lóc ng©m. TiÕt tÊu gãp phÇn kh«ng nhá trong viÖc thÓ hiÖn c¸i thÇn cña bµi th¬
TruyÖn
TruyÖn lµ h×nh thøc tù sù th«ng qua nh©n vËt, sù viÖc, hoµn c¶nh ®Ó ph¶n ¸nh bøc tranh x· héi, göi g¾m th«ng ®iÖp cña t¸c gi¶
lù¬ng th«ng tin ph¶n ¸nh hiÖn thùc trong truyÖn lín h¬n trong th¬
§Æc ®iÓm næi bËt: gÇn gòi víi ®êi sèng, t¸i hiÖn cuéc sèng víi tÊt c¶ c¸c tÝnh sinh ®éng, phøc t¹p
§Æc ®iÓm cña truyÖn:
T¸c phÈm truyÖn th­êng thÓ hiÖn t­ t­ëng th«ng qua cèt truyÖn, nh©n vËt. Cèt truyÖn lµ toµn bé hÖ thèng c¸c sù viÖc x¶y ra trong truyÖn tõ khi më ®Çu ®Õn khi kÕt thóc. Cèt truyÖn ®­îc coi lµ x­¬ng sèng cña t¸c phÈm, cèt lâi cña chñ ®Ò
Nh©n vËt lµ linh hån cña truyÖn, lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó nhµ v¨n thÓ hiÖn chñ ®Ò....
	+ Nh©n vËt trung t©m
	+ Nh©n vËt t­ t­ëng 
	+ Nh©n vËt chÝnh
	+ Nh©n vËt phô
	+ Nh©n vËt chøc n¨ng
	+ Nh©n vËt chÝnh diÖn
	+ Nh©n vËt ph¶n diÖn...
	..............
KÕt cÊu: TruyÖn ®­îc x©y dùng theo mét tr×nh tù gäi lµ kÕt cÊu. Cã nhiÒu lo¹i kÕt cÊu.
	+ KÕt cÊu ch­¬ng håi
	+ KÕt cÊu theo thêi gian
	+ KÕt cÊu theo nh©n vËt, sù viÖc
Ng«n ng÷:
	+ Ng«n ng÷ t¸c gi¶: lµ lêi kÓ cña t¸c gi¶ hoÆc lêi b×nh luËn
	+ Ng«n ng÷ nh©n vËt: Th­îng xuÊt hiÖn khi nh©n vËt ®èi tho¹i hoÆc ®éc tho¹i
B­íc 2: X¸c ®Þnh ®Ò (Tuú yªu cÇu cña ®Ò mµ x¸c ®Þnh cho chuÈn)
§äc kÜ ®Ò, x¸c ®Þnh ®óng thÓ lo¹i ( c¨n cø vµo c¸c tõ ng÷ mµ ®Ò bµi cho) chó ý nh÷ng tõ ng÷ bãng bÈy, nhiÒu nghÜa, c¸c tõ H¸n ViÖt, c¸c tõ cã nghÜa riªng trong ®Ò.......
Rót ra yªu cÇu: ph©n tÝch t¸c phÈm nµo, ph©n tÝch toµn bé hay mét nh©n vËt hay mét vÊn ®Ò cña t¸c phÈm
B­íc 3: T×m ý, lËp dµn ý 
v¨n häc tr ... i sắc, tố cáo thực trạng xã hội, lên án thế lực đồng tiền trong xã hội phong kiến suy tàn.
Câu hỏi
 Câu 1: §o¹n th¬ : 
“GÇn miÒn cã mét mô nµo
GhÕ trªn ngåi tãt sç sµng”
ViÕt 1 c©u ®¬n mµ chñ ng÷ lµ mét côm chñ vÞ ®Ó giíi thiÖu néi dung ®o¹n th¬ trªn.
 “M· Gi¸m Sinh lµ mét nh©n vËt ph¶n diÖn ®­îc x©y dùng kh¸ thµnh c«ng vÒ diÖn m¹o, tÝnh c¸ch, cö chØ b»ng nÐt bót hiÖn thùc cña NguyÔn Du.”
ViÕt ®o¹n v¨n kho¶ng 15 c©u theo c¸ch lËp luËn qui n¹p, trong ®ã cã dïng c©u v¨n trªn ®Ó ph©n tÝch nh©n vËt MGS trong ®o¹n th¬ trªn.
 “ (1)NguyÔn Du lµ nhµ v¨n bËc thÇy vÒ nghÖ thuËt miªu t¶ nh©n vËt, kÓ c¶ nh©n vËt chÝnh diÖn vµ ph¶n diÖn. (2)§o¹n trÝch “MGS mua KiÒu” lµ tiªu biÓu cho viÖc x©y dùng nh©n vËt ph¶n diÖn cña NguyÔn Du. (3)Gia ®×nh KiÒu gÆp tai biÕn, KiÒu quyÕt ®Þnh b¸n m×nh ®Ó lÊy tiÒn cøu cha vµ gia ®×nh tho¸t khái tai häa. (4)§­îc mô mèi m¸ch b¶o, MGS t×m ®Õn mua KiÒu. (5)MGS xuÊt hiÖn víi vÎ ngoµi ch¶i chuèt mµ lè l¨ng, kh«ng phï hîp. (6)Tuæi ngoµi 40 mµ vÉn “Mµy rau nh½n nhôi, ¸o quÇn b¶nh bao”. (7)C¸ch nãi n¨ng th× céc lèc, v« lÔ: “Hái tªn, r»ng- Hái quª, r»ng”. (8)C©u tr¶ lêi nh¸t gõng, kh«ng cã chñ ng÷, kh«ng thÌm th­a göi, ®ã chØ cã thÓ lµ lêi cña kÎ v« häc hoÆc hîm cña, cËy tiÒn. (9)Cö chØ, th¸i ®é th× bÊt lÞch sù ®Õn tr¬ trÏn, hçn hµo: “GhÕ trªn ngåi tãt sç sµng”. (10)”GhÕ trªn” lµ ghÕ ë vÞ trÝ trang träng, dµnh cho bËc cao niªn, bËc huynh tr­ëng ®¸ng kÝnh. (11)KÎ ®i hái vî lµ bËc con c¸i mµ l¹i “ngåi tãt” th× thËt ch­íng m¾t, v« lÔ. (12)Kh«ng chØ cã thÕ, ta cßn thÊy ë MGS sù gi¶ dèi. (13)Gi¶ dèi tõ lai lÞch xuÊt th©n mï mê, giíi thiÖu lµ “viÔn kh¸ch” mµ l¹i x­ng quª “còng gÇn”. (14)§Õn t­íng m¹o, tÝnh danh còng gi¶ dèi, tuæi t¸c ®· nhiÒu nh­ng l¹i cè t« vÏ cho ra trÎ, ra vÎ th­ sinh, phong l­u, lÞch sù mµ “Tr­íc thµy sau tí lao xao” rÊt nhèn nh¸o, « hîp. (15)Nãi tãm l¹i, M· Gi¸m Sinh lµ mét nh©n vËt ph¶n diÖn ®­îc x©y dùng kh¸ thµnh c«ng vÒ diÖn m¹o, tÝnh c¸ch, cö chØ b»ng nÐt bót hiÖn thùc cña NguyÔn Du.”
Câu 2: Viết §o¹n v¨n ng¾n vÒ ®Æc s¾c nghÖ thuËt miªu t¶ nh©n vËt cña NguyÔn Du trong TruyÖn KiÒu qua ChÞ em Thóy KiÒu vµ M· Gi¸m Sinh mua KiÒu.
 TruyÖn KiÒu lµ mét t¸c phÈm víi bót ph¸p cña nghÖ sÜ thiªn tµi - NguyÔn Du. §Æc s¾c nhÊt lµ nghÖ thuËt miªu t¶ nh©n vËt - KÓ c¶ nh©n vËt chÝnh diÖn vµ nh©n vËt ph¶n diÖn - mµ kh«ng mét t¸c gi¶ ®­¬ng thêi nµo theo kÞp. Qua hai ®o¹n trÝch: ChÞ em Thóy KiÒu vµ M· Gi¸m Sinh mua KiÒu ®· phÇn nµo thÓ hiÖn ®iÒu ®ã. Trong ®o¹n trÝch ChÞ em Thóy KiÒu, NguyÔn Du ®· gîi t¶ ®­îc vÎ ®Ñp ®Æc s¾c cña hai c« g¸i nhµ hä V­¬ng b»ng bót ph¸p ­íc lÖ, t­îng tr­ng, so s¸nh víi vÎ ®Ñp cña mai, cña tuyÕt. Hai chÞ em ®­îc t«n lªn ®Õn ®é hoµn mÜ c¶ h×nh d¸ng lÉn t©m hån: “Mai cèt c¸ch, tuyÕt tinh thÇn - Mçi ng­êi mét vÎ 10 phan vÑn 10”. VÉn lµ bót ph¸p nghÖ thuËt truyÒn thèng nh­ng vÎ ®Ñp cña Thóy V©n l¹i hiÖn lªn mét c¸ch cô thÓ. Tõ khu«n mÆt, nÐt ngµi, tiÕng c­êi, giäng nãi, m¸i tãc, lµn da ®Òu ®­îc t¸c gi¶ so s¸nh víi tr¨ng, hoa, ngäc, m©y, tuyÕt. ThÓ hiÖn vÎ ®Ñp cña Thóy V©n lµ vÎ ®Ñp gÇn gòi víi thiªn nhiªn, hßa hîp víi thiªn nhiªn. Tõ vÎ ®Ñp cña Thóy V©n, NguyÔn Du giíi thiÖu: KiÒu cµng s¾c s¶o mÆn mµ. KiÒu v­ît lªn h¼n Thóy V©n vÒ trÝ tuÖ vµ t©m hån. Nhµ th¬ ®iÓm xuyÕt vÎ ®Ñp cña KiÒu b»ng nh÷ng so s¸nh, Èn dô, tiÓu ®èi hiÖn lªn mét mÜ nh©n lµm thiªn nhiªn ph¶i ®è kÞ: Hoa ghen thua th¾m, liÔu hên kÐm xanh. §o¹n th¬ t¶ chÞ em Thóy KiÒu lµ mét mÉu mùc vÒ v¨n t¶, ng«n ng÷ c« ®óc, lêi th¬ giµu c¶m xóc. C¸c biÖn ph¸p tu tõ: Èn dô, so s¸nh, ®ßn bÈy®­îc v©n dông tµi t×nh, lµm hai bøc ch©n dung hiÖn lªn cô thÓ, hÊp dÉn, l«i cuèn ng­êi ®äc. Kh¸c víi chÞ em Thóy KiÒu, M· Gi¸m Sinh hiÖn lªn qua ng«n ng÷ miªu t¶ trùc tiÕp cña t¸c gi¶. H×nh ¶nh nh©n vËt ph¶n diÖn ®­îc x©y dùng b»ng nÐt bót hiÖn thùc, hoµn chØnh c¶ vÒ diÖn m¹o lÉn tÝnh c¸ch. Qua d¸ng vÎ, diÖn m¹o: Qu¸ niªn tr¹c ngo¹i tø tuÇn - Mµy r©u nh½n nhôi, ¸o quÇn b¶nh bao. Qua cö chØ, lêi nãi: Hái tªn, r»ng- Hái quª, r»ng Tr­íc thÇy, sau tí lao xao - GhÕ trªn ngåi tãt sç sµng. Qua hµnh ®éng mua b¸n KiÒu: ®¾n ®o, Ðp, thö, cß kÌ, bít, thªm... Nh©n vËt MGS ®­îc kh¾c häa thËt cô thÓ, sinh ®éng, ®ång thêi mang ý nghÜa kh¸i qu¸t vÒ mét lo¹i ng­êi gi¶ dèi, v« häc. Ta thÊy nh©n vËt trong TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du ®­îc x©y dùng võa kh¸i qu¸t, võa cô thÓ víi c¸ tÝnh râ nÐt, võa sinh ®éng, võa ch©n thùc.
Các câu hỏi Sách bộ đề
THUÝ KIỀU BÁO ÂN BÁO OÁN
(Trích Truyện Kiều - Nguyễn Du)
I. Đọc, tìm hiểu chung về văn bản
1. Đọc
2. Vị trí đoạn trích
Đoạn trích thuộc phần 2 “ Gia biến và lưu lạc”. Mến mộ tài năng đức hạnh của Kiều, Từ Hải (người anh hùng ) đã lấy Kiều sau khi chuộc nàng ra khỏi lầu xanh lần thứ 2.
Từ Hải không chỉ đem lại cho Kiều một tấm tình tri ân tri kỷ mà còn giúp Kiều đền ơn, trả oán, thực hiện ước mơ công lý, chính nghĩa.
3. Bố cục
Đoạn trích có thể chia làm 2 phần:
- 12 câu đầu: Kiều báo ân(trả ơn Thúc Sinh)
- Các câu còn lại: Kiều báo oán.
II. Tìm hiểu đoạn trích
1. Thuý Kiều báo ân
- Thúc Sinh được mời đến trong cảnh oai nghiêm nơi Kiều xử án:
Cho gươm mời đến Thúc Lang
Trước cảnh gươm lớn giáo dài, Thúc Sinh vô cùng hoảng sợ:
- Mặt như chàm đổ
- Mình dường dẽ run
- Kiều biết ơn Thúc Sinh đã cứu nàng ra khỏi lầu xanh. Ơn đó, Kiều gọi đó là “nghĩa nặng nghìn non”.
- Cách cư xử đó thể hiện tình cảm chân thật, biết ơn sâu sắc với người mà Kiều mang ơn.
Kiều hiểu rất thấm thía nỗi khổ cực của Thúc Sinh khi nàng sống ở nhà họ Hoạn, nên Kiều mới nói:
Sâm thương chẳng vẹn chữ tòng
Tại ai há dám phụ lòng cố nhân.
Hai chữ “cố nhân” nàng gọi Thúc Sinh vừa thể hiện tâm trạng của nàng, vừa phù hợp với Thúc Sinh.
Kiều đã:
Gấm trăm cuốn, bạc nghìn cân
Tạ lòng, dễ xứng báo ân gọi là.
Kiều là người coi trọng ân nghĩa, là người sống rất nghĩa tình.
- Khi nói với Thúc Sinh, Kiều dùng nhiều từ Hán Việt (chữ tòng, cố nhân, sâm thương), những điển cố, cách nói sang trọng, phù hợp với việc thể hiện lòng biết ơn.
- Ngôn ngữ của Kiều khi nói về Hoạn Thư là ngôn ngữ dân gian nôm na, bình dị với những thành ngữ quen thuộc, dễ hiểu (quỷ quái tinh ma, kẻ cắp, bà già). Sự trừng phạt cái ác theo quan điểm nhân dân phải được diễn đạt bằng lời ăn tiếng nói của nhân dân.
2. Thuý Kiều báo oán
Thoắt trông nàng đã chào thưa: 
Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây
Nàng đã xưng hô như thời còn ở nhà họ Hoạn, một điều chào thưa hai điều “tiểu thư”, cách xưng hô này trong hoàn cảnh Kiều và Hoạn Thư đã thay đổi bậc đổi ngôi là một đòn mỉa mai quất thẳng vào danh giá họ Hoạn.
Lời thơ như dằn ra từng tiếng để nhấn mạnh, tạo giọng điệu đay nghiến, thể hiện thái độ của người nói với kẻ đối diện.
Mỉa mai, nàng quyết trừng trị Hoạn Thư theo quan niệm dân gian:
Mưu sâu cũng trả nghĩa sâu cho vừa
Hoạn Thư: lúc đầu “hồn lạc phách siêu”. Nhưng ngay trong hoàn cảnh ấy, Hoạn Thư vẫn “liệu điều kêu ca”.
- Dựa vào tâm lý thường tình của đàn bà để gỡ tội:
Rằng tôi chút phận đàn bà
Ghen tuông thì cũng người ta thường tình
Với lý lẽ này Hoạn Thư đã xoá đi sự mâu thuẫn với Kiều, đưa Kiều từ vị trí đối lập trở thành đồng cảnh, từ tội nhân Hoạn Thư thành nạn nhân của chế độ đa thê đa thiếp.
- Tiếp đến Hoạn Thư kể công với Kiều:
Nghĩ cho khi gác viết kinh
Với khi khỏi cửa dứt tình chẳng theo
Hoạn Thư từ tội nhân trở thành ân nhân.
- Cuối cùng Hoạn Thư nhận tất cả lỗi về mình nhưng vẫn biện bạch tội ấy là do mình ghen tuông mù quáng mà ra
Lòng riêng riêng cho ai
Trót lòng gây việc chông gai
Còn nhờ lượng bể thương bài nào chăng
Kiều phải công nhận đây là con người “khôn ngoan đến mức, nói năng phải lời” nàng có răn đe nhưng rồi tha bổng cho Hoạn Thư.
Hoạn Thư rất khôn ngoan trong cách ứng xử, khôn ngoan trong các lý lẽ để gỡ tội, đúng là kẻ “sâu sắc nước đời”.
Những lời nói khôn ngoan của Hoạn Thư đã đưa Kiều đến chỗ khó xử. Tuy nhiên có thể khẳng định việc Hoạn Thư được tha bổng hoàn toàn không phải do tự bào chữa mà do tấm lòng độ lượng của Kiều. Những lời nói cuối của Kiều ở đoạn trích cho thấy rõ điều đó.
Kiều độ lượng, vị tha, cư xử thưo quan điểm triết lý dân gian “đánh người chạy đi không ai đánh kẻ chạy lại”.
Từ thân phận bị áp bức đau khổ, Thuý Kiều đã trở thành vị quan cầm cán cân công lý, thể hiện khát vọng của nhân dân, ước mơ công bằng công lý được thực hiện, chính nghĩa chiến thắng, ở hiền gặp lành, ác giả ác báo.
III. Tổng kết
1. Về nội dung
Đoạn trích là sự thể hiện ước mơ công lý, chính nghĩa theo quan điểm của nhân dân: con người bị áp bức vùng lên thực hiện ước mơ công lý của mình.
2. Về nghệ thuật
Trong đoạn trích, Nguyễn Du đã xây dựng những đoạn đối thoại đặc sắc. Ngôn ngữ của nhân vật thể hiện rất rõ nhữn đặc điểm tâm lý, tính cách của nhân vật đó.
vÞ trÝ ®o¹n trÝch : truyÖn kiÒu
1. ChÞ em Thuý KiÒu : thuéc phÇn më ®Çu truyÖn KiÒu, giíi thiÖu gia c¶nh v­¬ng viªn ngo¹i ®ã lµ 1 gia ®Þnh th­êng th­êng bËc trung. Cã 3 ng­êi con. Con trai lµ V­¬ng Quan vµ 2 c« con g¸i lµ chÞ em Thóy KiÒu. Bèn c©u tr­íc ®o¹n trÝch nµy nãi vÒ gia ®×nh hä V­¬ng & con trai lµ V­¬ng Quan. Tõ c©u 15 ®Õn c©u 38 (24 c©u) lµ ®o¹n trÝch “chÞ em Thóy KiÒu” nãi vÒ Thóy KiÒu & Thuý V©n.
	2. KiÒu ë lÇu Ng­ng BÝch :
	Sau khi nhËn KiÒu tõ tay M· Gi¸m Sinh, Tó Bµ buéc nµng ph¶i tiÕp kh¸ch nh­ng nµng kg chÞu. Mô ®¸nh ®Ëp, thóc Ðp nªn nµng tù tö ®Ó mong tho¸t khái c¶nh « nhôc nh­ng kg ®­îc. Tó Bµ t¹m giam láng nµng ë lÇu Ng­ng BÝch ®Ó thùc hiÖn 1 ©m m­u míi.
	§o¹n trÝch gåm 22 c©u th¬ tõ c©u 1033 ®Õn c©u 1054.
 3. M· Gi¸m Sinh mua KiÒu :
N»m ë phÇn 2 (gia biÕn & l­u l¹c). Lµ ®o¹n më ®Çu trong ®o¹n ®êi 15 n¨m trêi l­u l¹c ®au khæ. §o¹n th¬ dµi 34 c©u, tõ c©u 619 ®Õn c©u 652 trong truyÖn KiÒu.
	* Tãm t¾t : 
	Sau khi bÞ th»ng b¸n t¬ vu oan. Cha & em trai bÞ tra tÊn, tõ ®µy, ®¸nh ®Ëp, b¾t bí, tra kh¶o, cña c¶i bÞ v¬ vÐt hÕt. Tr­íc c¶nh gia biÕn KiÒu ®· quyÕt ®Þnh “b¸n m×nh ®Ó chuéc cha lÊy tiÒn lo lãt cho bän quan l¹i xÊu xa, tham nhòng. MGS mua K lµ nèt nh¹c buån. Khëi ®Çu cho cung ®µn b¹c mÖnh cña cuéc ®êi K kÐo dµi suèt 15 n¨m. §o¹n th¬ ghi l¹i c¶nh MGS ®Õn mua K & nçi ®au khæ cña nµng tr­íc bi kÞch gia ®×nh, bi kÞch t×nh yªu “tr©m g·y b×nh tan” nµng g¹t n­íc m¾t, g¸c mèi t×nh ®Çu víi Kim Träng ®Ó b¸n m×nh chuéc cha vµ em ra khái chèn lao tï.
C¶nh ngµy xu©n :
N»m phÇn ®Çu TruyÖn KiÒu. §©y lµ ®o¹n tiÕp liÒn sau ®o¹n miªu t¶ vÎ ®Ñp chi em Thóy KiÒu. §o¹n v¨n t¶ c¶nh ngµy xu©n trong tiÕt thanh minh. Hai chÞ em Thóy KiÒu du xu©n nh©n tiÕt thanh minh. C¶nh ngµy xu©n cø hiÖn dÇn ra theo tr×nh tù thêi gian cuéc “bé hµnh ch¬i xu©n” cña chÞ em Thóy KiÒu.
Thuý KiÒu bÊo ©n b¸o o¸n :
Trong lÇn thø 2 r¬i vµo lÇu xanh, KiÒu ®· gÆp Tõ H¶i. Mét anh hïng “®Çu ®éi trêi, ch©n ®¹p ®Êt” Tõ H¶i lÊy KiÒu. Mét b­íc ngoÆt ®· më ra trªn hµnh tr×nh sè phËn cña K, Tõ H¶i kg chØ cøu K tho¸t lÇu xanh mµ cßn ®­a nµng tõ chç bät bÌo b­íc lªn ®Þa vÞ 1 quan toµ thùc hiÖn ­íc m¬ c«ng lÝ o¸n tr¶ ¬n ®Òn : ¢n – o¸n lµ kh¸i niÖm ®èi lËp nhau nh­ng con ng­êi hµnh ®éng vÉn chØ lµ mét.
C¶nh ngµy xu©n
VÞ trÝ,bè côc, néi dung- nghÖ thuËt
Ph©n tÝch.