Giáo án môn Ngữ văn khối 9, kì II - Tuần 25

Tuần 	25	 Ngày soạn : 4.3
Tiết 	121	 Ngày dạy : 6.3
Văn bản : SANG THU
 - Hữu Thỉnh -
I. Mục tiêu: Hướng dẫn HS :
- Phân tích được những cảm nhận tinh tế của nhà thơ Hữu Thỉnh về sự biến đổi của đất trời từ cuối hạ sang đầu thu.
- Rèn luyện thêm năng lực cảm thụ thơ ca.
- Giáo dục học sinh cảm nhận được vẻ đẹp đất trời lúc chuyển mùa -> yêu mến, trân trọng.
II. Phương pháp : Gợi tìm, phân tích, giảng giải, ...
III. Chuẩn bị : 
	Thầy :	Nghiên cứu SGK, SGV
Trò : Đọc văn bản, trả lời câu hỏi
IV. Tiến trình lên lớp: 
1. ổn định lớp :
2. Kiểm tra bài cũ : Đọc thuộc lòng bài thơ " Viếng lăng Bác", nêu nội dung và nghệ thguật của bài
3. Bài mới :
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung 
Hoạt động 1
? Hãy nêu vài nét sơ lược về cuộc đời và sự nghiệp của tác giả Hữu Thỉnh
- là nhà thơ viết nhiều, viết hay về những người mẹ, người chị ở nông thôn, về mùa thu. Nhiều vần thơ thu của ông mang cảm xúc bâng khuâng, vấn vương trước đất trời trong trẻo đang biến chuyển nhịp nhàng.
? Tác phẩm ra đời vào thời gian nào
Hoạt động 2
- Gv đọc mẫu – gọi Hs đọc
Hoạt đông 3
? ở khổ thơ đầu nhà thơ đã mô tả sự chuyển mùa như thế nào?
? Trước sự chuyển mùa đó thì tâm ttrạng của tác giả như thế nào? Tìm từ ngữ miêu tả tâm trạng đó.
? Sự biến chuyển trong không gian lúc sang thu được Hữu Thỉnh cảm nhận như thế nào 
- Qua hương vị.
- Qua vận động của gió, sương.
- Của dòng sông, cánh chim.
- Đám mây
- Qua nắng, mưa
- Tiếng sấm
? Theo em, nét riêng của thời điểm giao mùa hạ - thu được Hữu Thỉnh thể hiện đặc sắc nhất qua hình ảnh, câu thơ nào
(Hs có thể nêu bất cứ hình ảnh, câu thơ theo cảm nhận riêng của mình)
? Em hiểu thế nào về 2 dòng thơ cuối bài
- Hữu Thỉnh muốn gởi gắm suy ngẫm của mình : Khi con người đã từng trải thì vững vàng hơn trước những tác động bất thường của ngoại cảnh, của cuộc đời.
? Hãy nêu nội dung chính của bài 
? Qua bài học hôm nay em cảm nhận được điều gì ? Từ sự cảm nhận đó bản thân em phải làm gì để xây dựng quê hương đất nước.
I. Giới thiệu sơ lược tác giả, tác phẩm:
1. Tác giả:
- Hữu Thỉnh (1942). Quê huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc.
- 1963 ông nhập ngũ vào binh chủng tăng - thiết giáp 
-> cán bộ văn hoá.
- Tham gia ban chấp hành hội nhà văn Việt Nam.
- 2000 tổng thư kí hội nhà văn Việt Nam.
 2. Tác phẩm: Sáng tác gần cuối năm 1977, in đầu tiên trên báo văn nghệ -> từ chiến hào tới thành phố
II. Đọc 
II. Phân tích:
1. Những hình ảnh, hiện tượng thể hiện sự biến đổi của đất trời lúc sang thu :
- Sự chuyển mùa từ ngọn gió se mang hương ổi.
- Từ ‘‘bỗng’’, ‘‘ hình như’’ - > tâm trạng : Ngỡ ngàng, cảm xúc bâng khuâng.
2. Sự tinh tế của nhà thơ về những biến chuyển trong không gian lúc sang thu:
- Hương ổi lan vào không gian, phả vào gió se
- Sương đầu thu giăng mắc nhẹ nhàng, chuyển động chầm chậm nơi đường thôn ngõ xóm.
- Dòng sông trôi một cách thanh thản gợi lên vẻ êm dịu của bức tranh thiên nhiên; những cánh chim bắt đầu vội vã ở buổi hoàng hôn.
- Cảm giác giao mùa được diễn tả thú vị qua đám mây mùa hạ “ vắt nửa mình sang thu”.
- Nắng cuối hạ vẫn còn nồng, còn sáng nhưng nhạt dần. Những ngày giao mùa này đã ít đi những cơn mưa rào ào ạt, bất ngờ.
- Lúc này cũng bớt đi những tiếng sấm bất ngờ gắn cùng những cơn mưa rào mà mùa hạ thường có.
3. Hình ảnh, câu thơ đặc sắc:
VD : Sương chùng chình qua ngõ
 Hình như thu đã về 
- > Sương đầu thu giăng mắc nhẹ nhàng, chuyển động chầm chậm nơi đường thôn ngõ xóm 
 Sấm cũng bớt bất ngờ.
 Trên hàng cây đứng tuổi 
-> Lúc sang thu, bớt đi những tiếng sấm bất ngờ ( hàng cây không còn bị bất ngờ vì tiếng sấm nửa)
IV. Tổng kết
* Ghi nhớ (SGK)
4. Củng cố : Hệ thống kiến thức cơ bảncủa bài 
5. Dặn dò :
	- Về nhà học bài thơ, nội dung bài, chuẩn bị trước bài mới "Nói với con"
Rút kinh nghiệm
Tuần 25 	Ngày soạn : 4 -3
Tiết 122	Ngày dạy : 6 -3
Nói với con
- Y Phương -
I. Mục tiêu: Hướng dẫn học sinh :
- Cảm nhận được tình cảm thắm thiết của cha mẹ đối với con cái, tình yêu quê hương sâu nặng cùng niềm tự hào với sức sống mạnh mẽ, bền bỉ của dân tộc mình qua lời thơ y Phương.
- Bước đầu thể hiện cách diễn tả độc đáo, giàu hình ảnh cụ thể, gợi cảm của thơ ca miền núi. 
- Thái độ : Giáo dục lòng yêu thương cha mẹ, phát huy truyền thống của tổ tiên. 
II. Phương pháp : Nêu vấn đề, phân tích, giảng giải, ....
III. Chuẩn bị : 
	Thầy :	 Nghiên cứu tài liệu, SGK, SGV
Trò : Đọc văn bản, trả lời câu hỏi 
IV. Tiến trình lên lớp: 
1. ổn định lớp :
2. Kiểm tra bài cũ :
	Đọc thuộc lòng bài thơ " Sang thu " của Hữu Thỉnh và nêu nội dung chính của bài
3. Bài mới :
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung 
Hoạt động 1
- GV gọi HS đọc chú thích *
? Hãy nêu vài nét chính về cuộc đời tác giả 
Hoạt động 2
- Gv đọc mẫu - gọi HS đọc
? Bài thơ chia làm mấy đoạn, nêu nội dung chính của từng đoạn.
Hoạt động 3
? Em hãy tìm những câu thơ trong bài nói lên sự đầm ấm của gia đình
 ? Ngoài sự lớn lên trong tình thương của cha mẹ, con được trưởng thành từ đâu. Lấy dẫn chứng chứng minh
Hoạt động 4
? Hãy phân tích những đức tính cao đẹp của người đồng mình và mong ước của người cha qua lời tâm tình với con ( thảo luận )
Hoạt động 5
? Em cảm nhận như thế nào về tình cảm của người cha đối với người con trong bài thơ. Điều lớn lao nhất mà người cha truyền tới được cho con qua những lời này theo em là gì
? Là học sinh em học tập được điều gì qua những điều vừa phân tích trên
Hoạt động 6
? Hãy nêu những nét nghệ thuật đặc sắc của bài
? Vậy nội dung chính của bài mà Y Phương muốn nói đến là gì
I. Vài nét sơ lược về tác giả:
 Y Phương ( 1948) tên thật là Hứa Vĩnh Sước, dân tộc Tày- tỉnh Cao Bằng. Thơ ông thể hiện tâm hồn chân thành, mạnh mẽ và trong sáng.
II. Đọc - Tìm hiểu bố cục
1. Đọc
2. Bố cục : 2 đoạn
- Đoạn 1 : Từ đầu -> đẹp nhất trên đời : con lớn lên trong tình yêu thương, sự nâng đỡ của cha mẹ trong cuộc sống lao động nên thơ của quê hương.
- Đoạn 2 :Còn lại : lòng tự hào với cuộc sống mạnh mẽ, bền bỉ với truyền thống cao đẹp của quê hương và niềm mong ước con hãy kế tục xứng đáng truyền thống ấy.
III. Phân tích:
1. Tình yêu thương của cha mẹ, sự đùm bọc của quê hương đối với con 
 Chân phải bước tới cha
 Chân trái bước tới mẹ
=> Con lớn lên từng ngày trong tình yêu thương, trong sự nâng đón và mong chờ của cha mẹ. Từng bước đi, từng tiếng nói, tiếng cười của con đều được cha mẹ chăm chút, mừng vui đón nhận.
- Con được trưởng thành trong cuộc sống lao động, trong thiên nhiên thơ mộng và nghĩa tình của quê hương
 " Đan lờ cài nan hoa
 Vách nhà ken câu hát"
-> Cuộc sống lao động cần cù và tươi vui của người dân miền núi
 Rừng cho hoa
 Con đường cho những tấm lòng
-> Quê hương thơ mộng nghĩa tình-> thiên nhiên ấy nuôi dưỡng con người về tâm hồn lối sống
2. Những đức tính cao đẹp của người đồng mình và mong ước của người cha qua lời tâm tình với con : 
* Đức tính cao đẹp 
* Mong ước của cha
- Sống vất vả mà mạnh mẽ, khoáng đạt, bền bỉ, gắn bó với quê hương dẫu còn cực nhọc, đói nghèo.
- Giàu chí khí niềm tin, tâm hồn thanh cao, lao động cần cù nhẫn nại làm nên quê hương với truyền thống phong tục tập quán tốt đẹp
- Phải có tình nghĩa thuỷ chung với đất nước vượt qua gian bằng ý chí của mình 
- Biết tự hào với truyền thống quê hương, cần tự tin mà vững bước trên đường
3. Tình cảm yêu thương trìu mến thiết tha và niềm tin tưởng của người cha qua lời nói với con
 Điều lớn lao nhất mà người cha truyền tới cho con là lòng tự hào với sức sống mạnh mẽ, bền bỉ, truyền thống cao đẹp của quê hương và niềm tự tin khi bước vào đời.
4. Nghệ thuật 
- Giọng điệu : Thiết tha, trìu mến ( thể hiện rõ ở những lời gọi mang ngữ điệu cảm thán)
- Hình ảnh : Cụ thể mà có tính khái quát, mộc mạc mà vẫn giàu chất thơ
- Bố cục chặt chẽ, dẫn dắt tự nhiên
IV. Tổng kết 
 Ghi nhớ (SGK)
4. Củng cố : 
	- GV hệ thống kiến thức cơ bản.
	? Nêu nội dung, ý nghĩa bài thơ
5. Dặn dò :
	- Về nhà học bài, chuẩn bị trước bài mới " Nghĩa tường minh và hàm ý"
Rút kinh nghiệm
Tuần 25 	 Ngày soạn : 6 - 3
Tiết 123	 Ngày dạy : 8 - 3
Nghĩa tường minh và hàm ý
I. Mục tiêu: 
- HS phân biệt được cách diễn đạt nghĩa tường minh và cách diễn đạt chứa hàm ý. Điều quan trọng là nhận biết hàm ý.
- Rèn kỹ năng phân tích, nhận biết.
- Giáo dục HS có ý thức trong khi diễn đạt.
II. Phương pháp : Nêu vấn đề, phân tích, qui nạp, ....
III. Chuẩn bị : 
	Thầy :	 Nghiên cứu tài liệu, SGK, SGV
Trò : Đọc văn bản, trả lời câu hỏi 
IV. Tiến trình lên lớp: 
1. ổn định lớp :
2. Kiểm tra bài cũ :
	Kiểm tra vở bài tập 5 em
3. Bài mới :
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung 
Hoạt động 1
- GV gọi HS đọc ví dụ
? Qua câu “Trời ơi, chỉ có còn năm phút”, em hiểu anh thanh niên muốn nói lên điều gì
? Vì sao anh không nói thẳng điều đó với họa sĩ và cô gái
? Câu nói thứ hai của anh thanh niên có ẩn ý gì không
? Vậy thế nào là nghĩa tường minh và hàm ý
Hoạt động 2
- GV gọi HS đọc
? Câu nào cho thấy hoạ sĩ chưa muốn chia tay anh thanh niên?
? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy
? Từ ngữ nào miêu tả thái độ của cô gái
? Thái độ này giúp em đoán ra điều gì liên quan tới chiếc khăn mùi xoa
- GV gọi HS đọc đoạn trích và tìm hàm ý trong câu in đậm
I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý
1. Xét ví dụ :
 - “Trời ơi, chỉ có còn năm phút”
-> Anh rất tiếc ( ít thời gian)
Anh không muốn nói vì anh ngại ngùng và muốn che dấu tình cảm của mình.
- “ Ôi! cô còn quên chiếc mùi xoa ở đây!
-> Không chứa ẩn ý.
2. Ghi nhớ : SGK
II. Luyện tập
Bài 1 :
a) Câu “ Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy” 
- Cụm từ “tặc lưỡi”.
b) Thái độ của cô gái liên quan tới khăn mùi xoa:
- Mặt đỏ ửng ( ngượng)
- Nhận lại chiéc khăn ( không tránh được)
- Quay vội đi ( quá ngượng )
-> Cô ngượng vì định kín đáo để khăn lại làm vật kỉ niệm cho anh thanh niên, thế mà anh quá thật thà tưởng cô quên.
Bài 2 
Hàm ý: Ông hoạ sĩ chưa kịp uống nước chè đấy.
Bài 3
Câu cơm chín rồi có hàm ý là ông vô ăn cơm đi
4. Củng cố : Gv hệ thống lại toàn bộ kiến thức cơ bản của bài
5. Dặn dò : Về nhà làm bài tập còn lại
 Chuẩn bị trước bài mới " Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ " 
Rút kinh nghiệm
Tuần 25 	 Ngày soạn : 7 - 3
Tiết 124	 Ngày dạy : 9 - 3
Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ
I. Mục tiêu: 
- Hiểu rõ thế nào là nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.
- Nắm vững các yêu cầu đối với một bài nghị luận về đoạn thơ, bài thơ để có cơ sở tiếp thu, rèn luyện tốt về kiểu bài này ở các tiết tiếp theo.
- Giáo dục Hs có ý thức khi nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ
II. Phương pháp : Nêu vấn đề, phân tích, giảng giải, qui nạp, ....
III. Chuẩn bị : 
	Thầy :	 Nghiên cứu tài liệu, SGK, SGV
Trò : Đọc văn bản, trả lời câu hỏi 
IV. Tiến trình lên lớp: 
1. ổn định lớp :
2. Kiểm tra bài cũ :
	? Nêu dàn bài chung của bài nghị luận về tác phẩm truyện hoặc đoạn trích
3. Bài mới :
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung 
Hoạt động 1
Gv gọi Hs đọc văn bản
? Vấn đề nghị luận của văn bản là gì
? Hãy tìm những luận điểm về hình ảnh mùa xuân trong bài
? Người viết đã sử dụng những luận cứ nào để làm sáng tỏ luận điểm đó
( Gv gọi Hs tìm những luận cứ sau mỗi luận điểm -> phân tích -> rút ra kết luận
? Hãy xác định bỗ cục của bài văn và nêu nhận xét về bố cục đó
? Vậy cách diễn đạt trong từng đoạn của văn bản có làm nổi bậc được luận điểm không
? Qua phần tìm hiểu, em hãy cho biết thế nào là nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.
Nội dung, nghệ thuật và bố cục phải như thế nào 
? Ngoài những luận điểm đã nêu trong bài, em hãy suy nghĩ và nêu thêm những luận điểm khác về bài thơ đặc sắc này
( Gv hướng dẫn Hs tìm luận điểm có thể về kết cấu, giọng điệu trữ tình, mong muốn hoà nhập cống hiến của nhà thơ
I. Tìm hiểu bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ:
1. Tìm hiểu văn bản :
Khát vọng hoà nhập dâng hiến cho đời
- Vấn đề nghị luận: Hình ảnh mùa xuân và hình ảnh thiết tha của anh Hải trong bài thơ “ Mùa xuân nho nhỏ”
- Luận điểm: 
+ Hình ảnh mùa xuân ...... đáng yêu.
+ Hình ảnh mùa xuân ...... trìu mến của nhà thơ
+ Hình ảnh mùa xuân nho nhỏ được dâng hiến
- Để chứng minh cho các luận điểm người viết đã chọn giảng, bình các câu thơ, hình ảnh đặc sắc đã phân tích những giọng điệu, kết cấu của bầi thơ.
- Bố cục :
+ Mở bài : Từ đầu-> “ đáng trân trọng”
+ Thân bài: TT-> “các hình của mùa xuân”
+ Kết bài: Còn lại
=> Chặt chẽ, có đầy đủ các phần thông thường của bài văn nghị luận, giữa các phần có sự liên kết tự nhiên về ý và về diễn đạt.
- Người viết đã trình bày những cảm nghĩ, đánh giá của mình bằng tình cảm thiết tha trìu mến. Lời văn toát lên những rung động trước những hình ảnh, giọng điệu, sự đồng cảm của nhà thơ
2. Ghi nhớ: SGK
II. Luyện tập:
- Nguyện ước chân thành của nhà thơ được cống hiến cho đất nước, góp một “mùa xuân nho nhỏ” của mình vào mùa xuân lớn của đất nước.
4. Củng cố : Gv hệ thống lại toàn bộ kiến thức cơ bản
5. Dặn dò : Về nhà học bài và chuẩn bị trước bài " Cách làm bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ "
Rút kinh nghiệm
Tuần 25 	 Ngày soạn : 8.3
Tiết 125	 Ngày dạy : 10.3
Cách làm bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ
I. Mục tiêu: 
- Giúp HS : Biết cách viết bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ cho đúng với các yêu cầu đã học ở tiết trước.
- Rèn kỹ năng : thực hiện các bước khi làm bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ, cách tổ chức, triển khai các luận điểm.
- Giáo dục HS có ý thức khi làm bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.
II. Phương pháp : Nêu vấn đề, phân tích, gợi mở, qui nạp , ....
III. Chuẩn bị : 
	Thầy :	Nghiên cứu tài liệu, SGK, SGV
Trò : Đọc văn bản, trả lời câu hỏi 
IV. Tiến trình lên lớp: 
1. ổn định lớp :
2. Kiểm tra bài cũ :
 ? Hãy cho biết thế nào là nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ. Nội dung, nghệ thuật và bố cục phải như thế nào 
3. Bài mới :
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung 
Hoạt động 1
- Gv gọi Hs đọc các đề bàiOạt đoH trong SGK
- Yêu cầu lấy thêm vài ví dụ về đề bài tương tự
Hoạt động 2
- Gv giới thiệu đề bài SGK
- Gọi Hs đọc kĩ các phần: Tìm hiểu đề bài và tìm ý; lập dàn bài
- Hs dựa theo dàn bài SGK viết thành bài văn hoàn chỉnh -> đọc, sửa chữa.
Gọi Hs đọc văn bản.
? Bài văn chia làm mấy phần? Nêu nội dung chính của từng phần
? ở phân thân bài, người viết đã trình bày những nhận xét gì về tình yêu quê hương trong bài thơ “ Quê hương” 
? Những suy nghĩ, ý kiến ấy được dẫn dắt, khẳng định bằng cách nào, được liên quan tới phần mở bài và kết bài ra sao
? Văn bản có tính thuyết phục, sức hấp không? Vì sao?
? Qua phần tìm hiểu, em hãy cho biết dàn bài chung của bài văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.
Gv hướng dẫn Hs về nhà làm
I. Đề bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ:
- Phân tích khổ thơ cuối trong bài “ Nói với con” của Y Phương.
- Cảm nhận và suy nghĩ của em về bài thơ “ Sang thu” của Hữu Thỉnh.
II. Cách làm bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ
1. Các bước làm bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ:
* Đề bài : Phân tích tình yêu quê hương trong bài thơ “Quê hương” của Tế Hanh.
a) Tìm hiểu đề và tìm ý :
b) Lập dàn bài
c) Viết bài
d) Đọc lại bài viết và sửa bài
2. Cách tổ chức và triển khai luận điểm:
Văn bản: Quê hương trong tình thương nỗi nhớ
a) Văn bản có bố cục chặt chẽ, mạch lạc: 
- Mở bài: Từ đầu -> rực rỡ: Dòng cảm xúc dạt dào, lai láng chảy suốt thơ Tế Hanh trong đó bài “Quê hương” là thành công xuất sắc có ý nghĩa khởi đầu.
- Thân bài: TT-> thành thực của Tế Hanh: Cảm nhận về cảm xúc nồng nàn, mạnh mẽ, lúc lắng sâu, tinh tế của Tế Hanh khi ca ngợi vẻ đẹp của thiên nhiên, cuộc sống lao động của quê hương, về hình ảnh về, nhịp điệu đặc sắc của bài thơ.
- Kết bài: Còn lại: Khẳng định sức hấp dẫn của bài thơ “Quê hương” và ý nghĩa bồi đắp tâm hồn người đọc của bài thơ.
* Những nhận xét về tình quê hương trong bài thơ “Quê hương”: 
+ Những hình ảnh đẹp như mơ, đầy sức ra khơi.
+ Cảnh trở về tấp nập no đủ.
+ Hình ảnh người dân chài giữa đất trời lộng gió với vị nồng mặn của biển khơi.
+ Hình ảnh, ngôn từ của bài thơ giàu sức gợi cảm, thể hiện một tâm hồn phong phú, rung động tinh tế.
- Những suy nghĩ, ý kiến của người viết luôn được gắn với sự phân tích, bình giảng cụ thể hình ảnh, ngôn ngữ, giọng điệu của bài thơ. Phân thân bài được nối kết với phần mở bài một cách chặt chẽ tự nhiên
b) Văn bản có tính thuyết phục:
 Vì người viết đã trình bày cảm nghĩ, ý kiến bằng cả lòng yêu mến, rung cảm thiết tha đối với bài thơ “ Quê hương”.
* Ghi nhớ: SGK
III. Luyện tập:
Phân tích khổ thơ đầu bài “ Sang thu” của Hữu Thỉnh.
4. Củng cố : Gv hệ thống hoá kiến thức cơ bản của bài.
5. Dặn dò : Về nhà học bài, hoàn thành phần luyện tập.
 Chuẩn bị trước bài mới " Mây và sóng ".
Rút kinh nghiệm