Giáo án môn Ngữ văn khối 9 - Tiếng gà trưa (Xuân Quỳnh)

Tuần: 14	 NS: 24/11/12
Tiết: 54 – 55 	 ND : 26/11/12
TIẾNG GÀ TRƯA
(Xuân Quỳnh)
A. Mức độ cần đạt
- Cảm nhận được vẻ đẹp trong sáng, đằm thắm của những kỷ niệm về tuổi thơ và tình bà cháu.
- Thấy được nghệ thuật biểu hiện tình cảm qua những chi tiết tự nhiên bình dị.
B. Trọng tâm kiến thức, kỹ năng, thái độ
 1. Kiến thức
- Sơ giản về tác giả Xuân Quỳnh.
- Cơ sở của lòng yêu nước, sức mạnh của người chiến sĩ trong cuộc kháng chiến chống Mĩ: những kỷ niệm tuổi thơ trong sáng, sâu nặng nghĩa tình.
- Nghệ thuật sử dụng điệp từ, điệp ngữ, điệp câu trong bài thơ.
 2. Kỹ năng
- Đọc - hiểu, phân tích văn bản thơ trữ tĩnh có sử dụng các yếu tố tự sự.
- Phân tích các yếu tố biểu cảm trong văn bản.
 3. Thái độ: Cảm nhận được những kỷ niệm gắn bó tuổi thơ giữa tình bà cháu.
C. Phương pháp
Vấn đáp, thuyết trình
D. Tiến trình dạy học
 1. Ổn định: Kiểm tra sĩ số (Lớp 7A3 vắng...............................
 2. Bài cũ: Đọc thuộc lòng và diễn cảm hai bài “Cảnh khuya” và “Rằm tháng giêng”. Nêu nội dung và những nét đặc sắc nghệ thuật của hai bài thơ đó.
 3. Bài mới: Hôm nay, chúng ta tiếp tục được tìm hiểu thơ của một nhà thơ nữ xuất sắc trong văn học Việt Nam. Đó là nhà thơ nữ Xuân Quỳnh. “Tiếng gà trưa” là một trong những bài thơ nổi tiếng của nữ sĩ. Vậy, sức hấp dẫn của bài thơ ở đâu? Chúng ta cùng tìm hiểu qua tiết học hôm nay.
Hoạt động của Gv và Hs
Nội dung bài dạy
Hoạt động 1: Giới thiệu chung
Dựa vào chú thích * / Sgk, trình bày hiểu biết của em về tác giả Xuân Quỳnh?
Gv giới thiệu thêm vài nét về tác giả Xuân Quỳnh.
 Nêu hoàn cảnh ra đời của bài thơ?
Bài thơ này được làm theo thể thơ nào? Đối chiếu đặc điểm của thể thơ, em thấy trong bài thơ này có gì đặc biệt?
-> Thể thơ ngũ ngôn, trong bài xen điệp ngữ, điệp câu 3 tiếng Tiếng gà trưa.
Hoạt động 2: Hướng dẫn Đọc - hiểu văn bản
 Gv hướng dẫn giọng đọc: Nhịp 2/3, 3/2, nhấn mạnh điệp ngữ Tiếng gà trưa.
 Chú ý giọng đọc vui, bồi hồi, phân biệt lời mắng yêu của bà với lời kể, tả trữ tình của nhà thơ trong vai anh bộ đội nhớ bà, nhớ nhà, nhớ quê.
Gv đọc mẫu 1 lần, gọi 2 Hs đọc lại. Gv nhận xét cách đọc của Hs.
Giải thích từ khó theo chú thích Sgk.
Theo em, bài thơ này có thể chia làm mấy phần? Nêu nội dung mỗi phần?
Hs suy nghĩ, trao đổi, trả lời.
+ Phần 1 (khổ 1): Tiếng gà trưa gợi về ký ức tuổi thơ của anh lính trẻ trên đường hành quân xa.
+ Phần 2 (khổ 2, 3, 4, 5, 6): Những kỷ niệm về bà và những con gà mái mơ, mái vàng.
+ Phần 3 (khổ 7, 8): Mơ ước tuổi thơ và mơ ước hiện tại của người cháu - người chiến sĩ trẻ.
Nêu phương thức biểu đạt của bài thơ?
Hướng dẫn phân tích cụ thể nội dung bài thơ.
Câu hỏi thảo luận: Điệp ngữ “Tiếng gà trưa” được nhắc lại mấy lần trong bài thơ? Tác dụng của nó.
-> Điệp ngữ Tiếng gà trưa được nhắc lại 4 lần ở đầu các khổ thơ. Nhấn mạnh ấn tượng tiếng gà gợi lại những kỷ niệm tuổi thơ. Nó như một sợi dây liên kết các hình ảnh, điểm nhịp cho dòng cảm xúc của nhân vật trữ tình.
Gọi hs đọc lại khổ thơ đầu.
 Ở khổ thơ thứ nhất, từ nào được lặp đi lặp lại? Việc lặp lại như vậy có tác dụng gì?
Hs suy nghĩ, phát biểu.
 Tiết 2
 Gọi Hs đọc lại khổ 2, 3, 4, 5, 6
 Ở khổ thơ thứ 2, từ nào được lặp lại? Việc lặp lại đó có tác dụng như thế nào?
 Lần theo ký ức ở khổ 3, 4, 5, 6 hình ảnh bà hiện lên như thế nào?
-> Sau lời mắng yêu là hình ảnh người bà với đôi bàn tay già nua, nhăn nheo chắt chiu soi từng quả trứng hồng hồng vẫn đang còn nóng hổi, tìm những quả tốt nhất dành cho gà mái ấp. Ở đây, ta cũng thấy khuôn mặt và đôi mắt đục mờ của bà ngước lên bầu trời mùa đông đang chuyển gió buốt lạnh mà lo lắng cho đàn gà con chịu rét, chịu sương muối sẽ bị chết toi. Bà hy vọng đàn gà sẽ sinh sôi nảy nở nhiều hơn, tốt hơn để mang lại cho cháu niềm vui của trẻ con là có quần áo mới để mặc tết.
Theo em, tình cảm của cháu đối với bà ra sao?
Gọi Hs đọc 2 khổ thơ cuối
 Tiếng gà trưa ở khổ cuối thể hiện tình cảm gì của tác giả?
 Tiếng gà gợi lên hình ảnh làng quê, thể hiện tình yêu quê hương, đất nước.
 Vì những tình cảm tốt đẹp ấy, người cháu đã có những suy nghĩ và hành động gì? 
-> Chiến đấu bảo vệ tổ quốc, giữ cho xóm làng yên bình, vọng mãi tiếng gà trưa.
 Ở đây, nghệ thuật nào được sử dụng? Nhằm mục đích gì? -> Nghệ thuật điệp, nhằm khắc sâu tình cảm của tác giả đối với quê hương đất nước.
 Em có nhận xét gì về nội dung và nghệ thuật của bài thơ này?
Hs trả lời, Gv chốt ý dẫn đến ghi nhớ Sgk.
* Hướng dẫn Luyện tập
 Gọi 1 vài Hs đọc diễn cảm lại toàn bộ bài thơ.
 Nêu cảm nghĩ của em về tình bà cháu trong bài thơ này?
 Hs suy nghĩ, phát biểu.
 Gv đọc thêm bài Bếp lửa của Bằng Việt cho Hs tham khảo, mở rộng kiến thức.
Hoạt động 3: Hướng dẫn về nhà
Gv nêu yêu cầu để Hs về nhà học bài và làm bài.
I. Giới thiệu chung
 1. Tác giả: (Sgk)
2. Tác phẩm: 
- Xuất xứ: Sgk
- Thể thơ: Ngũ ngôn (5 tiếng)
II. Đọc - hiểu văn bản
 1. Đọc và tìm hiểu nghĩa từ khó
 2. Tìm hiểu văn bản 
 2.1. Bố cục: 3 phần
 2.2. Phương thức biểu đạt: Tự sự, biểu cảm.
 2.3. Phân tích
 a. Âm vang tiếng gà trong nỗi niềm anh lính trẻ 
- Điệp từ “Nghe” được lặp lại 3 lần, nhằm nhấn mạnh ý khi nghe tiếng gà. Ở đây, nhân vật trữ tình nghe tiếng gà không chỉ bằng thính giác mà còn nghe bằng tâm tưởng, bằng hồi ức.
-> Điệp từ “Nghe” trở nên trìu tượng và lan tỏa trong tâm hồn người nghe; là âm thanh đồng vọng, là sợi dây nối liền quá khứ và hiện tại.
 b. Những kỷ niệm tuổi thơ
- Khổ thơ 2: Điệp từ “Này” lặp lại 2 lần.
-> Gợi kỷ niệm tuổi thơ với hình ảnh con gà mái mơ, mái vàng đẹp như tranh vẽ.
- Khổ 3, 4, 5, 6:
Gà đẻ mà mày nhìn/ Rồi sau này lang mặt
 -> Lời mắng yêu của bà.
Tiếng gà trưa,
Tay bà khum soi trứng
Dành từng quả chắt chiu
Bà lo đàn gà toi
Cháu được quần áo mới.
-> Nghệ thật: Điệp từ, điệp câu.
-> Những kỷ niệm đẹp đẽ về tình bà cháu.
=> Hình ảnh người bà đảm đang, tảo tần, giàu đức hy sinh và lòng yêu thương cháu.
* Tình yêu thương, lòng kính trọng và sự biết ơn của cháu đối với bà.
 c. Mơ ước tuổi thơ
- Niềm hạnh phúc tuổi thơ đi vào giấc ngủ hồng.
- Điệp từ “Vì” thể hiện tình cảm yêu thương kính trọng, biết ơn bà đã khắc sâu thêm tình yêu quê hương, đất nước.
- Khát vọng hòa bình ấm no hạnh phúc.
=> Tình yêu gia đình, yêu quê hương đất nước, yêu âm thanh bình dị của làng quê.
3. Tổng kết
 Ghi nhớ: (Sgk/151)	
* Ý nghĩa : Nững kỉ niệm về người bà tràn ngập yêu thương làm cho người chiến sĩ thêm vững bước trên đường ra trận.
4. Luyện tập
III. Hướng dẫn về nhà
- Nắm nội dung bài học; học thuộc bài thơ.
- Phân tích hiệu quả nghệ thuật của các điệp từ, điệp ngữ trong bài thơ.
- Viết đoạn văn ngắn ghi lại kỷ niệm về bà nội hoặc bà ngoại.
- Soạn bài mới.
 E. Rút kinh nghiệm