Giáo án môn Ngữ văn khối 9 - Tiết số 40: Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự

NGAY SOAN :
07
10
2009
TUAN :
8
NGAY DAY :
09
10
2009
TIET :
40
MIÊU TẢ NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ
I. Mục tiêu cần đạt : Giúp HS :
- Hiểu được vai trò của miêu tả nội tâm và mối quan hệ giữa nội tâm với ngoại hình trong khi kể chuyện.
- Rèn luyện kĩ năng kết hợp kể chuyện với miêu tả nội tâm nhân vật khi viết bài văn tự sự.
II. Chuẩn bị :
* GV : Tham khảo tài liệu liên quan, phương án tổ chức lớp : thảo luận nhóm.
* HS : Soạn bài.
III. Tiến trình tiết dạy :
Ổn định lớp (1’)
Kiểm tra bài cũ (4) : Kiểm tra việc chuẩn bị bài ở nhà của học sinh.
Bài mới :
Nhân vật là yếu tố quan trọng nhất của tác phẩm tự sự. Để xây dựng nhân vật nhà văn thường miêu tả ngoại hình và miêu tả nội tâm. Miêu tả nội tâm nhằm khắc hoạ “chân dung tinh thần” của nhân vật, tái hiện lại những trăn trở, dằn vặt, những rung động tinh vi trong tình cảm, tư tưởng của nhân vật (những yếu tố này nhiều khi không thể tái hiện được bằng miêu tả ngoại hình). Vì thế, miêu tả nội tâm nhân vật có vai trò và tác dụng rất lớn trong việc khắc hoạ đặc điểm, tính cách nhân vật.
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
NDKT
Hđ 1 : Hd HS tìm hiểu vai trò của yếu tố miêu tả nội tâm trong vb tự sự.
* Gọi HS đọc lại đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích .
-H: Tìm những câu thơ tả cảnh và những câu thơ miêu tả tâm trạng của Thuý Kiều trong đoạn trích trên .
-H: Dấu hiệu nào cho thấy đoạn thơ đầu là tả cảnh và đoạn thơ sau là miêu tả nội tâm ?
-H: Những câu thơ tả cảnh có mối quan hệ như thế nào với việc thể hiện nội tâm nhân vật ?
* GV : Giữa miêu tả hoàn cảnh, ngoại hình và miêu tả nội tâm có quan hệ với nhau. Nhiều khi từ việc miêu tả hoàn cảnh, ngoại hình mà người viết cho ta thấy được tâm trạng bên trong của nhân vật. Và ngược lại từ việc miêu tả tâm trạng, người đọc hiểu được hình thức bên ngoài. Miêu tả nội tâm nhân vật là một bước tiến của nghệ thuật. Những tp văn học dân gian (thần thoại, truyền thuyết, ... ) nhìn chung không có miêu tả tâm trạng, nội tâm nhân vật. Nhân vật trong truyện cổ dân gian chủ yếu tự bộc lộ mình qua hành động, ngôn ngữ, cử chỉ, ... Tính cách của nhân vật cũng đơn giản, một chiều, phần lớn là các nhân vật chức năng – loại hình nhân vật sinh ra để làm một việc, thực hiện một chức năng nào đó. Phải đến giai đoạn sau này của văn học viết, mới có miêu tả nội tâm, miêu tả tâm trạng.
-H: Qua việc phân tích trên, em hiểu, miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự là gì ?
-H: Nhận xét cách miêu tả nội tâm nhân vật của tác giả trong đoạn văn : Mặt lão đột nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu lão nghẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít. ( Nam cao – Lão Hạc )
Hđ 1 : Tìm hiểu yếu tố miêu tả nội tâm trong vb tự sự.
* Đọc lại đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích.
* Phát hiện -> Trình bày :
 - Tả cảnh :
 + Trước lầu Ngưng Bích -> bụi hồng dặm kia.
 + Buồn trông -> ghế ngồi
 - Nội tâm : Bên trời -> vừa người ôm.
* Đoạn thơ sau tập trung miêu tả những suy nghĩ của nàng Kiều : nghĩ về thân phận cô đơn, bơ vơ nơi đất khách, nghĩ về cha mẹ chốn quê nhà ai chăm sóc, phụng dưỡng lúc tuổi già, ...
* Tả cảnh -> Lột tả tâm trạng nhân vật.
* Khái quát -> Nêu :
* Cách miêu tả nội tâm nhân vật Lão Hạc của Nam Cao thật đặc sắc. Qua hình dáng bên ngoài - nét mặt, cử chỉ, tác giả đã diễn tả tâm trạng vô cùng đau đớn, xót xa của Lão Hạc khi bán “cậu vàng” - con chó mà lão vô cùng yêu quí.
I. Tìm hiểu yếu tố miêu tả nội tâm trong vb tự sự.
 Miêu tả nội tâm trong vb tự sự là tái hiện những ý nghĩ, cảm xúc và diễn biến tâm trạng nhân vật. Đó là biện pháp quan trọng để xây dựng nhân vật, làm cho nhân vật sinh động.
-H: Qua việc tìm hiểu 2 đoạn trích trên, em thấy, có mấy cách để miêu tả nội tâm nhân vật ?
* Khái quát -> Nêu.
* Các cách miêu tả nội tâm nhân vật :
 - Miêu tả nội tâm trực tiếp bằng cách diễn tả những ý nghĩ, cảm xúc, tình cảm của nhân vật .
 - Miêu tả nội tâm gián tiếp bằng cách miêu tả cảnh vật, nét mặt, cử chỉ, trang phục , ... của nhân vật.
Hđ 2 : Hd HS luyện tập.
* GV nêu yêu cầu của bt 1 ( Thuật lại đoạn trích “Mã Giám Sinh mua Kiều” bằng văn xuôi, chú ý miêu tả nội tâm của nàng Kiều.) -> Gọi HS trả lời -> HS khác bổ sung -> GV góp ý
* GV nêu bt 3 -> Hướng dẫn cách thực hiện -> Đọc đoạn văn của HS -> góp ý.
Hđ 2 : Luyện tập
* Thuật lại đoạn trích “Mã Giám Sinh mua Kiều”
* Viết đoạn văn.
-> Đọc, góp ý.
II. Luyện tập :
 1) Sau khi Kiều quyết định bán mình chuộc cha, có một mụ mối đã đánh hơi thấy món hời liền sốt sắn dẫn một gã đàn ông đến nhà Vương ông. Gã đàn ông ấy hơn khoản 40 tuổi, ăn mặc chải chuốt đến mức đỏm dáng. Cứ nhìn cách ăn mặc cầu kì của gã, người ta cũng có thể đoán được đây là gã đàn ông vô công rỗi nghề hoặc thuộc loại ăn chơi đàng điếm. Khi vào nhà vương ông, gia chủ chưa kịp mời thì gã đã ngồi tót lên ghế trên một cách ngạo mạn, xấc xược. Đến khi chủ nhà hỏi han trò chuyện thì gã bộc lộ rõ chân tướng của một kẻ vô học bằng những câu trả lời cộc lốc, trống không. Gã có vẻ đắc chí ngồi gật gù ngắm nhìn mụ mối giở trò vén tóc, nắn tay ,... để “kiểm tra” nàng Kiều như một món hàng ngoài chợ. Rồi có vẻ ưng ý, gã bắt đầu một cuộc mặc cả đúng nòi buôn ... Trong khi mụ mối và Mã Giám Sinh dường đang “say đòn” với cuộc mua bán vô tiền khoáng hậu thì nàng Kiều đáng thương chết lặng đi trong nỗi đau đớn, tủi nhục ê chề, ... Nàng đâu ngờ cuộc đời mình lại đến nông nỗi này ? Cuối cùng thì cuộc mặc cả cùng đến hồi kết thúc. Chao ôi, một con người tài sắc, đoan trang, hiếu thảo như Kiều mà cuối cùng lại chỉ là một món hàng được định giá “vàng ngoài bốn trăm” thôi ?!
 3. Ghi lại tâm trạng của em sau khi để xảy ra một chuyện có lỗi đối với bạn.
Hđ 3 : Củng cố – dặn dò :
- Gọi HS nhắc lại nội dung kiến thức của bài học.
- Nắm nội dung kiến thức bài học và làm bài tập 3 vào vở bài tập.
- Soạn bài “Lục Vân Tiên gặp nan”.