Giáo án môn Ngữ văn 9 - Tiết 121: Sang thu

TUẦN : 26
TIẾT:	 121
Ngày soạn: 21/02/2009
Ngày dạy: 24/O2/2009
BÀI 24
SANG THU
HỮU THỈNH
I/ Mục tiêu cần đạt:
1. Kiến thức: Giúp HS hiểu được tâm hồn rung động tinh tế của nhà thơ về sự biến đổi thiên nhiên, đất trời từ cuối hạ sang thu.
 2. Kĩ năng: Rèn luyện kỹ năng cảm thụ năng lực thơ ca.
 3. Thái độ: Có tình cảm yêu mến, tự hào vẻ đẹp thiên nhiên đất trời, biết rung động tinh tế trước sự biến đổi của thiên nhiên đất trời
II/ Chuẩn bị:
 1. GV:
 + Phương pháp: Phương pháp phân tích tổng hợp, liên hệ thực tế, vấn đáp, giảng bình... 
Hướng dẫn HS khai thác văn bản theo đặc điểm thơ.
+ Bảng phụ, tư liệu, chân dung tác giả Hữu Thỉnh, các hình ảnh về mùa thu, một số tác phẩm thơ nói về mùa thu của các tác giả khác
 2. HS: Đọc, nghiên cứu văn bản,sưu tầm các hình ảnh về mùa thu
III/Tiến trình lên lớp
HĐ CỦA GV
HĐ CỦA HS
ND GHI
1.Ổn định: Kiểm tra sĩ số.
2. Kiểm tra bài cũ: 
- Đọc thuộc bài “ Viếng Lăng Bác ” ?
- Chọn và phân tích 1 hình ảnh ẩn dụ mà em tâm đắc nhất trong bài
3. Bài mới: Mùa thu, thiên nhiên, vạn vật đều có sự thay đổi rõ rệt và đó cũng là nguồn cảm hứng cho những nhà thơ có tâm hồn nhạy cảm. Chúng ta đã biết đến chùm thơ mùa thu của Nguyễn Khuyến (Thu điếu, Thu Vịnh) hoặc "Đây mùa thu tới" (Xuân Diệu), Hôm nay, chúng ta cùng tìm hiểu nét cảm nhận mới lạ của nhà thơ Hữu Thỉnh khi đất trời chuyển mùa qua văn bản "Sang thu"SGK tr 70.
HOẠT ĐỘNG 1: Hướng dẫn đọc- chú thích văn bản:
+ Hướng dẫn đọc: giọng nhẹ, chậm, khoan thai, trầm lắng.
+ Gọi HS đọc- nhận xét.
HỎI: Nêu hiểu biết về tác giả?
- Cho HS xem chân dung nhà thơ
GV: Hữu Thỉnh là nhà thơ trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước. Ông thường viết về đề tài con người và cuộc sống ở nông thôn về mùa thu.
- Tiêu biểu: “Từ chiến hào đến thành phố” “ Trường ca biển” “ Thư mùa đông”
- Bài Sang thu được tác giả sáng tác vào cuối năm 1976, in lần đầu tiên trên báo Văn nghệ 1977. Trích trong tập "Từ chiến hào đến thành phố".
HOẠT ĐỘNG 2: Đọc- hiểu văn bản
HỎI: Văn bản là một bài thơ trữ tình, vì sao có thể nói như vậy?
HỎI: Xác định phương thức biểu đạt của bài thơ là gì?
HỎI: Đọc bài thơ em sẽ thấy con người cảm nhận sang thu từ những không gian cụ thể: 
+ làng quê sang thu,
+ đất trời sang thu. Từ đó, em hãy xác định những khổ thơ tương ứng trong bài?
- HS đọc lại khổ thơ 1.
HỎI: Cho biết con người có cảm giác thu sang bắt đầu từ những dấu hiệu nào? 
HỎI: Hương ổi phả vào trong gió se. Thế nào là phả vào? Gió se ? em cảm nhận như thế nào về nội dung lời thơ này?
HỎI: Lời thơ”Sương chùng chình qua ngõ” gợi 1 hình dung như thế nào?
HỎI: Sang thu, trong những biểu hiện của hương ổi, trong gió se nơi ngõ xóm. Nhưng vì sao nhà thơ lại viết: Hình như thu đã về?
HỎI: Từ đó, em cảm nhận điều gì từ tâm hồn nhà thơ trước thiên nhiên, cuộc sống?
- Gọi HS đọc 2 khổ thơ cuối.
HỎI: Trong 2 khổ thơ này hình ảnh thiên nhiên sang thu được tiếp tục phát hiện bằng những hình ảnh chi tiết nào?
HỎI: Hình ảnh đám mây mùa hạ ”vắt nửa mình sang thu”nên hiểu như thế nào? Có thật có 1 đám mây như thế không?
Theo dõi khổ thơ cuối:
HỎI: Con người còn cảm thấy những biểu hiện khác biệt nào của thời tiết khi chuyển từ hạ sang thu? 
HỎI: Theo em, câu “ sấm cũng bớt...” có phải là 2 câu thơ hay nhất trong bài? Vì sao? Ý nghĩa ẩn dụ của chi tiêt ẩn dụ đó là gì?
HOẠT ĐỘNG 3: Hướng dẫn tổng kết: Em hiểu gì về nội dung, nghệ thuật của bài thơ Sang thu?
- Gọi HS đọc ghi nhớ SGK trang 71.
4. Củng cố:
- Đọc diễn cảm cả bài thơ
5. Hướng dẫn học bài ở nhà:
- Học thuộc lòng bài thơ, nắm ý phân tích.
- Sọan bài: Nói với con- Y Phương theo câu hỏi SGK.
- Học sinh đọc.
- Học sinh dựa vào SGK nêu:
+ Vì bài thơ miêu tả những cảm nhận, những rung động của lòng người trước thời điểm sang thu.
+ Miêu tả kết hợp với biểu cảm. (Miêu tả để biểu cảm)
- Học sinh tìm, nêu:
+ Khổ thơ 1.
+ Khổ thơ 2; 3.
- Đọc 
+ Hương ổi trong gió (Bổng nhận ra hương ổi)... ,sương chùng chình qua ngõ.
+ Ngạc nhiên, bất ngờ trước sự thay đổi của thời tiết tác động đến cảm giác bản thân.
+ Phả vào: Toả vào, trộn lẫn...
+ Gió se: Gió heo may hơi lạnh.
+ Hương ổi phả vào trong gió se: Mùi hương ổi toả vào trong gió se lạnh làm thức dậy cả không gian.
+ Chùng chình: Từ láy gợi hình, chỉ trạng thái chậm, nhẹ, quẩn.
+ Sương chùng chình: Làn sương nhẹ, thoảng qua như muốn ngừng lại nơi ngõ xóm.
+ Hình như: Còn có chút chưa thật rõ ràng trong cảm nhận. Vì đó là cảm nhận nhẹ nhàng, thoáng qua (Mùi hương)
+ Nhạy cảm.
+ Yêu thiên nhiên, thời tiết thu và cuộc sống mới làng quê.
- Học sinh suy luận, phát biểu:
+ Chim vội vã vì sợ lạnh, phải đi tránh rét ở những miền ấm áp hơn.
+ Dòng sông nước bắt đầu cạn, chảy chậm lại không cuồn cuộn, ào ạt như mùa hè.
+ Đám mây mùa hạ (còn sót lại trên bầu trời đã bắt đầu xanh trong)
+ Đó là hình ảnh của làn mây mỏng, nhẹ, kéo dài- một vẻ đẹp của bầu trời đã bắt đầu xanh trong không có 1 đám mây “vắt nửa mình sang thu”.
* Vì không thể có sự phân chia rạch ròi, mắt nhìn thấy được trên bầu trời. Đó là đám mây trong liên tưởng, tưởng tượng. 
+ Còn nắng (vẫn còn bao nhiêu nắng).
+ Mưa và sấm thưa dần không còn dữ dội nữa (đã vơi đi cơn mưa- sấm cũng bớt bất ngờ)
+ Hàng cây nhìn già đi (hàng cây đứng tuổi)
- Học sinh phân tích thảo luân, phát biểu:
+ Sang thu, cảnh vật thời tiết thay đổi. Tất cả còn những dấu hiệu của mùa hạ nhưng giảm dần về mức độ. Hàng cây cũng không còn bất ngờ giật mình vì tiếng sấm, vì hàng cây đã đứng tuổi. Khi con người đã từng trãi thì cũng vững vàng, bình tĩnh hơn trước những tác động của hoàn cảnh, của cuộc đời. Hai câu thơ không chỉ tả cảnh mà đã chất chứa suy nghiệm về con người và cuộc sống.
- Học sinh bộc lộ:
- Học sinh đọc ghi nhớ SGK trang 71.
I/ Đọc- chú thích văn bản:
II/ Đọc- hiểu văn bản:
1) Cảm nhận không gian làng quê sang thu:
- Hương ổi
- Gió se.
- Sương 
- “Bỗng”: Ngạc nhiên, bất ngờ trước sự thay đổi của thời tiết.
-“Hình như”: Cảm nhận chưa thật rõ ràng, nhẹ nhàng thoáng qua.
2) Cảm nhận không gian đất trời sang thu:
+ Sông® dềnh dàng.
+ Chim ®vội vã
+ Đám mây” ®vắt nửa mình sang thu.
- “Sấm ® bớt bất ngờ.
+ Ý nghĩa tả thực: Sang thu cảnh vật, thời tiết thay đổi. Hàng cây không còn bị bất ngờ, giật mình vì tiếng sấm bất ngờ.
+ Ý nghĩa ẩn dụ: Khi con người từng trãi thì cũng vững vàng hơn trước những tác động bất thường của ngoại cảnh, của cuộc đời.
III/ Tổng kết: Ghi nhớ SGK trang 71.
¯ Rút kinh nghiệm:..............................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
TUẦN : 26
TIẾT:	 122
Ngày soạn: 22/02/2009
Ngày dạy: 26/02/2009
BÀI 24
NÓI VỚI CON
 Y PHƯƠNG
I/ Mục tiêu cần đạt:
 1. Kiến thức: Giúp HS cảm nhận được tình cảm thắm thiết của cha mẹ đối với con cái, tình yêu quê hương sâu nặng cùng niềm tự hào với sức sống mạnh mẽ, bền bỉ của dân tộc mình qua bài thơ của Y Phương
 2. Kĩ năng: Rèn luyện kỹ năng cảm thụ năng lực thơ ca
 3. Thái độ: Bồi đắp tình cảm gia đình, tình yêu, niềm tự hào quê hương đất nước.
II/ Chuẩn bị:
 1. GV:
+ Phương pháp: phân tích tổng hợp, liên hệ thực tế, vấn đáp, giảng bình... Hướng dẫn học sinh khai thác văn bản theo đặc điểm thơ
+ Bảng phụ, chân dung tác giả Y Phương. Các câu ca, bài hát về tình cảm gia đình tình cảm cha con
 2. HS: Soạn bài, đọc và tìm hiểu các tài liệu có liên quan, sưu tầm chân dung nhà thơ Y Phương.
III/Tiến trình lên lớp
HĐ CỦA GV
HĐ CỦA HS
ND GHI
1.Ổn định: Kiểm tra sĩ số.
2. Kiểm tra bài cũ: 
- Đọc thuộc lòng bài thơ”Sang thu” của Hữu Thỉnh.
- Em hiểu thế nào về 2 dòng thơ cuối bài: “Sấm cũng biết bất ngờ, Trên hàng cây đứng tuổi”?
3. Bài mới: Tình yêu thương con cái, mơ ước thế hệ sau xứng đáng truyền thống của tổ tiên, quê hương vốn là tình cảm cao đẹp của con người Việt Nam từ bao đời. Nhà thơ Y Phương với bài thơ “Nói với con” đã gởi gấm 1 lời nhắn nhủ rất chân tình, xúc động, là lời dặn dò trìu mến, tin cậy của một người cha đối với con .(SGK Tr. 72)
HOẠT ĐỘNG 1: Đọc, chú thích văn bản 
- HD đọc: giọng yêu thương, tự hào.
+ Gọi HS đọc, nhận xét, sửa.
HỎI: Nêu những hiểu biết về tác giả, tác phẩm?
HỎI: Văn bản là 1 bài thơ trữ tình. Theo em, vì sao có thể xác định như thế?
HỎI: Xác định phương thức biểu dạt của văn bản?
HỎI: Lời thơ trong bài thơ này có gì lạ so với các bài thơ em đã học?
HỎI: Vì sao có sự mới lạ đó?
HỎI: Mượn lời nói với con, nhà thơ nói về Tình cảm cội nguồn mỗi con người, nói với con về sức sống mạnh mẽ, bền bỉ của quê hương. Nội dung đó được thể hiện ý thế nào trên văn bản?
+ Gọi HS đọc lại đoạn 1.
HỎI: Em hiểu những hình ảnh trong 4 câu thơ đầu diễn tả điều gì? Qua đó người cha muốn nói gì với con?
GV: Lời đầu tiên cha nói với con là điều đó, vì gia đình chính là cái nôi êm, cái tổ ấm để cho con có thể sống, lớn khôn và trưởng thành.
HỎI: Tình cảm cội nguồn ở đây không phải chỉ có tình cảm gia đình, mẹ cha mà cha còn nói với con tình cảm cội nguồn nào?
HỎI: Em hiểu thế nào về cuộc sống người đồng mình qua hình ảnh: Đan lờ cài nan hoa- vách nhà ken câu hát.
HỎI: Em hiểu thế nào về lời thơ: Rừng cho hoa- con đường cho tấm lòng?
GV : Bên cạnh tình cảm gia đình, người cha còn muốn nhắc rằng con lớn lên trong sự đùm bọc, che chở người đồng mình-quê hương, dân tộc.
HỎI: Người cha còn nói với con về ngày cưới của cha mẹ là ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời. Chi tiết này gợi một cuộc sống như thế nào ở quê hương?
HỎI: Qua đoạn thơ 1, em thấy tình cảm của người cha dành cho quê hương và cho con mình như thế nào?
- Gọi HS đọc đoạn thơ cuối.
HỎI: Những đặc điểm nào trong cuộc sống của người đồng mình được cha nhắc với con?
HỎI: Cuộc sống gian khổ của người đồng mình được gợi nhắc cụ thể qua chi tiết nào? Theo em, người cha nhắc tới những điều này để làm gì?
HỎI: Bên cạnh cuộc sống gian khổ, người cha còn nói nhiều về ý chí của người đồng mình. Nó được thể hiện qua những chi tiết nào?
HỎI: Từ đó người cha muốn nói với con điều gì về người đồng mình?
HỎI: Cách nói “ Người đồng mình thô sơ da thịt” gợi em hình dung như thế nào về con người nơi đây?
HỎI: Em cảm nhận như thế nào về lời thơ “ Người đồng mình tự đục đá kê cao quê hương- còn quê hương thì làm phong tục”?
HỎI: Người cha nói với con về người đồng mình chẳng mấy ai nhỏ bé và không bao giờ nhỏ bé. Điều này giúp em hiểu thế nào về ý muốn của người cha?
HỎI: Qua những lời nói với con, em hiểu gì về tình cảm của người cha đối với quê hương?
HỎI: Qua bài thơ em thấy tình cảm của người cha đối với con như thế nào?
HỎI: Điều lớn nhất người cha muốn truyền cho dạy, giáo dục con là gì?
HOẠT ĐỘNG 3: Hướng dẫn tổng kết
- Gọi HS đọc ghi nhớ SGK
4. Củng cố:
5. Hướng dẫn học bài ở nhà:
- Báo cáo sĩ số
- Trả lời trước lớp
+ Câu thơ vừa có ý tả thực về thiên nhiên lúc sang thu. Thời tiết thay đổi. Hàng cây không còn bất ngờ, giật mình vì tiếng sấm, vừa mang nghĩa ẩn dụ: Khi con người từng trãi thì cũng vững vàng hơn trước những tác động bất thường của ngoại cảnh, của cuộc đời.
+ HS trình bày theo chú thích SGK.
+ Xuất hiện nhân vật người cha mượn lời nói với con để bộc lộ tình cảm quê hương và tình cảm ruột thịt của mình.
+ Biểu cảm kết hợp với tự sự và miêu tả.(Ví dụ: Người đồng yêu lắm con ơi... con đường cho những tấm lòng.)
+ Thơ tự do, ít vần, gần với lời nói hàng ngày, có nhiều hình ảnh lạ.
+ Do cách nói của người dân miền núi, tác giả là người dân tộc vùng Tây Bắc ( người Tày)
- Bài thơ chia 2 đoạn:
+ Đ1: Từ đầu ... “đẹp nhất trên đời”: Nói với con về tình cảm cội nguồn.
+ Đ2: Còn lại: Sức sống mạnh mẽ, bền bỉ của quê hương.
- Học sinh đọc.
+ Đó là cách tả đứa bé con, lẫm chẫm tập đi. Bước chân của con chạm tiếng nói của người cha và tới tiếng cười người mẹ. Điều đó muốn nói rằng người con được nuôi dưỡng và lớn lên trong tình yêu thương, che chở của mẹ cha.
+ Tình làng xóm, quê hương, dân tộc.
+ Gợi vẻ đẹp của cuộc sống lao động và sinh hoạt tinh thần của truyền thống dân tộc.
+ Hoa: Vẻ đẹp thiên nhiên.
+ Tấm lòng: Vẻ đẹp tình người
Những vẻ đẹp tự nguyện và có sẵn nơi đây.
+ Gợi cuộc sống mà trong đó con người yêu thương nhau trong sáng và hạnh phúc.
+ Yêu quí, tự hào về quê hương, gia đình.
- HS đọc đoạn thơ cuối.
+ Cuộc sống gian khổ và ý chí vượt lên gian khổ (Người đồng mình... cực nhọc)
+ Sức sống mãnh liệt, bền bỉ của con người quê hương (Người đồng mình thô sơ ... nghe con)
+ Sống trên đá ... cực nhọc.
+ Để con không quên và thương mảnh đất, con người nơi quê hương gian khó.
- Tìm, nêu
+ “Cao đo nỗi buồn; xa nuôi chí lớn...” không lo cực nhọc”
+ Người đồng mình can trường dũng cảm, có ý chí vượt lên gian khổ, yêu quí gắn bó với quê hương.
+ Khoẻ mạnh, chân chất, tự chủ trong cuộc sống.
+ Con người biết lao động sáng tạo để tồn tại, giữ vững truyền thống dân tộc, không chịu chùn bước trước khó khăn, gian khổ.
+ Biết giữ vững bản sắc văn hoá dân tộc.
+ Khẳng định con người không bé nhỏ.
+ Muốn con Có khí phách vươn lên trong cuộc sống.
+ Con cần noi theo không thể khác được.
+ Yêu quê hương gian lao vất vả; Tự hào về khí phách, ý chí vươn lên của con người quê hương.
+ Yêu thương tha thiết và tin tưởng con.
+ Lòng tự hào và niềm tự tin: Tự hào về gia đình, quê hương. Tự tin ở bản thân khi bước vào đời.
- HS đọc ghi nhớ SGK
I/ ĐỌC- CHÚ THÍCH VĂN BẢN:
1) Tác giả: Dân tộc Tày (Cao Bằng). mạnh mẽ, trong sáng giàu hình ảnh.
2) Tác phẩm: Trích từ”Thơ Việt Nam 1945- 1985.
II/ ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN:
Thơ chân thật 
1) Nói với con về tình cảm cội nguồn:
 Con lớn lên trong tình yêu thương của mẹ cha, trong Sự đùm bọc che chở của người đồng mình- quê hương.
2)Những đức tính của người đồng mình và mơ ước của người cha về con mình:
Người đồng mình can trường dũng cảm, có ý chí vượt lên gian khổ, yêu quí gắn bó với quê hương.
Điều người cha muốn truyền cho con là lòng tự hào về sức sống mạnh mẽ, bền bỉ về truyền thống cao đẹp của quê hương và niềm tự tin khi bước vào đời.
III/ TỔNG KẾT: SGK.
¯ Rút kinh nghiệm:..............................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
======v======