Giáo án môn Ngữ văn khối 9 - Tiết 128: Nghĩa tường minh và hàm ý (tt)

 Phân biệt thế nào là nghĩa tường minh?Thế nào là hàm ý?Kiểm tra bài cũ	Một người bạn cĩ nhã ý mời em đến dự sinh nhật nhưng em lại khơng  thể đến (hoặc khơng muốn đến). Dùng câu cĩ hàm ý để nĩi cho bạn hiểu?Mình phải đi thăm ngoại rồi.BÀI TẬP TÌNH HUỐNG Em hãy diễn đạt ý muốn nĩi của thầy bằng 2 câu. Một câu cĩ nghĩa tường minh, một câu dùng hàm ý trong tình huống sau đây: Nghĩa tường minh:Trống vào lớp đã 10 phút, Hiếu mới hớt hãi chạy vào. Thầy giáo nhìn đồng hồ, nĩi. . .. Hàm ý:Em đến trễ 10 phút rồi đấy!Em khơng cĩ đồng hồ sao?Trường THCS TâÂN LONGthao Gi¶ng Tiết 128NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (TT)Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi Chị Dậu vừa nói vừa mếu: - Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u. Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:ï - Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu? Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa: - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài. Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc: - U bán con thật đấy ư? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con. ( Ngô Tất Tố - Tắt đèn)-Hàm ý của những câu in đậm là gì?Câu hỏi 1:-Vì sao chị Dậu không dám nói thẳng với con mà phải dùng hàm ý?Đây là điều chị rất đau lịng.Mẹ đã bán con rồi!Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi Chị Dậu vừa nói vừa mếu: - Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u. Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:ï - Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu? Điểm thêm một “giây” nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa: - Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài. Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống như sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và òa lên khóc: - U bán con thật đấy ư? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con. ( Ngô Tất Tố - Tắt đèn)Câu hỏi 2:-Hàm ý trong câu nói nào của chị Dậu rõ hơn?- Vì sao chị Dậu phải nói rõ hơn như vậy?- Chi tiết nào trong đoạn trích cho thấy cái Tí đã hiểu hàm ý trong câu nói của mẹ?Hàm ý của câu nói thứ 2 rõ hơnVì cái Tí không hiểu được hàm ý của câu nói thứ nhất.Sự “giãy nẩy” và câu nói trong tiếng khóc của cái Tí cho thấy Tí đã hiểu ý của mẹ. Để sử dụng hàm ý cần có những điều kiện gì? 1.Người nói ( người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói. 2.Người nghe( người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý. HAI ĐIỀU KIỆN SỬ DỤNG HÀM ÝGHI NHỚII LUYỆN TẬPBài tập 1: Người nói, người nghe những câu in đậm dưới đây là ai? Xác định hàm ý của mỗi câu ấy. Theo em, người nghe có hiểu hàm ý của người nói không? Những chi tiết nào chứng tỏ điều đó?a/ - Anh nói nữa đi.- Ông giục. - Báo cáo hết! - Người con trai vụt trở lại giọng vui vẻ.- Năm phút nữa là mười. Còn hai mươi phút thôi. Bác và cô vào trong nhà. Chè đã ngấm rồi đấy. Thì giờ ngắn ngủi thúc giụccả chính người họa sĩ già. Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà, đảo nhìn qua một lượt trước khi ngồi xuống ghế. ( Nguyễn Thành Long- Lặng lẽ Sapa)Người nói: Anh thanh niênNgười nghe: Nhà họa sĩ và cô gáiHàm ý: Mời bác và cô vào uống nướcChi tiết:Ông theo liền và ngồi xuống ghế.b. – (. . .) Anh Tấn này!Anh bây giờ sang trọng rồi, còn cần quái gì các thứ đồ gỗ hư hỏng này nữa. Chuyên chở lại lịch kịch lắm. Cho chúng tôi khuân đi thôi. Chúng tôi nhà nghèo dùng được tất.- Có gì đâu mà sang trọng! Chúng tôi cần phải bán các thứ này đi để. . .- Ái chà! Anh bây giờ làm quan rồi mà bảo là không sang trọng? Những ba nàng hầu. Mỗi lần đi đâu là ngồi kiệu lớn tám người khiêng, còn bảo là không sang trọng?Hừ! Chẳng cái gì giấu nổi chúng tôi đâu!Tôi biết không thể nói làm sao được đành ngậm miệng, đứng trầm ngâm.- Ối dào! Thật là càng giàu có càng không dám rời một đồng xu! Càng không dám rời một đồng xu lại càng giàu có! ( Cố hương- Lỗ Tấn)Người nói: Anh TấnNgười nghe: Chị hàng đậuHàm ý: Chúng tôi không thể choChi tiết : Câu nói cuối cùng của chị c/ Thoắt trông nàng đã chào thưa:Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây! Đàn bà dễ có mấy tay,Đời xưa mấy mặt đời này mấy gan! Dễ dàng là thói hồng nhan,Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều Hoạn Thư hồn lạc phách xiêu,Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca. ( Nguyễn Du – Truyện Kiều)Người nói: Thúy KiềuNgười nghe: Hoạn Thư Hàm ý câu 1: Mát mẻ, giễu cợt Hàm ý câu 2: Hãy chuẩn bị nhận sự báo oánBài tập 2: Hàm ý của câu in đậm dưới đây là gì?Vì sao em bé không nói thẳng được mà phải sử dụng hàm ý? Việc sử dụng hàm ý có thành công không? Vì sao? Nó nhìn dáo dác một lúc rồi kêu lên: - Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái! – Nó cũng lại nói trổng. Tôi lên tiếng mở đường cho nó: - Cháu phải gọi” Ba chắt nước giùm con”, phải nói như vậy. Nó như không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên: - Cơm sôi rồi, nhão bây giờ! Anh Sáu vẫn ngồi im( ) ( Nguyễn Quang Sáng- Chiếc lược ngà)Hàm ý :Chắt nước giùm để cơm khỏi nhão. - Em bé dùng hàm ý vì trước đã nói thẳng rồi mà không có hiệu quả, vì vậy mà bực mình.Hàm ý chuyến này có thêm thời gian bức bách. - Việc sử dụng hàm ý không thành công vì “ Anh Sáu vẫn ngồi im”.Bài tập 3 Hãy điền vào lượt lời của B trong đoạn thoại sau đây một câu có hàm ý từ chối. A : Mai về quê với mình đi! B :. . . . A : Đành vậy.Mình bận ôn thi rồi!Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh “ hi vọng” với “con đường” trong các câu sau: Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là hi vọng thì không thể nói đâu là thực đâu là hư. Cũng giống như những con đường trên mặt đất; kì thực trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi. ( Lỗ Tấn- Cố hương)Bài tập 4 Hàm ý?Tuy hi vọng chưa thể nói là thực hay hư nhưng nếu cố gắng thực hiện thì có thể đạt được.Bài tập 5 Tìm những câu cĩ hàm ý mời mọc hoặc từ chối trong các đoạn đối thoại giữa em bé với những người trên mây và sĩng( trong baì thơ Mây và Sĩng của Ta- go). Hãy viết thêm vào mỗi đoạn một câu cĩ hàm ý mời mọc rõ hơn .Bạn có muốn đi với bọn tớ..Chơi với bọn tớ thích lắm..THẢO LUẬN	Theo em, trong khi nĩi (hoặc viết), nghĩa tường minh hay hàm ý quan trọng hơn? Vì sao? Quan trọng như nhau. Ngơn ngữ phải được dùng hợp lí và phù hợp với hồn cảnh mới cĩ giá trị. DẶN DỊ:- Học thuộc ghi nhớ.- Chuẩn bị bài: Chương trình địa phương. KÍNH CHÚC QUÍ THẦY CƠ VUI VẺ, HẠNH PHÚCChúc các em học tốtGV: Đặng Thị NguyeênXIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN