Giáo án môn học Ngữ văn lớp 9 - Tiết học 153: Ôn tập về truyện hướng dẫn làm bài kiểm tra văn

Tiết 152, 153: 	 Ngày dạy: / 4 /09
ÔN TẬP VỀ TRUYỆN
HƯỚNG DẪN LÀM BÀI KIỂM TRA VĂN
I. Mục tiêu cần đạt 
 Học sinh: 
- Ôn tập, củng cố kiến thức về những tác phẩm truyện Việt Nam hiện đại và nước ngoài đã học trong chương trình Ngữ Văn 9.
- Củng cố hiểu biết về thể loại truyện: Trần thuật, xây dựng nhân vật, cốt truyện và tình huống truyện. 
- Rèn luyện kỹ năng hệ thống hoá,tổng hợp kiến thức.
II. Chuẩn bị: Bảng hệ thống, trò chơi “Nêu – đáp”
III. Tiến trình lên lớp
 1. Ổn định: 9a: /35 (vắng) 
 2. Kiểm tra: Kiểm tra vở soạn bài của Hs (5 em / lớp)
 3. Bài mới:	Giới thiệu bài
* Hoạt động 1: Lập bảng thống kê các tác phẩm truyện đã học.
GV trình tự nêu câu hỏi:
- Chúng ta đã học những truyện hiện đại Việt Nam nào trong chương trình Ngữ văn 9?
- Tên tác giả? 
- Năm sáng tác? 
- Em hãy tóm tắt nội dung của những tác phẩm ấy? ( GV treo bảng phụ bảng thống kê các tác phẩm truyện đã học – HS so sánh, đối chiếu với bài soạn của mình.)
STT
TÊN TÁC PHẨM
TÁC GIẢ
NĂM SÁNG TÁC
NỘI DUNG
1
Làng 
Kim Lân
1948
Qua tâm trạng đau xót,tủi hổ của ông Hai ở nơi tản cư khi nghe tin đồn làng mình theo giặc, truyện thể hiện tình yêu làng quê sâu sắc thống nhất với lòng yêu nước và tinh thần kháng chiến của người nông dân.
2
Lặng lẽ SaPa
Nguyễn Thành Long
1970
Cuộc gặp gỡ tình cờ của ông hoạ sĩ, cô kỹ sư mới ra trường với người thanh niên làm việc một mình tại trạm khí tượng trên núi cao SaPa. Qua đó truyện ca ngợi những người lao động thầm lặng, có cách sống đẹp,cống hiến sức mình cho đất nước.
3
Chiếc lược ngà
Nguyễn Quang Sáng
1966
Câu chuyện éo le và cảm động về 2 cha con: ông Sáu và bé Thu trong lần ông Sáu về thăm nhà và ở khu căn cứ. Qua đó truyện ca ngợi tình cảm cha con thắm thiết trong hoàn cảnh chiến tranh.
4
Bến quê
Nguyễn Minh Châu
1985
Qua những cảm xúc và suy ngẩm của nhân vật Nhĩ vào lúc cuối đời trên giường bệnh, truyện thức tỉnh ở mọi người sự trân trọng những giá trị và vẻ đẹp bình dị, gần gũi của cuộc sống,của quê hương.
5
Những ngôi sao xa xôi
Lê Minh Khuê
1971
Cuộc sống, chiến đấu của 3 cô gái thanh niên xung phong trên một cao điểm ở tuyến đường Trường Sơn trong những năm chiến tranh chống Mỹ cứu nước. Truyện làm nổi bật tâm hồn trong sáng,giàu mơ mộng, tinh thần dũng cảm, cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ, hy sinh nhưng rất hồn nhiên, lạc quan của họ.
Hoạt động 2: Hướng dẫn tìm hiểu đất nước và con người Việt Nam trong 5 truyện ngắn đã học.
- Các tác phẩm truyện sau cách mạng tháng tám 1945 trong bảng thống kê trên đã phản ánh được những nét gì về đất nước và con người VN trong giai đoạn đó?
* Thảo luận 5p: 
- Hình ảnh các thế hệ con người VN yêu nước trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ đã được miêu tả qua những nhân vật nào? 
- Hãy nêu những nét phẩm chất chung của các nhân vật ấy và nét tính cách nổi bật ở mỗi nhân vật? 
+ Đại diện nhóm trình bày - nhóm khác nhận xét
- Tổng hợp ý.
* Hoạt động 3: Phát biểu cảm nghĩ về một nhân vật đã để lại trong em ấn tượng sâu sắc.
( Tuỳ HS lựa chọn và phát biểu. Khuyến khích những tình cảm riêng, chân thành và sâu sắc )
* Hoạt động 4: Tìm hiểu một vài đặc điểm nghệ thuật của các truyện đã học.
- Xác định ngôi kể và tình huống truyện? - Tác dụng?
+ Đứng tại chỗ trả lời.
- Đối chiếu – treo bảng phụ.
II. Nét chính về nội dung tác phẩm truyện Việt Nam.
- Thời kỳ kháng chiến chống Pháp: Làng
- Thời kỳ kháng chiến chống Mỹ: Chiếc lược ngà, Lặng lẽ SaPa, Những ngôi sao xa xôi.
- Từ sau 1975: Bến quê.
=> Các tác phẩm trên đã phản ánh được phần nào về đời sống xã hội và con người VN trong các giai đoạn lịch sử quan trọng của đất nước với những biến cố lớn lao: 
- Các nhân vật điển hình:
+ Ông Hai: Yêu làng lồng trong tình cảm yêu nước và tinh thần kháng chiến.
+ Anh thanh niên trong Lặng lẽ SaPa: Yêu thích và hiểu ý nghĩa công việc thầm lặng, một mình trên núi cao, có ý nghĩ và tình cảm tốt đẹp, trong sáng về công việc và đối với mọi người.
+ Bé Thu: Tính cách cứng cỏi, tình cảm nồng nàn, thắm thiết với người cha.
+ Ông Sáu: Tình cha con sâu nặng, tha thiết trong hoàn cảnh éo le và xa cách của chiến tranh.
+ Ba cô gái thanh niên xung phong: Tinh thần dũng cảm, không sợ hy sinh khi làm nhiệm vụ hết sức nguy hiểm; tình cảm trong sáng, hồn nhiên, lạc quan trong hoàn cảnh chiến tranh ác liệt.
=> Phẩm chất, tâm hồn cao đẹp: Yêu làng, yêu quê hương, đất nước, yêu công việc, có tinh thần trách nhiệm cao, trọng nghĩa tình.
STT
TÁC PHẨM
NGÔI KỂ
TÁC DỤNG
TÌNH HUỐNG TRUYỆN
TÁC DỤNG
1
Làng 
Ngôi thứ ba
Câu chuyện trở nên chân thực hơn
Tin làng Dầu theo giặc đã làm ông Hai dằn vặt.
Tình yêu làng và yêu nước được biểu hiện một cách khéo léo
2
Lặng lẽ SaPa
Ngôi thứ ba đặt vào nhân vật ông hoạ sĩ
Không gian truyện mở rộng hơn, tính khách quan của hiện thực dường như được tăng cường hơn.
Cuộc gặp gỡ bất ngờ của 3 người trên đỉnh Yên Sơn.
Tính cách và phẩm chất của các nhân vật bộc lộ.
3
Chiếc lược ngà
Ngôi thứ nhất, nhân vật kể chuyện xưng“tôi”
(bác Ba)
Câu chuyện trở nên chân thực hơn
Ông Sáu về thăm vợ con, con kiên quết không nhận ba; đến lúc nhận thì chia tay; lúc hy sinh cũng không gặp lại con
Làm cho câu chuyện trở nên bất ngờ, hấp dẫn nhưng vẫn chân thực. Nguyên nhân được lý giải thật thú vị (cái thẹo)
4
Bến quê
Ngôi 3 đặt vào nhân vật Nhĩ
Không gian truyện mở rộng hơn, tính khách quan của hiện thực dường như được tăng cường hơn.
Một người bệnh nặng, sắp chết, không đi đâu được
Rút ra những trải nghiệm về cuộc đời mình, về quy luật cuộc sống.
5
Những ngôi sao xa xôi
Ngôi thứ nhất, nhân vật kể chuyện xưng“tôi”
Câu chuyện trở nên chân thực hơn
Một lần phá bom nổ chậm, Nho bị sức ép; một trận mưa đá bất ngờ trên cao điểm
Hiện rõ cuộc sống sinh hoạt, chiến đấu hàng ngày trên cao điểm vô cùng ác liệt.
* Hoạt động 5: Hướng dẫn làm bài kiểm tra văn.
 - Về chuẩn kiến thức:
+ Nắm tác giả, tác phẩm năm truyện ngắn đã học.
+ Biết tóm tắt nội dung cơ bản của các truyện ngắn.
+ Chú ý tình huống truyện.
+ Cảm nghĩ về nhân vật yêuthích.
- Cấu trúc đề: 3/7
+ Phần TN: 12 câu
+ Phần tự luận: 2 câu
- Cách làm:
+ Cần phân thời gian hợp lí giữa các câu.
+ Viết đạon van phải có mở đoạn, phát triển đoạn và kết thúc đoạn.
4. Củng cố: Hãy so sánh đặc trưng thể loại tự sự với trữ tình? Tại sao khi làm bài nghị luận văn học người ta lại chú trọng đến thể loại?
5. Hướng dẫn – dặn dò:
 a. Bài học: 
 - Ôn lại bài, chuẩn bị kiểm tra 1 tiết phần truyện hiện đại Việt Nam. 
 - Vẽ tranh minh hoạ cho một truyện hoặc một nhân vật mà em tâm đắc.
 b. Chuẩn bị: 
 Tổng kết về ngữ pháp (tt) kẻ bảng hệ thống theo tiết trước, xem lại sách Ngữ văn 6,7,8 về kiến thức Ngữ pháp.
*******************************