Giáo án môn Ngữ văn khối 9 năm 2014 - Tiết 4: Sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh

Ngày soạn: 2/8/2014 
Ngày giảng: 9A: /8/2014
	 9B: /8/2014
Tiết 4
SỬ DỤNG MỘT SỐ BIỆN PHÁP NGHỆ THUẬT TRONG VĂN BẢN THUYẾT MINH
A. Mục tiêu cần đạt
1. Kiến thức
- Văn bản thuyết minh và các phhương pháp thuyết minh thường dùng.
- Vai trò của các biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh.
2. Kỹ năng
- Nhận ra các biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong văn bản thuyết minh.
- Vận dụng các biện pháp nghệ thuật khi viết văn thuyết minh.
3. Thái độ: Nhận biết đúng các biện pháp nghệ thuật để kết hợp sử dụng trong văn bản thuyết minh.
B. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh 
- GV: giáo án, bảng phụ.
- HS: xem lại kiến thức về văn bản thuyết minh đã học ở lớp 8.
C. Các kỹ năng sống cơ bản được giáo dục trong bài 
- Kỹ năng giao tiếp, nhận thức, giải quyết vấn đề.
D. Các hoạt động dạy và học
1. Ổn định lớp: 9A :.9B :
2. Kiểm tra bài cũ: Nhắc lại các pp thuyết minh?
	6 pp; so sánh, giới thiệu, nêu định nghĩa, phân tích phân loại, nêu ví dụ, dùng số liệu, liệt kê
3. Bài mới: 
* Hoạt động 1: Giới thiệu bài mới 
* Hoạt động 2:Tìm hiểu việc sử dụng một số BPNT trong văn bản TM
- Mục tiêu: Ôn lại văn bản TM và một số BPNT trong thuyết minh.
- Phương pháp: Nêu và giải quyết vấn đề, vấn đáp,
- Thời gian: 20p
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung 
GV Giúp HS ôn lại kiểu văn bản thuyết minh và tìm hiểu việc sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh.
? Văn bản thuyết minh có những tính chất nào. Nó được viết ra nhằm mục đích gì.
- Tính chất: khách quan, xác thực và hữu ích; chính xác, rõ ràng và hấp dẫn.
- Mục đích: cung cấp tri thức về đặc điểm, tính chất các sự vật hiện tượng trong tự nhiên, xã hội.
? Có mấy phương pháp thường dùng trong văn bản thuyết minh.
- (Định nghĩa, phân loại, nêu ví dụ, nêu số liệu, liệt kê, so sánh).
Hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản thuyết minh có sử dụng một số biện pháp nghệ thuật.
- Gọi 2 HS đọc văn bản.
? Văn bản trên thuyết minh về vấn đề gì.
? Văn bản có cung cấp được tri thức một cách khách quan về đối tượng không.
- Chia nhóm cho HS thảo luận:
1. Vấn đề “sự kỳ lạ của Hạ Long là vô tận” được tác giả thuyết minh bằng cách nào ?
2. Nếu chỉ sử dụng phương pháp liệt kê thì đã nêu được sự kỳ lạ của Hạ Long chưa? (bài văn sẽ chưa làm nổi bật đối tượng cần thuyết minh).
3. Tác giả hiểu sự “kỳ lạ” này là gì ? Hãy gạch chân dưới câu văn nêu khái quát sự kỳ lạ ấy ?
- HS phát hiện trong đoạn 1 và gạch chân các từ quan trọng.
“Chính Nước làm cho Đá sống dậy...tâm hồn”
4. Để làm rõ sự “kỳ lạ” của Hạ Long, tác giả còn sử dụng biện pháp nghệ thuật nào ?
? Tác giả đã trình bày được sự kỳ lạ của Hạ Long chưa. Trình bày được như thế là nhờ đâu.
? Ngoài các biện pháp được tác giả sử dụng trong bài, còn những biện pháp nào có thể vận dụng (HS thử nêu một số biện pháp nghệ thuật khác).
- GV nhận xét và giới thiệu một số biện pháp như tự thuật, kể chuyện, đối thoại theo lối ẩn dụ, nhân hóa...
? Vận dụng vào như vậy nhằm mục đích gì.
? Qua phân tích ví dụ, hãy cho biết: để vận cho văn bản thuyết minh thêm sinh động, hấp dẫn, người ta thường vận dụng những biện pháp nghệ thuật nào.
? Các biện pháp nghệ thuật ấy được sử dụng như thế nào.
- GV giới thiệu thêm một số biện pháp như, tự thuật theo lối ẩn dụ, nhân hóa...
- GV khái quát lại và gọi HS đọc ghi nhớ. 
I. Tìm hiểu việc sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh:
1. Ôn tập văn bản thuyết minh.
2. Viết văn bản thuyết minh có sử dụng một số biện pháp nghệ thuật
 VB “Hạ Long - Đá và nước” 
 - Thuyết minh về vấn đề sự kỳ lạ của Hạ Long.
- Phương pháp: giải thích, liệt kê, so sánh
- Biện pháp: liên tưởng, tưởng tượng.
- Dùng cách miêu tả, so sánh, tưởng tượng vẻ đẹp của đá dưới ánh sáng, biến chúng từ vật vô tri thành vật sống động có hồn.
-> Văn bản trở nên sinh động, hấp dẫn.
* Ghi nhớ/13
*Hoạt động 3. Hướng dẫn luyện tập
- Mục tiêu: HS biết nhận diện các biện pháp nghệ thuật trong văn TM và nêu ra tác dụng của nó.
 - Phương pháp: Thực hành, hoạt động nhóm.
- Thời gian: 15’
- Gọi HS đọc văn bản.
- Yêu cầu HS thảo luận nhóm và đại diện trình bày kết quả.
- GV nhận xét, kết luận.
II/ Luyện tập 
 Bài tập 1/14,15
- Tính chất thuyết minh: giới thiệu loài ruồi.
+ Những tính chất chung về họ, giống, loài.
+ Các tập tính sinh sống.
+ Đặc điểm cơ thể
 - Phương pháp thuyết minh: định nghĩa, phân loại, nêu số liệu, liệt kê.
 - Biện pháp nghệ thuật: nhân hóa, tạo tình tiết.
 Gây hứng thú cho người đọc, vừa vui, vừa có thêm tri thức.
Bài tập 2/15
- Nghệ thuật sử dụng: tự sự + miêu tả
Þ Giải thích bằng tri thức khoa học Þ cú là một loài chim có ích.
4. Củng cố: Gv khái quát bài học
Hướng dẫn HS làm bài tập củng cố
Muốn cho văn bản thuyết minh sinh động, hấp dẫn chúng ta cần làm gì?
a/ Chỉ vận dụng một vài biện pháp nghệ thuật chính.
b/ Sử dụng đúng lúc, đúng chỗ.
c/ Làm cho đối tượng thuyết minh nổi bật, gây hứng thú cho người đọc.
d/ Kết hợp với các phương pháp thuyết minh.
5. Hướng dẫn về nhà:
- Chia nhóm cho HS về nhà lập dàn ý và viết phần mở bài:
+ Nhóm 1, 2, 3: thuyết minh cái quạt.
+ Nhóm 4, 5, 6: thuyết minh cái nón.
* Rút kinh nghiệm