Giáo án môn Ngữ văn khối 9 năm 2014 - Tiết 71, 72: Chiếc lược ngà

Ngày soạn: 18/11/2014 
Ngày giảng: 9A: / /2014
	 9B: / /2014
Tiết 71
CHIẾC LƯỢC NGÀ
Nguyễn Quang Sáng
A.Mục tiêu cần đạt 
1. Kiến thức 
- Giúp hs có được những hiểu biết về tác giả và tác phẩm truyện VN hiện đại viết về tình cảm cha con sâu nặng thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
- Tìm hiểu chủ đề,tình huống của truyện và tóm tắt dược tác phẩm 
2. Kĩ năng 
- Rèn luyện kĩ năng tóm tắt.
3. Thái độ: GD tình cảm gia đình, tình yêu quê hương đất nước.
- Phân tích được nhân vật trong tác phẩm tự sự.
- Cảm nhận được một số chi tiết nghệ thuật độc đáo trong tác phẩm.
4. Năng lực cần đạt
- Tự học, giao tiếp, quản lí bản thân, sử dụng ngôn ngữ
B. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
1. GV: Tài liệu tham khảo
- Truyện “Chiếc lược ngà”.
- Chân dung nhà văn Nguyễn Quang Sáng.
2. HS: Đọc và soạn vb theo hd sgk.
C: Các kỹ năng sống cơ bản được giáo dục trong bài
Tự nhận thức, lắng nghe, giao tiếp 
D. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học
1. Ổn định tổ chức: 9A .......................9B...............................
2. Kiểm tra bài cũ: 
Suy nghĩ của em về nhân vật anh thanh niên trong truyện Lặng lẽ Sa Pa?
3. Bài mới: 
* Hoạt động 1: Giới thiệu bài
Khi đất nước xảy ra chiến tranh,có vô vàn những tình huống để thử thách tình cảm của con người. Truyện ngắn Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng được xây dựng trên một tình huống ngặt nghèo trong cuộc kháng chiến chống Mĩ qua đó làm nổi bật được tình cha con sâu nặng...
* Hoạt động 2: HDHS Tìm hiểu chung 
- Mục tiêu: Hs nắm được những nét tiêu biểu về tác giả và thời điểm sáng tác truyện ngắn Chiếc lược ngà.
 Tóm tắt được tác phẩm trong khoảng 7 – 10 dòng.
- Phương pháp: Trình bày, giới thiệu, vấn đáp tái hiện.
 - Thời gian: 20 phút
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung 
? Nêu hiểu biết của em về tác giả Nguyễn Quang Sáng?
GV bổ sung: 
- Kịch bản phim “Cánh đồng hoang ” (phim được HCV trong Liên hoan phim quốc tế tại Liên Xô năm 1981)
 - Đề tài: cuộc sống con người Nam Bộ qua 2 cuộc kháng chiến cũng như sau hoà bình.
lúc đất nước còn chiến tranh ông sáng tác với quan điểm“ Phải phục vụ ngay, phải đánh trả kẻ thù từng nhát, từng miếng, thật sâu”.
 - Phong cách viết văn giản dị, chân thực, sâu sắc trong khắc hoạ tâm lý con người, đậm chất Nam Bộ.
 - Tác phẩm tiêu biểu như: Người quê hương, Mùa gió chướng, Cánh đồng hoang...
 - Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 2000.
GV giới thiệu tài liệu tham khảo về nhà văn trong cuốn Chân dung và bút tích nhà văn Việt Nam
? "Chiếc lược ngà" ra đời trong hoàn cảnh nào?
? đoạn trích học nằm ở phần nào của TP?
Gv giới thiệu cuốn truyện tranh và toàn bộ truyện trong sgk lớp 7 cũ (52-65)
Câu chuyện do một người lính già trong một chuyến công tác ở Đồng Tháp Mười đã kể lại cho những người trong cùng đoàn nghe trước một cuộc hành quân mới. 
? Truyện được kể ở ngôi thứ mấy? ai là người kể?
gv tổ chức cho hs đọc 
đoạn trích từ đầu->“Con bé.......tuột xuống”
Hs tóm tắt đoạn còn lại
? GV gọi 1hs tóm tắt toàn bộ tp
- Hai cha con gặp nhau sau 8 năm xa cách, thật trớ trêu là bé Thu không nhận ra cha lúc em nhận cha và biểu lộ tình cảm thắm thiết thì ông Sáu phải ra đi (tình huống cơ bản)
- ở khu căn cứ, ông Sáu dồn tất cả tình yêu thương và mong nhớ đứa con vào việc làm chiếc lược ngà để tặng con nhưng ông đã hi sinh khi chưa kịp trao món quà ấy cho con
hs theo dõi chú thích sgk giải nghĩa 1 số từ địa phương
? Trong đoạn trích có sử dụng những PTBĐ nào?những hình thức kể chuyện nào?
TS+MT+MTNT
đối thoại,độc thoại,độc thoại nội tâm
I.Tìm hiểu chung
 1. Tác giả
Nguyễn Quang Sáng (1932)
quê ở An Giang
- Là nhà văn tham gia cả hai cuộc kháng chiến của dân tộc.
- Ông viết văn từ năm 1954.
với nhiều thể loại nhưng thành công nhất ở thể loại truyện ngắn và kịch bản phim.
- Viết nhiều về cuộc sống và con người Nam Bộ.
2. Tác phẩm 
 - sáng tác năm 1966.
- in trong tập “Chiếc lược ngà”
* Hoạt động 3: HDHS tìm hiểu văn bản 
Mục tiêu: Phân tích diễn biến tâm lí và tình cảm của bé Thu khi anh Sáu vừa về đến nhà
- Phương pháp: Gợi mở, phân tích
- Thời gian: 15p 
?Theo em ai là nhân vật chính trong truyện? (ông Sáu, bé Thu). 
? Nhân vật chính xuất hiện trong tình huống ntn?
Cuộc gặp gỡ của hai cha con sau nhiều năm xa cách khiến bé Thu ngỡ ngàng em không nhận ra cha mình ? Kể về bé Thu tác giả chú ý việc kể những điều gì?
Diễn biến tâm trạng nhân vật bé Thu khi ông Sáu về thăm nhà
? Diễn biến tâm lí tình cảm của bé Thu được miêu tả trong những thời điểm nào?
Khi ông Sáu vừa về đến nhà 
Trong những ngày ông ở nhà
Lúc ông trở lại chiến trường
Hs theo dõi đoạn Vb “Anh bước vội...........như bị gãy”
? Đoạn văn kể về sự việc nào?
 Anh Sáu vừa về đến nhà gặp con
? Khi nghe tiếng anh gọi bé Thu tỏ thái độ ntn?
“giật mình, tròn mắt nhìn...ngơ ngác lạ lùng”-> bất ngờ, ngạc nhiên
sau đó “thấy lạ quá, nó chớp mắt nhìn tôi như muốn hỏi đó là ai...mặt nó bỗng tái đi vụt chạy thét lên “Má! Má !... ”->hoảng sợ
?Những cử chỉ và hành động ấy chứng tỏ điều gì đang diễn ra trong tâm trạng của bé Thu?
?Vì sao bé Thu lại có những cử chỉ và hành động ấy?
cuộc gặp gỡ ngoài ý muốn của Thu bởi em chờ đợi một hình ảnh khác, hình ảnh người ba giống như tấm hình chụp với má, còn người đang ở trước mặt em lại có vết thẹo dài đỏ ửng trông rất dễ sợ, vì vậy phản ứng của bé Thu trước ông sáu là hoàn toàn tự nhiên phù hợp với phản ứng bình thường của một đứa trẻ.
II. Tìm hiểu văn bản
1) Nhân vật bé Thu
a) Khi mới gặp ông Sáu
- Bất ngờ, ngạc nhiên, hoảng sợ.
4. Củng cố bài
- GV khái quát nội dung tiết học
- Gv cho hs tóm tắt lại VB
5. Hướng dẫn về nhà
- Về nhà đọc kỹ phần còn lại của đoạn trích tiếp tục phân tích diễn biến tâm lí tình cảm của bé Thu và hình ảnh người cha trong tp.
* Rút kinh nghiệm
Ngày soạn: 18/11/2014 
Ngày giảng: 9A: / /2014
	 9B: / /2014
Tiết 72
	CHIẾC LƯỢC NGÀ
Tiếp theo
	Nguyễn Quang Sáng
A.Mục tiêu cần đạt 
1. Kiến thức 
- Tình cảm cha con sâu nặng trong hoàn cảnh éo le của chiến tranh.
- Sự sáng tạo trong nghệ thuật xây dựng tình huống truyện, miêu tả tâm lí nhân vật. 
2. Kĩ năng 
- Đọc – hiểu văn bản truyện hiện đại sáng tác trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước.
- Vận dụng kiến thức về thể loại và sự kết hợp các phương thức biểu đạt trong tác phẩm tự sự để cảm nhận một văn bản truyện hiện đại.
3. Thái độ: GD tình cảm gia đình, tình yêu quê hương đất nước.
4. Năng lực cần đạt
- Tự học, giao tiếp, sáng tạo
B. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
1. GV : Bài soạn, tư liệu tham khảo. 
2. HS : Soạn bài theo câu hỏi đọc hiểu văn bản SGK .
C: Các kỹ năng sống cơ bản được giáo dục trong bài
Tự nhận thức, lắng nghe, giao tiếp. 
D. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học
1. Ổn định tổ chức: 9A .......................9B...............................
2. Kiểm tra bài cũ: ? Tóm tắt VB Chiếc lược ngà
3. Bài mới: 1p
* Hoạt động 1: Giới thiệu bài
* Hoạt động 2: HDHS Tìm hiểu tiếp văn bản
- Mục tiêu: : Tiếp tục tìm hiểu diễn biến tâm lí và hành động của bé thu trong những ngày ông Sáu ở nhà và lúc chia tay qua đó thấy được tính cách tuy ương ngạnh nhưng lại rất mãnh liệt trong tình cảm dành cho cha của bé Thu.
- Phương pháp: Phân tích giảng bình, thảo luận.
- Thời gian: 30p
 Hoạt động của thầy và trò 
 Nội dung 
? Trong những ngày ông Sáu ở nhà, bé Thu đối xử với ông ntn?
 Anh Sáu càng vỗ về, Anh mong được nghe 1 tiếng "ba" của con bé nhưng thái độ của bé Thu thế nào? - Bé Thu càng đẩy ra, chẳng bao giờ chịu gọi một tiếng "ba"
? Những chi tiết nào chứng tỏ bé Thu không nhận ông Sáu là cha?
Nói trổng với ba “Vô ăn cơm; cơm chín rồi; con kêu mà người ta không nghe. 
?Qua cách nói ấy bé Thu muốn tỏ thái độ ntn với anh Sáu?-> khước từ không muốn nhận ông sáu là cha
Bữa sau khi nấu cơm, nồi cơm to không nhắc được xuống để chắt nước được bé Thu 
nhất định không nhờ anh Sáu giúp chắt nước nồi cơm
->Tính cách ương ngạnh nhất định không chịu khuất phục.
?Đến bữa ăn, anh Sáu gắp trứng cá vào chén nó, bé Thu phản ứng gì?
- Hất trứng cá mà anh gắp cho.
- Bị anh Sáu tức giận đánh một cái thì bỏ về bà ngoại, mét với bà ngoại.
- Khi xuống xuồng còn cố ý khua dây cột xuồng kêu rổn rảng thật to.- > cố tỏ rõ phản ứng của mình
? Hành động của Thu chứng tỏ thái độ gì trong suy nghĩ của cô bé?
Sự phản ứng của bé Thu ngày càng trở lên quyết liệt, từ chỗ ngấm ngầm đến chỗ thể hiện gay gắt, rõ ràng, mạnh mẽ.
GV: - Ba ngày phép của ông Sáu sắp hết
mà bé Thu vẫn tỏ ra rất lạnh nhạt. Tình cảm của em đối với ba ngày càng xấu đi thậm chí còn có cả thái độ và hành động không đúng.
? Vì sao bé Thu có phản ứng đó? đó có phải là dấu hiệu của đứa trẻ hư không? Vì sao?
Vì em còn quá nhỏ không hiểu được tình cảnh khắc nghiệt của chiến tranh, Em chưa hiểu nguyên do của vết sẹo dữ dằn trên mặt anh Sáu là do chiến tranh.Chiến tranh có thể hủy diệt tất cả làm con người biến dạng, khiến con không ba, vợ chồng chia ly; chiến tranh len lỏi, tàn phá hạnh phúc của từng gia đình, gia đình Thu chỉ là một điển hình.
.Em chưa hiểu nguyên do của vết sẹo dữ dằn trên mặt anh Sáu và lại thấy anh Sáu khác với tấm hình mà em biết. 
HS theo dõi đoạn "sáng hôm sau" đến tuột xuống.
? Đoạn văn kể lại sự việc gì?
? Buổi sáng lúc ông Sáu chuẩn bị lên đường, thái độ, cử chỉ, hành động của bé Thu như thế nào?
hoàn toàn thay đổi
- Thái độ : khuôn mặt sầm lại, nhìn với vẻ nghĩ ngợi sâu xa.-> Tại sao thái độ của bé Thu lại khác hắn như vậy-> tỏ ra ân hận vì hành động đối xử của mình trước đó 
Cử chỉ: đôi mắt xôn xao-> có nhiều thay đổi trong tâm trạng của bé Thu
-Hành động: 
+ Kêu thét lên: ba...a...a...ba! 
+ chạy xô tới, nhanh như một con sóc, nó chạy thót lên và dang hai tay ôm chặt lấy cổ ba nó.
+ Nó hôn ba nó cùng khắp-> k còn sợ vết thẹo, ty cha khiến con bé quên hết sợ hãi ban đầu
? Hãy so sánh với hành động thái độ trước đó.Vì sao Thu có sự thay đổi ?
- Lần đầu tiên bé Thu cất tiếng gọi Ba đó không phải là tiếng gọi bình thường: Tiếng kêu của nó như tiếng xé, xé sự im lặng và xé cả ruột gan mọi người nghe thật chua xót. Đó là tiếng ba mà nó cố đè nén trong bao nhiêu năm, tiếng ba như vỡ tung ra từ đáy lòng nó.
? Thái độ và hành động này đã chứng tỏ sự thay đổi nào trong nhận thức của bé Thu?
- Thu đã nhận ba và có hành động mạnh mẽ, quyết liệt giữ ba ở lại.
? Em có nhận xét gì về bút pháp miêu tả nội tâm nhân vật bé Thu của tác giả?
-> Những chi tiết sinh động và đầy kịch tính diễn tả thành công sự bùng nổ, mạnh mẽ; sự đột phá dữ dội của tình cảm, bao nhiêu mong đợi, dồn nén giờ đây òa thành nước mắt, những giọt nước mắt yêu thương xen lẫn hối hận. ® Chứng tỏ tác giả rất am hiểu tâm lí trẻ em và diễn tả sinh động với tấm lòng yêu mến, trân trọng những tình cảm trẻ thơ.
? Qua đoạn trích, Em hiểu được điều gì về nhân vật bé Thu?
 ?Hs theo dõi đoạn văn cuối
? ND chủ yếu của đoạn trích?
? Tình cảm của ông Sáu đối với con được thể hiện trong những hoàn cảnh nào?
- Lúc vừa về tới nhà anh vội vã gặp con đến nỗi xuồng chưa kịp cập bến đã nhảy lên bờ gọi con
- Trong ba ngày phép không đi đâu.....vỗ về con
- Gắp cho con thứ thức ăn ngon nhất
- Lúc trở lại chiến trường cứ day dứt, ân hận cứ ám ảnh ông nhiều ngày vì ông đã nóng giận mà đánh con.
- Lời dặn dò của con gái: Ba về! Ba mua cho con một cây lượt nghe ba? đã thôi thúc ông hoàn thành chiếc lược ngà sau bao nhiêu tâm huyết và gắng sức.
? Hãy tìm những chi tiết chứng tỏ ông Sáu đã dồn tất cả tình yêu con vào việc làm chiếc lược?
+ cưa từng chiếc răng lược thận trọng, tỉ mỉ và cố công
Em hiểu thế nào là thận trọng, tỉ mỉ?
+ gò lưng, tẩn mẩn khắc lên đó từng nét:Yêu nhớ tặng Thu con của ba!
 vì sao anh Sáu phải làm như vậy?
Ty con dồn nén bao nhiêu năm nay mới có dịp được thể hiện vì vậy anh Sáu dồn hết tâm huyết của mình vào món quàn tặng vvowis hi vọng nó sẽ mang đến niềm vui cho con, đây cũng là điều duy nhất anh có thể làm được trong hoàn cảnh chiến tranh xa cách này
? Qua những cử chỉ hành động của ông Sáu ta thấy được tình cảm nào của người cha?
? ý nghĩa của hình tượng chiếc lược ngà?
-> Chiếc lược ngà trở thành một báu vật đối với ông Sáu. Nó làm dịu đi nỗi ân hận, day dứt. Nó chứa đựng bao tình cảm yêu mến, nhớ thương, mong đợi của người cha trong những ngày xa con.Với bé Thu nó là món quà vô giá là ty vô bờ bến của người cha
?Không chỉ là một người cha giàu ty con mà qua tác phẩm ta còn thấy được phẩm chất người chiến sỹ ở con người ông Sáu theo em đó là những phẩm chất nào?
Người chiến sỹ dũng cảm trung thành với kháng chiến hy sinh vì Tổ quốc.
? Tuy nhiên, bé Thu có nhận được chiếc lược từ ba không? Vì sao?
? Câu chuyện về chiếc lược ngà gợi lên trong chúng ta suy nghĩ gì?
Ty của ông Sáu dành cho con và hiện thực nỗi đau chiến tranh gây bao nhiêu mát mát, đau thương cho dân tộc, cho từng mái ấm gia đình. 
- Truyện Chiếc lược ngà là một câu chuyện cảm động mà mỗi lần đọc người chúng ta không khỏi bùi ngùi xót xa
 ? Theo em truyện hấp dẫn người đọc bởi những nét nghệ thuật tiêu biểu nào?
một trong những thành công đặc sắc của truyện là Nghệ thuật kể chuyện tự nhiên,tạo tình huống bất ngờ hợp lí và tài miêu tả tâm lí nhân vật của tác giả.
- Người kể chuyện là ông Ba - bạn ông Sáu: người chứng kiến cảnh ngộ éo le của cha con ông Sáu.
-> Làm cho chuyện vừa khách quan vừa gần gũi, tin cậy và xúc động về tình cảm cha con sâu nặng của ông Sáu và bé Thu.
II. Tìm hiểu văn bản
1. Nhân vật bé Thu
b) Những ngày ông Sáu ở nhà. 
- Kiên quyết không nhận ba,cự tuyệt mọi sự quan tâm chăm sóc.
c) Lúc chia tay
- Nhận ba và bày tỏ tình yêu thương mãnh liệt với ba.
=> Thu là cô bé cứng cỏi, hồn nhiên, ngây thơ, rất cá tính.
2) Nhân vật ông sáu 
=>Là người cha yêu con, thắm thiết, sâu nặng, khao khát hạnh phúc gia đình.
* Ghi nhớ: SGK/202
* Hoạt động 3: HDHS Luyện tập 
- Mục tiêu: Vận dụng kiến thức bài học để trình bày suy nghĩ của bản thân về các nhận vật trong truyện, rút ra bài học cho bản thân.
- Phương pháp: khái quát hoá, Vấn đáp tái hiện.
- Thời gian: 5p
Gv hướng dẫn học sinh làm hai bài tập sgk
Giải thích thái độ và hành động của bé Thu tuy trái ngược nhưng lại nhất quán
Gv: hướng dẫn hs liên hệ thực tế 
III. Luyện tập
 Bài tập 1
trái ngược: Lúc đầu kiên quyết không nhận cha khước từ mọi quan tâm gần gũi. Sau ôm chặt lấy cha đòi giữ cha ở lại.
Nhất quán: Sự mạnh mẽ,cứng cỏi,trong lòng em vẫn luôn yêu quý cha mình và chỉ gọi khi người đó đúng là cha mình
Bài tập 2
Làm bài dưới hình thức hồi tưởng của bé Thu khi đã trưởng thành
4. Củng cố bài
- GV khái quát nội dung 2 tiết học
- Nắm vững cốt truyện, nội dung và nghệ thuật của tác phẩm
5. Hướng dẫn về nhà
- Tìm đọc các tác phẩm thơ ca cùng chủ đề
- Chuẩn bị : Bài kiểm tra Tiếng Việt
* Rút kinh nghiệm