Giáo án môn Ngữ văn khối 9 - Tiết 1 đến tiết 20 - Trần Quang Đại

ÔN TẬP NGỮ VĂN 9
Tiết 1, 2: CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI
I. Mục tiêu cần đạt
- Hệ thống lại cho học sinh kiến thức về các phương châm hội thoại. Các trường hợp không tuân thủ phương châm hôị thoại.
- Nắm và hiểu được từ ngữ xưng hô, cách sử dụng từ ngữ xưng hô trong hội thoại.
- Phân biệt được cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp
- Hs có kỹ năng sử dụng Tiếng Việt trong giao tiếp, tạo lập văn bản. Có ý thức giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt.
II. Chuẩn bị: Gv: Nghiên cứư tài liệu, soạn giáo án
 Hs: Ôn tập ở nhà, sách giáo khoa, vở ghi.
III. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy học:
1. Ổn định tổ chức.
2. Kiểm tra bài cũ
? Lần lượt Hs lên bảng trả lời các khái niệm về các PCHT, cách dẫn trự tiếp, gián tiếp. Cho ví dụ minh hoạ.
3. Nội dung ôn tập.
Gv hướng dẫn học sinh lập bảng hệ thống lại các PCHT đã học 
Hoạt động I: Các phư ng châm hội thoại
1. Lập bảng ôn tập các phương châm hội thoại:
Các PCHT
Khái niệm
Ví dụ
Lượng
- Khi giao tiếp cần nói có nội dung; nội dung của lời nói phải đáp ứng nhu cầu của cuộc giao tiếp, không thừa không thiếu.
An: -Cậu có biét bơi không?
Ba: -Biết chứ, thậm chí còn bơi giỏi nữa.
An: -Cậu học bơi ở đâu vậy?
Ba: -Dĩ nhiên là ở dưới nước chứ còn ở đâu.
* Phân tích: Khi An hỏi câu “Học bơi ở đâu?” mà Ba trả lời “ở dưới nước” thì câu trả lời của Ba không mang đầy đủ nội dung mà An cần biết, vì vậy ngay trong nghĩa của “bơi” đã có “ở dưới nước”.Trả lời như thế là vừa thừa, vừa thiếu, nội dung lời nói không đúng yêu cầu giao tiếp. 
Chất
- Khi giao tiếp đừng nói điều mà mình không tin là đúng hay không có bằng chứng xác thực.
- Ăn đơm, nói đặt: vu khống, đặt điều, bịa chuyện cho người khác.
- Ăn ốc, nói mò: vu khống, bịa đặt.
- Cãi chày, cãi cối: cố tranh cãi nhưng không có lí lẽ gì cả.
- Khua môi múa mép: khoác lác, ba hoa, phô trương.
- Nói dơi, nói chuột: nói lăng nhănng, linh tinh, không xác thực.
- Hứa hươu, hứa vượn: hứa để được lòng rồi không thực hiện lời hứa,
Quan hệ
- Khi giao tiếp, cần nói đúng vào đề tài giao tiếp, tránh nói lạc đề.
- Ông nói gà bà nói vịt: mỗi người nói một đằng không ăn khớp nhau, không hiểu nhau.
- Khách: “ Nóng quá!”
Chủ nhà: “Mất điện rồi”.
Chủ nhà hiểu đó không phải một thông báo mà là một yêu cầu: “Làm ơn bật quạt lên!”. Nên mới đáp: “Mất điện rồi”.
Cách thức
- Khi giao tiếp cần chú ý nói ngắn gọn, rành mạch, tránh nói mơ hồ.
Câu tục ngữ:
+ Ăn lên đọi, nói lên lời”
 gKhuyên người ta nói năng phải rõ ràng, rành mạch.
+ Dây cà ra dây muống:
gChỉ cách nói dai` dòng, rườm rà.
+ Luống buống như ngậm hạt thị:
gChỉ cách nói ấp úng, không thành lời, không rành mạch.
Lịch sự
- Khi giao tiếp, cần chú ý đến sự tế nhị, khiêm tốn và tôn trọng người khác.
- Dạo này mày lười lắm.
gCon dạo này không được chăm chỉ lắm!
- Trong kho tàng tục ngữ ca dao VN có nhiều câu khẳng định vai trò của ngôn ngữ trong cuộc sống và khuyên người ta nên dùng những lời lẽ lịch sự, nhã nhặn trong giao tiếp.
- Tiếng chào cao mâm cỗ.
Hoặc: “Lời chào cao hơn mâm cỗ”.
- Lời nói chẳng mất tiền mua
Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau.
- Kim vàng ai nỡ uốn câu
Người khôn ai nỡ nói nhau nặng lời.
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung
Hoạt động II: Quan hệ giữa phương châm hội thoại và tình huống giao tiếp:
? Em hãy lấy một tình huống giao tiếp. 
? Phân tích mối quan hệ giữa phương châm hội thoại và tình huống giao tiếp.
- Trong chuyện “Chào hỏi”. Câu hỏi của chàng rể “Bác làm việc vất vả lắm phải không?”. Trong tình huống khác có thể coi là lịch sự thể hiện sự quan tâm đến người khác. nhưng trong tình huống này, người ta đang làm việc trên cây cao mà chàng rể gọi tụt xuống để hỏi. Tức là đã quấy rối, đã làm phiền hà cho người đó. Câu hỏi có vẻ lịch sự hoá ra không lịch sự.
Hoạt động III: Các trường hợp không tuân thủ PCHT
? Việc không tuân thủ các phương châm hội thoại bắt nguồn từ đâu
- Phương châm hội thoại chỉ là những yêu cầu chung trong giao tiếp chứ không phải là những quy định có tính bắt buộc.
- Những trường hợp không tuân thủ phương châm hội thoại thường là do những nguyên nhân sau:
+ Người nói vô ý, vụng về, thiếu văn hoá giao tiếp.
+ Người nói phải ưu tiên cho một phương châm hội thoại hoặc một yêu cầu khác quan trọng hơn.
Ví dụ: 
An: -Cậu có biết chiếc máy bay đầu tiên được chế tạo vào năm nào không?-An hỏi.
Ba: - Đâu! Khoảng thế kỉ XX.
gCâu trả lời của Ba không đáp ứng đúng yêu cầu như An mong muốn tức là đã không tuân thủ phương châm về lượng. Trong trường hợp này Ba không biết chính xác năm chế tạo chiếc máy bay đầu tiên trên thế giới. Để tuân thủ phương châm về chất (thì Ba đã không nói những điều mà mình không có bằng chứng xác thực). Ba phải trả lời chung chung.
- Người nói muốn gây sự chú ý để người nghe hiểu câu nói theo một hàm ý nào đó.
Gv -Khi nói “Tiền bạc chỉ là tiền bạc”, không phải người nói đã không tuân thủ phương châm về lượng. Xét về nghĩa tường minh thì câu này không tuân thủ phương châm về lượng bởi vì nó dường như không cho người nghe thêm một thông tin nào. Xét về nghĩa hàm ý thì câu này muốn nói: Tiền bạc chỉ là phương tiện để sống chứ không phải là mục đích cuối cùng của con người; con người không nên chạy theo đồng tiền mà quên đi những thứ quan trọng hơn, thiêng liêng hơn trong cuộc sống. Tức là như vậy vẫn đảm bảo tuân thủ phương châm về lượng.
Hoạt động VI: Xưng hô trong hội thoại
? Kể tên các từ ngữ dùng để xưng hô trong Tiếng Việt
? So sánh với các ngôn ngữ khác và rút ra nhận xét về từ ngữ xưng hô trong Tiếng Việt
- Tiếng việt có một hệ thống xưng hô rất phong phú, tinh tế và giàu sắc thái biểu cảm.
Gv: Người nói cần căn cứ vào đối tượng và các đặc điểm kháccủa tình huống giao tiếp để xưng hô cho thích hợp.
? Đọc lại ví dụ phần ngữ liệu SGK về cuộc đối thoại giữa Mèn và Choắt
-Hs: Đọc lại,
a)Đoạn đối thoại thứ nhất giữa Dế Choắt và Dế Mèn:
+ Dế Choắt xưng hô với Dế Mèn: anh.
+ Dế Mèn xưng hô với Dế Choắt: chú máy.
b) Đoạn đối thoại thứ hai giữa Dế Choắt và Dế Mèn:
+ Trong cuộc đối thoại này, giữa Dế Choắt và Dế Mèn đều xưng hô với nhau là: Anh - tôi. Đó là sự xưng hô bình đẳng. 
Hoạt động V: Luyện Tập
? Vận dụng phương châm về lương để phân tích những câu thơ sau:
a. Trâu là một loài gia súc nuôi ở trong nhà.
b. Én là một loài chim có hai cánh.
? Trên cơ sở phương châm về chất, em hãy chỉ ra những trường hợp nào là cần tránh trong giao tiếp:
a.Nói có căn cứ chắc chắn là 
b.Nói sai sự thật một cách cố ý, nhằm che dấu điều gì đó là 
c.Nói một cách hú hoạ, không có căn cứ là 
d.Nói nhảm nhí, vu vơ là 
e. Nói khoác lác, làm ra vẻ taif giỏi hoặc nói những chuyện bông đùa, khoác lác cho vui là 
Hoạt động VI: Cách dẫn trực tiếp, gián tiếp
? Em hãy phân biệt cách dẫn trực tiếp và cách đẫn gián tiếp.
Dẫn trực tiếp
Dẫn gián tiếp
Là nhắc lại nguyên vẹn lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật (không sửa đổi); sử dụng dấu hai chấm (:) để ngăn cách phần thường kèm theo dấu ngoặc kép.
VD: Cháu nói: “Đấy, bác cũng chẳng “thèm” người là gì?”
Là thuật lại lời nói hay ý nghĩ của người hoặc nhân vật, có điều chỉnh cho thich hợp; không dùng dấu hai chấm; lời dẫn gián tiếp không đặt trong dấu ngoặc kép.
VD:
2. Quan hệ giữa phương châm hội thoại và tình huống giao tiếp:
- Để tuân thủ các phương châm hội thoại, người nói phải được các đặc điểm của tình huống giao tiếp (Nói với ai? Nói khi nảo? Nói để làm gì? Nói ở đâu?)
3. Các trường hợp không tuân thủ PCHT
+ Người nói vô ý, vụng về, thiếu văn hoá giao tiếp.
+ Người nói phải ưu tiên cho một phương châm hội
+ Người nói muốn gây sự chú ý để người nghe hiểu câu nói theo một hàm ý nào đó.
4. Xưng hô trong hội thoại:
- Tiếng việt có một hệ thống xưng hô rất phong phú, tinh tế và giàu sắc thái biểu cảm.
a. Đó là cách xưng hô bất bình đẳng, của một kẻ thế yếu cảm thấy mình thấp hèn cần nhờ vả người khác ở vị thế mạnh, kiêu căng, hách dich.
b. Đó là sự xưng hô bình đẳng. 
 * Luyện tập
Bài tập 1:
a. Thừa “ nuôi ở trong nhà” vì “gia súc” đã mang nghĩa thú nuôi trong nhà.
b. Thừa “có hai cánh” vì tất cả các loài chim đều có hai cánh.
Bài tập 2:
a. “Nói có sách, mách có chứng”.
b. “Nói dối”.
c. “Nói mò”.
d. “Nói nhăng nói cuội”.
e. “Nói trạng”.
5. Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp:
- Trong cách dẫn trực tiếp, có thể đổi vị trí giữa hai phần: lời dẫn và lời được dẫn. Đặt lời dẫn lên trước, ngăn cách với phần lời dẫn bằng dấu gạch ngang hoặc dấu phẩy.
+ “Đấy, bác cũng chẳng “thèm” người là gì?”- Cháu nói.
+ “Đấy, bác cũng chẳng “thèm” người là gì?”, cháu nói.
 4. Củng cố: Các phương châm hội thoại, Xưng hô trong hội thoại, cách dẫn trực tiếp, cách dẫn gián tiếp.
 5. Dặn dò: Về nhà ôn tập lại các kiến thuéc đã học về Tiếng Việt, làm bài tập còn lại.
TiÕt 6, 7, 8: TruyÖn th¬ n«m Trung ®¹i
I. Môc tiªu cÇn ®¹t.
 1. KiÕn thøc: 
- Hs hiÓu ®­îc tiÓu sö, cuéc ®êi vµ th©n thÕ sù nghiÖp cña t¸c gi¶ NguyÔn Du, n¾m ®­îc gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña TPTK qua c¸c ®o¹n trÝch trong sgk.
- Hs c¶m nhËn ®­îc nh÷ng phÈm chÊt cña ng­êi phô n÷ ViÖt Nam vµ sè ph©n cña hä qua nh©n vËt Thuý KiÒu.
 2. Kü n¨ng: Hs cã kü n¨ng c¶m nhËn truyÖn th¬ n«m trung ®¹i, cã kü n¨ng ph©n tÝch nh©n vËt.
 3. Th¸i ®é: Hs cã th¸i ®é tr©n träng ngîi ca ng­êi phô n÷, th«ng c¶m víi nh÷ng nçi ®au mµ hä ph¶i g¸nh chÞu, ®ång thêi cã th¸i ®é phª ph¸n, tè c¸o nh÷ng bÊt c«ng trong x· héi pk x­a.
II. ChuÈn bÞ.
	ThÇy : Nghiªn cøu tµi liÖu, so¹n gi¸o ¸n
 Trß : §äc kü t¸c phÈm, t×m hiÓu t¸c gi¶ vµ nh÷ng gi¸ trÞ néi dung nghÖ thuËt cña TPVH trung ®¹i.
III. TiÕn tr×nh lªn líp. 
 1. æn ®Þnh tæ chøc: 
 2. KiÓm tra.bµi cò: KiÓm tra viÖc chuÈn bÞ bµi ë nhµ cña häc sinh. 
 ? C¶m nhËn cña em vÒ h×nh t­îng nh©n vËt Quang Trung qua ®o¹n trÝch håi 14- HLNTC.
 3. Bµi míi:
Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß
Néi dung
* Ho¹t ®éng I: T¸c phÈm TruyÖn KiÒu.
 Ho¹t ®éng 1: T×m hiÓu vÒ t¸c gi¶.
? Em h·y giíi thiÖu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ tiÓu sö, cuéc ®êi cña t¸c gi¶ NguyÔn Du.
- Hs: - ND sinh tr­ëng trong mét gia ®×nh ®¹i quý téc, 
nhiÒu ®êi lµm quan d­íi triÒu Lª. 
 - NguyÔn Du cã n¨ng khiÕu v¨n häc bÈm sinh, 
th«ng minh, ham häc l¹i ®­îc hun ®óc tõ mét gia ®×nh 
cã truyÒn thèng hiÕu häc. 
 - Tuy xuÊt th©n trong mét gia ®×nh ®¹i quý téc phong kiÕn nh­ng vÒ sau gia ®×nh sa sót (do sù sôp ®æ cña triÒu Lª). B¶n th©n ND må c«i sím: n¨m 11 tuæi cha mÊt, 13 tuæi mÑ còng qua ®êi, anh chÞ em li t¸n mçi ng­êi mét n¬i.
 - Suèt 10 n¨m trêi sèng phiªu b¹t tr«i næi kh«ng n¬i ®©u lµ bÐn rÔ. 
 - ¤ng lu«n buån rÇu tr­íc sù diÖt vong cña v­¬ng triÒu Lª. Cuèi cïng vÒ quª ë d­íi ch©n nói Hång LÜnh «ng thÝch ®i s¨n, ®i c©u uèng r­îu, lµm th¬, ®i nghe h¸t ph­êng v¶i.
 - 1802 NguyÔn ¸nh lËp ra nhµ NguyÔn: NguyÔn Du ®­îc mêi ra lµm quan.
 Gv: N¨m 1813 ®­îc lµm tr­ëng ph¸i ®oµn ®i tuÕ cèng nhµ Thanh lóc vÒ ®­îc th¨ng chøc Tham chi bé 
lÔ vµ gi÷ chøc ®ã cho ®Õn 1820 ®­îc lÖnh ®i xø lÇn n÷a nh­ng ch­a kÞp ®i th× bÞ bÖnh qua ®êi. 10-8 «ng m¾c bÖnh vµ qua ®êi. ND lµ ... ng.
- LuËn cø 1: Cuéc gÆp gì gi÷a hai cha con sau 8 n¨m xa c¸ch. DÉn chøng: Th¸i ®é vµ t×nh c¶m cña bÐ Thu tr­íc vµ sau khi nhËn «ng S¸u lµ cha.
- LuËn cø 2: ë khu c¨n cø, «ng S¸u cßn lµm l­îc tÆng con.
DÉn chøng: T©m tr¹ng cña «ng S¸u sau khi chhia tay con, qu¸ tr×nh «ng S¸u lµm chiÕc l­îc ngµ, lêi tr¨n trèi cña «ng tr­íc lóc hi sinh 
+ LuËn ®iÓm 2: NghÖ thuËt kÓ chuyÖn
- Cèt truyÖn chÆt chÏ víi nhiÒu yÕu tè bÊt ngê, hîp lÝ.
+ BÐ Thu nhËn ra cha khi «ng S¸u vÒ th¨m nhµ qua 8 n¨m xa c¸ch.
+ BiÓu lé t×nh c¶m nång nhiÖt vµ xóc ®éng tr­íc lóc chia tay
+ Sù bÊt ngê g©y høng thó cho ng­êi ®äc.
+ Cuéc gÆp gì t×nh cê nh©n vËt - ng­êi kÓ chuyÖn víi bÐ Thu + Lùa chän ng«i kÓ phï hîp: TruyÖn kÓ ë ng«i thø nhÊt + Miªu t¶ diÔn biÕn t©m lÝ nh©n vËt (nhÊt lµ trÎ th¬) chÝnh x¸c vµ hîp lÝ.
+ Ng«n ng÷ tù nhiªn, lêi kÓ hÊp dÉn.
+ KÓ xen miªu t¶. Giäng kÓ giµu c¶m xóc, ch©n thùc, sinh ®éng, giµu søc thuyÕt phôc.
3, KÕt bµi: Kh¸i qu¸t tæng hîp l¹i néi dung vµ nghÖ thuËt cña ®o¹n trÝch.
- §o¹n trÝch diÔn t¶ ch©n thùc vµ c¶m ®éng vÒ t×nh cha con th¾m thiÕt s©u nÆng trong hoµn c¶nh Ðo le cña cuéc chiÕn tranh.
- NghÖ thuËt kÓ chuyÖn hÊp dÉn, miªu t¶ tÝnh c¸ch nh©n vËt ®Æc s¾c, thÓ hiÖn t×nh c¶m s©u s¾c cña t¸c gi¶: c¶m th«ng, chia sÎ, tr©n träng.
* B­íc 3: ViÕt bµi
N 2: LuËn ®iÓm 1
N 3: LuË ®iÓm 2
* B­íc 4: - Cho häc sinh ®äc l¹i toµn bé. 
4. Cñng cè: §Ò bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét t¸c phÈm truyÖn vµ ®o¹n trÝch, c¸ch t×m ý vµ lËp dnf ý cho bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét t¸c phÈm truyÖn hoÆc ®o¹n trÝch.
5. D¨n dß: Häc sinh vÒ nhµ häc bµi, thùc hµnh viÕt c¸c ®Ò bµi ®· h­íng d·n.
TiÕt 15 - 20: tæng kÕt tËp lµm v¨n
A. Môc tiªu cÇn ®¹t
 1. KiÕn thøc:
- Gióp häc sinh «n vµ n¾m v÷ng c¸c kiÓu v¨n b¶n ®· häc tõ líp 6 ®Õn líp 9: V¨n b¶n tù sù, miªu t¶, biÓu c¶m, nghÞ luËn, thuyÕt minh, hµnh chÝnh c«ng vô.
- Ph©n biÖt c¸c kiÓu v¨n b¶n vµ nhËn biÕt sù phèi hîp cña chóng trong thùc tiÔn lµm v¨n.
- Ph©n biÖt kiÓu v¨n b¶n vµ thÓ lo¹i v¨n häc. ViÕt ®­îc v¨n b¶n cho phï hîp.
 2. Kü n¨ng: NhËn biÕt ®­îc c¸c kiÓu v¨n b¶n, t¹o lËp v¨n b¶n theo yªu cÇu.
 B. ChuÈn bÞ:
	- ThÇy: ChuÈn bÞ néi dung chuyªn ®Ò.
	- Trß: So¹n bµi ö nhµ.
C TiÕn tr×nh tæ chøc c¸c ho¹t ®éng d¹y vµ häc
	1- æn ®Þnh tæ chøc.
	2- KiÓm tra bµi cò:	?Nªu c¶m nhËn cña em vÒ nh©n vËt Th¬m trong vë kÞch “B¾c s¬n”
	3- Bµi míi
* Ho¹t ®éng I: 
I. HÖ thèng ho¸ c¸c kiÓu v¨n b¶n:
- Gi¸o viªn dïng b¶ng phô.
- Häc sinh nh¾c l¹i c¸c kiÕn thøc ®· häc vÒ c¸c kiÓu lo¹i v¨n b¶n? Mçi lo¹i cho vÝ dô minh ho¹?
- Gi¸o viªn nhËn xÐt, bæ sung th­ëng ®iÓm cho häc sinh tr¶ lêi tèt.
* Ho¹t ®éng II: Giao viªn cung cÊp b¶ng hÖ thèng vÒ c¸c kiÓu v¨n b¶n vµ ph­¬ng thøc biÓu ®¹t.
KiÓu v¨n b¶n
Ph­¬ng thøc biÓu ®¹t
vÝ dô
V¨n b¶n tù sù
Tr×nh bµy c¸c sù viÖc cã quan hÖ nh©n qu¶ dÉn ®Õn kÕt côc.
Môc ®Ých biÓu hiÖn con ng­êi quy luËt ®êi sèng bµy tá th¸i ®é
- B¶n tin b¸o chÝ.
- B¶n t­êng thuËt, t­êng tr×nh. LÞch sö 
- T¸c phÈm VHNT (truyÖn, tiÓu thuyÕt.)
V¨n b¶n miªu t¶
T¸i hiÖn c¸c tÝnh chÊt thuéc tÝnh sù vËt, liªn t­ëng gióp con ng­êi c¶m nhËn vµ hiÓu ®­îc chóng.
- V¨n t¶ c¶nh, t¶ ng­êi t¶ sù vËt.
- §o¹n v¨n miªu t¶ trong t¸c phÈm tù sù.
V¨n b¶n biÓu c¶m
Bµy tá trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp t×nh c¶m c¶m xóc cña con ng­êi, tù nhiªn x· héi sù vËt.
§iÖn mõng, th¨m hái, chia buån.
V¨n b¶n thuyÕt minh
Tr×nh bµy thuéc tÝnh cÊu t¹o, nguyªn nh©n kÕt qu¶ cã Ých hoÆc cã h¹i cña sù vËt hiÖn t­îng ®Ó gióp ng­êi ®äc cã tri thøc kh¶ quan v× cã th¸i ®é ®óng ®¾n víi chóng
- ThuyÕt minh s¶n phÈm.
- Giíi thiÖu di tÝch, th¾ng c¶nh, nh©n vËt.
- Tr×nh bµy tri thøc vµ ph­¬ng ph¸p trong khoa häc
V¨n b¶n nghÞ luËn
Tr×nh bµy, t­ t­ëng chñ tr­¬ng quan ®iÓm cña con ng­êi ®èi víi TN, XH, con ng­êi qua c¸c luËn ®iÓm, luËn cø vµ lËp luËn t phôc.
- C¸o, kÞch, chiÕu, biÓu.
- X· luËn, b×nh luËn, lêi kªu gäi.
- S¸ch lÝ luËn.
- Tranh luËn vÒ vÊn ®Ò chÝnh trÞ, x· héi, v¨n ho¸
V¨n b¶n ®iÒu hµnh (hµnh chÝnh c«ng vô)
Tr×nh bµy theo mÉu chung vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ph¸p lÝ c¸c ý kiÕn, nguyÖn väng cña c¸c nh©n tËp thÓ ®èi víi c¬ quan qu¶n lÝ hay ng­îc l¹i bµy tá yªu cÇu quyÕt ®Þnh cña ng­êi cã thÈm quyÒn ®èi víi ng­êi cã tr¸ch nhiÖm thùc thi hoÆc tho¶ thuËn gi÷a c«ng d©n víi nhau vÒ lîi Ých vµ chøc vô.
- §¬n tõ, b¸o c¸o, ®Ò nghÞ.
- Biªn b¶n, t­êng tr×nh, th«ng b¸o, hîp ®ång
* Ho¹t ®éng III: So s¸nh c¸c kiÓu v¨n b¶n trªn:
* Gi¸o viªn tæ chøc cho häc sinh th¶o luËn nhãm.
Nhãm 1: Tù sù kh¸c miªu t¶ nh­ thÕ nµo?
- Tù sù: Tr×nh bµy chuçi c¸c sù viÖc.
- Miªu t¶: §èi t­îng lµ con ng­êi, sù vËt, hiÖn t­îng vµ t¸i hiÖn ®Æc ®iÓm cña chóng.
Nhãm 2: ThuyÕt minh kh¸c tù sù vµ miªu t¶ nh­ thÕ nµo?
- Tr×nh bµy nh÷ng ®èi t­îng thuyÕt minh, cÇn lµm râ vÒ b¶n chÊt bªn trong vµ nhiÒu ph­¬ng diÖn cã tÝnh chÊt kh¸ch quan.
Nhãm 3: NghÞ luËn kh¸c víi ®iÒu hµnh ë chç nµo?
- NghÞ luËn: Bµy tá quan ®iÓm.
- §iÒu hµnh: Hµnh chÝnh.
Nhãm 4: BiÓu c¶m kh¸c thuyÕt minh nh­ thÕ nµo?
- BiÓu c¶m: C¶m xóc.
? C¸c v¨n b¶n trªn cã thÓ thay thÕ cho nhau kh«ng? Cã thÓ phèi hîp víi nhau trong mét v¨n b¶n cô thÓ kh«ng?
- Häc sinh th¶o luËn, nªu ý kiªn.
- Cã thÓ kÕt hîp víi nhau trong mét v¨n b¶n cô thÓ.
ph©n biÖt c¸c thÓ lo¹i v¨n b¶n tù sù:
 * Ho¹t ®éng IV: 
V¨n b¶n tù sù vµ thÓ lo¹i v¨n b¶n tù sù
- Gièng: KÓ sù viÖc.
- Kh¸c:	+ V¨n b¶n tù sù: XÐt h×nh thøc ph­¬ng thøc.
	+ ThÓ lo¹i tù sù ®a
d¹ng: TruyÖn ng¾n, tiÓu thuyÕt (nÐt ®éc ®¸o vÒ h×nh thøc thÓ lo¹i tù sù; kÞch lµ phong phó ®a d¹ng)
? TÝnh nghÖ thuËt trong t¸c phÈm tù sù? Cèt truyÖn – nh©n vËt – sù viÖc – kÕt cÊu.
. KiÓu v¨n b¶n biÓu c¶m vµ thÓ lo¹i tr÷ t×nh.
- Gièng: Chøa ®ùng c¶m xóc, t×nh c¶m chñ ®¹o.
- Kh¸c nhau:	+ V¨n biÓu c¶m bµy tá c¶m xóc vÒ mét ®èi t­îng (v¨n xuèi)
	+ T¸c phÈm tr÷ t×nh: §êi sèng phong phó cña chñ thÓ tr­íc vÊn ®Ò ®êi sèng. (Th¬)
tËp lµm v¨n trong ch­¬ng tr×nh ng÷ v¨n thcs
- Gi¸o viªn cho häc sinh liÖt kª c¸c thÓ lo¹i trong tËp lµm v¨n.
 T×m hiÓu 3 kiÓu v¨n b¶n ®· häc ë ng÷ v¨n 9
* Ho¹t ®éng V.
V¨n b¶n thuyÕt minh
- M§: Kh¬i bµy néi dung sau kÝn bªn trong ®Æc tr­ng ®èi t­îng.
- C¸c yÕu tè t¹o thµnh. §Æc ®iÓm kh¶ quan cña ®èi t­îng.
- Kh¶ n¨ng kÕt hîp ®Æc ®iÓm c¸ch lµm ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh ® gi¶i thÝch.
2. V¨n b¶n tù sù:
- M§: Tr×nh bµy sù viÖc.
- C¸c yÕu tè t¹o thµnh: Sù viÖc, nh©n vËt.
- Kh¶ n¨ng kÕt hîp ®Æc ®iÓm c¸ch lµm: 
Giíi thiÖu tr×nh bµy diÔn biÕn sù viÖc theo tr×nh tù nhËn ®Þnh.
3. V¨n b¶n nghÞ luËn:
- M§: Bµy tá quan ®iÓm nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ vÒ vai trß.
- C¸c yÕu tè t¹o thµnh: LuËn ®iÓm, luËn cø, dÉn chøng.
- Kh¶ n¨ng kÕt hîp, ®Æc ®iÓm c¸ch lµm: + HÖ thèng lËp luËn.
+ KÕt hîp miªu t¶, tù sù.
ba kiÓu v¨n b¶n ®· häc 
III. So s¸nh c¸c kiÓu v¨n b¶n trªn:
.
- Tù sù: Tr×nh bµy chuçi c¸c sù viÖc.
- Miªu t¶: §èi t­îng lµ con ng­êi, sù vËt, hiÖn t­îng vµ t¸i hiÖn ®Æc ®iÓm cña chóng.
- tr×nh bµy nh÷ng ®èi t­îng thuyÕt minh, cÇn lµm râ vÒ b¶n chÊt bªn trong vµ nhiÒu ph­¬ng diÖn cã tÝnh chÊt kh¸ch quan.
- NghÞ luËn: Bµy tá quan ®iÓm.
- §iÒu hµnh: Hµnh chÝnh.
- BiÓu c¶m: Bäc lé c¶m xóc.
IV. Ph©n biÖt c¸c thÓ lo¹i v¨n b¶n tù sù:
 1. V¨n b¶n tù sù vµ thÓ lo¹i v¨n b¶n tù sù
- Gièng: KÓ sù viÖc.
- Kh¸c:	+ V¨n b¶n tù sù: XÐt h×nh thøc ph­¬ng thøc.
+ ThÓ lo¹i tù sù ®a
d¹ng: TruyÖn ng¾n, tiÓu thuyÕt (nÐt ®éc ®¸o vÒ h×nh thøc thÓ lo¹i tù sù; kÞch lµ phong phó ®a d¹ng)
Cèt truyÖn – nh©n vËt – sù viÖc – kÕt cÊu.
2. KiÓu v¨n b¶n biÓu c¶m vµ thÓ lo¹i tr÷ t×nh.
- Gièng: Chøa ®ùng c¶m xóc, t×nh c¶m chñ ®¹o.
- Kh¸c nhau:	+ V¨n biÓu c¶m bµy tá c¶m xóc vÒ mét ®èi t­îng (v¨n xuèi)
	+ T¸c phÈm tr÷ t×nh: §êi sèng phong phó cña chñ thÓ tr­íc vÊn ®Ò ®êi sèng. (Th¬)
V. T×m hiÓu 3 kiÓu v¨n b¶n ®· häc ë ng÷ v¨n 9
1. V¨n b¶n thuyÕt minh
- Kh¶ n¨ng kÕt hîp ®Æc ®iÓm c¸ch lµm ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh ® gi¶i thÝch.
2. V¨n b¶n tù sù:
 - Tr×nh bµy sù viÖc.
- C¸c yÕu tè t¹o thµnh: Sù viÖc, nh©n vËt.
- Kh¶ n¨ng kÕt hîp ®Æc ®iÓm c¸ch lµm: 
Giíi thiÖu tr×nh bµy diÔn biÕn sù viÖc theo tr×nh tù nhËn ®Þnh.
3. V¨n b¶n nghÞ luËn:
 Bµy tá quan ®iÓm nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ vÒ vai trß.
- C¸c yÕu tè t¹o thµnh:
 LuËn ®iÓm, luËn cø, dÉn chøng.
- Kh¶ n¨ng kÕt hîp, ®Æc ®iÓm c¸ch lµm: + HÖ thèng lËp luËn.
+ KÕt hîp miªu t¶, tù sù.
* Ho¹t ®éng VI: LuyÖn tËp tæng hîp
I .§Ò bµi:
 Bµi th¬ ViÕng l¨ng b¸c cña ViÔn Ph­¬ng lµ nÐn h­¬ng th¬m mµ ViÔn Ph­¬ng thµnh kÝnh d©ng lªn B¸c Hå kÝnh yªu. Em h·y ph©n tÝch bµi th¬ ®Ó lµm râ nhËn ®Þnh trªn 
Gv: Tæ chøc h­íng dÉn HS lËp dµn ý cho bµi v¨n
A. Më bµi 
? Em h·y nh¾c l¹i yªu cÇu phÇn më bµi cña bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi th¬.
- Giíi thiÖu ®­îc t¸c gi¶ t¸c phÈm dÉn d¾t ®Õn v¨n b¶n ý kh¸i qu¸t cña v¨n b¶nViÔn Ph­¬ng nhµ th¬ lín «ng s¸ng t¸c nhiÒu tÊc phÈm tiªu biÓu lµ bµi ..
- NhËn ®Þnh kh¸i qu¸t vÒ t¸c phÈm: Bµi th¬ thÓ hiÖn t×nh c¶m cña ViÔn Ph­¬ng ®èi víi B¸c ...
B. Th©n bµi 
? §äc l¹i bµi th¬ vµ nªu ra c¸c luËn ®iÓm cÇn ph©n tÝch.
L§1: C¶m xóc cña nhµ th¬ khi ®øng tr­íc l¨ng B¸c
- Më ®Çu bµi th¬ t¸c gi¶ x­ng m×nh lµ con sau bao n¨m xa c¸ch nay vÒ th¨m ng­êi cha ®ã lµ t×nh c¶m ruét thÞt 
- T¸c gi¶ ®Õn l¨ng B¸c rÊt sím quan s¸t thÊy hµng tre trong s­¬ng sím hµng tre t­îng tr­ng cho d©n téc ViÖt Nam kiªn c­êng bÊt khÊt 
L§2: C¶m xóc cña nhµ th¬ tr­íc dßng ng­êi vµo l¨ng viÕng B¸c
- B¸c nh­ mÆt trêi ®em l¹i h¹nh phóc cho d©n téc 
- §Ó nhí tíi B¸c hµng ngµy dßng ng­êi v« tËn vµo l¨ng viÕng B¸c d©ng nªn ng­êi nh÷ng thµnh qu¶ tèt ®Ñp nhÊt 
L§3: C¶m xóc cña nhµ th¬ khi vµo trong l¨ng B¸c
- Khi vµo l¨ng ®­îc chøng kiÕn B¸c trong giÊc ngñ vÜnh h»ng lßng t¸c gi¶ quÆn ®au
L§4: C¶m xóc cña nhµ th¬ khi rêi l¨ng B¸c
- Mai t¸c gi¶ ph¶i chia tay víi B¸c t¸c gi¶ muèn biÒn thµnh chim hãt quanh l¨ng biÒn thµnh b«ng hoa to¶ h­¬ng 
C. KÕt bµi
- Gi¸ trÞ cña bµi th¬, nªu ®­îc c¶m nghÜ cña b¶n th©n
* Ho¹t ®éng 7: KiÓm tra tæng hîp cuèi n¨m.
 §Ò bµi: 
C©u 1(6 ®): VÒ t¸c phÈm ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng ( s¸ch ng÷ v¨n 9, tËp I) em h·y:
 1. Nªu râ t¸c gi¶, xuÊt xø, hoµn c¶nh s¸ng t¸c, nh÷ng gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt c¬ b¶n cña t¸c phÈm (kh«ng cÇn ph©n tÝch)
 2. Ph©n tÝch gi¸ trÞ, ý nghÜa (c¶ vÒ nghÖ thuËt vµ néi dung) cña chi tiÕt c¸i bãng trong ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng.(4,0 ®)
 C©u2 (6 ®):
 Tr¨ng cø trßn vµnh v¹nh
 KÓ chi ng­êi v« t×nh
 ¸nh tr¨ng im ph¨ng ph¾c
 §ñ cho ta giËt m×nh.
 ( ¸nh tr¨ng- NguyÔn Duy)
 Tõ c¸i “giËt m×nh” tr­íc ¸nh tr¨ng cña nh©n vËt tr÷ t×nh trong bµi th¬, em cã suy nghÜ g× vÒ ®¹o lý, lÏ sèng cña d©n téc ViÖt Nam ta.
 C©u 3 ( 8 ®): VÒ truyÖn ng¾n ChiÕc l­îc ngµ, cã ý kiÕn nhËn xÐt: “ §äc ChiÕc l­îc ngµ, chóng ta ®­îc chøng kiÕn mét NguyÔn Quang S¸ng rÊt s©u s¾c vµ tinh tÕ trong nghÖ thuËt kh¾c häa t©m lý nh©n vËt”.
 Em h·y ph©n tÝch nghÖ thuËt kh¾c häa t©m lý nh©n vËt bÐ Thu trong truyÖn ng¾n ChiÕc l­îc ngµ cña NguyÔn Quang S¸ng. (Ng÷ v¨n 9, tËp I)
 4. Cñng cè: C¸c ph­¬ng thøc biÓu ®¹t, sù phèi hîp cña c¸c ph­¬ng thøc biÓu ®¹t trong mét v¨n b¶n.
 5. D¨n dß: ¤n tËp c¸c kiÓu v¨n b¶n vµ ph­¬ng thøc biÓu ®¹t, chuÈn bÞ thi hÐt häc kú II.