Giáo án môn Ngữ văn khối 9 - Tiếng Việt: Nghĩa tường minh và hàm ý

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINHKIỂM TRA BÀI CŨ1. Câu sau đây được sử dụng phép gì?Những người hay yếu đuối vẫn hay hiền lành. Muốn ác phải là kẻ mạnh.A. Dùng từ trái nghĩa.B. Phép lặp từ.C. Dùng từ đồng nghĩa.yếu đuốimạnhhiền lànhácThể hiện qua những từ ngữ nào?2. Trong đoạn sau đây chỉ ra phép liên kết?Con cò bay laCon cò bay lảCon cò cổng PhủCon cò đồng đăngA. Phép thếB. Phép lặp từC. Phép dùng từ trái nghĩaTừ ngữ nào cho em biết?Con còCon còCon còCon còTIẾNG VIỆT: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM ÝTìm hiểu chung:- Trời ơi chỉ còn có năm phút! Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng Lẽ Sa Pa)Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏiQua câu “Trời ơi chỉ còn có năm phút!”, em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì? Vì sao anh không nói thẳng điều đó với hoạ sĩ và cô gái? Anh thanh niên rất tiếcvì thời gian trôi qua nhanh quá.Anh không nói thẳng vì:- Muốn che dấu tình cảm của mình.- Anh ngượng ngùng, bối rối.Câu nói thứ hai của anh thanh niên có ẩn ý gì không?Câu nói thứ hai không có ẩn ý. Vì câu nói này anh thanh niên chỉ muốn kêu cô kĩ sư quay lại lấy khăn tay.Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!Tóm lại câu này được gọi là câu gì?Đây là câu có hàm ýCâu này được gọi là câu gì?Đây là câu có nghĩa tường minh.TIẾNG VIỆT: NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM ÝTìm hiểu chung: * Nghĩa tường minh là phần thông báo diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.	 * Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.Thế nào là nghĩa tường minh?Thế nào là hàm ý?LUYỆN TẬPChia lớp làm 4 nhóm!Thảo luận nhóm:Nhóm 1: câu 1.Nhóm 2: câu 2.Nhóm 3: câu 3.Nhóm 4: câu 4.a). – Câu cho thấy bác họa sĩ chưa muốn chia tay: Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy.- Từ ngữ thể hiện: tặc lưỡi. - Trời ơi chỉ còn có năm phút! Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này! Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng Lẽ Sa PaCâu 1: Đọc lại đoạn trích và cho biết: a). Câu nào cho thấy hoạ sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều đó?b). Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn? Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên quan tới chiếc khăn mùi soa?b). – Từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái: mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn, quay vội đi.- Thái độ của cô gái biểu hiện: cô muốn để lại chiếc khăn cho anh thanh niên làm kỉ niệm.Câu 2: Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây:Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái:Đây, tôi giới thiệu với anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Câu này muốn nói bác hoạ sĩ muốn uống nước trà ở Lào Cai quen thuộc của anh thanh niên.Câu 3: Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm y.ùMẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:- Vô ăn cơm!Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:- Cơm chín rồi!Anh cũng không quay lại. (Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)Câu chứa hàm ý:- Cơm chín rồi!Câu này bé Thu muốn kêu anh Sáu vào ăn cơm, nhưng không muốn gọi “ba”Câu 4: Đọc đoạn trích sau, cho biết những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không. Vì sao?a). Có người hỏi: - Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?...- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:- Hà, nắng gớm, về nàob). – Này, thầy nó ạ.Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.- Thầy nó ngủ rồi à?- Gì?Ông lão khẽ nhúc nhích.- Tôi thấy người ta đồnÔng lão gắt lên:- Biết rồi!Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.Câu này không chứa hàm ý. Vì ông hai muốn đánh trống lãng, để mọi người không để ý đến ông Hai.Câu này không chứa hàm ý. Vì câu này là câu nói dở dang.TRÒ CHƠI 	Ô SỐ MAY MẮN213456KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CƠ VÀ CÁC EM HỌC SINH	HÃY CHO BIẾT TÊN TÁC GIẢ SÁNG TÁC BÀI “NÓI VỚI CON”?TÁC GIẢ: Y PHƯƠNGLUCKY NUMBER!HÃY ĐỌC KHỔ THƠ ĐẦU CỦA BÀI SANG THU!Bỗng nhận ra hương ổiPhả vào trong gió seSương chùng chình qua ngỏHình như thu đã vềCHỌN CÂU ĐÚNG!NGHĨA TƯỜNG MINH LÀ GÌ?A. LÀ PHẦN THÔNG BÁO KHÔNG ĐƯỢC DIỄN ĐẠT TRỰC TIẾP BẰNG TỪ NGỮ TRONG CÂU.B. LÀ PHẦN THÔNG BÁO ĐƯỢC DIỄN ĐẠT TRỰC TIẾP BẰNG TỪ NGỮ TRONG CÂU.C. LÀ PHẦN THÔNG BÁO ĐƯỢC DIỄN ĐẠT GIÁN TIẾP BẰNG TỪ NGỮ TRONG CÂU.D. LÀ PHẦN THÔNG BÁO KHÔNG ĐƯỢC DIỄN ĐẠT GIÁN TIẾP BẰNG TỪ NGỮ TRONG CÂU.LUCKY NUMBERCHỌN CÂU ĐÚNG!TRONG CÁC CÂU SAU ĐÂY HÃY CHO BIẾT CÂU NÀO LÀ CÂU MANG HÀM Ý?A. Tôi nghe rằng hình như cậu bị.B. Con mời cụ vô ăn cơm ạ!C. Trời ơi! Chỉ còn có mười phút nữa thôi.