Giáo án môn Ngữ văn 9 - Tiết 64: Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

TiÕt 64 §èi tho¹i,®éc tho¹i 
vµ ®éc tho¹i néi t©m trong v¨n b¶n tù sù
So¹n : 10/11/2009 
Gi¶ng : 14/11/2009
A - Mơc tiªu :
 1. KiÕn thøc : H/s n¾m ®­ỵc thÕ nµo lµ ®èi tho¹i, ®éc tho¹i vµ ®éc tho¹i néi t©m, ®ång thêi thÊy ®­ỵc t¸c dơng cđa chĩng trong v¨n b¶n tù sù.
 2. KÜ n¨ng : RÌn c¸c kÜ n¨ng nhËn diƯn vµ kÕt hỵp c¸c yÕu tè nµy trong khi ®äc cịng nh­ khi viÕt v¨n tù sù.
 3. Th¸i ®é : Häc sinh cã ý thøc khi sư dơng c¸c yÕu tè nµy . Tõ ®ã c¸c em thªm yªu thÝch m«n häc.
B - ChuÈn bÞ :
 1. ThÇy : B¶ng phơ ghi bµi tËp 1 .
 2. Trß : §äc vµ tr¶ lêi c©u hái SGK.
C - C¸c b­íc lªn líp :
 1. ỉn ®Þnh tỉ chøc : SÜ sè :
 2. KiĨm tra bµi cị :
 3. TiÕn tr×nh ho¹t ®éng d¹y – häc :
ND ho¹t ®éng cđa thÇy - trß
Néi dung
Ho¹t ®éng 1 (2’): Khëi ®éng
 Nãi ®Õn tù sù kh«ng thĨ kh«ng nãi ®Õn nh©n vËt, Nh©n vËt lµ yÕu tè trung t©m cđa v¨n b¶n tù sù. Nh©n vËt trong v¨n b¶n tù sù ®­ỵc miªu t¶ trªn nhiỊu ph­¬ng diƯn : Ngo¹i h×nh, néi t©m, hµnh ®éng, ng«n ng÷, trang phơc ... Ng÷ v¨n 9 tËp trung xem xÐt nh©n vËt ë ph­¬ng diƯn ng«n ng÷. Ng«n ng÷ nh©n vËt thĨ hiƯn trong tù sù bao gåm ng«n ng÷ ®èi tho¹i vµ ng«n ng÷ ®éc tho¹i. Trong ®éc tho¹i cã ®éc tho¹i thµnh lêi vµ ®éc tho¹i néi t©m (kh«ng thµnh lêi).
 VËy ph©n tÝch nh©n vËt kh«ng thĨ kh«ng chĩ ý tíi viƯc ph©n tÝch ng«n ng÷, nãi c¸ch kh¸c, ng«n ng÷ lµ ph­¬ng tiƯn NT ®Ĩ nhµ v¨n kh¾c ho¹ tÝnh c¸ch vµ phÈm chÊt nh©n vËt kh¸ râ rƯt. Qua ng«n ng÷ ta hiĨu ®­ỵc nh©n vËt. VD : ND kh¾c ho¹ b¶n chÊt con bu«n, cơc c»n tho lç, huªnh hoang cđa MGS chØ b»ng mÊy lêi ®èi tho¹i :
 Hái tªn, r»ng “MGS”
Hái quª r»ng “huyƯn L©m Thanh cịng gÇn”.
 VËy ®Ĩ hiĨu râ h¬n n÷a chĩng ta vµo tiÕt häc ...
Ho¹t ®éng 2(18): HD h/s h×nh thµnh KN míi.
GV: ChØ ®Þnh 1 em ®äc ®o¹n trÝch SGK.
H: Trong 3 c©u ®Çu ®o¹n trÝch, ai nãi víi ai ? tham gia c©u chuyƯn cã Ýt nhÊt mÊy ng­êi ?
- HS tr¶ lêi
- GV chèt
H: DÊu hiƯu nµo cho ta thÊy ®Êy lµ 1 cuéc trß chuyƯn trao ®ỉi qua l¹i ?
- HS tr¶ lêi
- GV chèt
H: C©u : “Hµ n¾ng gím, vỊ nµo...” ¤ng Hai nãi víi ai ?
- HS tr¶ lêi
- GV chèt
H: §©y cã ph¶i lµ c©u ®èi tho¹i kh«ng ? V× sao ?
- HS nªu ý kiÕn
- GV chèt
H: Nh÷ng c©u nh­ : “Chĩng nã cịng lµ ... b»ng Êy tuỉi ®Çu...” lµ nh÷ng c©u ai hái 
ai ?
- HS tr¶ lêi
- GV kl
H: T¹i sao tr­íc nh÷ng c©u nµy kh«ng cã g¹ch ®Çu dßng nh­ nh÷ng c©u ®· nªu ë ®iĨm (a) vµ (b) ?
- HS tr¶ lêi
- GV chèt
H: C¸c h×nh thøc diƠn ®¹t trªn cã t¸c dơng nh­ thÕ nµo trong viƯc thĨ hiƯn diƠn biÕn cđa c©u chuyƯn vµ th¸i ®é cđa nh÷ng ng­êi t¶n c­ trong buỉi tr­a «ng Hai gỈp hä ?
- HS tr¶ lêi
- GV chèt
H: VËy chĩng giĩp nhµ v¨n thĨ hiƯn thµnh c«ng nh÷ng diƠn biÕn t©m lÝ cđa nh©n vËt «ng Hai ntn ?
- HS tr¶ lêi
- GV chèt
H: Qua t×m hiĨu bµi tËp, em rĩt ra kÕt luËn g× ?
- H/s tr¶ lêi.
GV: ChØ ®Þnh h/s ®äc ghi nhí.
Ho¹t ®éng 3 (18’): HD h/s luyƯn tËp.
GV: Y/c h/s ®äc vµ nªu y/c bµi tËp.
H: Ph©n tÝch t¸c dơng cđa h×nh thøc ®èi tho¹i trong ®o¹n trÝch ?
- H/s ho¹t ®éng c¸ nh©n.
- Gäi h/s lÇn l­ỵt tr¶ lêi.
- GV kl
GV: L­u ý víi h/s :
 CÇn ph¶i chĩ ý 1 khÝa c¹nh t©m lÝ cđa nh©n vËt «ng Hai trong t×nh huèng nµy : 
- ¤ng Hai lµ ng­êi tõng tr¶i, do ®ã «ng tù thÊy viƯc «ng kh«ng tr¶ lêi bµ Hai h×nh nh­ cã c¸i g× ®ã kh«ng ph¶i trong quan hƯ vỵ chång.
- ¤ng Hai ®đ tØnh t¸o ®Ĩ hiĨu r»ng bµ Hai ch¼ng cã lçi g× trong c¸i “sù cè” lµng Chỵ DÇu theo giỈc, bµ Hai cịng v« can, v« téi nh­ lị trỴ vµ «ng cịng xãt xa cho bµ nh­ xãt xa nh÷ng lị trỴ (thĨ hiƯn trong ®o¹n v¨n trÝch ë mơc I.1). Tuy nhiªn, v× ®ang ®au ®ín, d»n vỈt nªn «ng Hai cịng chèic thĨ tr¶ lêi cho xong chuyƯn ®Ĩ bµ Hai khái tđi th©n mµ th«i !
GV: ChØ ®Þnh 1 h/s nªu y/c bµi tËp 2
GV: HD h/s viÕt bµi tËp 2 ë nhµ. ( Vë bµi tËp)
I/ T×m hiĨu yÕu tè ®èi tho¹i, ®éc tho¹i vµ ®éc tho¹i néi t©m trong v¨n b¶n tù sù :
1. Bµi tËp :
2. NhËn xÐt :
 a. 
- Ba c©u ®Çu miªu t¶ cuéc ®èi tho¹i cđa nh÷ng ng­êi phơ n÷ t¶n c­.
- Trong cuéc ®èi tho¹i nµy cã Ýt nhÊt 2 ng­êi phơ n÷ tham gia.
- DÊu hiƯu cho ta biÕt ®iỊu ®ã :
 + 2 l­ỵt lêi ®èi tho¹i.
 - L­ỵt 1 : (phơ n÷ A) : Sao b¶o lµng Chỵ DÇu tinh thÇn l¾m c¬ mµ ?
 - L­ỵt 2 : (phơ n÷ B) Êy thÕ mµ b©y giê ®ỉ ®èn ra thÕ ®Êy !
 + Tr­íc mçi l­ỵt lêi ®Ịu cã xuèng dßng, g¹ch ®Çu dßng.
b. 
- C©u : “Hµ n¾ng gím, vỊ nµo” lµ c©u nãi trèng kh«ng (b©ng qu¬) cđa «ng Hai.
- C©u nãi nµy kh«ng h­íng tíi 1 ng­êi tiÕp nhËn cơ thĨ nµo, cịng kh«ng cã ai ®¸p l¹i, do ®ã nã chØ lµ lêi ®éc tho¹i (m×nh nãi cho m×nh nghe). C©u nãi Êy chØ lµ c¸i cí ®Ĩ «ng Hai l¶ng tr¸nh c©u chuyƯn (kh«ng vui ®èi víi «ng) cđa nh÷ng ng­êi phơ n÷ t¶n c­.
- Trong ®o¹n trÝch cßn mét c©u ®éc tho¹i nh­ thÕ. “”Chĩng bay ... thÕ nµy”
c. 
- “Chĩng nã ... tuỉi ®Çu”lµ nh÷ng c©u «ng Hai tù hái m×nh, kh«ng ph¸t thµnh tiÕng mµ chØ lµ mét m¹ch ngÇm diƠn ra trong ®Çu «ng Hai nã thĨ hiƯn t©m tr¹ng ®au ®ín, d»n vỈt cđa «ng Hai khi nghe tin lµng m×nh theo giỈc.
- V× kh«ng ph¸t thµnh tiÕng nh­ c¸c c©u trong ®èi tho¹i cho nªn nh÷ng c©u nµy kh«ng cã gach ®Çu dßng ® Chĩng lµ nh÷ng c©u ®éc tho¹i néi t©m.
d.
- C¸c h×nh thøc ®èi tho¹i t¹o cho c©u chuyƯn cã kh«ng khÝ nh­ c/s thËt, thĨ hiƯn th¸i ®é c¨m giËn cđa nh÷ng ng­êi t¶n c­ ®èi víi nh÷ng ng­êi d©n lµng Chỵ DÇu, t¹o t×nh huèng ®Ĩ ®i s©u vµo néi t©m nh©n vËt.
- Nh÷ng h×nh thøc ®ã ®· giĩp nhµ v¨n kh¾c ho¹ s©u t©m tr¹ng d»n vỈt, ®au ®ín khi nghe tin lµng Chỵ DÇu theo giỈc ( lµm cho c©u chuyƯn sinh ®éng h¬n).
3. Ghi nhí : ( SGK )
II/ LuyƯn tËp :
1. Bµi tËp 1 :
Nh©n vËt bµ Hai cã 3 l­ỵt lêi :
– Nµy, thÇy nã ¹.
– ThÇy nã ngđ råi µ ?
– T«i thÊy ng­êi ta ®ån ...
Nh©n vËt «ng Hai cã 2 l­ỵt lêi :
– G× ?
– BiÕt råi !
* NhËn xÐt : 
- ¤ng Hai bá l­ỵt lêi ph¶i ®¸p bµ Hai ë lÇn 1 thĨ hiƯn t©m tr¹ng ch¸n ch­êng ®Õn møc kh«ng muèn nãi ®Õn c¸i chuyƯn ( lµng Chỵ DÇu theo giỈc ) ®ang lµm «ng ®au lßng Êy n÷a. 
- L­ỵt lêi 2 vµ 3, «ng Hai ®Ịu tr¶ lêi céc lèc thĨ hiƯn sù miƠn c­ìng, bÊt ®¾c dÜ cđa «ng Hai khi buéc ph¶i tr¶ lêi bµ Hai.
2. Bµi tËp 2 :
 ViÕt 1 ®o¹n v¨n kĨ chuyƯn theo ®Ị tµi tù chän, trong ®ã sư dơng c¶ h×nh thøc ®èi tho¹i, ®éc tho¹i vµ ®éc tho¹i néi t©m.
4. Cđng cè(3):
 Gv : NhÊn m¹nh nh÷ng ®¬n vÞ kiÕn thøc c¬ b¶n.
5. HD h/s häc bµi (1) :
 - Xem l¹i bµi tËp, häc ghi nhí, lµm bµi tËp 2.
 - ChuÈn bÞ tiÕt luyƯn nãi : Lµm ®Ị c­¬ng c¸c bµi tËp ë mơc I.