Giáo án môn Ngữ văn khối 9 - Tuần 30

Tuần 30
 Ngày soạn: / /2010
Ngày dạy: / /2010
Tiết: 136 - 137.
Hướng dẫn đọc thêm: bến quê
 (Nguyễn Minh Châu)
A. Mục tiêu cần đạt: Giúp học sinh: 
- Qua cảnh ngộ và tâm trạng của nhân vật Nhĩ trong truyện, cảm nhận được ý nghĩa triết lí mang tính trải nghiệm về cuộc đời con người, biết nhận ra những vẻ đẹp bình dị và qúy giá trong những gì gần gũi của quê hương và gia đình.
- Thấy và phân tích được những đặc sắc của truyện: Tạo tình huống nghịch lí, trần thuật qua dòng nội tâm, ngôn ngữ và giọng điệu đầy chất suy tư, hình ảnh biểu tượng.
- Rèn luyện kĩ năng phân tích tác phẩm truyện có sự kết hợp các yếu tố tự sự, trữ tình và triết lí.
B. Chuẩn bị: - Giáo viên: ảnh của Nguyễn Minh Châu
	 Tập "Bến quê" hoặc tuyển tập truyện ngắn Nguyễn Minh Châu
 - Học sinh: Đọc và soạn bài theo yêu cầu SGK.
C. hoạt động dạy học:
Hoạt động của gv
định hướng Hoạt động của hs
Gọi HS đọc chú thích SGK
? Em hãy nêu vài nét tiêu biểu về nhà văn Nguyễn Minh Châu?
? Sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Minh châu như thế nào?
Giáo viên: Đây là một trong những truyện ngắn xuất sắc của NMC. Cốt truyện giản dị, tình huống nghịch lí, đời thường, vượt ra khỏi giới hạn chật hẹp của những cách nhìn, cách nghĩ của xã hội và cả chính tác giả.
- Cách đọc: Giọng trầm tĩnh, suy tư, xúc động và đượm buồn...
Giáo viên đọc mẫu một đoạn, gọi học sinh đọc tiếp, giáo viên nhận xét
? Em hãy tóm tắt nội dung của truyện?
? Truyện gồm những nhân vật nào, nhân vật nào là nhân vật chính?
? Tác giả đã đặt nhân vật Nhĩ vào một tình huống khá đặc biệt, em hãy chỉ ra tình huống đó?
Gọi học sinh đọc lại truyện.
? Xây dựng các tình huống nghịch lí ấy, tác giả muốn thể hiện điều gì?
? Cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật Nhĩ được biểu hiện ở chỗ nào?
? Nhận xét về nghệ thuật tả cảnh của tác giả ở đoạn này?
Gọi học sinh đọc lại đoạn sau.
? Gần cuối đời anh cảm nhận về người vợ của mình như thế nào?
? Qua những câu hỏi của Nhĩ và thái độ im lặng của Liên, người đọc cảm thấy hình như anh đã nhận ra điều gì về bản thân?
 Giáo viên: Chính những ngày cuối đời, Nhĩ mới thực sự thấu hiểu người vợ với lòng biết ơn sâu sắc: "Cũng như cái bãi bồi bên kia sông...những ngày này".
? Chi tiết Nhĩ khao khát được đặt chân lên cái bãi bồi bên kia sông cho thấy điều gì?
? Để thực hiện mong ước đó, Nhĩ đã làm gì?
? Từ sự việc ấy, Nhĩ đã chiêm nghiệm ra điều gì?
? Hành động của Nhĩ ở cuối truyện được miêu tả như thế nào? Điều đó có ý nghĩa gì?
? Nêu những nét đặc sắc về nghệ thuật và nội dung của truyện?
Bài tập 1: Gọi học sinh đọc đoạn đầu của truyện.
? Nhận xét nghệ thuật miêu tả thiên nhiên trong đoạn văn?
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả: Nguyễn Minh Châu (1930 - 1989), quê ở Quỳnh Lưu - Nghệ An. Là cây bút xuất sắc của VHVN thời kì chống Mĩ. Sau 1975 những sáng tác của Nguyễn Minh Châu có sự đổi mới mạnh mẽ về tư tưởng, nghệ thuật: "một trong những nhà văn mở đầu tinh anh và tài năng trong phong trào đổi mới văn học", góp phần đổi mới văn học nước nhà.
- Tác phẩm chính: Cửa sông, Dấu chân ngươi lính, Mảnh trăng cuối rừng, Cỏ lau, Bức tranh, Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành, Chiếc thuyền ngoài xa, Mùa trái cóc ở miền Nam, Khách ở quê ra, Phiên chợ Giát.
2. Tác phẩm: Truyện ngắn "Bến quê" in trong tập
truyện cùng tên - xuất bản năm 1985.
- HS nghe:
II. hướng dẫn Đọc - Hiểu văn bản
1. Đọc:
2 học sinh đọc bài, cả lớp theo dõi.
Gọi 2 học sinh khác đọc lại bài.
2. Tóm tắt: Học sinh trình bày, cả lớp theo dõi nhận xét.
3. Phân tích chi tiết:
a- Tìm hiểu tình huống truyện:
-Học sinh nêu.
- HS xác định tình huống của truyện "Bến quê".
+ Công việc của Nhĩ giúp anh có điều kiện đi đến hầu khắp mọi nơi trên thế giới: "Suốt đời Nhĩ đã đi tới không sót một xó xỉnh nào trên trái đất". ấy thế mà về cuối đời căn bệnh quái ác lại buộc chặt anh vào giường bệnh và hành hạ như thế hàng năm trời, đến cả việc nhích người đến bên cửa sổ Nhĩ cũng phải nhờ trẻ con hàng xóm.
+ Khi Nhĩ phát hiện thấy vẽ đẹp lạ lùng của cái bãi bồi bên kia sông, ngay trước của sổ nhà mình, cũng là lúc anh biết rằng sẽ không bao giờ có thể đặt chân lên mãnh đất ấy. Nhĩ nhờ cậu con trai thực hiện giúp mình cái điều khao khát đó, nhưng rồi cậu ta lại sà vào đám chơi cờ trên hè phố.
=> Cuộc sống và số phận của con người chứa đầy những điều bất thường, những nghịch lí ngẫu nhiên, vượt ra ngoài những dự định và ước muốn, cả những hiểu biết và toan tính của con người. Đồng thời nó còn thể hiện sự chiêm nghiệm mang tính tổng kết của cả đời người. "cho đến cuối đời, khi sắp từ giã cõi trần, Nhĩ mới nhận ra sự giàu có lẫn vẽ đẹp của cái bãi bồi bên kia sông, hay người vợ tần tảo, giàu tình yêu và đức hi sinh của mình".
b. Tìm hiểu cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật Nhĩ:
- Yêu cầu nêu được:
+ Cảm nhận về vẽ đẹp của thiên nhiên.
Từ hoàn cảnh của mình mà phát hiện một quy luật như một nghịch lí của đời người.
- Học sinh nêu()
- Lần đầu tiên anh cảm nhận được vẽ đẹp của bãi bồi bên kia sông. 
- Học sinh nêu.
+ Thấy Liên mặc áo vá, những ngón tay gầy guộcAnh nhận ra tất cả tình yêu thương, sự tần tảo và đức hi sinh thầm lặng của vợ.
- Học sinh đọc.
=> Bằng trực giác, Nhĩ đã nhận ra mình chẳng còn sống được bao lâu nữa. Anh đang đối diện với hoàn cảnh bi đát không còn lối thoát.
- HS nghe:
- Sự thức tỉnh về những giá trị bền vững sâu xa của cuộc sống.
- Nhĩ nhờ con sang sông thay mình nhưng cậu ta lại bị cuốn hút vào trò chơi phá cờ thế, để lỡ chuyến đò.
=> Quy luật phổ biến của đời người: "Con người ta trên đường đời thật khó tránh được cái điều vòng vèo hoặc chùng chình".
- Khi thấy con đò chạm mũi vào bờ đất bên này: "anh thu hết chút sức ... nào đó".
=> Anh đang nôn nóng giục cậu con trai nhanh chân kẽo lỡ chuyến đò. Rộng hơn là muốn thức tỉnh mọi người biết dứt ra khỏi những cám dỗ để hướng tới những giá trị đích thực vốn rất giản dị, gần gũi mà bền vững...
4. Tổng kết:
+ Nghệ thuật: 
- Hệ thống hình ảnh biểu tượng tạo nên chiều sâu khái quát triết lí của truyện (bãi bồi, bông hoa bằng lăng tím, tiếng đất lở, đứa con trai sa vào đám chơi phá cờ thế...)
- Tình huống truyện giả dị mà bất ngờ hợp lí.
- Giọng kể giàu ngẫm nghĩ, triết lí
+ Nội dung: HS chiếm lĩnh nghi nhớ
III. Luyện tập.
- Thiên nhiên vừa mang nghĩa tả thực vừa mang nghĩa biểu tượng, màu sắc biến đổi tinh tế. Hình ảnh hoa bằng lăng, bầu trời, bãi bồi, dòng sông, con thuyền, bến quê...
D. Hướng dẫn học bài : Hệ thống bài học
 Làm bài tập còn lại
	 Chuẩn bị bài “Ôn tập Tiếng Việt”
* Rút kinh nghiêm giờ dạy: ...
..
Ngày soạn: / /2010
Ngày dạy: / /2010
Tiết: 138 - 139.
ôn tập tiếng việt lớp 9
A. Mục tiêu cần đạt: 
	Giúp học sinh: 
- Thông qua các tài liệu ngôn ngữ thực tế, giúp học sinh hệ thống hóa các vấn đề đã học trong học kì II.
B. Chuẩn bị: 
 - Giáo viên: Bảng phụ, ngữ liệu
 - Học sinh: Đọc và soạn theo SGK
C. hoạt động dạy học:
Hoạt động của gv
định hướng Hoạt động của hs
HĐI:Bài cũ
Kết hợp trong quá trình ôn tập.
HĐII:Bài mới
? Nhắc lại khái niệm khởi ngữ và thành phần biệt lập.
- Giáo viên treo bảng phụ ghi ví dụ SGK, gọi học sinh đọc.
? Phần in đậm trong các đọan trích là thành phần gì?
? Sắp xếp các thành phần vừa tìm được vào bảng tổng kết.
? Viết đoạn văn ngắn giới thiệu truyện ngắn "Bến quê", trong đó có sử dụng khởi ngữ và thành phần biệt lập tình thái.
I. Khởi ngữ và các thành phần biệt lập.
- HS nhắc lại khái niệm.
- HS đọc ví dụ:
a) - Xây cái lăng ấy. (Khởi ngữ)
b) - Dường như (Biệt lập tình thái)
c) - Những người... như vậy (Biệt lập phụ chú)
d) - Thưa ông ! (Biệt lập gọi - đáp)
 - Vất vả quá (Biệt lập cảm thán)
- HS làm vào phiếu học tập, giáo viên thu lại, nhận xét.
- HS làm việc theo nhóm, cử đại diện trình bày. Các nhóm khác theo dõi nhận xét.
Đoạn văn mẫu: "Bến quê" là một câu chuyện về cuộc đời - cuộc đời vốn rất bình lặng quanh ta - với những nghịch lí không dễ gì hóa giải. Hình như trong cuộc sống hôm nay chúng ta có thể gặp ở đâu đó một số phận giống như (hoặc gần giống như) số phận của nhân vật Nhĩ trong câu chuyện của Nguyễn Minh Châu. Người ta có thể mải mê kiếm danh, kiếm lợi để rồi sau khi đã rong ruỗi gần hết cuộc đời, vì một lí do nào đó phải nằm bẹp dí một chỗ, con người mới chợt nhận ra rằng: gia đình chính là cái tổ ấm cuối cùng đa tiễn ta về nơi vĩnh hằng. Cái chân lí giản dị ấy, tiếc thay, Nhĩ chỉ kịp nhận ra vào những ngày tháng cuối cùng của cuộc đời mình. Nhĩ đã từng "đi tới không sót một xó xỉnh nào trên trái đất", nhưng khi chẳng may bị mắc bệnh hiểm nghèo liệt toàn thân thì cuộc sống của anh lại hoàn toàn phụ thuộc vào những người khác. Nhưng chính vào cái khoảnh khắc mà trực giác mách bảo cho anh biết rằng cái chết đã kề cận thì trong anh lại bừng lên những khát vọng thật đẹp đẽ và thánh thiện. Có thể nói "Bến quê" là câu chuyện bàn về ý nghĩa của cuộc sống, nhân vật Nhĩ là nhân vật tư tưởng, nhưng là thứ tư tưởng đã được hình tượng hóa một cách tài hoa và có khả năng gây xúc động cho người đọc.
? Thế nào là liên kết câu và liên kết đoạn văn?
? Nêu những biện pháp liên kết câu và liên kết đoạn văn?
? Các từ in đậm trong mỗi phần trích thuộc kiểu liên kết nào?
- Ghi kết quả vào bảng tổng kết theo mẫu SGK?
? Nêu rõ sự liên kết về nội dung, về hình thức giữa các câu trong đoạn.
- Giáo viên nêu thêm một số ví dụ về liên kết câu và liên kết đọan văn cho học sinh phân tích.
? Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý?
? Nêu điều kiện để tồn tại hàm ý?
? Nêu điều kiện để hàm ý thành công?
- Gọi học sinh đọc truyện cười: "Chiếm hết chỗ".
? Qua câu in đậm, người ăn mày muốn nói điều gì với anh nhà giàu?
II. Liên kết câu và liên kết đoạn văn.
- HS: nhắc lại khái niệm
Là các câu trong một đoạn văn cũng như các đoạn trong một văn bản có sự liên kết chặt chẽ với nhau về nội dung và hình thức.
- Phép lặp
- Đồng nghĩa, trái nghĩa...
- Phép thế
- Phép nối
a) Nhưng, nhưng rồi, và (phép nối)
b) Cô bé (lặp)
 Cô bé - nó (thế đại từ)
c) "Bây giờ...nữa" - thế (phép thế)
- HS làm việc theo nhóm, cử đại diện trình bày.
- HS trình bày phần chuẩn bị ở nhà cho cả lớp nghe:
- HS làm bài, giáo viên nhận xét.
III. Nghĩa tường minh và hàm ý.
- Học sinh nêu
- HS đọc
Bài 1.
- Người ăn mày muốn nói: "địa ngục mới là chỗ của các ông" - chỉ người nhà giàu.
Bài 2.
a) Từ câu in đậm có thể hiểu
- "Đội bóng huyện chơi không hay"
- "Tôi không muốn bình luận về việc này"
=> Người nói cố ý vi phạm phương châm quan hệ
b) Hàm ý của câu in đậm 
- "Tớ báo cho Chi rồi" => Tớ chưa báo cho Nam và Tuấn. => Người nói vi phạm phương châm về lượng.
HĐ III: Hướng dẫn học bài :
 	Soạn bài Luyện nói: Nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.
* Rút kinh nghiêm giờ dạy: ...
..
..
...
Ngày soạn: / /2010
Ngày dạy: / /2010
Tiết:140.
LUYệN NóI
 NGHị LUậN Về MộT ĐOạN THƠ, BàI THƠ
A. Mục tiêu cần đạt: 
	Giúp học sinh: 
- Có kĩ năng trình bày miệng một cách mạch lạc, hấp dẫn những cảm nhận, đánh giá của mình về một đoạn thơ, bài thơ.
- Luyện tập cách lập ý, lập dàn bài và cách dẫn dắt vấn đề khi nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ.
B. Chuẩn bị: - Giáo viên: Bài nói mẫu
 - Học sinh: Soạn theo yêu cầu SGK
C. hoạt động dạy học:
Hoạt động của gv
định hướng Hoạt động của hs
Hoạt động 1: Giáo viên giới thiệu mục đích và yêu cầu của giờ luyện nói
Hoạt động 2: Kiểm tra việc xác định yêu cầu để của học sinh.
? Kiểu bài của đề bài trên là gì?
? Vấn đề cần nghị luận là gì?
? Cách nghị luận như thế nào?
? Nêu những ý lớn cần trình bày?
Hoạt động 3: Hướng dẫn nói
* Dẫn vào bài: Gợi cho học sinh liên hệ bài thơ "Tiếng gà tra" của Xuân Quỳnh.
- Nhà thơ Bằng Việt và "Bếp lửa"
 Nội dung nói:
? Hình ảnh đầu tiên được tái hiện là gì?
- Giáo viên cho một số học sinh lần lượt trình bày từng ý.
- Hướng dẫn học sinh trao đổi, thảo luận để thống nhất một bài nói hoàn chỉnh.
- Giáo viên nhận xét giờ luyện nói:
Cần chú ý ngữ điệu, cách lên giọng, tốc độ nói... cho phù hợp nội dung và thể hiện tình cảm của mình...
- HS nghe, tiếp nhận nắm bắt yêu cầu giờ học.
- Đề bài: Bếp lửa sưởi ấm một đời - Bàn về bài thơ "Bếp lửa" của Bằng Việt.
- Kiểu bài: Nghị luận về một bài thơ.
- Vấn đề nghị luận: Tình cảm bà cháu.
- Cách nghị luận: Xuất phát từ sự cảm thụ cá nhân về bài thơ, khái quát thành những thhuộc tính tinh thần cao đẹp của con ngời.
* Tìm ý: 
- Tình yêu quê nói chung trong các bài thơ đã học, đã đọc
- Tình yêu quê hương với nét riêng trong bài thơ "Bếp lửa" của Bằng Việt.
- Trong bài thơ "Tiếng gà tra", chúng ta bắt gặp hình ảnh một người lính trẻ trên đường hành quân, nghe tiếng gà gáy trưa chợt nhớ bà với một tình cảm chân thành, cảm động.
- Bằng Việt là nhà thơ trẻ nổi tiếng vào những năm 1960. Thơ ông thiên về việt tái hiện những kỉ niệm của tuổi thơ, mà bài thơ "Bếp lửa" đợc coi là một trong những thành công đáng kể nhất.
- Hình ảnh đầu tiên được tác giả tái hiện là hình ảnh một bếp lửa ở làng quê Việt Nam thời thơ ấu.
 Một bếp lửa .../ mấy nắng mưa.
(chú ý khai thác các từ "chờn vờn", "ấp iu")
- Kỉ niệm về thời thơ ấu thường là rất xa nhưng bao giờ cũng có vẻ đẹp trong sáng, nguyên sơ do đó nó thường có sức sống ám ảnh trong tâm hồn.
 Lên bốn tuổi .../ mũi còn cay.
- Kỉ niệm đầy ắp âm thanh, ánh sáng và những tình cảm sâu sắc xung quanh cái bếp lửa quê hương.
 - Tám năm ròng.../.đồng xa
 - Tú hú ơi ... / cánh đồng xa
- Hình ảnh bếp lửa gắn liền với những biến cố lớn của đất nước và ngọn lửa cụ thể từ cái bếp lửa đã trở thành biểu tượng của ánh sáng và niềm tin.
 Rồi sáng rồi chiều../. dai dẳng
- Hình ảnh bếp lửa đã trở thành biểu tượng của quê hương đất nước, trong đó bà vừa là ngời nhóm lửa vừa là ngời luôn giữ cho ngọn lửa nồng ấm, tỏa sáng.
 - Lận đận đời bà.../ đến tận bây giờ.
 - Nhóm dậy cả .../ thiêng liêng bếp lửa.
- Cuối cùng là bài học đạo lí về mối quan hệ hữu cơ giữa quá khứ và hiện tại
 Giờ cháu đã đi xa.../ lên chưa?
- HS trình bày.
- HS thảo luận, thống nhất nội dung.
- HS nghe, rút kinh nghiệm
D. Hướng dẫn học bài : - Viết thành bài văn hoàn chỉnh
 - Soạn bài: " Những ngôi sao xa xôi" 
* Rút kinh nghiêm giờ dạy: ...