Giáo án môn Ngữ văn khối 9 - Tiết 81, 82: Bức tranh của em gái tôi

Tuần: 22	 NS: 19/01/13
Tiết: 81 - 82	 ND: 22/01/13
BỨC TRANH CỦA EM GÁI TÔI
(Tạ Duy Anh)
A. Mức độ cần đạt
- Nắm được những nét đặc sắc trong nghệ thuật kể chuyện và miêu tả tâm lí nhân vật trong tác phẩm.
- Thấy được sự chiến thắng của tình cảm trong sáng, nhân hậu đối với lòng ghen ghét, đố kị.
B. Trọng tâm kiến thức, kỹ năng, thái độ 
 1. Kiến thức
- Tình cảm của người em có tài năng đối với người anh.
- Những nét đặc sắc trong nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật và nghệ thuật kể chuyện.
- Cách thức thể hiện vấn đề giáo dục nhân cách của câu chuyện: không khô khan, giáo huấn mà tự nhiên, sâu sắc qua sự tự nhận thức của nhân vật chính.
 2. Kỹ năng
- Đọc diễn cảm, giọng đọc phù hợp với tâm lí nhân vật.
- Đọc - hiểu nội dung văn bản truyện hiện đại có yếu tố tự sự kết hợp với miêu tả tâm lí nhân vật.
- Kể tóm tắt câu chuyện trong một đoạn văn ngắn.
 3. Thái độ: Qua bài học, giúp các em hình thành thái độ và cách ứng xử đúng đắn, thắng được sự ghen tị trước tài năng hay thành công của người khác.
C. Phương pháp
Vấn đáp, phân tích tác phẩm
D. Tiến trình dạy học
 1. Ổn định: Kiểm tra sĩ số (Lớp 6A5 vắng....)
 2. Bài cũ: Qua văn bản “Sông nước Cà Mau”, em cảm nhận được gì về bức tranh thiên nhiên ở đây?
 3. Bài mới: Từ đầu HKII, chúng ta đã được tìm hiểu một số văn bản truyện hiện đại dưới dạng đoạn trích. Hôm nay, chúng ta sẽ được tìm hiểu một truyện ngắn lí thú và sâu sắc, đã đạt giải nhì trong cuộc thi viết “Tương lai vẫy gọi” của báo Thiếu niên tiền phong.
Hoạt động của Gv và Hs
Nội dung bài dạy
Hoạt động 1: Giới thiệu chung
 Dựa vào chú thích (*) trong Sgk, hãy trình bày những nét chính về tác giả Tạ Duy Anh?
Gv giới thiệu chân dung Tạ Duy Anh: Tạ Duy Anh là một cây bút trẻ, xuất hiện trong thời kì đổi mới, đã có nhiều truyện ngắn gây được sự chú ý của người đọc.
 Trình bày hiểu biết của em về xuất xứ và thể loại của tác phẩm?
Gv theo dõi phần Chú thích * trả lời.
Hoạt động 2: Hướng dẫn Đọc - hiểu văn bản
Gv hướng dẫn cách đọc: đọc tó, rõ, diễn cảm, chú ý giọng đọc phù hợp với tâm lí nhân vật.
Gv đọc mẫu 1 đoạn. Gọi 2 Hs đọc nối tiếp toàn văn bản. Gv nhận xét giọng đọc của các em. 
Gv yêu cầu Hs tự tìm hiểu những từ khó.
 Hãy tóm tắt nội dung của văn bản?
 Gv nhận xét, uốn nắn cho các em cách tóm tắt văn bản.
 Trong truyện ai là nhân vật chính? Vì sao em biết? (Cả hai anh em) 
Gv lưu ý: Trong hai nhân vật chính đó thì người anh là nhân vật trung tâm, giữ vai trò chủ yếu trong việc thể hiện chủ đề, tư tưởng của tác phẩm.
 Truyện được kể theo ngôi thứ mấy? Kể như vậy có tác dụng gì? -> Kể theo ngôi thứ nhất qua lời kể của người anh. Việc kể này giúp cho việc miêu tả tâm trạng nhân vật tự nhiên, chính xác, cụ thể, sinh động. Qua đó nhân vật cô em gái mới bộc lộ đầy đủ vẻ đẹp tâm hồn và lòng nhân hậu.
Phương thức biểu đạt chính của văn bản này là gì?
-> Truyện có yếu tố tự sự kết hợp miêu tả tâm lí nhân vật.
Gv: Tìm hiểu văn bản này, chúng ta sẽ đi vào tìm hiểu diễn biến tâm trạng của người anh và hình ảnh cô em gái Kiều Phương.
 Theo dõi truyện, em thấy tâm trạng của người anh diễn biến qua những thời điểm nào? 
-> Ba thời điểm: Khi tài năng của người em chưa được phát hiện; Khi tài năng của người em được phát hiện; Khi đứng trước bức tranh đạt giải của người em.
 Hằng ngày và đặc biệt khi phát hiện ra việc Kiều Phương chế thuốc vẽ, người anh có thái độ ra sao? Chi tiết nào thể hiện điều đó?
Coi những việc em làm là trò chơi trẻ con (có cái nhìn của kẻ bề trên)
 Khi mọi người phát hiện ra Kiều Phương có tài hội hoạ thì người anh đã có ý nghĩ và hành động ntn? Từ đó, em hiểu thêm điều gì về người anh?
Gv giảng: Đó là biểu hiện tâm lí dễ gặp ở nhiều người, nhất là lứa tuổi thiếu niên đang muốn khẳng định mình.
Nếu gặp người anh, em sẽ nói gì với cậu ấy? Theo em, tiếng thở dài của người anh có ý nghĩa gì? 
 Hs tự bộc lộ. Gv liên hệ, giáo dục Hs không nên ghen tị vì ghen tị là thói xấu, nó chia rẽ tình cảm của con người. Đặc biệt ghen tị với em thật không xứng là anh.
-> Tiếng thở dài cho thấy sự buồn nản, bất lực, cay đắng khi nhận ra đứa em lúc nào cũng lọ lem ấy hơn mình.
Hết tiết 82 chuyển tiết 83
 Nhắc lại xem tâm trạng của người anh được thể hiện qua những thời điểm nào? Theo em, đâu là thời điểm quan trọng nhất, có tác dụng tạo ra điểm nút trong diễn biến tâm trạng của người anh? 
-> Khi đứng trước bức tranh đạt giải của cô em gái.
 Lúc đứng trước bức tranh đạt giải của cô em gái, tâm trạng của người anh thay đổi rất nhanh. Hãy chỉ rõ sự thay đổi ấy và cho biết tại sao lại có sự thay đổi như vậy?
 Em có nhận xét gì về nghệ thuật kể chuyện của tác giả qua đoạn văn miêu tả sự thay đổi tâm lí của người anh?
 Ở cuối truyện, người anh nói “Không phải con đâu em con đấy”. Câu nói ấy gợi cho em suy nghĩ gì về nhân vật người anh? -> Nhận ra thói xấu của bản thân khi cảm nhận được sự cao thượng, trong sáng trong tâm hồn cô em gái.
 Tại sao bức tranh chứ không phải vật nào khác có sức cảm hoá người anh như vậy? -> Hs tự bộc lộ - Gv tích hợp với truyện “Chiếc lá cuối cùng” của O Hen-ri ở lớp 8 để giáo dục cho Hs vai trò, ý nghĩa của nghệ thuật.
 Kiều Phương hiện lên với những nét đáng yêu, đáng quý ntn về tính cách và tài năng?
 Theo em, tài năng hay tấm lòng của Kiều Phương đã cảm hoá được người anh? -> Cả hai, nhưng nhiều hơn là tấm lòng trong sáng, độ lượng.
Gv liên hệ giáo dục Hs.
Thảo luận: Theo em tại sao tác giả lại để Kiều Phương vẽ một người anh hoàn thiện, khác hẳn bên ngoài như thế? 
-> Là ý tưởng nghệ thuật sâu sắc mà tác giả gửi gắm vào tác phẩm: Cái gốc của nghệ thuật là tấm lòng, là lòng tốt của con người dành cho nhau. Sứ mệnh của nghệ thuật là hoàn thiện cái đẹp của con người.
Tổng kết
Câu chuyện thể hiện nội dung gì? Nghệ thuật sử dụng trong truyện có gì đặc biệt?
Hs trả lời, Gv chốt ý dẫn đến ghi nhớ - 1 Hs đọc.
Luyện tập
Gv yêu cầu Hs độc lập làm bài tập 1 ra nháp.
Gv thu 5 bài, chấm nhanh và sửa bài cho Hs.
Hoạt động 3: Hướng dẫn tự học
Gv nêu yêu cầu để Hs tự học ở nhà.
I. Giới thiệu chung
1. Tác giả: Tạ Duy Anh, sinh năm 1959, quê ở Chương Mĩ, Hà Tây (Hà Nội).
2. Tác phẩm: 
- Xuất xứ: Truyện đoạt giải nhì trong cuộc thi viết “Tương lai vẫy gọi” của báo Thiếu niên tiền phong.
- Thể loại: Truyện ngắn.
II. Đọc - hiểu văn bản
 1. Đọc và tìm hiểu nghĩa từ khó
2. Tìm hiểu văn bản
2.1. Phương thức biểu đạt: Tự sự kết hợp miêu tả.
2.2. Phân tích
 a. Diễn biến tâm trạng của người anh
 * Khi chưa phát hiện ra tài năng của người em:
- Đặt tên cho em gái là Mèo.
- Khó chịu khi thấy em gái lục lọi mọi vật.
- Bí mật theo dõi em và khi phát hiện ra em gái đang chế màu thì nói: Trời ạ! Thì ra nó đang chế thuốc vẽ.
-> Bực bội , có cái nhìn kẻ cả 
 * Khi tài năng của cô em gái được phát hiện
- Cảm thấy mình bất tài, muốn khóc.
- Lén xem tranh của em gái, thở dài, thầm cảm phục tài năng của em.
-> Sự tự ti, mặc cảm, đố kị với tài năng của em.
Hết tiết 82 chuyển tiết 83
* Khi đứng trước bức tranh đạt giải nhất của người em:
- Thoạt đầu là ngỡ ngàng, hãnh diện rồi sau đó là xấu hổ: 
 + Ngỡ ngàng vì bức tranh vẽ chính mình. 
 + Hãnh diện vì tài năng của em và hình ảnh mình trong tranh rất đẹp.
 + Xấu hổ vì thấy mình không xứng đáng như người trong tranh: “Dưới mắt em tôi, tôi hoàn hảo đến thế kia ư?”
-> Tác giả am hiểu tâm lí nhân vật, miêu tả tâm lí nhân vật rất tài tình.
 => Người anh đã nhận ra hạn chế của bản thân, biết vượt lên lòng tự ái và tự nhận sai lầm.
 b. Hình ảnh cô em gái - Kiều Phương
- Ngoại hình: Có khuôn mặt lọ lem.
- Tính cách: Hồn nhiên, hiếu động; say mê hội họa; trong sáng, độ lượng.
- Tài năng: vẽ tranh đẹp, có hồn.
- Luôn vui vẻ, thân thiện với anh, dành cho anh những tình cảm tốt đẹp, thể hiện qua bức tranh “Anh trai tôi”.
=> Là một cô bé ngoan, dễ thương, có tâm hồn nhân hậu, trong sáng.
3. Tổng kết 
 Ghi nhớ: (Sgk/35)
4. Luyện tập
BT1: Viết đoạn văn thuật lại tâm trạng của người anh trong truyện khi đứng trước bức tranh đạt giải nhất của cô em gái. 
III. Hướng dẫn tự học
- Đọc kỹ truyện, nhớ sự việc chính, kể tóm tắt được truyện.
- Hiểu ý nghĩa của truyện.
- Làm bài tập 2.
- Chuẩn bị bài “Luyện nói về quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả”. Từ những đề cho sẵn trong Sgk, em hãy lập dàn ý chuẩn bị nói trước lớp.
- Soạn bài “Vượt thác”.