Giáo án môn Ngữ văn khối 9 - Tiết 44: Đồng chí (Chính Hữu)

Tuần 10
Tiết 44 ĐỒNG CHÍ 
 ( Chính Hữu)
I.MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:
 1.Kiến thức: Giúp học sinh:
+Cảm nhận được vẻ đẹp chân thực, giản dị của tình đồng nchí, đồng đội và hình ảnh người lính cách mạng thể hiện trong bài thơ.
+Nắm được đặc sắc nghệ thuật của bài thơ: chi tiết chân thực, hình ảnh gợi cảm và cô đúc, giàu ý nghĩa biểu tượng.
 2.Kĩ năng: Rèn luyện năng lực cảm thụ và phân tích các chi tiết nghệ thuật, các hình ảnh trong một tác phẩm thơ giàu cảm hứng hiện thực mà không thiếu sức bay bổng.
 3.Thái độ: Yêu mến kính trong anh bộ đội cụ Hồ.
II.CHUẨN BỊ:
-Giáo viên: Nghiên cứu hình ảnh người lính thời kì chống Pháp thể hiện trong văn chương giáo án SGK, SGV.
-Đồ dùng : Hình ảnh người lính đứng gác, bài hát .
-Học sinh: Đọc kĩ bài thơ, tìm hiểu tác giả, tác phẩm, trả lời các câu hỏi SGK.
III. TIẾN TRÌNH TIẾT DẠY: 
1.Ổn định lớp : 
2.Kiểm tra bài cũ: 
+Câu hỏi: Kể tên năm tác phẩm của năm tác giả đã được học thuộc văn học trung đại Việt Nam? 
3.Bài mới: 
a.Giới thiệu bài:
Hình ảnh người lính trong thời kì kháng chiến chống Pháp là một biểu tượng hết sức đẹp đẽ là trung tâm của thi ca giai đoạn 1945-1954. Trong số các nhà thơ viết về người lính nổi bật nhất là nhà thơ Chính Hữu với bài thơ “Đồng chí”.
b. Hoạt động dạy - học
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Nội dung
HOẠT ĐỘNG 1:
-Hướng dẫn tìm hiểu chung.
-Yêu cầu HS đọc chú thích SGK.
Giáo viên chiếu sline 1, hình tác giả. Giới thiệu cho học sinh 
GVhỏi : Nêu khái quát một số nét chính về tác giả?
H: Những tác phẩm chính của tác giả ? 
GV chiếu tập thơ cho học sinh quan sát .
H: Bài thơ ra đời vào thời gian nào và trong hoàn cảnh nào?
GV: Khái quát một số nét cơ bản về đất nước ta năm 1948?
GV: Gọi HS đọc, Chú ý đọc giọng tha thiết thể hiện tình cảm giữa những người đồng chí .
GV chiếu bài thơ lên bảng, cho học sinh đọc. 
H:Qua việc theo dõi đọc , quan sát bài thơ , Em có nhận xét gì về thể thơ cũng như cấu tạo hình thức của bài thơ này ? Phương thức biểu đạt chính? 
Sau khi học sinh trả lời giáo viên chiếu nội dung để chốt lại bố cục văn bản .
HOẠT ĐỘNG 2:
-Hướng dẫn phân tích.
B1: Phân tích đoạn 1
-Gọi HS đọc 7 dòng thơ đầu
- Giáo viên chiếu 7 dòng thơ 
H: Đọc 2 dòng thơ đầu em biết được gì về hoàn cảnh xuất thân của những người lính? Những từ ngữ nào trong2 dòng thơ thể hiện điều đó? 
H: Qua cách nói đó em biết được những người lính , họ xuất thân từ đâu? 
H: Cách sắp xếp từ “anh” “tôi” có tác dụng biểu hiện tình cảm như thế nào?
H: Đọc bốn dòng thơ tiếp theo và cho biết : Vì sao những người lính trong bài thơ họ lại đến đây và quen nhau, rồi thành tri kỉ “ Súng bên súng , đầu sát bên đầu” ? 
H: Họ đã làm gì khi trời đêm rét buốt ? 
H: Từ việc tìm hiểu , hãy thảo luận vẽ lại sơ đồ cơ sở hình thành tình đồng chí? Nêu nhận xét về tình cảm này? 
Sau ki thảo luận , trình bày giáo viên chiếu sơ đồ củng cố kiến thức mục 1 
B2: Hướng dẫn học sinh phân tích đoạn tiếp theo( 10 câu)
Gv chiếu 10 dòng thơ tiếp theo .
- Yêu cầu HS đọc đoạn 2.
GV nêu câu hỏi , chiếu câu hỏi lên bảng , hướng dẫn học sinh thảo luận.
Em có nhận xét gì về giọng điệu , từ ngữ , hình ảnh mà tác giả sử dụng trong 10 dòng thơ này? 
Qua giọng điệu , từ ngữ , hình ảnh đó em biết được gì về những tâm tư tình cảm , những 
Sẻ chia của những người “ đồng chí”? ( Học sinh thảo luận nhóm 2 em )
H:Phân tích hình ảnh “Thương nhau tay nắm lấy bàn tay”?
B3: Phân tích đoạn cuối 
GV chiếu 3 câu thơ cuối và hình ảnh minh họa có trong sách giáo khoa.
Yêu cầu HS : Đọc 3 câu cuối và quan sát tranh minh họa 
H: Em thấy những đối tượng, sự vật nào được nói đến trong 3 dòng thơ và hình ảnh minh họa? Những chi tiết hình ảnh đó có ý nghĩa gì? Hãy phân tích ? 
H:Hình ảnh súng và trăng gợi cho em suy nghĩ gì?
*GV bình: 
- Ba hình ảnh gắn kết nhau: người lính- súng - trăngŽsức mạnh của tình đồng đội ,vượt lên tất cả.
HOẠT ĐỘNG 4:Hướng dẫn tổng kết. GV chiếu câu hỏi , HS trả lời, GV chiếu Bản đồ tư duy tóm tắt nội dung 
H:Nêu khái quát nội dung và nghệ thuật của bài thơ.?
- HS đọc - HS khác nhận xét 
- HS trả lời theo thông tin SGK
Tên thật là Trần Đình Đắc , sinh năm 1926, mất năm 2007 quê Hà Tĩnh.
- Bắt dầu sáng tác thơ từ những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp 
- HS trả lời , HS khác nhận xét 
+Bài thơ dược viết năm 1948
+Trích trong tập “Đầu súng trăng treo”
- HS khá trả lời 
- HS khác nhận xét 
+Thời kì đầu cuộc kháng chiến chống TD pháp hết sức gian khổ 
- HS đọc 
 Trả lời câu hỏi 
- Thể thơ tự do 
Bố cục : 3 phần 
-P1: 7 dòng đầu 
Dòng 7 có cấu trúc đặc biệt (chỉ một từ với dấu chấm than) như một phát hiện, một sự khẳng định sự kết tinh tình cảm giữa những người lính
- P2: 10 dòng tiếp theo-> Những biểu hiện của tình đồng chí .
- P3: Ba dòng cuối Žbiểu tượng đẹp về tình đồng chí.
- Tự sự kết hợp với miêu tả biểu cảm.
Học sinh trả lời:
+Quê anh/ làng tôi
+Nước mặn đồng chua/ Đất cày lên sỏi đá ->Cùng hoàn cảnh xuất thân nghèo khổ.
+ Súng  đầu->Cùng nhiệm vụ chiến đấu bảo vệ Tổ quốc .
+Đêm rét chung chăng
-> Thông cảm chia sẻ khó khăn
=> Biểu hiện cụ thể, giản dị mà hết sức gợi cảm.
*HS thảo luận, vẽ sơ đồ , nhận xét .
Đồng chí: những người cùng chí hướng..
- Đồng chí được hình thành trên cơ sở vững chắc , lâu bền .
HS đọc 10 dòng thơ 
* Thảo luận nhóm nhỏ - cử đại diện trả lời - nhóm khác nhận xét 
- Hình ảnh thơ giản dị, quen thuộc, gần gũi
- Liệt kê, nhân hoá, cách nói hóm hỉnh, lạc quan
- Câu thơ sóng đôi, hình ảnh tả thực, giọng thơ chứa chan tình cảm .
+Tâm sự với nhau những tâm tư tình cảm của bản thân.
+Cùng thể hiện nỗi nhớ quê hương.
+Cùng chia sẻ những thiếu thốn gian khổ=>Tạo nên sức mạnh vượt qua mọi gian khổ (cả vật chất lẫn tinh thần).
-HS khá trả lời , HS khác nhận xét 
+Thương nhau tay nắm lấy bàn tay
+Sự động viên, sưởi ấm tình đồng chí.
- HS trả lời - 1 HS khác nhận xét 
- Hiện thực khắc nghiệt của hoàn cảnh chiến đấu .
- Ý chí quyết tâm sẵn sàng chiến đấu chống giặc 
- Khát khao hòa bình .
- Hình ảnh “Đầu súng trăng treo”
+Vừa hiện thực vừa lãng mạn., làm dịu đi cái không khí căng thẳng , gai người .
-HS trình bày khái quát nội dung đã học , các em khác nhận xét bổ sung
I. Tìm hiểu chung:
1. Tác giả:(1926-2007)
-Nhà thơ - người chiến sĩ.- thơ của ông Ž viết về người lính trong hai cuộc kháng chiến Ž tình cảm cao đẹp của người lính.
- Ông được truy tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật
2. Bài thơ : Bài thơ Đồng chí
- Sáng tác đầu năm 1948 Ž tại nơi ông nằm điều trị bệnh 
-Trích “Đầu súng trăng treo”.
3. Đọc:
4.Thể thơ, cấu trúc của bài : 
- Thơ tự do, có 20 dòng 
- Chia làm ba đoạn.
 (- Đ1: 7dồng đầu , Đ2 10 dòng tt, Đ3 : phần còn lại )
5. Phương thức biểu đạt : Tự sự kết hợp với miêu tả biểu cảm.
II- Phân tích:
1. Cơ sơ hình thành tình đồng chí:
-Bằng các hình ảnh sóng đôi , cách trò chuyện gần gũi, thân thiết “anh - tôi”
-> Cùng hoàn cảnh xuất thân nghèo khổ:
+ Nước chua
+ Đất  đá
->Cùng nhiệm vụ chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, cùng chung lí tưởng “Súng  đầu” -> đến với nhau 
- Cùng chia sẻ gian khổ ngọt bùi “ Đêm rét chung chăn”.
=> Đồng chí: những người cùng chí hướng. Tình cảm đồng chí là tình cảm thiêng liêng , có giá trị vững bền.
2- Những biểu hiện của tình đồng chí:
- Chia sẻ cho nhau những tâm tư tình cảm:
+“Ruông nương  cày
 Gian nhà không mặc kệ gió lung lay.”
 Giếngnhớ Ra lính”
=>Hiểu biết về cuộc đời tư, cùng thể hiện nỗi nhớ quê hương.
-Cùng chia sẻ những thiếu thốn gian khổ.
+ “Áo anh  chân không giày”
-Hình ảnh “Thương nhau tay nắm lấy bàn tay”
=>Sự động viên, sưởi ấm tình đồng chí.Truyền cho nhau hơi ấm chiến trường.
3. Biểu tượng đẹp về tình đồng chí ” 
- Hình ảnh: Rừng hoang, sương muối
, Người lính - Khẩu súng - vầng trăng
- “Đầu súng trăng treo” Žý nghĩa biểu tượng : =>Biểu tượng cao đẹp của tình đồng chí đồng đội, vẻ đẹp tinh thần của người lính hòa quyện với chất lãng mạn.
III. Tổng kết:
1- Nội dung: Vẻ đẹp của tình đồng chí đồng đội trong kháng chiến => vẻ đẹp tinh thần.
2- Nghệ thuật: Hình ảnh gần gũi, mộc mạc giản dị, lời thơ như một lời tâm tình ....
4.Củng cố : 
- Qua bài thơ em hiểu được gì về tình đồng chí ? 
- Tình cảm nào trong em được bồi đắp khi đọc bài thơ này? 
( Nếu còn thời gian sẽ tổ chức trò chơi)
5.Dặn dò: ( GV chiếu nội dung dặn dò)