Giáo án môn Ngữ văn khối 9 - Tiết 140, 141: Những ngôi sao xa xôi (trích)

Ngay soan
08
03
2011
Tuan
28
Ngy day
11
03
2011
Tiet
140, 141
NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI
 ( Trích )
- Lê Minh Khuê –
I. Mục tiêu cần đạt : Giúp HS :
Nắm được những nét cơ bản về tác giả, tác phẩm. Khái quát được những điểm giống và khác nhau giữa các nhân vật trong văn bản.
Rèn luyện kĩ năng đọc , tóm tắt truyện.
Bồi dưỡng lòng yêu thích tác phẩm văn học.
II. Chuẩn bị :
GV : Phương án tổ chức lớp : hoạt động cá nhân.
HS : Soạn bài.
III. Tiến trình tiết dạy :
Ổn định lớp (1’)
Kiểm tra bài cũ (4’) :
a) Câu hỏi :
 (1) Phân tích cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật Nhĩ trong vb “Bến quê” của Nguyễn Minh Châu.
 (2) Nêu những đặc sắc về mặt nghệ thuật của truyện ngắn “Bến quê”.
b) Đáp án :
	 (1) Những cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật Nhĩ : 
 	(a) Cảm nhận của Nhĩ về vẻ đẹp của thiên nhiên trong một buổi sáng đầu thu : 
- Những bông hoa bằng lăng cuối mùa thưa thớt nhưng lại đậm sắc hơn.
- Con sông Hồng màu đỏ nhạt, mặt sông như rộng thêm ra.
- Vòm trời như cao hơn. Những tia nắng sớm đang di chuyển trong không gian.
=> Khung cảnh mùa thu thật thơ mộng, thoáng đãng và lung linh sắc màu.
(b) Cảm nhận của Nhĩ về Liên – vợ anh :
- Đang mặc tấm áo vá.
- Tần tảo, thuỳ mị,  chăm sóc anh hết sức tận tình.
=> Liên là người vợ đảm đang và giàu đức hi sinh. 
(c) Cảm nhận của Nhĩ về cậu con trai – Tuấn : Càng lớn càng giống anh về nhiều phương diện :
Giống về hình dáng bên ngoài.
Ham chơi, chưa phát hiện được cái hấp dẫn, cái đẹp của những cái bình dị và gần gũi.
	(2) Nghệ thuật : miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế, nhiều hình ảnh giàu tính biểu tượng,  
Bài mới :
Giới thiệu những nét cơ bản về thế hệ trẻ trong thời kì kháng chiến chống Mĩ.
Giới thiệu khái quát tác giả, tác phẩm ( theo chú thích (¶) ).
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Nội dung kt
Hđ 1 : Hd HS đọc, tìm hiểu chung về văn bản.
* Hướng dẫn đọc -> Đọc mẫu một đoạn -> Cho HS đọc nối -> Góp ý cách đọc của HS.
* Cho HS nêu những từ ngữ các em chưa rõ nghĩa trong vb -> GV giải thích.
* Gọi HS kể tóm tắt nội dung truyện.
-H: Truyện được trần thuật từ nhân vật nào ? Việc chọn vai kể như vậy có tác dụng gì trong việc thể hiện nội dung truyện ?
Hđ 1 : Đọc, tìm hiểu chung vb
* Lưu ý cách đọc -> Đọc vb.
* Nêu các từ ngữ khó -> Lưu ý nghĩa.
* Tóm tắt nội dung truyện : Ba nữ thanh niên xung phong làm thành một tổ trinh sát mặt đường tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Họ gồm có hai cô gái còn rất trẻ là Định và Nho, còn tổ trưởng là chị Thao lớn tuổi hơn một chút. Nhiệm vụ của họ là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp do bom địch gây ra, đánh dấu vị trí các trái bom chưa nổ và phá bom. Công việc của họ hết sức nguy hiểm vì thường xuyên phải chạy trên cao điểm giữa ban ngày và máy bay địch có thể ập đến bất cứ lúc nào. Đặc biệt, họ phải bình tĩnh đối mặt với thần chết trong mỗi lần phá bom – mà công việc này diễn ra hằng ngày, thậm chí mấy lần trong ngày. Họ ở trong một cái hang, dưới chân cao điểm, tách xa đơn vị. Cuộc sống của ba cô gái ở nơi trọng điểm giữa chiến trường dù khắc nghiệt và nguy hiểm nhưng vẫn có những niềm vui hồn nhiên của tuổi trẻ, những giây phút thanh thản, thơ mộng và đặc biệt là họ rất gắn bó, yêu thương nhau trong tình đồng đội, dù mỗi người một cá tính. Phương Định, nhân vật kể chuyện và cũng là nhân vật chính, là một cô gái giàu cảm xúc, hay mơ mộng, hồn nhiên và luôn nhớ về những kỉ niệm của tuổi thiếu nữ, với gia đình và thành phố thân yêu của mình. Ở phần cuối, truyện tập trung miêu tả hành động và tâm trạng của các nhân vật, mà chủ yếu là Phương Định, trong một lần phá bom, Nho bị thương và sự lo lắng, săn sóc của hai người đồng đội.
* Truyện được trần thuật từ nhân vật Phương Định (ngôi kể thứ nhất ). Sự lựa chọn ngôi kể như vậy phù hợp với nội dung tác phẩm và tạo thuận lợi để tác giả miêu tả, biểu hiện thế giới tâm hồn, những cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật.
I. Đọc, tìm hiểu chung vb :
Hđ 2 : Hd HS phân tích chi tiết vb.
-H: Truyện kể về ba cô gái thanh niên xung phong ở một tổ trinh sát phá bom trên cao điểm. Ở họ có những nét gì chung đã gắn bó thành một khối thống nhất và những gì là nét riêng ở mỗi người ?
* Gợi ý :
- Các cô gái này cùng phải sống và chiến đấu ở đâu, trong điều kiện như thế nào ?
- Họ là những cô gái còn rất trẻ, cá tính và hoàn cảnh riêng không giống nhau, nhưng đều có những phẩm chất chung của những chiến sĩ thanh niên xung phong ở chiến trường. Những phẩm chất chung của họ là gì ?
-Nét riêng – cá tính ở từng nhân vật là gì ?
Hđ 2 : Phân tích vb.
* Phát hiện những nét chung và riêng ở các nhân vật -> Trả lời :
- Những nét chung giữa các nhân vật :
 + Sống và chiến đấu ở một nơi vô cùng gian khổ, ác liệt.
 + Có tinh thần trách nhiệm cao đối với nhiệm vụ, dũng cảm không sợ hi sinh, tình đồng đội gắn bó ; dễ xúc cảm, nhiều ước mơ, hay mơ mộng, dễ vui mà cũng dễ trầm tư ; thích làm đẹp cho cuộc sống của mình, ngay cả trong hoàn cảnh chiến trường ( Nho thích thêu thùa, chị Thao chăm chép bài hát, Định thích ngắm mình trong gương, ngồi bó gối mơ mộng và hát ).
- Nét riêng – cá tính mỗi nhân vật : 
+ Phương Định vốn là một cô học sinh thành phố, nhạy cảm và hồn nhiên, thích mơ mộng và hay sống với những kỉ niệm của tuổi thiếu nữ vô tư giữa gia đình và thành phố của mình. 
+ Thao là cô gái ít nhiều từng trải, ít hồn nhiên, ước mơ và dự tính về tương lai có vẻ thiết thực hơn nhưng cũng không thiếu những khát khao và rung động của tuổi trẻ. 
 + Chiến dũng cảm, bình tĩnh, nhưng lại rất sợ khi thấy máu chảy.
II. Phân tích :
Hđ 3 : Củng cố – dặn dò :
* Gọi HS nhắc lại những nét cơ bản về tác giả - tác phẩm , những điểm chung và riêng giữa các nhân vật trong tác phẩm.
* Dặn dò : 
Nắm nội dung kiến thức nêu trên và tập tóm tắt truyện.
Tìm hiểu các nội dung kiến thức sau :
 + Đặc điểm của nhân vật chính Phương Định.
 + Những đặc sắc về mặt nghệ thuật của truyện.
 NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI ( tiếp theo )
( Trích )
- Lê Minh Khuê –
I. Mục tiêu cần đạt : Giúp HS :
Cảm nhận được tâm hồn trong sáng, tính cách dũng cảm, hồn nhiên trong cuộc sống chiến đấu nhiều gian khổ, hi sinh nhưng vẫn lạc quan của các nhân vật nữ thanh niên xung phong trong truyện. Thấy được nét đặc sắc trong cách miêu tả nhân vật ( đặc biệt là miêu tả tâm lí, ngôn ngữ ) và nghệ thuật kể chuyện của tác giả.
Rèn luyện kĩ năng phân tích tác phẩm truyện ( cốt truyện, nhân vật, nghệ thuật trần thuật ).
Bồi dưỡng lòng tôn kính các chiến sĩ đã xả thân vì Tổ quốc ; luôn rèn luyện lí tưởng cách mạng để xây dựng và bảo vệ đất nước.
II. Chuẩn bị :
GV : Phương án tổ chức lớp : thảo luận nhóm.
HS : Tìm hiểu đặc điểm nhân vật Phương Định và những đặc sắc về nghệ thuật của truyện.
III. Tiến trình tiết dạy :
1 . Ổn định lớp (1’)
2. Kiểm tra bài cũ (4’) :
a) Câu hỏi : Kể tóm tắt nội dung truyện “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê
b) Đáp án : Ba nữ thanh niên xung phong làm thành một tổ trinh sát mặt đường tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Họ gồm có hai cô gái còn rất trẻ là Định và Nho, còn tổ trưởng là chị Thao lớn tuổi hơn một chút. Nhiệm vụ của họ là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp do bom địch gây ra, đánh dấu vị trí các trái bom chưa nổ và phá bom. Công việc của họ hết sức nguy hiểm vì thường xuyên phải chạy trên cao điểm giữa ban ngày và máy bay địch có thể ập đến bất cứ lúc nào. Đặc biệt, họ phải bình tĩnh đối mặt với thần chết trong mỗi lần phá bom – mà công việc này diễn ra hằng ngày, thậm chí mấy lần trong ngày. Họ ở trong một cái hang, dưới chân cao điểm, tách xa đơn vị. Cuộc sống của ba cô gái ở nơi trọng điểm giữa chiến trường dù khắc nghiệt và nguy hiểm nhưng vẫn có những niềm vui hồn nhiên của tuổi trẻ, những giây phút thanh thản, thơ mộng và đặc biệt là họ rất gắn bó, yêu thương nhau trong tình đồng đội, dù mỗi người một cá tính. Phương Định, nhân vật kể chuyện và cũng là nhân vật chính, là một cô gái giàu cảm xúc, hay mơ mộng, hồn nhiên và luôn nhớ về những kỉ niệm của tuổi thiếu nữ, với gia đình và thành phố thân yêu của mình. Ở phần cuối, truyện tập trung miêu tả hành động và tâm trạng của các nhân vật, mà chủ yếu là Phương Định, trong một lần phá bom, Nho bị thương và sự lo lắng, săn sóc của hai người đồng đội.
Bài mới :
Nhân vật chính Phương Định là cô gái ntn ?
Những đặc sắc về mặt nghệ thuật của truyện ?
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Nội dung kt
Hđ 1 : Hd HS tìm hiểu nhân vật chính của truyện.
-H: Qua việc đọc vb, em hiểu, Phương Định là cô gái ntn ? 
-H: Theo dõi phần đầu đoạn trích, em hãy cho biết, nhân vật tự quan sát và đánh giá về mình ra sao ?
-H: Tâm trạng của cô trong một lần phá bom ở phần cuối truyện ntn ?
-H: Qua việc phân tích trên, em hãy khái quát những đặc sắc về mặt nghệ thuật của vb.
Hđ 2 : Phân tích đặc điểm nhân vật chính .
* Khái quát -> trả lời :
- Là cô gái Hà Nội vào chiến trường. Cô có một thời học sinh hồn nhiên, vô tư bên người mẹ, một căn buồng nhỏ ở một đường phố yên tĩnh trong những ngày thanh bình trước chiến tranh ở thành phố của mình. Những kỉ niệm ấy luôn sống lại trong cô ngay giữa chiến trường dữ dội. Nó vừa là niềm khao khát, vừa làm dịu mát tâm hồn trong hoàn cảnh căng thẳng, khốc liệt của chiến trường.
- Vào chiến trường đã ba năm, đã quen với những thử thách và nguy hiểm, giáp mặt hằng ngày với cái chết, nhưng cô cũng như những đồng đội, không mất đi sự hồn nhiên, trong sáng và mơ ước về tương lai. PĐ là cô gái nhạy cảm, hồn nhiên, hay mơ mộng và thích hát.
- PĐ yêu mến những người đồng đội của mình, đặc biệt cô dành tình yêu và niềm cảm phục cho tất cả những người chiến sĩ mà hằng đêm cô gặp trên trọng điểm của con đường vào mặt trận.
* Cũng như các cô gái mới lớn, PĐ nhạy cảm và quan tâm đến hình thức của mình. Cô tự đánh giá : “Tôi là cô gái HN  “Cô có cái nhìn sao mà xa xăm !””. Cô được nhiều người, nhất là các anh lính để ý và có thiện cảm. Điều đó làm cho cô thấy vui và cả tự hào, nhưng chưa dành riêng tình cảm cho một ai. Nhạy cảm, nhưng cô lại không hay biểu lộ tình cảm của mình, tỏ ra kín đáo giữa đám đông, tưởng như là kiêu kì.
* Tâm lí PĐ trong một lần phá bom được miêu tả rất cụ thể, tinh tế đến từng cảm giác, ý nghĩ dù chỉ thoáng qua trong giây lát. Mặc dù đã rất quen với công việc nguy hiểm này, thậm chí một ngày có thể phải phá tới năm quả bom, nhưng mỗi lần vẫn là một thử thách cẳng thẳng với cô.
* Thảo luận nhóm -> đã lời : Những đặc sắc về nghệ thuật .
1. Nhân vật Phương Định :
- Là cô gái Hà Nội, có những kỉ niệm đẹp về thời học sinh hồn nhiên, vô tư.
- Dũng cảm, hồn nhiên, hay mơ mộng
- Rất nhạy cảm, thường quan tâm đến hình thức của mình. 
- Thấy vui, tự hào khi được mọi người để ý.
- Ít biểu lộ tình cảm , kín đáo.
- Có tinh thần đồng đội cao, luôn cố gắng hoàn thành nhiệm vụ được giao.
2. Nghệ thuật :
- Truyện kể theo ngôi thứ nhất -> thế giới nội tâm của nhân vật được miêu tả chân thực, sinh động, sâu sắc.
- Ngôn ngữ tự nhiên, gần với khẩu ngữ, trẻ trung và có chất nữ tính . 
- Câu văn đa dạng ( Lời kể thường dùng những câu ngắn, nhịp nhanh, tạo được không khí khẩn trương trong hoàn cảnh chiến trường. Ở những đoạn hồi tưởng, nhịp kể chậm lại, gợi nhớ những kỉ niệm của tuổi niên thiếu hồn nhiên, vô tư và không khí thanh bình trước chiến tranh ).
Hđ 2 : Hd HS tổng kết.
(*) Gọi HS khái quát nội dung và nghệ thuật của vb -> GV góp ý.
-H: Đọc truyện ngắn này, em hình dung và cảm nghĩ ntn về tuổi trẻ VN trong cuộc kháng chiến chống Mĩ ?
Hđ 2 : Tổng kết.
* Tổng kết .
* Bộc lộ suy nghĩ cá nhân.
III. Tổng kết :
 - Nội dung : Hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn tuy sống và chiến đấu trong hoàn cảnh hết sức gian khổ nhưng tâm hồn trong sáng, mơ mộng, dũng cảm, lạc quan 
 - Nghệ thuật : Truyện sử dụng vai kể là nhân vật chính, cách kể chuyện tự nhiên, ngôn ngữ sinh động, trẻ trung , nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật đặc sắc.
Hđ 4 : Dặn dò.
 - Nắm nội dung bài giảng , làm bài tập phần Luyện tập.
 - Soạn bài “Oân tập về truyện” ( SGK – tr 144 ).