Giáo án môn Ngữ văn khối 9 - Bài 33: Bắc Sơn (Trích hồi bốn) (Nguyễn Huy Tưởng) - Tiết 162: Đọc - Hiểu văn bản

Ngày soạn:3/5/2010 
Ngày dạy: 4/5/2010
Bài 33: Bắc Sơn .(Trích hồi bốn)
( Nguyễn Huy Tưởng )
Tiết 162: Đọc - Hiểu văn bản
A. Mục tiêu cần đạt:
1. Kiến thức.
Giúp học sinh:
- Nắm được nội dung và ý nghĩa của đoạn trích hồi bốn vở kịch Bắc Sơn: xung đột cơ bản của vở kịch được bộc lộ gay gắt và tác động đến tâm lí của nhân vật Thơm, khiến cô đứng hẳn về phía cách mạng, ngay trong hoàn cảnh cuộc khởi nghĩa đang bị kẻ thù đàn áp khốc liệt.
-Thấy được nghệ thuật viết kịch của Nguyễn Huy Tưởng: tạo dựng tình huống, tổ chức đối thoại và hành động, thể hiện nội tâm và tính cách nhân vật.
-Hình thành những hiểu biết sơ lược về thể loại kịch nói.
 2.Kĩ năng.
- Rèn kĩ năng đọc phân vai, phân tích xung đột kịch qua tình huống kịch, qua lời đối thoại giữa các nhân vật trong đoạn kịch.
3.Thái độ.
- Có thái độ khâm phục trân trọng tình cảm của những người chiến sĩ cách mạng, hiểu biết thêm một thể loại văn học gần gũi với đời sống.
B. Chuẩn bị.
* Giáo viên: 
- Chuẩn bị nội dung lên lớp, đọc toàn bộ tác phẩm kịch Bắc Sơn.
* Học sinh:
- Soạn theo câu hỏỉ sách giáo khoa và hướng dẫn của giáo viên.
C. Tổ chức các hoạt động..
1: Kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh. ( 6’)
? Vì sao nói Giôn Thoóc-tơn là ông chủ lí tưởng của Bấc ?
2:Tiến trình dạy học:
 * Giới thiệu bài: ( 1’)
Các em đã được tìm hiểu một số văn bản kịch ở lớp dưới đó là những văn bản nào?
- Quan âm thị kích ( lớp 7); Trưởng giả học làm sang ( lớp 8) và chương trình lớp 9 chúng ta lại được tìm hiểu 2 vở kịch nói hiện đại đó là Bắc Sơn của Nguyễn Huy Tưởng, Tôi và chúng ta của Lưu Quang Vũ,đây là những vở kịch nói hiện đại , để hiểu rõ hơn đặc điểm kịch hiện đại chúng ta cùng tìm hiểu vở kịch đầu tiên trong chương trình Bắc Sơn (Trích hồi 4)
* Hoạt động 3: Bài mới ( 37’)
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của H/S
Nội dung cần đạt
GV yêu cầu học sinh đọc chú thích dấu * SGK/164.
?Trình bày những hiểu biết của em về tác giả, tác phẩm?
GV yêu cầu học sinh đọc chú thích dấu **.
? Nêu những hiểu biết của em về thể loại kịch?
GV bổ sung theo chú thích dấu ** SGK/165.
GV: Kịch vừa thuộc sân khấu, vừa thụộc văn học. Kịch bản là phương diện văn học của kịch. Kịch có thể đọc, nhưng chỉ được thể hiện đầy đủ trong vở diễn trên sân khấu. Vì thế, kịch chủ yếu thuộc loại hình nghệ thuật sân khấu.
-Mỗi vở kịch có một cốt truyện được cấu trúc chặt chẽ. Cốt truyện đó không được kể bằng lời kể của người trần thuật như trong tác phẩm tự sự mà nó được kể trực tiếp qua ngôn ngũ của các nhân vật ( đối thoại, độc thoại) và cử chỉ, hành động của họ.
-Về kết cấu, mỗi vở kịch được chia thành nhiều hồi ( còn gọi là màn kịch), mỗi hồi thể hiện một biến cố...
GV tóm tắt toàn bộ nội dung vở kịch.
GV nêu yêu cầu đọc hồi 4 của vở kịch.
-Đọc phân vai chú ý lời đối thoại của mỗi nhân vật.
GV yêu cầu học sinh đọc những từ khó trong SGK/166.
? Hồi 4 gồm có mấy lớp kịch? Thuật lại diễn biến sự việc và hành động trong các lớp kịch trong hồi 4?
GV: Xung đột kịch cơ bản của vở kịch là xung đột giữa lực lượng cách mạng và kẻ thù.
Xung đột cơ bản ấy được thể hiện thành những xung đột cụ thể giữa các nhân vật và trong nội tâm của một số nhân vật ( Thơm, bà cụ Phương). Xung đột kịch diễn ra trong chuỗi các hành động kịch có quan hệ gắn kết với nhau.
? Xung đột kịch trong hồi 4 được bộc lọ qua tình huống nào? Nhận xét về tình huống đó?
? Tình huống đó khiến cho Thơm đã có những quyết định như thế nào?
GV khái quát nội dung tiết học
-Hướng dẫn học sinh đọc phân vai.
-Đọc
-Trình bày
-Đọc
-Trình bày
-Nghe
-Nghe
-Đọc
-Phát hiện
-Phát hiện, nhận xét
-Phát hiện
-Nghe
-Đọc
I. Đọc -Tiếp xúc văn bản.
1. Tác giả, tác phẩm.
* Tác giả:
-Nguyễn Huy Tưởng (1912-1960) Quê ở xã Dục Tú, huyện Đông Anh, Hà Nội, viết văn từ trước Cách mạng tháng Tám, ông trở thành một trong những nhà văn chủ chốt của văn học cách mạng.Năm 1996 ông được nhà nước truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh.
* Thể loại kịch.
-Kịch là một trong ba loại hình cơ bản của nghệ thuật ngôn từ gồm : tự sự, trữ tình, kịch.
-Kịch bao gồm nhiều thể loại. Phân chia theo phương thức tổ chức và diễn xuất của ngôn ngữ thì có kịch hát, kịch thơ, kịch nói.
- Vở kịch có thể chia thành các hồi, mỗi hồi thể hiện một sự kiện, một biến cố hay sự kiện trong cốt truyện kịch, 
-Lớp là một bộ phận của hồi kịch mà thành phần nhân vật trên san khấu không thay đổi. Khi thành phần nhân vật thay đổi thì kịch chuyển sang lớp khác.
-Vở kịch Bắc Sơn là tác phẩm kịch đầu tiên của văn học Cách mạng Việt Nam sau Cách mạng tháng Tám 1945, được Nguyễn Huy Tưởng viết năm 1946 và được trình diễn ở Hà Nội vào đêm 6 tháng 4 năm 1946.
2. Đọc - Tóm tắt vở kịch.
*Tóm tắt vở kịch.
Vở kịch kể về một câu chuyện xảy ra ở huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn trong thời kì cuộc khởi nghĩa Bắc Sơn nổ ra ( 1940-1941). Câu chuyện xoay quanh gia đình cụ Phương, một người nông dân dân tộc tày ở vùng núi Bắc Sơn. Vở kịch gồm năm hồi.
-Hồi 1: Nhân dân Bắc Sơn khoiử nghĩa giành chính quyền với không khí cách mạng sục sôi. Ông cụ Phương và anh con trai tên là Sáng hăng hái tham gia chiến đầu còn bà cụ Phương và Thơm cùng chồng là Ngọc lại sợ hãi lẩn tránh.
-Hồi 2: Ngọc làm Việt gian, dẫn đường cho quân Pháp kéo vào đánh chiếm được Vũ Lăng - nơi quân khởi nghĩa tụ hội, khiến quân du kích phải rút vào rừng. Quân giặc đàn áp dã man quần chúng cách mạng. Con trai cụ Phương là Sáng hi sinh trong cuộc chiến đấu với giặc. Cụ Phương đi vào rừng chời Thái và Cửu ở ven rừng để dẫn đường cho họ. Cụ đã bị giặc Pháp bắn chết. Đau đớn trước cái chết của chồng và con trai bà cụ Phương gần như mất trí, đi lang thang khắp nơi... Thơm vô cùng đau đớn.
-Hồi 3 Nghe dân làng đồn đại Ngọc làm Việt gian và hắn đang tìm bắt cán bộ cách mạng là Thái và Cửu, Thơm nửa tin, nửa ngờ và hi vọng có thể lôi kéo được chồng thoát khỏi con đường tội lỗi. Đến khi biết rõ Ngọc làm Việt Gian, Thơm đã có thái độ dứt khoát. Thái và Cửu bị Ngọc lùng bắt, chạy nhầm vào nhà Ngọc giữa lúc Thơm ở nhà một mình. Thơm đã nhanh trí che giấu và cứu thoát được hai người.
-Hồi 4: Ngọc dẫn đường quân Pháp vào rừng đánh quân du kích Bắc Sơn. Biết được điều đó Thơm luòn rừng đi suốt đêm để kịp thời báo cho quân du kích đối phó. Lúc quay về, Thơm gặp Ngọc và bị hắn bắn trọng thương. Nhưng sau đó, chính Ngọc lại trúng đạn của giặc Pháp và chết. Cuộc vây quét của giặc Pháp bị thất bại. Thơm trong cơn đau đớn đã hối hận, day dứt vì những lỗi lầm trước đây và hi vọng vào thắng lợi của cuộc khởi nghĩa.
3. Từ khó.
SGK/166
4. Cấu trúc hồi 4.
-Hồi 4 gồm 3 lớp:
+Lớp 1: Đối thoại giữa vợ chồng Thơm Ngọc.
+Lớp 2:Thơm - Thái- Sửu.
Thơm giúp đỡ Thái , Cửu ( hai chiến sĩ cách mạng)
+Lớp 3: Thơm - Ngọc . Ngọc đột ngột trở về, Thơm đối phó với Ngọc.
- Tình huống: Thái, Cửu là hai cán bộ cách mnạg đang bị giặc truy lùng ( Ngọc - chồng của Thơm) lại chạy vào nhà Thơm có chồng là Việt gian, chỉ điểm, lúc đó chỉ có một mình thơm ở nhà.
-> Tình huống căng thẳng, bấy ngờ.
-Tình huống đó bụộc Thơm phải quyết định nhanh chóng cứu người hay bỏ mặc, Thơm đã quyết định che giấu cho hai người, bằng việc đó Thơm đã đứng hẳn về phía cách mạng, mặt khác qua tình huống ấy Thơm cũng thấy rõ bộ mặt phản động của chồng.
II. Luyện tập.
-Đọc phân vai
* Đánh giá:
D: Hướng dẫn hoạt động nối tiếp. ( 1’)
- Tập đọc diễn cảm đoạn kịch .
- Tóm tắt toàn bộ vở kịch
- Chuẩn bị tiết 162 vở kịch : Bắc Sơn