Giáo án môn Ngữ văn khối 9 - Các phương châm hội thoại (tiết 2)

NGAY SOAN :
30
08
2009
TUAN :
3
NGAY DAY :
01
09
2009
TIET :
12, 13
	CAÙC PHÖÔNG CHAÂM HOÄI THOAÏI (T2)
I. Muïc tieâu caàn ñaït : Giuùp HS :
Naém ñöôïc moái quan heä chaët cheõ giöõa phöông chaâm hoäi thoaïi vaø tình huoáng hoäi thoaïi. Hieåu ñöôïc phöông chaâm hoäi thoaïi khoâng phaûi laø nhöõng qui ñònh baét buoäc trong moïi tình huoáng giao tieáp ; vì nhieàu lí do khaùc nhau, caùc phöông chaâm hoäi thoaïi coù khi khoâng ñöôïc tuaân thuû.
Bieát vaän duïng nhöõng phöông chaâm naøy trong giao tieáp.
Coù yù thöùc reøn luyeän kó naêng giao tieáp ñeå mang laïi hieäu quaû giao tieáp cao.
II. Chuaån bò :
* GV :	 Tham khaûo taøi lieäu lieân quan. Phöông aùn toå chöùc lôùp : thaûo luaän nhoùm.
* HS : Tìm hieåu tröôùc baøi hoïc.
III. Tieán trình tieát daïy :
OÅn ñònh lôùp (1’)
Kieåm tra baøi cuõ (4’) : 
 (a) Caâu hoûi : Neâu caùc phöông chaâm hoäi thoaïi ñaõ hoïc. Moãi phöông chaâm hoäi thoaïi ñoù cho moät ví duï minh hoaï.
 (b) Ñaùp aùn :
- Phöông chaâm veà löôïng : Khi giao tieáp, caàn noùi cho coù noäi dung ; noäi dung cuûa lôøi noùi phaûi ñaùp öùng ñuùng yeâu caàu cuûa cuoäc giao tieáp, khoâng thieáu, khoâng thöøa 
- Phöông chaâm veà chaát : Khi giao tieáp, ñöøng noùi nhöõng ñieàu maø mình khoâng tin laø ñuùng hay khoâng coù baèng chöùng xaùc thöïc ( phöông chaâm veà chaát )
- Ph / chaâm caùch thöùc : Khi giao tieáp caàn chuù yù noùi ngaén goïn, raønh maïch ; traùnh caùch noùi mô hoà.
- Phöông chaâm quan heä : Khi giao tieáp, caàn noùi ñuùng vaøo ñeà taøi giao tieáp, traùnh noùi laïc ñeà.
- Phöông chaâm lòch söï : Khi giao tieáp caàn teá nhò vaø toân troïng ngöôøi khaùc.
Baøi môùi : 
 Quan heä giöõa phöông chaâm hoäi thoaïi vôùi tình huoáng giao tieáp ?
 - Nhöõng tröôøng hôïp khoâng tuaân thuû phöông chaâm hoäi thoaïi ?
Hoaït ñoäng cuûa GV
Hoaït ñoäng cuûa HS
Noäi dung kt
Hñ 1 : Hd HS tìm hieåu phaàn I.
* Goïi HS ñoïc truyeän cöôøi “Chaøo Hoûi” -> Traû lôøi caùc caâu hoûi :
- Nhaân vaät chaøng reå coù tuaân thuû ñuùng phöông chaâm lòch söï khoâng ? Vì sao em nhaän xeùt nhö vaäy ? 
- Caâu noùi treân neân noùi trong nhöõng tình huoáng ntn môùi ñöôïc xem laø lòch söï ?
- Theo em, giöõa hai tình huoáng ñoù coù gì khaùc nhau ( ngöõ caûnh ? Tình huoáng giao tieáp ? )
=> Qua vieäc pt ví duï treân, em haõy cho bieát, vieäc vaän duïng caùc phöông chaâm hoäi thoaïi caàn phaûi phuø hôïp vôùi ñieàu kieän gì ?
Hñ 1 : Tìm hieåu Quan heä giöõa phöông chaâm hoäi thoaïi vôùi tình huoáng giao tieáp.
* Ñoïc -> Suy nghó -> Traû lôøi caâu hoûi :
- Caâu hoûi “Baùc laøm vieäc coù vaát vaû laém khoâng ?” trong tình huoáng giao tieáp khaùc coù theå ñöôïc coi laø lòch söï, theå hieän söï quan taâm ñeán ngöôøi khaùc. Nhöng trong tình huoáng naøy, ngöôøi ñöôïc hoûi bò chaøng ngoác goïi xuoáng töø treân caây cao maø luùc ngöôøi ñoù ñang taäp trung laøm vieäc.
- HS neâu ví duï.
- Khaùi quaùt -> Neâu 
I. Quan heä giöõa phöông chaâm hoäi thoaïi vôùi tình huoáng giao tieáp.
 Vieäc vaän duïng caùc phöông chaâm hoäi thoaïi caàn phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm cuûa tình huoáng giao tieáp. ( Noùi vôùi ai ? Noùi khi naøo ? Noùi ôû ñaâu ? Noùi ñeå laøm gì ? )
Hñ 2 : Hd HS tìm hieåu phaàn II
* GV neâu yeâu caàu cuûa caâu hoûi II.1 -> Hd HS ñieåm laïi nhöõng ví duï ñaõ ñöôïc phaân tích khi hoïc veà caùc phöông chaâm hoäi thoaïi vaø xaùc ñònh nhöõng tình huoáng naøo phöông chaâm hoäi thoaïi khoâng ñöôïc tuaân thuû .
-H: Qua caùc ví duï treân, em haõy cho bieát , vì sao ngöôøi noùi khoâng tuaân thuû phöông chaâm hoäi thoaïi ?
* Goïi HS ñoïc ñoaïn ñoái thoaïi vaø traû lôøi caâu hoûi ôû muïc II.2 (SGK) :
- Caâu traû lôøi cuûa Ba coù ñaùp öùng nhu caàu thoâng tin ñuùng nhö An mong muoán hay khoâng ?
- Coù phöông chaâm hoäi thoaïi naøo ñaõ khoâng ñöôïc tuaân thuû ?
- Vì sao ngöôøi noùi khoâng tuaân thuû caùc phöông chaâm hoäi thoaïi aáy ?
- H: Khi baùc só noùi vôùi moät ngöôøi maét beänh nan y veà trình traïng söùc khoeû cuûa beänh nhaân ñoù thì phöông chaâm hoäi thoaïi naøo coù theå khoâng ñöôïc tuaân thuû ? Vì sao baùc só phaûi laøm nhö vaäy ? Haõy tìm nhöõng tình huoáng giao tieáp khaùc maø phöông chaâm ñoù cuõng khoâng ñöôïc tuaân thuû ?
* GV : Baùc só coù theå khoâng noùi söï thaät veà trình traïng söùc khoeû cuûa beänh nhaân, chaúng haïn thay vì noùi thaät caên beänh ñaõ ñeán giai ñoaïn nguy kòch, khoâng theå chöõa ñöôïc nöõa, baùc só coù theå ñoäng vieân laø neáu coá gaéng thì beänh nhaân coù theå vöôït qua ñöôïc hieåm ngheøo. Nghóa laø ngöôøi noùi khoâng tuaân thuû phöông chaâm veà chaát vì ñaõ noùi ñieàu maø mình khoâng tin laø ñuùng. Nhöng ñoù laø vieäc laøm nhaân ñaïo vaø caàn thieát. Vì nhôø söï ñoäng vieân ñoù maø beänh nhaân coù theå laïc quan hôn, coù nghò löïc hôn ñeå soáng khoaûng thôøi gian coøn laïi cuûa cuoäc ñôøi. Nhö vaäy, khoâng phaûi söï “noùi doái” naøo cuõng ñaùng cheâ traùch hay leân aùn.
-H: Qua vieäc phaân tích vd treân, em thaáy, vì sao ñoái thoaïi khoâng tuaân thuû phöông chaâm hoäi thoaïi ?
-H: Khi noùi “Tieàn baïc chæ laø tieàn baïc” thì coù phaûi ngöôøi noùi coù tuaân thuû phöông chaâm veà löôïng hay khoâng ? 
-H: Phaûi hieåu yù nghóa cuûa caâu naøy ntn ?
Hñ 2 : Tìm hieåu Nhöõng tröôøng hôïp khoâng tuaân thuû phöông chaâm hoäi thoaïi.
* Ñieåm vd -> Xaùc ñònh tình huoáng tuaân thuû vaø khoâng tuaân thuû pc hoäi thoaïi -> Neâu : Ngoaïi tröø tình huoáng trong phaàn hoïc veà phöông chaâm lòch söï, taát caû caùc tình huoáng coøn laïi ñeàu khoâng tuaân thuû phöông chaâm hoäi thoaïi.
* Khaùi quaùt -> Traû lôøi 
* Ñoïc ñoaïn ñoái thoaïi -> traû lôøi caâu hoûi :
- Khoâng
- Phöông chaâm veà löôïng ( khoâng cung caáp löôïng tin ñuùng nhö An muoán ).
- Vì ngöôøi noùi khoâng bieát chính xaùc chieác maùy bay ñaàu tieân treân theá giôùi ñöôïc cheá taïo vaøo naêm naøo. Ñeå tuaân thuû phöông chaâm veà chaát (khoâng noùi ñieàu maø mình khoâng coù baèng chöùng xaùc thöïc), ngöôøi noùi phaûi traû lôøi moät caùch chung chung : “Ñaâu khoaûng ñaàu theá kæ XX”
* Phöông chaâm veà chaát . Nhöng ñoù laø vieäc laøm nhaân ñaïo vaø caàn thieát. Vì nhôø söï ñoäng vieân ñoù maø beänh nhaân coù theå laïc quan hôn, coù nghò löïc hôn ñeå soáng khoaûng thôøi gian coøn laïi cuûa cuoäc ñôøi.
- Ngöôøi chieán só khoâng may sa vaøo tay ñòch khoâng theå vì tuaân thuû phöông chaâm veà chaát maø khai thaät heát taát caû nhöõng gì mình bieát veà ñoàng ñoäi, veà bí maät cuûa ñôn vò, ...
* Khaùi quaùt -> Neâu
* Neáu xeùt veà nghóa töôøng minh thì caâu naøy khoâng tuaân thuû phöông chaâm veà löôïng, bôûi vì noù döôøng nhö khoâng cho ngöôøi nghe theâm moät thoâng tin naøo. Nhöng xeùt veà haøm yù thì caâu naøy coù noäi dung cuûa noù, nghóa laø vaãn ñaûm baûo phöông chaâm veà löôïng.
* Tieàn baïc chæ laø phöông tieän ñeå soáng, chöù khoâng phaûi laø muïc ñích cuoái cuøng cuûa con ngöôøi. Caâu naøy coù yù raên daïy ngöôøi ta khoâng neân chaïy theo tieàn baïc maø queân ñi nhieàu thöù khaùc quan troïng hôn, thieâng lieâng hôn trong cuoäc soáng.
II. Nhöõng tröôøng hôïp khoâng tuaân thuû phöông chaâm hoäi thoaïi.
 Vieäc khoâng tuaân thuû caùc phöông chaâm hoäi thoaïi coù theå baét nguoàn töø nhöõng nguyeân nhaân sau :
- Ngöôøi noùi voâ yù, vuïng veà, thieáu vaên hoaù trong giao tieáp ;
- Ngöôøi noùi phaûi öu tieân cho moät phöông chaâm hoäi thoaïi hoaëc moät yeâu caàu khaùc quan troïng hôn.
-H: Qua vd, em nhaän bieát ñöôïc, vì nguyeân nhaân naøo nöõa maø ngöôøi noùi khoâng tuaân thuû phöông chaâm hoäi thoaïi ?
* Khaùi quaùt -> Neâu
- Ngöôøi noùi muoán gaây moät söï chuù yù, ñeå ngöôøi nghe hieåu caâu noùi theo moät haøm yù naøo ñoù.
Hñ 3 : Cuûng coá
* Goïi HS nhaéc laïi noäi dung kieán thöùc cuûa baøi hoïc -> GV goùp yù.
Hñ 3 : Cuûng coá
* Neâu laïi noäi dung kieán thöùc cuûa baøi hoïc.
Hñ 4 : Hd HS luyeän taäp
* Goïi HS ñoïc -> Neâu yeâu caàu cuûa bt 1.
* Cho HS thaûo luaän nhoùm ñeå traû lôøi -> Gv goùp yù.
* GV neâu yeâu caàu vaø höôùng daãn HS laøm bt 2 -> Cho HS thaûo luaän nhoùm ñeå tìm ñaùp aùn -> Goùp yù caâu traû lôøi cuûa HS.
Hñ 4 : Luyeän taäp
* Xaùc ñònh yeâu caàu bt
* Thaûo luaän nhoùm -> Neâu ñaùp aùn.
* Thaûo luaän nhoùm -> Neâu ñaùp aùn.
III. Luyeän taäp
 1. OÂng boá khoâng tuaân thuû phöông chaâm caùch thöùc. Vì moät ñöùa beù 5 tuoåi bình thöôøng khoâng theå nhaän bieát ñöôïc Tuyeån taäp truyeän ngaén Nam Cao ñeå nhôø ñoù maø tìm ñöôïc quaû boùng. Caùch noùi cuûa oâng boá ñoái vôùi caäu beù khoâng roõ ( Ñoái vôùi ngöôøi bieát ñoïc thì ñoù laø moät caâu noùi coù thoâng tin roõ raøng) .
 2. Thaùi ñoä cuûa caùc vò khaùch laø baát hoaø vôùi chuû nhaø. Lôøi noùi cuûa Chaân vaø Tay khoâng tuaân thuû phöông chaâm lòch söï. Vieäc khoâng tuaân thuû ñoù laø khoâng hôïp vôùi tình huoáng giao tieáp. Theo nghi thöùc giao tieáp, thoâng thöôøng ñeán nhaø ai, tröôùc heát ta phaûi chaøo hoûi chuû nhaø, sau ñoù môùi ñeà caäp ñeán chuyeän khaùc. Trong tình huoáng naøy, caùc vò khaùch khoâng chaøo hoûi gì caû maø noùi ngay vôùi chuû nhaø nhöõng lôøi leõ giaän döõ, naëng neà, trong khi nhö ta bieát qua caâu chuyeän naøy, söï giaän döõ vaø noùi naëng neà nhö vaäy laø khoâng coù lyù do chính ñaùng.
Hñ 5 : Daën doø
Naém caùc phöông chaâm hoäi thoaïi ; Quan heä giöõa phöông chaâm hoäi thoaïi vôùi tình huoáng giao tieáp ; Nhöõng tröôøng hôïp khoâng tuaân thuû phöông chaâm hoäi thoaïi ñaõ hoïc.
Ñoïc vaø soaïn baøi “Chuyeän ngöôøi con gaùi Nam Xöông”.