Giáo án môn Ngữ văn lớp 9 - Những ngôi sao xa xôi

 Ngày soạn: Ngày dạy:
A.Mục tiêu cần đạt:
Học xong văn bản này,học sinh có được:
-Cảm nhận được tâm hồn trong sáng, tính cách dũng cảm hồn nhiên trong cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ, hi sinh nhưng vẫn lạc quan của ba cô thanh niên xung phong trên cao điểm trên tuyến đường Trường Sơn thời kì chống Mĩ
-Thấy được nét đặc sắc trong cách kể chuyện, tả nhân vật (tâm lí, ngôn ngữ) của tác giả.
-Tích hợp với phần Văn ở tiết Ôn tập về truyện, Bài thơ về tiểu đội xe không kính...
-Rèn kĩ năng phân tích tác phẩm truyện( cốt truyện, nhân vật, nghệ thuật kể chuyện)
B.Chuẩn bị:
 *Thầy:
 Tập truyện ngắn của Lê Minh Khuê, ảnh chân dung tác giả.
 *Trò:
 -Đọc kỹ đoạn trích ở nhà,soạn theo câu hỏi
C.Tổ chức các hoạt động dạy và học
1.Ôn định tổ chức:
2.Kiểm tra bài cũ:
? Phân tích những suy nghĩ và cảm xúc của nhân vật Nhĩ trong đoạn trích Bến quê
của Nguyễn Minh Châu
3.Bài mới:
Trên những nẻo đường Trường Sơn trong những năm đánh Mỹ,những chàng trai,cô gái trên tuyến đường ấy đã có không biết bao nhiêu câu chuyện gặp gỡ thú vị và cảm động,bao câu chuyện về cuộc sống gian khổ khốc liệt của cuộc chiến tranh nhưng cũng đậm chất lãng mạn lên thơ được xây dựng lên bởi lối viết mang đậm chất rất riêng của mỗi nhà văn,nhà thơ trong đó “Những ngôi sao xa xôi”của Lê Minh Khuê là một t/p như thế.
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung
Hãy giới thiệu về tác giả ?
GV treo chân dung t/g-giới thiệu tập thơ của t/g
Hs nêu trong chú thích*
HS nghe-ghi tóm tắt ý chính
I/Tìm hiểu chung
1/Tác giả:
-Lê Minh Khuê sinh năm 1949 quê ở Tĩnh Gia, Thanh Hoá. 
-Là cây bút nữ chuyên viết về truyện ngắn
-Hội viên Hội Nhà văn.
* Tốt nghiệp phổ thụng trung học, Lờ Minh Khuờ tham gia đội thanh niờn xung phong chống Mỹ cứu nước. Những năm thỏng vất vả gian nan mà hào hựng ở ngoài tuyến lửa đó tạo cảm hứng cho những sỏng tỏc của chị sau này. Năm 1969 chị là phúng viờn bỏo Tiền Phong. Năm 1973 - 1977 phúng viờn Đài Phỏt thanh Giải phúng và sau đú là Đài Truyền hỡnh Việt Nam. Từ 1978 đến nay, nhà văn Lờ Minh Khuờ là biờn tập viờn văn học Nhà xuất bản Hội Nhà văn. 
* Tỏc phẩm đó xuất bản: Cao điểm mựa hạ (truyện ngắn, 1978); Đoàn kết (truyện ngắn, 1980); Thiếu nữ mặc ỏo dài xanh (tiểu thuyết, 1984); Một chiều xa thành phố (truyện ngắn, 1987); Em đó khụng quờn (tiểu thuyết, 1990); Bi kịch nhỏ (truyện ngắn, 1993); Lờ Minh Khuờ - truyện ngắn (1994). 
- Đó được nhận: Giải thưởng văn xuụi Hội Nhà văn Việt Nam năm 1987 (Tập truyện ngắn: Một chiều xa thành phố).
?Hãy nêu xuất xứ đoạn trích Hs nêu
2/Tác phẩm
-Ra đời năm 1971.
- Là một trong những tác phẩm đầu tay của tácgiả.
+ Chủ đề: Ca ngợi tinh thần yờu nước của dõn tộc mà đặc biệt là những tấm gương nữ anh hựng.
GV hướng dẫn HS đọc, kể tóm tắt nội dung truyện.
Gọi 1 hs đọc phần đầu(giới thiệu 3 nhân vật)
2 em đọc phần hồi tưởng của Phương Định
?Hãy nêu thể loại của truyện?
?Truyện được kể ở ngôi thứ mấy?
?Hãy Kể tóm tắt nội dung đoạn trích.
-Đọc với giọng tâm tình, phân biệt lời kể và lời đối thoại
-3 hs đọc theo yêu cầu
Nhận xét
Người kể: Phương Định
-Ngôi kể :thứ nhất-> Tác dụng: 
- Tăng tính chân thực, tính thuyết phục	- Khai thác sâu sắc diễn biến tâm lí và những phẩm chất tốt đẹp của nhân vật.
-2 hs Kể tóm tắt nội dung đoạn trích-bổ sung 
-Thể loại:Truyện ngắn hiện đại
Ngôi kể: ngôi thứ nhất
Túm tắt văn bản:
Ba cụ thanh niờn xung phong thuộc một tổ trinh sỏt trờn tuyến đường Trường Sơn những năm đỏnh Mỹ.Nhiệm vụ của họ là quan sỏt địch nộm bom, đo khối lượng đất đỏ phải san lấp, đỏnh dấu cỏc quả bom chưa nổ và phỏ bom.Cụng việc đú hết sức nguy hiểm vỡ họ thường xuyờn phải chạy trờn cao điểm giữa ban ngày và mỏy bay địch cú thể ập đến bất cứ lỳc nào. Hơn nữa, họ luụn phải trực tiếp đối mặt với tử thần trong những lần phỏ bom diễn ra hằng ngày.Trong một cỏi hang đỏ mỏt lạnh dưới chõn cao điểm, tỏch xa đơn vị, cuộc sống của cỏc cụ gỏi trẻ giữa chiến trường tuy gian khổ, khắc nghiệt nhưng luụn bỡnh thản, lạc quan, vui tuơi, hồn nhiờn.Họ gắn bú yờu thương nhau trong tỡnh đồng đội, đồng chớ dự mỗi người đều cú một tớnh cỏch riờng.
Xác định bố cục của đoạn trích, nêu ý mỗi phần?
GV cho hs xem một số h/a hoặc đoạn băng ctrường
+/P1: đến “ngôi sao trên mũ” :Phương Định kể về cuộc sống của bản thân và tổ trinh sát mặt đường của cô.
+/P2 đến “chị Thao bảo” Một lần phá bom, Nho bị thương, hai chị em lo lắng, chăm sóc
+/P3:Sau phút hiểm nguy, hai chị em ngồi hát, niềm vui trước cơn mưa đá đột ngột.
-Bố cục: 3 phần
Ngày (trích NK ĐTT)
1.1.70 Ước mơ bây giờ là đánh thắng giặc Mĩ, là độc lập, tự do của đất nớc. Mình cũng như những thanh niên khác đã lên đường ra tiền tuyến và tuổi trẻ qua đi giữa tiếng bom rơi đạn nổ. Tuổi trẻ của mình đã thấm đượm mồ hôi, nước mắt, của những người đang sống và những người đã chết. Tuổi trẻ của mình đã cứng cáp trong thử thách gian lao của chiến trường,tuổi trẻ của mình cũng đã nóng rực vì ngọn lửa căm thù đang ngày đêm hun đốt.Và gì nữa, phải chăng mùa xuân của tuổi trẻ cũng vẫn thắm đượm thêm vì màu sắc của mơ ước và yêu thương vẫn ánh lên trên đôi mắt...
?Tại sao tác giả đặt tên truyện là Những ngôi sao xa xôi?
-Hs phát biểu theo ý hiểu
:Những cô gái hồn nhiên trong sáng dũng cảm trên chiến trường –họ như những ngôi sao sáng trên bầu trời=>mang ý ẩn dụ
?Những ngôi sao đó là ai?
-NV:Phương Định,chị Thao,Nho
L:Đọc thầm đoạn 1
?Hoàn cảnh sống, chiến đấu của ba cô gái thanh niên xung phong được kể, tả qua những chi tiết nào? Không gian mặt đường được gợi tả qua những chi tiết nào ? 
? Nhận xét: Đó là một không gian như thế nào ?
Trong không gian ấy những cô gái thanh niên xung phong có nhiệm vụ gì ? 
Đó là một công việc như thế nào?
Cách miêu tả của t/g ntn?
?Có thể đặt tên cho không gian này là gì?
Cả lớp đọc thầm
-HS trình bày dựa vào văn bản
+ ở ngay dưới chân cao điểm, giữa vùng trọng điểm đánh phá ác liệt của Mĩ 
+ Con đường: bị đánh lở loét, không còn màu xanh
+ Bom nổ váng óc, mảnh bom xé không khí, đất rung lên. Bom nổ chậm lạnh lùng 
 à ỏc liệt, nguy hiểm.
+ Chạy trên cao điểm. Quan sát máy bay Mĩ thả bom.
+ Đo khối lợng đất đá lấp vào hố bom 
+ Đếm bom cha nổ. Nếu cần thì phá bom.
 à nguy nan, anh dũng.
-Miêu tả hiện thực cuộc chiến tranh vào thời điểm này
II.Phân tích
1/Cuộc sống nơi cao điểm:
a,Trên mặt đường
-Không gian ỏc liệt, nguy hiểm.
-Nhiệm vụ:Vô cùng quan trọng nhưng chứa nhiều hiểm nguy, luôn
 phải đối mặt với cái chết. 
=>không gian chiến tranh
Để giúp người đọc hình dung
được không gian cuộc sống ngoài mặt đường thì ngoài yếu tố tự sự tác giả còn sử dụng yếu tố gì ? Yếu tố ấy có đặc điểm gì ? 
-hs trả lời
Nghệ thuật: - Tự sự + miêu tả 
 - Bút pháp tả thực 
Qua phân tích, tìm hiểu cho em cảm nhận được những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến lửa Trường Sơn: Họ là những con người như thế nào ?
 -hs nêu
Là những con người dũng cảm, không quản ngại khó khăn, gian khổ, sẵn sàng hy sinh vì Tổ quốc 
? Không gian trong hang đá là cảnh sinh hoạt thường nhật của ba cô thanh niên xung phong. Không gian ấy hiện lên qua những chi tiết nào?
.? Nhận xét gì về cuộc sống của họ?Đặt tên cho không gian này?
-hs phát biểu
 - Cảnh vật ẩm ướt, khụng khớ mỏt lạnh mỏt lạnh, yờn tĩnh
 - Ba cụ gỏi thanh niờn xung phong sinh hoạt, nghỉ ngơi
à ấm dịu, bỡnh yờn.
b, Khụng gian hang đỏ:
-Cuộc sống êm dịu, bình yên, tươi trẻ.
=>Không gian hoà bình
Trỡnh bày sự đối lập của hai khụng gian trờn
Đó là một hiện thực như thế nào?
Thảo luận nhúm-hs trả lời
+Đối lập với khốc liệt, căng thẳng
+Hiện thực cuộc chiến đấu gian khổ, ác liệt của quân dân ta thời đánh Mĩ.
+Hiện thực cuộc chiến đấu gian khổ, ác liệt của quân dân ta thời đánh Mĩ.
Từ hiện thực cuộc sống của các cô gái thanh niên xung phong trong truyện ngắn em vừa tỡm hiểu , em liên tưởng tới văn bản nào đã học? So sánh điểm giống nhau giữa cỏc văn bản về nội dung trên?
-hs nêu :Bài thơ vềĐồng chí
Điểm giống nhau:Hoàn cảnh ác liệt của cuộc chiến tranh.Sự lạc quan yêu đời trẻ trung của những người lính, thanh niên xung phong, vẻ đẹp của lũng can đảm coi thường hiểm nguy.
?Qua lời kể, tự nhận xét của Phương Định về bản thân và hai đồng đội, em hãy tìm ra những nét tính cách, phẩm chất chung của họ?
Gv: *Họ là những cô gái còn rất trẻ, có cá tính và hoàn cảnh riêng không giống nhau nhưng đều có những phẩm chất chung
?Hãy nhận xét về những phẩm chất ấy
HS thảo luận nhóm,ghi ra giấy nháp -nêu –bổ sung:
-Tinh thần trách nhiệm tự giác rất cao, quyết tâm hoàn thành mọi nhiệm vụ được phân công.
-Có lòng dũng cảm, sẵn sàng hi sinh, không quản khó khăn, gian khổ, hiểm nguy.
-Có tình đồng chí, đồng đội keo sơn gắn bó.
-Hay xúc động, nhiều mộng mơ, dễ vui, dễ buồn, thích làm đệp cho cuộc sống của mình dù trong cuộc sống khó khăn ác liệt: Thích thêu thùa, thích hát, thích chép bài hát, thích nhớ về những người thân và quê hương.
2/Những ngôi sao xa xôi:
=>Đó là những phẩm chất vừa cao đẹp, vừa bình dị, hồn nhiên, lạc quan của thế hệ trẻ Việt Nam thời đánh Mĩ
Họ là những cô gái rất trẻ,mộng mơ ,lạc quan, yờu đời nhng lại là những chiến sĩ xung phong ở chiến trường có tinh thần trách nhiệm cao ,lòng dũng cảm: can đảm trước khó khăn, gian khổ, hiểm nguy, sẵn sàng hi sinh , cú tình đồng chí, đồng đội keo sơn, gắn bó.=> Đó là những phẩm chất tốt đẹp của lòng yêu nước, của lí tuởng cao đẹp, vừa bình dị, hồn nhiên, lạc quan của thế hệ trẻ Việt Nam trong chiến tranh chống Mĩ. Tuy nhiên, mỗi người lại có một cá tính riêng: 
?em thấy Phương Định có những nét riêng gì về tâm hồn, tính cách? Hãy phân tích?
?Những chi tiết tả hình dáng?sở thích?
Trong cuộc sống đời thường, Phương Định là một cụ gỏi như thế nào??Những biểu hiện về tình cảm?
-Tụi mờ hỏt.  mà cười một mỡnh.
-Tụi là con gỏi Hà Nội, : “ Cụ cú cỏi nhỡn sao mà xa xăm”..
-Trong suy nghĩ của tụi,ngụi sao trờn mũ.
a,Phương Định:
*Trong cuộc sống sinh hoạt đời thường
->Hồn nhiên, lãng mạn
Diễn biến tâm lí một lần phá bom của Phương Định được tả như thế nào?
Tâm trạng Phương Định khi đến gần quả bom được miêu tả bằng những từ ngữ, hình ảnh nào?Thể hiện đức tính gì ở cô
Tâm trạng Phương Định khi phá bom , khi chờ bom nổ được miêu tả bằng những từ ngữ, hình ảnh nào?Đó là tâm trạng gì ?
? Điều đó thể hiện rõ nét phẩm chất gì ở cô?NX cách tả nv?
GV: Gv: Cách tả rất tỉ mỉ: hồi hộp lo lắng, căng thẳng , đó là diễn biến tâm lí rất thực phải là người trong cuộc mới có thể tả được như thế.-NT đối lập giữa đời thường và chiến tranh
-hs đọc các đv
Vắng lặng đến phát sợ.Tôi đến gần quả bom. Cảm thấy có ánh mắt các chiến sĩ dõi theo mình, tôi không sợ nữa. Tôi sẽ không đi khom. Các anh ấy không thích cái kiểu đi khom khi có thể cứ đường hoàng mà bước tới.
-hs đọc đv
Tôi dùng xẻng nhỏ đào đất dưới quả bom. Hoặc là mặt trời nung nóng. 
Tim tôi cũng đập không rõ. Dường như vật chui vào ruột quả bom
-hs khái quát
-nghe
* Trong khi làm nhiệm vụ
+Tâm trạng khi đến gần quả bom
-> Can đảm 
+ Tâm trạng khi đào bom để đặt mìn-> Sợ hãi thoáng qua 
+ Tâm trạng khi 
chờ bom nổ-> Căng thẳng dồn nén
=> tâm lí nhân vật được tả rất tỉ mỉ ->Gan góc, coi thường hiểm nguy
?Tìm những chi tiết kể về chị Thao về hành động?tính tình?
?Nhận xét tính cách nhân vật này?
Cách tả, kể như vậy có tác dụng gì? 
-Bình yên trước thử thách: “móc bánh quy trong túi thong thả nhai.. đến phát bực”
- Dứt khoát trong công việc: Chị Thao cầm cái thước. hai đứa đi cũng đủ”
- Can đảm: Nửa tiếng đồng hồ sau, chị chui vào hang. nhìn tôi”
- Thích hát: đây Thăng Long, đây Đông Đô.
- Thích làm duyên: áo lót của chị cái nào cũng thêu chỉ màu tỉa lông mày nhỏ nh cái tăm
- Sợ máu: thấy máu, thấy vắt là chị nhắm mắt lại, mặt tái mét.
b/*Chị Thao:
=> Can đảm trong công việc, mềm yếu trong tình cảm 
?Còn về nhân vật Nho thì sao?
? ?Tìm những chi tiết kể về Nho về hành động?tính tình?
?NX khái quát về nv này?
-hs nêu
+ Đòi ăn kẹo (khi quần áo ướt vừa tắm ở suối lên ) 
+ Nho chống tay về đằng sau, ngả hẳn người ra cái cổ tròn nh chiếc túi áo nhỏ nhắn, tôi muốn bế nó trên tay, trông nó mát mẻ như một que kem trắng:
.+ Nhận nhiệm vụ phá hai quả bom dưới lòng đường.
+ Bị thương trong lần phá bom
+ Xin mấy viên đá khi Phương Định nhặt được (trời mưa).
lỳc lại như trẻ con, thích thêu hoa rực rỡ, loè loẹt trên khăn gối
c. Nho:
à
-Nho thì lúc bướng bỉnh, mạnh mẽ, Hồn nhiờn, đỏng yờu, dũng cảm
Ấn tượng chung của em về ba cụ gỏi thanh niờn xung phong trong cõu chuyện trờn ?
-hs phát biểu
=> Mang vẻ đẹp tiờu biểu cho thế hệ thanh niên xung phong thời kháng chiến chống Mĩ cứu nước: hồn nhiên, lạc quan, dũng cảm, công vịêc nguy hiểm, khó khăn, cận kề cái chết, trong điều kiện sống chiến đấu gian khổ khốc liệt, tình đồng đội gắn bó. Người đọc rất trân trọng, mến mộ, khâm phục về sự dũng cảm, tinh thần trách nhiệm hoàn thành nhiệm vụ trong điều kiện chiến đấu gian khổ khốc liệt.
Văn bản “Những ngôi sao xa xôi” gấp lại nhưng vẫn lung linh trong em hình ảnh các nhân vật ở tổ trinh sát mặt đường nhờ các biện pháp nghệ thuật đặc sắc. Đó là những biện pháp nghệ thuật nào?
?Khái quát nội dung bài?
Gọi hs đọc ghi nhớ
-hs trình bày khái quát nghệ thuật:Vai kể là nhõn vật chớnh, cú cỏch kể chuyện tự nhiờn, ngụn ngữ sinh động, trẻ trung và đặc biệt thành cụng về nghệ thuật miờu tả tõm lớ nhõn vật
- Truyện “Những ngụi sao xa xụi” của Lờ Minh Khuờ đó làm nổi bật tõm hồn trong sỏng, mơ mộng,tinh thần dũng cảm, cuộc chiến đấu đầy gian khổ, hi sinh nhưng rất hồn nhiờn, lạc quan của những cụ gỏi thanh niờn xung phong trờn tuyến đường Trường Sơn. Đú là hỡnh ảnh đẹp, tiờu biểu về thế hệ trẻ Việt Nam trong khỏng chiến chống Mĩ.
hs đọc ghi nhớ
III.Tổng kết:
* Ghi nhớ
4/Củng cố
?Truyện gợi cho em những cảm nghĩ gì về đất nước ,con người VN?
Nêu một số bài thơ, tỏc phẩm viết về tuổi trẻ Việt Nam thời kỳ chống Mỹ cứu nước ?
-đọc lại đoạn văn mà em thích?
5/ Dặn dò:
Tập phõn tớch nhõn vật Phương Định theo cỏc đặc điểm: hỡnh dỏng, hoàn cảnh xuất thõn; đời sống tõm hồn và tỡnh cảm; phẩm chất chiến sĩ.
 Học bài,đọc thêm các truyện khác của tác giả
 Chuẩn bị bài:Ôn tập về truyện