Giáo án môn Ngữ văn khối lớp 9 - Tiết 64: Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

Ngày soạn: 28 / 11/2007 
Ngày dạy: 30/ 11 /2007 
Tiết 64. Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm
trong văn bản tự sự
A. Mục tiêu cần đạt.
1.Kiến thức.
-Thế nào là đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm, đồng thời thấy được tác dụng của chúng trong văn bản tự sự.
2.Kĩ năng.
- Rèn luyện kĩ năng nhận diện và tập kết hợp các yếu ttố này trong khi đọc cũng như khi viết văn tự sự.
3.Thái độ
-Học sinh có ý thức sử dụng các yếu tố đối thoại, độc thoại trong văn tự sự.
B. Chuẩn bị :
* Thầy: Bảng phụ.
* Trò : Chuẩn bị theo yêu cầu.
C. Tiến trình tổ chức các hoạt động.
* Hoạt động 1. Kiểm tra bài cũ. ( 5’)
? Thế nào miêu tả nội tâm trong văn tự sự ?
* Hoạt động 2: Giới thiệu bài : ( 1’)
Để khắc hoạ nhân vật, nhà văn thường chú ý miêu tả những phương diện nào?
( Ngoại hình, nội tâm, hành động, ngôn ngữ ...)
Ngôn ngữ nhân vật bao gồm ngôn ngữ đối thoại và ngôn ngữ độc thoại.
* Hoạt động 3: Bài mới ( 38’)
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của H/S
Nội dung cần đạt
- Gọi học sinh đọc đoạn trích SGK / 176.
? Đoạn trích nằm trong tác phẩm nào của ai? Phương thức biểu đạt của đoạn trích? 
? Nói đến tự sự, ta phải nói tới vấn đề gì?
? Trong ba câu đầu đoạn trích ai nói với ai?
? Tham gia câu chuyện có ít nhất mấy người?
? Dấu hiệu nào cho thấy đó là một cuộc trao đổi qua lại?
GV khái quát
? Vậy em hiểu thế nào là đối thoại?
-GV chốt , gọi họ sinh đọc ý 2 phần ghi nhớ.
? Câu '' Hà, nắng gớm, về nào...'' Ông hai nói với ai?
? Đây có phải là một đối thoại không? Vì sao?
? Trước lời này có dấu hiệu gì?
? Trong đoạn trích còn có câu nào kiểu này không? Hãy dẫn ra?
? Những câu như '' Chúng nó cũng là trẻ con làng việt gian đấy ư ? ...tuổi đầu '' là những câu ai hỏi ai?
? Trước những câu này có gì khác với câu '' Sao bảo làng Chợ Dầu...'' '' Hà nóng gớm...''
? Tại sao trước những câu này không có gạch đầu dòng?
? Đọc thoại nội tâm có tác dụng gì trong đoạn văn?
? Em hiểu thế nào là độc thoại và độc thoại nội tâm?
GV: Khái quát -->Gọi học sinh đọc ý 3 phần ghi nhớ.
? Các hình thức diễn đạt trên có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện diễn biến câu chuỵên và thái độ của những người tản cư trong buổi trưa ông Hai gặp họ đặc biệt đã giúp nhà văn thể hiện thành công những diễn biến tâm lí của nhân vật ông Hai như thế nào?
?Đối thoại, độc thoại , độc thoại nội tâm có vai trò gì trong văn bản tự sự?
? Nhắc lại thế nào là đối thoại, độc thoại nội tâm?
GV: Gọi học sinh đọc ghi nhớ SGK.
? Tìm trong những văn bản đã học những đoạn văn, đoạn thơ có lời đối thoại và độc thoại nội tâm?
GV: Gọi học sinh đọc bài tập1/178. Nêu yêu cầu bài tập.
? Phân tích tác dụng của hình thức đối thoại trong đoạn trích?
? Có mấy lượt lời qua lại?
? Tái hiện cuộc đối thoại này 
tác giả nhằm mục đích gì?
GV khái quát toàn bài.
-Đọc
-Phát hiện
-Nhận xét
-Phát hiện
-Nhận xét
-Phát hiện
-Khái quát
-Đọc ghi nhớ
-Phát hiện
-Lí giải
-Phát hiện
-phát hiện
-Suy luận
-Nhận xét
-Giải thích
-Khái quát
-Đọc ghi nhớ
-Khái quát
-Khái quát
-Đọc
-Độc lập
-Đọc
-Hình dung
-Phát hiện
I. Tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự.
1. Bài tập.
- Làng - Kim Lân.
- Tự sự.
- Nhân vật vì nhân vật là yếu tố trung tâm của văn bản tự sự.
* Hai người tản cư nói chuyện với nhau.
- ít nhất có hai người phụ nữ nói chuyện với nhau.
- Vì có hai lượt lời qua lại, nội dung nói của mỗi người đều hướng tới người tiếp chuyện.
* Hình thức: Có hai gạch đầu dòng ở đầu lời trao và đáp
=> Đối thoại.
-Nói với chính mình.
- Không phải lời đối thoại vì nội dung câu nói không hướng tới một người tiếp chuyện nào, cũng không liên quan đến chủ đề mà hai người đàn bà tản cư đang trao đổi. Ông nói với mình một câu bâng quơ, đánh trống lảng để tìm cách tháo lui.
-> Lời độc thoại.
- Gạch đầu dòng.
- '' Chúng bay ăn miếng cơm ...nhục nhã thế này ''.
- Ông Hai hỏi chính mình.
- Không có gạch đầu dòng.
- Những câu này không phát ra thành tiếng mà chỉ âm thầm diễn ra trong ý nghĩ của ông Hai.
->Độc thoại nội tâm.
- Thể hiện tâm trạng đau đớn dằn vặt của ông Hai.
- Hình thức đối thoại tạo câu chuyện có không khí như cuộc sống thật, thể hiện thái độ căm giận của những người tản cư đối với dân làng Chợ Dầu để đi sâu vào nội tâm nhân vật.
- Hình thức độc thoại và độc thoại nội tâm giúp nhà văn khắc hoạ được sâu sắc tâm trạng đau đớn của nhân vật.
2.Ghi nhớ: SGK.
II. Luyện tập.
1.Bài tập 1.
+Phân tích:
- Lời thơ
- Cuộc đối thoại diễn ra không bình thường giữa hai vợ chồng ông Hai:
+Có 3 lượt lời của bà Hai.
- Này, thầy nó ạ.
- Thầy nó ngủ rồi à?
-- Thầy nó ngủ rồi à?
- Tôi thấy người ta đồn.
+Nhân vật ông Hai có 2 lượt lời:
- Gì?
- Biết rồi.
ại đầu tiên của bà Hai, ông Hai không đáp lại: 
'' Nằm...''
- Câu hỏi thứ 2 của bà Hai được ông khẽ nhúc nhích đáp bằng một câu hỏi '' gì? ''.
- Lần thứ 3 ông đáp lại bà bằng câu cụt lủn, gịong gắt lên .
-->Làm nổi bật một tâm trạng chán chường, buồn bã, đau khổ và thất vọng của ông Hai trong cái đêm nghe tin làng mình theo giặc
* Hoạt động 4: Hướng dẫn học ở nhà. ( 1’)
- Các hình thức đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm có tác dụng gì trong văn bản tự sự.
- Sự khác nhau giữa đối thoại , độc thoại và độc thoại nội tâm.
- Học ghi nhớ - Làm bài tập 2/ 179.
- Chuẩn bị: Bài luyện nói tự sự.
+Tổ 1: Đề 1.
+Tổ 2: Đề 2. 
+Tổ 3: Đề 3.