Giáo án môn Ngữ văn lớp 9 - Cách làm mở bài

cách làm mở bài
1.
Đúng, trúng và hay
Nếu thời gian cho một bài Văn là 90 phút, bạn mất bao lâu để viết phần mở bài? Không ít bạn đã thú nhận: “có khi mình mất gần tiết cho một cái mở bài”. Như vậy, thời gian còn lại để hoàn chỉnh phần thân bài và kết luận là điều không thể. Sau đây là một số phương pháp để có một mở bài đúng, trúng và hay mà không mất quá nhiều thời gian
Trước hết cần hiểu về các khái niệm đúng, trúng và hay về phần mở bài. Theo cô Thanh Thủy: “Một mở bài được xem là đúng khi nó nói được vấn đề đặt ra trong đề bài. Trúng là khi mở bài gọi tên đúng, chính xác vấn đề mà đề bài yêu cầu. Mở bài hay là khi nó kết được cả hai yếu tố đúng, trúng và đạt được sự lôi cuốn, gợi mở. Tùy vào dụng ý của người viết mà chúng ta có cách mở bài trực tiếp hoặc gián tiếp”
Mở bài trực tiếp thường đi thẳng vào vấn đề cần nghị luận, không câu nệ câu chữ, ý tưởng nên thường nêu ra được vấn đề một cách trực tiếp nhất, rõ ràng nhất. Nhưng cũng chính điều đó dẫn đến sự hạn chế của một mở bài trực tiếp. Nó ít khi có được sự mềm mại, uyển chuyển, linh hoạt, khơi gợi mà một mở bài cần có và nên có. Bởi mở bài giống như một lời chào đầu tiên dành cho người đọc. Ngay từ lời chào đầu đã không hấp dẫn người đọc thì liệu người đọc có hứng khởi mà đi tiếp những phần tiếp theo không? Vì thế, chúng ta nên đầu tư một chút cho “lời chào” bằng cách mở bài gián tiếp. 
Mở bài gián tiếp thường bắt đầu từ một khía cạnh liên quan đến vấn đề cần nghị luận. Từ đó người viết dẫn dắt một cách khéo léo và có liên kết đến vấn đề chính mà đề ra yêu cầu. Thường thì có 4 cách mở bài gián tiếp: Diễn dịch, quy nạp, tương liên, đối lập.
“Với mở bài theo lối diễn dịch các em nêu ra những ý kiến khái quát hơn vấn đề đặt ra trong đề bài rồi mới bắt đầu vào vấn đề ấy. Chẳng hạn khi phân tích bài Thu điếu (Nguyễn Khuyến), chúng ta sẽ bắt đầu bằng: “Đề tài mùa thu trong văn học xưa nay” 
Mở bài theo kiểu quy nạp tức là nêu lên những ý nhỏ hơn vấn đề đặt ra trong đề bài rồi mới tổng hợp lại vấn đề cần nghị luận. 
Chúng ta có thể mở bài theo cách tương liên: Nêu lên một ý giống như ý trong đề rồi bắt sang vấn đề cần nghị luận. Ý được nêu ra có thể là một câu tục ngữ, ca dao, danh ngôn, một nhận định hoặc những chân lý phổ biến, những sự kiện nổi tiếng. 
Còn một cách nữa để có một mở bài gián tiếp đó là sử dụng phương pháp đối lập. Người viết thường nêu lên những ý trái ngược với ý trong đề bài rồi lấy đó làm cớ để chuyển sang vấn đề cần nghị luận. Học sinh nào sử dụng nhuần nhuyễn phương pháp này thì hiệu quả mang lại sẽ rất cao, gây được ấn tượng đối với người đọc. 
3 nguyên tắc làm mở bài 
Như đã nói, một mở bài hay trước hết phải là một mở bài đúng. Và đây là 3 nguyên tắc để có một mở bài đúng, hay mà vẫn không mất quá nhiều thời gian. Các bạn lưu ý nhé:
- Cần nêu đúng vấn đề đặt ra trong đề bài. Nếu đề bài yêu cầu giải thích, chứng minh, phân tích hay bình luận một ý kiến thì phải dẫn lại nguyên văn ý kiến đó trong phần mở bài.
- Chỉ được phép nêu những ý khái quát, tuyệt đối không lấn sang phần thân bài, giảng giải minh họa hay nhận xét ý kiến trong phần mở bài
- Để không quá tốn thời gian cho phần mở bài trong các kỳ thi quan trọng, các bạn có thể chuẩn bị sẵn một số hướng mở bài cho từng dạng đề. Chuẩn bị sẵn vài ý kiến nhận định của các nhà phê bình văn học về một số vấn đề lớn (VD: chủ đề nhân đạo, hiện thực trong các tác phẩm, trong từng giai đoạn) hoặc những nhận định chung về các tác phẩm, tác giả. Những tư liệu này sẽ là nguyên liệu sẵn có giúp bạn không phải lúng túng khi bắt đầu làm bài. 
Mong rằng 4 phương pháp mở bài gián tiếp cùng những nguyên tắc trên sẽ giúp cho các bạn học sinh không còn gặp tình trạng “không biết bắt đầu từ đâu dù trong đầu có rất nhiều ý tưởng” như bạn sweetnightmare đã bày tỏ trên diễn đàn của Hocmai.vn. Chúc các bạn thành công trong các bài văn của mình, đặc biệt là mở bài phải đúng và cuốn hút đấy nhé! 
- C¸c t¸c phÈm v¨n häc ra ®êi tr­íc thÕ kØ XVI, hÇu hÕt ®Òu ®Ò cËp tíi nh÷ng vÊn ®Ò hÕt søc lín lao, träng ®¹i cña quèc gia, d©n téc: vÊn ®Ò ®Êu tranh chèng ngo¹i x©m, ý thøc tù c­êng cña d©n téc, ca ngîi quª h­¬ng, ®Êt n­íc, kh«ng ®Ò cËp tíi sè phËn, ®êi t­ cña mçi c¸ nh©n.
- ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng ®Ò cËp tíi th©n phËn cña con ng­êi cô thÓ.Trong chÕ ®é phong kiÕn, ng­êi phô n÷ kh«ng cã vÞ trÝ xøng ®¸ng trong v¨n häc, §­a h×nh ¶nh mét ng­êi phô n÷ th­êng d©n vµo trung t©m t¸c phÈm cña m×nh lµ t¸c gi¶ ®· thÓ hiÖn sù quan t©m ®Æc biÖt tíi nh÷ng tÇng líp "thÊp cæ, bÐ häng" nhÊt trong XH, tÇng líp ®¸ng ®­îc quan t©m, bªnh vùc nhÊt => BiÓu hiÖn cña gi¸ trÞ nh©n ®¹o.
II.H×nh ¶nh ng­êi phô n÷:
- T¸c phÈm ®· x©y dùng thµnh c«ng h×nh ¶nh ng­êi phô n÷ VN trong XHPK: cã vÎ ®Ñp hoµn h¶o nh­ng l¹i chÞu sè phËn bi ®¸t, bÊt h¹nh.
 Vò N­¬ng ®­îc coi lµ h×nh t­îng ng­êi phô n÷ ®Ñp trong v¨n ch­¬ng VN thÕ kØ XVI
1.Vò N­¬ng lµ ng­êi phô n÷ ®Ñp hoµn h¶o:
+Lµ ng­êi phô n÷ cã nhan s¾c, ®øc h¹nh:
Më ®Çu trang truyÖn, t¸c gi¶ ®· giíi thiÖu Vò N­¬ng lµ ng­êi phô n÷ "thuú mÞ, nÕt na l¹i thªm t­ dung tèt ®Ñp". MÆc dï lµ con nhµ nghÌo lÊy chång nhµ giÇu l¹i ®a nghi, Ýt häc nh­ng do hiÒn dÞu, nÕt na, khÐo c­ xö nµng ®· san b»ng ®­îc kho¶ng c¸ch vÒ m«n ®¨ng hé ®èi, mét quan niÖm nÆng nÒ cña lÔ gi¸o phong kiÕn vµ gi÷ ®­îc kh«ng khÝ trong gia ®×nh lu«n yªn Êm, h¹nh phóc.
+Lµ ng­êi vî hÕt lßng yªu th­¬ng, chung thuû:
-Trong buæi tiÔn ®­a: Nµng rãt chÐn r­îu ®Çy tiÔn chång b»ng nh÷ng lêi lÏ dÞu dµng, tha thiÕt vµ c¶m ®éng:
"Chµng ®i chuyÕn nµy, thiÕp ch¼ng d¸m ®eo ®­îc Ên phong hÇu, mÆc ¸o gÊm trë vÒ quª cò, chØ mong ngµy vÒ mang theo ®­îc hai ch÷ b×nh yªn , thÕ lµ ®ñ råi".Ng­êi ®äc xóc ®éng tr­íc khao kh¸t, ­íc m¬ b×nh dÞ cña Vò N­¬ng. §»ng sau niÒm khao kh¸t, ­íc m¬ Êy lµ c¶ mét tÊm lßng yªu th­¬ng ch©n thµnh, ®»m th¾m v­ît ra ngoµi c¶ sù c¸m dç cña vËt chÊt tÇm th­êng vµ vinh hoa phó quý.
- Khi Tr­¬ng Sinh ë ngoµi chiÕn trËn: T×nh c¶m cña nµng lu«n h­íng c¶ vÒ Tr­¬ng Sinh. H×nh ¶nh "B­ím l­în ®Çy v­ên, m©y che kÝn nói " lµ nh÷ng h×nh ¶nh thiªn nhiªn h÷u t×nh vµ gîi lªn sù tr«i ch¶y cña thêi gian ®· khiÕn cho "nçi buån gãc bÓ ch©n trêi l¹i kh«ng thÓ nµo xua ®i ®­îc". TÊt c¶ ®· diÔn t¶ tinh tÕ, ch©n thùc nçi niÒm nhí nhung, mong mái kÝn ®¸o, ©m thÇm mµ da diÕt.
- Buæi tèi: nµng trá bãng m×nh trªn v¸ch nãi lµ cha §¶n. ViÖc lµm Êy cña nµng ®©u ph¶i ®¬n thuÇn lµ nãi víi con, mµ cßn lµ nãi víi chÝnh lßng m×nh. Nµng lu«n t­ëng t­îng trong c¨n nhµ nhá bÐ cña hai mÑ con lóc nµo còng cã h×nh bãng cña Tr­¬ng Sinh, ý nghÜ Êy ®· lµm v¬i bít nçi c« ®¬n, trèng v¾ng trong lßng.
Trong suèt 3 n¨m Tr­¬ng Sinh ®i v¾ng, nµng ®· :"T« son ®iÓm phÊn tõng ®· ngu«i lßng, ngâ liÔu t­êng hoa ch­a hÒ bÐn gãt", mét d¹ thuû chung, chê ®îi.
- Lµ ng­êi con hiÕu th¶o:
Trong thêi gian Tr­¬ng Sinh ®i v¾ng: nµng ®· mét m×nh thay chång phông d­ìng mÑ chång, nu«i d¹y con th¬ kh«ng mét lêi kªu ca, phµn nµn. Khi mÑ èm, nµng thuèc thang vµ dïng lêi lÏ ngät ngµo, khÐo lÐo ®Ó ®éng viªn. Khi mÑ mÊt, nµng hÕt lêi th­¬ng xãt vµ lo ma chay chu ®¸o. Lêi tr¨ng trèi cña mÑ chång tr­íc lóc l©m chung "Sau nµy, trêi xÐt lßng lµnh, ban cho phóc ®øc, con ch¸u ®«ng ®µn, xanh kia ¾t ch¼ng phô con, còng nh­ con ®· ch¼ng phô mÑ" ®· minh chøng cho tÊm lßng hiÕu th¶o cña nµng. Râ rµng, c¸ch c­ xö cña nµng víi mÑ chång kh«ng ph¶i xuÊt ph¸t tõ ý thøc tr¸ch nhiÖm mµ ®­îc xuÊt ph¸t tõ t×nh c¶m yªu th­¬ng ch©n thµnh cña ng­êi con cã hiÕu.
- Lµ ng­êi phô n÷ träng nh©n phÈm:
Khi bÞ vu oan: nµng ®· tha thiÕt thanh minh, thÒ non, nguyÖn biÓn nh­ng kh«ng ®­îc, nh©n phÈm bÞ xóc ph¹m nÆng nÒ, nµng ®· t×m ®Õn c¸i chÕt ®Ó minh chøng cho tÊm lßng trong s¸ng, thuû chung. Khao kh¸t ®­îc sèng nh­ng nµng quyÕt ®æi m¹ng sèng cña m×nh ®Ó b¶o vÖ nh©n phÈm, c¸i mµ nµng coi träng vµ quÝ h¬n tÊt c¶.
- Lµ ng­êi phô n÷ nh©n hËu, bao dung:
ë d­íi thuû cung: ®­îc sèng ®Çy ®ñ, sung s­íng, quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi tèt ®Ñp nh­ng lóc nµo nµng còng ®au ®¸u nhí vÒ quª h­¬ng, gia ®×nh, chång con. C©u nãi cña nµng víi Phan Lang khiÕn ng­êi ®äc r­ng r­ng xóc ®éng:"ngùa Hå gÇm giã b¾c, chim ViÖt ®Ëu cµnh nam, t«i tÊt ph¶i t×m vÒ cã ngµy". LÏ ra, nµng cã quyÒn c¨m thï n¬i trÇn thÕ ®· ®Èy nµng ®Õn c¸i chÕt oan khuÊt, nh­ng tr¸i tim nµng vÉn kh«ng vÈn mét chót o¸n hên mµ vÉn trong nh­ ngäc, nh©n hËu, bao dung".
=> Cã thÓ nãi Vò N­¬ng lµ ng­êi phô n÷ lÝ t­ëng theo quan niÖm cña lÔ gi¸o phong kiÕn ngµy x­a. ë c­¬ng vÞ nµo nµng còng thÓ hiÖn vÎ ®Ñp cao quý: Lµ ng­êi vî: ®ã lµ ng­êi vî hÕt lßng yªu th­¬ng, chung thuû. Lµ ng­êi con: ®ã lµ ng­êi con hiÕu th¶o. Lµ ng­êi mÑ: ®ã lµ ng­êi mÑ hÕt lßng yªu th­¬ng con. Lµ ng­êi phô n÷ : ®ã lµ ng­êi phô n÷ ®¶m ®ang, th¸o v¸t, träng nh©n phÈm, nh©n hËu, bao dung. Nµng ®¸ng ®­îc h­ëng mét cuéc sèng h¹nh phóc.
2.Sè phËn bi kÞch:
- Lµ ng­êi phô n÷ ®oan chÝnh, rÊt mùc ®»m th¾m, thuû chung nh­ng l¹i bÞ khÐp ngay vµo téi kh«ng chung thuû, mét trong nh÷ng téi nÆng nhÊt cña ng­êi phô n÷, ®¸ng bÞ ng­êi ®êi nguyÒn rña, phØ nhæ. Nh©n phÈm mµ nµng coi träng nhÊt, quý nhÊt vµ ra søc gi÷ g×n th× nay ®· bÞ xóc ph¹m nÆng nÒ. Nçi ®au mµ nµng ph¶i chÞu ®ùng lµ qu¸ lín.
- Nµng tha thiÕt thanh minh, tha thiÕt ®­îc sèng cïng chång, con nh­ng còng kh«ng ®­îc. Khao kh¸t rÊt b×nh dÞ cña nµng trong lóc tiÔn ®­a nay ®· kh«ng thÓ thµnh hiÖn thùc. Tr­¬ng Sinh ®· trë vÒ víi hai ch÷ "b×nh yªn" nh­ng còng lµ lóc nµng ph¶i tõ gi· câi trÇn.
- Nµng bÞ ®Èy vµo b­íc ®­êng cïng, ph¶i chän lÊy c¸i chÕt trong khi nµng vÉn cßn ®ang khao kh¸t sèng.
Sè phËn cña nµng lµ mét tÊn bi kÞch ®au th­¬ng. C¸i chÕt oan khuÊt, tøc t­ëi cña nµng ®· lµ lêi tè c¸o ®anh thÐp chÕ ®é phong kiÕn bÊt c«ng, v« lÝ ®· c­íp ®i mÊt quyÒn sèng, quyÒn h­ëng h¹nh phóc chÝnh ®¸ng cña con ng­êi.
* KÕt luËn: 
H×nh ¶nh nh©n vËt Vò N­¬ng lµ tiªu biÓu cho h×nh ¶nh ng­êi phô n÷ ViÖt Nam trong x· héi phong kiÕn: võa cã phÈm chÊt cao ®Ñp, ®¸ng tr©n träng l¹i võa ph¶i chÞu sè phËn bi ®¸t, bÊt h¹nh.
§Ò 2:
ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng cã gi¸ trÞ hiÖn thùc vµ gi¸ trÞ nh©n ®¹o s©u s¾c.
B»ng nh÷ng hiÓu biÕt cña m×nh vÒ t¸c phÈm, h·y chøng minh.
1.T×m hiÓu ®Ò:
+Hai ý chÝnh:
- Gi¸ trÞ hiÖn thùc
- Gi¸ trÞ nh©n ®¹o
2.LËp dµn ý:
a.Gi¸ trÞ hiÖn thùc:
(HiÖn thùc lµ nh÷ng sù thËt diÔn ra trong thùc tÕ kh¸ch quan)
"ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng " lµ mét bøc tranh hiÖn thùc thu nhá vÒ x· héi phong kiÕn ViÖt Nam thÕ kØ XVI: §ã lµ mét chÕ ®é x· héi bÊt c«ng, thèi n¸t.
- Ph¶n ¸nh sè phËn bi kÞch cña ng­êi phô n÷ d­íi chÕ ®é phong kiÕn: Vò N­¬ng xuÊt th©n tõ tÇng líp b×nh d©n"thuú mi, nÕt na, t­ dung tèt ®Ñp", nh­ng chØ v× lêi mét ®øa trÎ th¬ ng©y mµ ph¶i chÞu nçi oan khuÊt, ®au th­¬ng, nh©n phÈm bÞ xóc ph¹m nÆng nÒ, nµng ph¶i chän lÊy c¸i chÕt ®Ó tù minh oan cho m×nh. §Ó chøng minh cho tÊm lßng trong tr¾ng, thuû chung cña m×nh, nµng ®· ph¶i ®æi mét c¸i gi¸ qu¸ ®¾t.
- ChÕ ®é nam quyÒn phong kiÕn bÊt c«ng, v« lÝ: khinh rÎ, vïi dËp, chµ ®¹p lªn nh©n phÈm cña ng­êi phô n÷ ®øc h¹nh, ®Çy hä vµo con ®­êng cïng kh«ng lèi t ...  c¸”.
 b. C¶m høng vÒ lao ®éng cña t¸c gi¶ ®· t¹o nªn nh÷ng h×nh ¶nh ®Ñp tr¸ng lÖ, giµu mµu s¾c l·ng m¹n vÒ con ng­êi lao ®éng trªn biÓn kh¬i bao la. H·y chÐp l¹i c¸c c©u th¬ ®Çy s¸ng t¹o Êy.
 c. Hai c©u th¬:
“MÆt trêi xuèng biÓn nh­ hßn löa
Sãng ®· cµi then ®ªm sËp cöa”
®­îc t¸c gi¶ sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt nµo? Cho biÕt t¸c dông cña nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt Êy.
 Gîi ý:
 a. HS nªu ®­îc:
 - T¸c gi¶ cña bµi th¬: Huy CËn
 - Hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬: Bµi th¬ ®­îc viÕt vµo th¸ng 11 n¨m 1958, khi ®Êt n­íc ®· kÕt thóc th¾ng lîi cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p, miÒn B¾c ®­îc gi¶i phãng vµ ®i vµo x©y dùng cuéc sèng míi. Huy CËn cã mét chuyÕn ®i thùc tÕ ë vïng má Qu¶ng Ninh. Bµi th¬ ®­îc ra ®êi tõ chuyÕn ®i thùc tÕ ®ã.
b. Häc sinh ph¶i chÐp ®óng vµ ®ue c¸c c©u th¬ viÕt vÒ con ng­êi lao ®éng trªn biÓn kh¬i bao la b»ng bót ph¸p l·ng m¹n:
 - C©u h¸t c¨ng buåm cïng giã kh¬i.
 - ThuyÒn ta l¸i giã víi buåm tr¨ng.
 L­ít gi÷a m©y cao víi biÓn b»ng
 - §oµn thuyÒn ch¹y ®ua cïng mÆt trêi.
 c. Hai c©u th¬ sö dông c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt so s¸nh vµ nh©n ho¸.
 - “MÆt trêi xuèng biÓn nh­ hßn löa”
 + “MÆt trêi” ®­îc so s¸nh nh­ “hßn löa”.
 + T¸c dông: kh¸c víi hoµng h«n trong c¸c c©u th¬ cæ (so s¸nh víi th¬ cña Bµ HuyÖn Thanh Quan – Qua §Ìo Ngang), hoµng h«n trong th¬ Huy CËn kh«ng buån hiu h¾t mµ ng­îc l¹i, rùc rì, Êm ¸p.
 - “Sãng ®· cµi then, ®ªm sËp cöa”
 + BiÖn ph¸p nh©n ho¸, g¸n cho sù vËt nh÷ng hµnh ®éng cña con ng­êi sãng “cµi then”, ®ªm “sËp cöa”.
 + T¸c dông: Gîi c¶m gi¸c vò trô nh­ mét ng«i nhµ lín, víi mµn ®ªn bu«ng xuèng lµ tÊm cöa khæng lå vµ nh÷ng gîn sãng lµ thªn cµi cöa. Con ng­êi ®i trong biÓn ®ªm mµ nh­ ®i trong ng«i nhµ th©n thuéc cña m×nh. Thiªn nhiªn vò trô b¾t ®Çu ®i vµo tr¹ng th¸i nghØ ng¬i, con ng­êi l¹i b¾t dÇu vµo c«ng viÖc cña m×nh, cho thÊy sù h¨ng say vµ nhiÖt t×nh x©y dùng ®Êt n­íc cña ng­êi lao ®éng míi.
 	C©u 3. TËp lµm v¨n
C¶m nhËn cña em vÒ nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh vµ nh÷ng ng­êi chiÕn sÜ l¸i xe Êy trªn ®­êng Tr­êng S¬n n¨m x­a, trong “Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh” cña Ph¹m TiÕn DuËt.
 II/ Dµn bµi chi tiÕt
 A- Më bµi:
 - Thêi chèng MÜ cøu n­íc chóng ta ®· cã mét ®éi ngò ®«ng ®¶o c¸c nhµ th¬ - chiÕn sÜ; vµ h×nh t­îngng­êi lÝnh ®· rÊt phong phó trong th¬ ca n­íc ta. Song Ph¹m TiÕn DuËt vÉn tù kh¼ng ®Þnh ®­îc m×nh trong nh÷ng thµnh c«ng vÒ h×nh t­îng ng­êi lÝnh.
 - “Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh” ®· s¸ng t¹o mét h×nh ¶nh ®éc ®¸o : nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh, qua ®ã lµm næi bËt h×nh ¶nh nh÷ng chiÕn sÜ l¸i xe ë tuyÕn ®­êng Tr­êng S¬n hiªn ngang, dòng c¶m.
 B- Th©n bµi:
 1. Nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh vÉn b¨ng ra chiÕn tr­êng
 - H×nh ¶nh nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh lµ h×nh ¶nh thùc trong thêi chiÕn, thùc ®Õn møc th« r¸p.
 - C¸ch gi¶i thÝch nguyªn nh©n còng rÊt thùc: nh­ mét c©u nãi tØnh kh« cña lÝnh:
Kh«ng cã kÝnh, kh«ng ph¶i v× xe kh«ng cã kÝnh.
Bom giËt, bom rung, kÝnh vì ®i råi.
 - Giäng th¬ v¨n xu«i cµng t¨ng thªm tÝnh hiÖn thùc cña chiÕn tranh ¸c liÖt.
 - Nh÷ng chiÕc xe ngoan c­êng:
Nh÷ng chiÕc xe tõ trong bom r¬i ;
§· vÒ ®©y häp thµnh tiÓu ®éi.
 - Nh÷ng chiÕc xe cµng biÕn d¹ng thªm, bÞ bom ®¹n bãc trÇn trôi : kh«ng cã kÝnh, råi xe kh«ng cã ®Ìn ; kh«ng cã mui xe, thïng xe cã x­íc, nh­ng xe vÉn ch¹y v× MiÒn Nam,
 2. H×nh ¶nh nh÷ng chiÕn sÜ l¸i xe.
 - T¶ rÊt thùc c¶m gi¸c ng­êi ngåi trong buång l¸i kh«ng kÝnh khi xe ch¹y hÕt tèc lùc : (tiÕp tôc chÊt v¨n xu«i, kh«ng thi vÞ ho¸) giã vµo xoa m¾t ®¾ng, thÊy con ®­êng ch¹y th¼ng vµo tim (c©u th¬ gîi c¶m gi¸c ghª rîn rÊt thËt).
 - T­ thÕ ung dung, hiªn ngang : Ung dung buång l¸i ta ngåi ; Nh×n ®Êt, nh×n trêi, nh×n th¼ng.
 - T©m hån vÉn th¬ méng : ThÊy sao trêi vµ ®ét ngét c¸nh chim nh­ sa, nh­ ïa vµo buång l¸i (nh÷ng c©u th¬ t¶ rÊt thùc thiªn nhiªn ®­êng rõng vun vót hiÖn ra theo tèc ®é xe ; võa rÊt méng: thiªn nhiªn k× vÜ nªn th¬ theo anh ra trËn.)
 - Th¸i ®é bÊt chÊp khã kh¨n, gian khæ, nguy hiÓm : thÓ hiÖn trong ng«n ng÷ ngang tµng, cö chØ phít ®êi (õ th× cã bôi, õ th× ­ít ¸o, ph× phÌo ch©m ®iÕu thuèc,), ë giäng ®ïa tÕu, trÎ trung (b¾t tay qua cöa kÝnh vì råi, nh×n nhau mÆt lÊm c­êi ha ha,).
 3. Søc m¹nh nµo lµm nªn tinh thÇn Êy
 - T×nh ®ång ®éi, mét t×nh ®ång ®éi thiªng liªng tõ trong khãi löa : Tõ trong bom r¬i ®· vÒ ®©y häp thµnh tiÓu ®éi, chung b¸t ®òa nghÜa lµ gia ®×nh ®Êy,
 - Søc m¹nh cña lÝ t­ëng v× miÒn Nam ruét thÞt : Xe vÉn ch¹y v× miÒn Nam phÝa tr­íc, chØ cÇn trong xe cã mét tr¸i tim.
 C- KÕt bµi :
 - H×nh ¶nh, chi tiÕt rÊt thùc ®­îc ®­a vµo th¬ vµ thµnh th¬ hay lµ do nhµ th¬ cã hån th¬ nh¹y c¶m, cã c¸i nh×n s¾c s¶o.
 - Giäng ®iÖu ngang tµng, trÎ trung, giµu chÊt lÝnh lµm nªn c¸i hÊp dÉn ®Æc biÖt cña bµi th¬.
 - Qua h×nh ¶nh nh÷ng chiÕc xe kh«ng kÝnh, t¸c gi¶ kh¾c ho¹ h×nh t­îng ng­êi lÝnh l¸i xe trÎ trung chiÕn ®Êu v× mét lÝ t­ëng, hiªn ngang, dòng c¶m.
 C©u 3. TËp lµm v¨n 
 Em c¶m nhËn ®­îc ng­êi cha nãi nh÷ng g× víi con qua bµi th¬ “Nãi víi con” cña Y Ph­¬ng.
 II/ Dµn bµi chi tiÕt
 A- Më bµi :
 - Cha mÑ sinh con ®Òu ­íc mong con kh«n lín, tiÕp nèi truyÒn thèng cña gia ®×nh, quª h­¬ng. §ã lµ t×nh yªu con cao ®Ñp nhÊt.
 - Y Ph­¬ng còng nãi lªn ®iÒu ®ã nh­ng b»ng h×nh thøc ng­êi t©m t×nh, dÆn dß con, nªn ®em ®Õn cho bµi th¬ giäng thiÕt tha, tr×u mÕn, tin cËy.
 B- Th©n bµi :
 1. M­în lêi nãi víi con, Y Ph­¬ng gîi vÒ céi nguån sinh d­ìng mçi con ng­êi.
 a. Ng­êi con lín lªn trong t×nh yªu th­¬ng, sù n©ng ®ì cña cha mÑ (Ph©n tÝch c©u ®Çu)
 - Gîi c¶nh ®øa trÎ chËp ch÷ng tËp ®i rÊt chÝnh x¸c.
 - T¹o ®­îc kh«ng khÝ gia ®×nh ®Çm Êm, niÒm vui cña cha mÑ khi ®ãn nhËn tõng biÓu hiÖn lín lªn cña ®øa trÎ.
 b. Con lín lªn trong cuéc sèng lao ®éng nªn th¬ cña quª h­¬ng
 - Cuéc sèng lao ®éng cÇn cï, t­¬i vui (§an lê cµi nan hoa – V¸ch nhµ ken c©u h¸t).
 - Rõng nói quª h­¬ng th¬ méng vµ t×nh nghÜa (Rõng cho hoa ; Con ®­êng cho nh÷ng tÊm lßng).
 2. M­în lêi nãi víi con ®Ó truyÒn cho con niÒm tù hµo vÒ quª h­¬ng vµ bµy tá lßng mong ­íc cña ng­êi cha ®èi víi con.
 a. Tù hµo vÒ ng­êi ®ång m×nh gian khæ mµ can ®¶m:
 - Nh¾c ®Õn ng­êi ®ång m×nh b»ng nh÷ng c©u c¶m thÊn (Yªu l¾m, th­¬ng l¾m con ¬i!...) : t×nh quª thËt th¾m thiÕt, ®»m th¾m, c¸ch béc lé méc m¹c ch©n thµnh.
 - Ng­êi ®ång m×nh sèng vÊt v¶ nh­ng chÝ lín (Cao ®o nçi buån; Xa ®o chÝ lín,).
 - Mong con g¾n bã víi quª nghÌo th× ph¶i biÕt chÊp nhËn v­ît qua gian khæ ®Ó x©y dùng quª h­¬ng:
Sèng trªn ®¸ kh«ng chª ®¸ gËp ghÒnh
 Sèng trªn thung kh«ng chª thung nhÌo ®ãi
 Sèng nh­ s«ng nh­ suèi 
 Lªn th¸c xuèng ghÒnh
 Kh«ng lo cùc nhäc.
 b. Tù hµo vÒ ng­êi ®ång m×nh méc m¹c nh­ng giµu ý chÝ, niÒm tin (th« s¬ da thÞt, ch¼ng bÐ nhá,); giµu truyÒn thèng kiªn tr×, nhÉn n¹i lµm nªn v¨n ho¸ ®éc ®¸o (®ôc ®¸ kª cao quª h­¬ng lµm phong tôc,).
 c. NiÒm mong muèn cµng tha thiÕt khi con tr­ëng thµnh : bèn c©u th¬ cuèi hÇu nh­ chØ nh¾c l¹i hai ý trªn, nh­ng c¸ch nãi m¹nh h¬n:
Con ¬i tuy th« s¬ da thÞt
 Lªn ®­êng
 Kh«ng bao giê nhá bÐ ®­îc
 Nghe con
 - Còng dïng c©u ®èi lËp kÕt hîp c©u phñ ®Þnh ®Ó kh¼ng ®Þnh, nh­ng thay tõ m¹nh h¬n (ë trªn th×  th« s¬ da thÞt – ch¼ng mÊy ai nhá bÐ; cßn ë cuèi tuy th« s¬ da thÞt –kh«ng bao giê nhá bÐ ).
 - KÕt hîp víi tiÕng gäi Con ¬i, víi nh÷ng c©u cÇu khiÕn Lªn ®­êng, Nghe con: t¹o nªn giäng ®iÖu dÆn dß, khuyªn b¶o, th«i thóc,
 C- KÕt bµi:
 - Cïng víi c¸ch nãi giµu h×nh ¶nh võa côt hÓ võa kh¸i qu¸t, võa méc m¹c, võa ý vÞ s©u xa lµ giäng ®iÖu t©m t×nh th¾m thiÕt, tr×u mÕn dÆn dß, phï hîp víi c¸ch diÔn t¶ c¶m xóc vµ t©m hån chÊt ph¸c cña ng­êi miÒn nói.
 - Bµi th¬ diÔn t¶ rÊt s©u s¾c t×nh yªu con vµ ­íc mong cña cha mÑ lµ con ®­îc nu«i d­ìng trong t×nh gia ®×nh quª h­¬ng ®»m th¾m th× lín lªn ph¶i t×nh nghÜa thuû chung, lu«n tù hµo vµ ph¸t huy ®­îc truyÒn thèng cña tæ tiªn quª nhµ. 
 C©u 3. TËp Lµm v¨n
Ph©n tÝch nh÷ng c¶m nhËn tinh tÕ cña nhµ th¬ Høu ThØnh vÒ thêi kh¾c giao mïa cuèi h¹ sang ®Çu thu trong bµi th¬ “Sang thu”
 Gîi ý:
 II/ Dµn ý chi tiÕt
 A- Më bµi :
 - §Ò tµi mïa thu trong thi ca x­a vµ nay rÊt phong phó (ba bµi th¬ thu næi tiÕng cña NguyÔn KhuyÕn: Thu vÞnh, Thu ®iÕu vµ Thu Èm; §©y mïa thu tíi cña Xu©n DiÖu,). Cïng víi viÖc t¶ mïa thu, c¶nh thu, c¸c nhµ th¬ ®Òu Ýt nhiÒu diÔn t¶ nh÷ng dÊu hiÖu giao mïa.
 - “Sang thu” cña H÷u ThØnh l¹i cã nÐt riªng bëi chØ diÔn t¶ c¸c yÕu tè chuyÓn giao mµu. Bµi th¬ tho¸ng nhÑ mµ tinh tÕ.
 B- Th©n bµi:
 1. Nh÷ng dÊu hiÖu ban ®Çu cña sù giao mïa
 - Më ®Çu bµi th¬ b»ng tõ “bçng” nhµ th¬ nh­ diÔn t¶ c¸i h¬i giËt m×nh chît nhËn ra dÊu hiÖu ®Çu tiªn tõ lµn “giã se” (xóc gi¸c: giã mïa thu nhÑ, kh« vµ h¬i l¹nh) mang theo h­¬ng æi b¾t ®Çu chÝn (khøu gi¸c).
 - H­¬ng æi ; Ph¶ vµo trong giã se : sù c¶m nhËn thËt tinh (v× h­¬ng æi kh«ng nång nµn mµ rÊt nhÑ) ; ë ®©y cã sù bÊt ngê vµ còng cã chót kh¼ng ®Þnh (ph¶ : to¶ ra thµnh luång); bµng b¹c mét h­¬ng vÞ quª.
 - Råi b»ng thÞ gi¸c : s­¬ng ®Çu thu nªn ®Õn chÇm chËm, l¹i ®­îc diÔn t¶ rÊt gîi c¶m “chïng ch×nh qua ngâ” nh­ cè ý ®îi khiÕn ng­êi v« t×nh còng ph¶i ®Ó ý.
 - TÊt c¶ c¸c dÊu hiÖu ®Òu rÊt nhÑ nªn nhµ th¬ d­êng nh­ kh«ng d¸m kh¼ng ®Þnh mµ chØ thÊy “h×nh nh­ thu ®· vÒ”. ChÝnh sù kh«ng râ rÖt nµy míi hÊp dÉn mäi ng­êi.
 - Ngoµi ra, tõ “bçng”, tõ “h×nh nh­” cßn diÔn t¶ t©m tr¹ng ngì ngµng, c¶m xóc b©ng khu©ng,
 2. Nh÷ng dÊu hiÖu mïa thu ®· dÇn dÇn râ h¬n, c¶nh vËt tiÕp tôc ®­îc c¶m nhËn b»ng nhiÒu gi¸c quan.
 - C¸i ngì ngµng ban ®Çu ®· nh­êng chç cho nh÷ng c¶m nhËn tinh tÕ, c¶nh vËt mïa thu míi chím víi nh÷ng b­íc ®i rÊt nhÑ, rÊt dÞu, rÊt ªm.
 S«ng ®­îc lóc dÒnh dµng
 Chim b¾t ®Çu véi v·
 Cã ®¸m m©y mïa h¹
 V¾t nöa m×nh sang thu
 - §· hÕt råi n­íc lò cuån cuén nªn dßng s«ng thong th¶ tr«i (S«ng dÒnh dµng nh­ con ng­êi ®­îc lóc th­ th¶).
 - Tr¸i l¹i, nh÷ng loµi chim di c­ b¾t ®Çu véi v· (c¸i tinh tÕ lµ ë ch÷ b¾t ®Çu).
 - C¶m gi¸c giao mïa ®­îc diÔn t¶ rÊt thó vÞ b»ng h×nh ¶nh : cã ®¸m m©y mïa h¹ ; V¾t nöa m×nh sang thu – ch­a ph¶i ®· hoµn toµn thu ®Ó cã bÇu trêi thu xanh ng¾t mÊy tÇng cao (NguyÕn KhuyÕn) mµ vÉn cßn m©y vµ vÉn cßn tiÕt h¹, nh­ng m©y ®· kh«, s¸ng vµ trong. Sù giao mïa ®­îc h×nh t­îng ho¸ thµnh d¸ng n»m duyªn d¸ng v¾t nöa m×nh sang thu th× thËt tuyÖt.
 3. TiÕt thu ®· lÊn dÇn thêi tiÕt h¹
 - N¾ng cuèi h¹ cßn nång, cßn s¸ng nh­ng nh¹t mµu dÇn ; ®· Ýt ®i nh÷ng c¬n m­a (m­a lín, µo ¹t, bÊt ngê,) ; sÊm kh«ng næ to, kh«ng xuÊt hiÖn ®ét ngét, cã ch¨ng chØ Çm × xa xa nªn hµng c©y ®øng tuæi kh«ng bÞ giËt m×nh (c¸ch nh©n ho¸ giµu søc liªn t­ëng thó vÞ).
 - Sù thay ®æi rÊt nhÑ nhµng kh«ng g©y c¶m gi¸c ®ét ngét, khã chÞu ®­îc diÔn t¶ khÐo lÐo b»ng nh÷ng tõ chØ møc ®é rÊt tinh tÕ :vÉn cßn, ®· v¬i, còng bít.
 C- KÕt bµi:
 - Bµi th¬ bÐ nhá xinh x¾n nh­ng chøa ®ùng nhiÒu ®iÒu thó vÞ, bëi v× mçi ch÷, mçi dßng lµ mét ph¸t hiÖn míi mÎ. C¸i tµi cña nhµ th¬ lµ ®· khiÕn b¹n ®äc liªn tiÕp nhËn ra nh÷ng ®Êu hiÖu chuyÓn mïa th­êng vÉn cã mµ mäi khi ta ch¼ng c¶m nhËn thÊy. Nh÷ng dÊu hiÖu Êy l¹i ®­îc diÔn t¶ rÊt ®éc ®¸o.
 - Chøng tá mét t©m hån nh¹y c¶m, tinh tÕ, mét tµi th¬ ®Æc s¾c.